AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ CİNAYƏT-PROSESSUAL MƏCƏLLƏSİ[1]
(Bu Məcəllə Azərbaycan Respublikasının 2000-ci il 14 iyul tarixli 907-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir)
Ümumi hissə
Birinci bölmə
Əsas müddəalar
I fəsil
Cinayət-prosessual
qanunvericiliyi
Maddə 1. Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual
qanunvericiliyinin təyinatı
1.1. Azərbaycan Respublikasının
cinayət-prosessual qanunvericiliyi cinayətin əlamətlərini
əks etdirən əməllərin cinayət olub-olmamağını,
cinayəti törətməkdə təqsirləndirilən şəxsin
təqsirli olub-olmamağını, habelə cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməlləri törətməkdə
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
cinayət təqibinin və müdafiəsinin, hüquqi şəxs barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsinin hüquqi prosedurlarını müəyyən
edir. [2]
1.2. Azərbaycan Respublikasının
cinayət-prosessual qanunvericiliyi ona yönəlmişdir ki:
1.2.1. qanunla cinayət hesab olunan
əməli törətmiş hər bir şəxsi ifşa etmək
və cinayət məsuliyyətinə cəlb etmək mümkün
olsun;
1.2.2. cinayət törətməkdə
təqsiri olmayan heç kəsi cinayət prosesini həyata keçirən
orqanların vəzifəli şəxslərinin və ya hakimlərin
özbaşına hərəkətləri ilə qanunsuz şübhə
altına almaq, ittiham və ya məhkum etmək mümkün olmasın;
1.2.3. heç kəs qanunsuz və
ya zərurət olmadan prosessual məcburiyyət tədbirlərinə,
insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının
digər məhdudiyyətlərinə məruz qalmasın.
1.3. Azərbaycan Respublikasının
cinayət-prosessual qanunvericiliyi qanunçuluğun, insan və
vətəndaş hüquq və azadlıqlarına hörmətin
bərqərar olmasına imkan yaradır.
Maddə 2. Cinayət-prosessual qanunvericiliyin mənbələri
2.1. Azərbaycan Respublikasının
cinayət-prosessual qanunvericiliyi aşağıdakılardan ibarətdir:
2.1.1. Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasından;
2.1.2. bu Məcəllədən;
2.1.3. Azərbaycan Respublikasının
digər qanunlarından;
2.1.4. Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən.
2.2. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının
normaları Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində
ali hüquqi qüvvəyə malikdir və birbaşa qüvvədədir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının normaları ilə
bu Məcəllənin müddəaları arasında ziddiyyət
olduqda Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının normaları
tətbiq olunur.
2.3. Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə
bu Məcəllədən fərqli digər qaydalar müəyyən
olunduqda, beynəlxalq müqavilənin qaydaları tətbiq edilir.
2.4. Cinayət-prosessual fəaliyyət
daxilində insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarını
ləğv edən və ya məhdudlaşdıran, hakimlərin
müstəqilliyini və ədalət mühakiməsinin həyata
keçirilməsində çəkişmə prinsipini pozan,
əvvəlcədən sübutlara müəyyən hüquqi
qüvvə verən normativ hüquqi aktlar tətbiq edilə bilməz.
Digər qanunlardakı prosessual hüquq normaları bu Məcəllənin
müddəalarına uyğunlaşdırılmalıdır.
Maddə 3. Cinayət-prosessual qanunvericiliyin məkana görə
qüvvəsi
3.1. Azərbaycan Respublikasının
cinayət-prosessual qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının
ərazisində bu Məcəllənin 3.3 və 3.4-cü maddələrində
nəzərdə tutulan istisnalarla, heç bir məhdudiyyət
qoyulmadan qüvvədədir.
3.2. Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual
qanunvericiliyinin müddəaları Azərbaycan Respublikasının
ərazisindən kənarda Azərbaycan Respublikasının Dövlət
bayrağı altında olan və ya onun tanınma nişanlarını
daşıyan, yaxud onun limanlarında qeydə alınan dəniz,
çay və ya hava gəmilərində də tətbiq olunur.[3]
3.3. Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrlə
Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual qanunvericiliyinin məkana
görə qüvvəsinin digər qaydalarının tətbiqi
halları müəyyən edilə bilər.
3.4. Xarici dövlətin cinayət-prosessual
qanunvericiliyinin normalarının Azərbaycan Respublikasının
ərazisində tətbiqinə yalnız Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə
nəzərdə tutulduqda və Azərbaycan Respublikası cinayәt-prosessual
qanunvericiliyinin vəzifə və prinsiplərinə zidd olmadıqda
yol verilir.
Maddə 4. Cinayət-prosessual qanunvericiliyin zamana görə
qüvvəsi
4.1. Azərbaycan Respublikasında
cinayət-prosessual hərəkətlərin aparılması, cinayət-prosessual
qərarların qəbul və icra edilməsi həmin anda qüvvədə
olan Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual qanunvericiliyinin
müddəalarına uyğun həyata keçirilir.
4.2. Cinayət prosesi iştirakçılarının
hüquqlarını məhdudlaşdıran Azərbaycan Respublikası
cinayət-prosessual qanunvericiliyi müddəalarının geriyə
qüvvəsi yoxdur.
4.3. Ədalət mühakiməsi
həyata keçirilərkən sübutların mümkünlüyü
həmin anda qüvvədə olan Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual
qanunvericiliyinin müddəalarına uyğun olmalıdır. Azərbaycan
Respublikası cinayət-prosessual qanunvericiliyinin yeni qəbul edilmiş
müddəası sübutların mümkünlüyü şərtlərini
əhəmiyyətli dərəcədə dəyişirsə,
yeni müddəalara uyğun gəlməyən sübutlar ittihamın
əsasını təşkil edə bilməz.
Maddə 5. Cinayət-prosessual qanunvericiliyin xarici vətəndaşlar
və vətəndaşlığı olmayan şəxslər
barəsində qüvvəsi
5.1. Cinayətin törədilməsində
şübhə və ya ittiham olunan xarici vətəndaşlar
və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslər
haqqında cinayət-prosessual fəaliyyət Azərbaycan Respublikası
cinayət-prosessual qanunvericiliyinin müddəalarına uyğun
həyata keçirilir.
5.2. Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrlə
müəyyən edilmiş diplomatik, habelə digər imtiyaz və
toxunulmazlıqlara malik şəxslər haqqında və ya onların
iştirakı ilə həyata keçirilən cinayət-prosessual
fəaliyyətin xüsusiyyətləri bu Məcəllənin
436—441-ci maddələrinin müddəaları ilə müəyyən
olunur.
Maddə 6. Cinayət-prosessual qanunvericiliyin tələblərinə
əməl edilməsi
6.1. Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual
qanunvericiliyinin müddəaları Azərbaycan Respublikasının
ərazisində olan bütün fiziki və hüquqi şəxslər
üçün məcburidir.
6.2. Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual
qanunvericiliyinin tələblərinə əməl edilməməsi
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən
olunmuş hallarda məsuliyyətə səbəb olur.
Maddə 7. Cinayət-prosessual qanunvericiliyin əsas anlayışları
7.0. Azərbaycan Respublikasının
cinayət-prosessual qanunvericiliyində aşağıdakı əsas
anlayışlardan istifadə olunur:
7.0.1. cinayət hadisəsi — cinayətin
əlamətlərini özündə əks etdirən hadisədir;
7.0.2. ərizəçi — özünün
həqiqi və ya ehtimal olunan hüquqlarının müdafiəsi
üçün cinayət prosesini həyata keçirən orqanlara
və ya məhkəməyə müraciət edən şəxsdir;
7.0.3. cinayət prosesi — cinayət
təqibi üzrə həyata keçirilən prosessual hərəkətlərin
və qəbul olunan prosessual qərarların məcmusudur;
7.0.4. cinayət təqibi — cinayət
hadisəsinin müəyyən edilməsi, cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməli törətmiş şəxsin
ifşa olunması, ittiham irəli sürülməsi, bu ittihamın
məhkəmədə müdafiə edilməsi, ona cəza təyin
edilməsi, zəruri olduqda prosessual məcburiyyət tədbirlərinin
təmin edilməsi məqsədi ilə həyata keçirilən
cinayət-prosessual fəaliyyətdir;
7.0.5. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanlar — icraatında cinayət işi və ya
cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallar olan təhqiqat,
istintaq, prokurorluq orqanları və ya məhkəmələrdir;
7.0.6. cinayət işi — törədilən
və ya törədilməsi ehtimal edilən cinayətlə əlaqədar
cinayət təqibinin həyata keçirilməsi zamanı toplanmış
materialların məcmusudur;
7.0.7. cinayət təqibi ilə
bağlı digər materiallar — məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət və
ya xüsusi icraat üzrə cinayət təqibinin həyata keçirilməsi
ilə əlaqədar toplanmış materiallardır;
7.0.8. cinayət mühakimə icraatı
— bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada
məhkəməyədək, habelə birinci, apellyasiya və
kassasiya instansiyası məhkəmələrində aparılan
icraatdır;
7.0.8-1. cinayət təqibi üzrə qiyabi
icraat – məhkəmə tərəfindən qəbul
edilmiş cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması barədə qərar əsasında
təqsirləndirilən şəxsin iştirakı olmadan
onun barəsində cinayət təqibi üzrə
məhkəməyədək, həmçinin birinci,
apellyasiya və kassasiya instansiyası
məhkəmələrində aparılan icraatdır;[4]
7.0.9. məhkəmə — Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq ədalət
mühakiməsini həyata keçirmək məqsədi ilə
yaradılan, bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş
qaydada birinci, apellyasiya və kassasiya instansiyası qismində cinayət
işlərinə və ya cinayət təqibi ilə bağlı
digər materiallara baxan məhkəmədir;
7.0.10. birinci instansiya məhkəməsi
— bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada
və hallarda hər hansı şəxsə qarşı irəli
sürülmüş ittihama baxmaq və həmin ittihamın mahiyyəti
üzrə hökm və ya digər yekun qərarı çıxarmaq
səlahiyyətinə malik olan məhkəmədir;
7.0.11. apellyasiya instansiyası məhkəməsi
— bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada
və hallarda birinci instansiya məhkəməsinin qanuni qüvvəyə
minməmiş hökmündən və ya digər qərarından
verilmiş şikayət və ya protestlərə, habelə xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
üzrə icraat qaydasında verilmiş müraciətlərə baxmaq səlahiyyətinə malik
olan məhkəmədir;[5]
7.0.12. kassasiya instansiyası məhkəməsi
— bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada
və hallarda birinci instansiya məhkəməsinin andlı iclasçıların
iştirakı ilə çıxarılmış və ya
apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qanuni qüvvəyə
minmiş hökmündən və ya digər qərarından
verilmiş şikayət, protest, yaxud təqdimatlara baxmaq səlahiyyətinə
malik olan məhkəmədir;[6]
7.0.13. hakim — Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada həmin
vəzifəyə təyin edilmiş şəxsdir (məhkəmənin
sədri, onun müavini, kollegiya sədri və ya birinci, apellyasiya,
yaxud kassasiya instansiyası məhkəməsinin hakimi);
7.0.14. məhkəmə iclasında
sədrlik edən — cinayət işinə və ya cinayət təqibi
ilə bağlı digər materiallara təkbaşına, bir neçə
hakimdən ibarət tərkibdə və ya andlı iclasçıların
iştirakı ilə baxılarkən məhkəmə iclasında
sədrlik edən hakimdir;[7]
7.0.15. andlı iclasçı —
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən
edilmiş qaydada andlı iclasçılar siyahısına daxil
edilmiş, bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
qaydalar üzrə seçilmiş və ədalət mühakiməsinin
həyata keçirilməsində iştirak etmək üçün
məhkəməyə çağırılmış şəxsdir;
7.0.16. andlı iclasçılar
kollegiyası — bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada cinayət işlərinə baxılması
üçün yaradılan andlı iclasçılardan ibarət
qurumdur;
7.0.17. andlı iclasçıların
aparıcısı — verdikt çıxarılması üçün
müşavirə otağına gedənədək andlı iclasçıların
öz tərkibindən seçdikləri şəxsdir;[8]
7.0.18. cinayət prosesinin iştirakçıları
— təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror, habelə zərər
çəkmiş şəxs, xüsusi ittihamçı, mülki
iddiaçı, onların qanuni nümayəndələri və
nümayəndələri, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs, onların qanuni nümayəndələri, müdafiəçi,
barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat aparılan hüquqi şəxsin nümayəndəsi, mülki cavabdeh, onun qanuni nümayəndəsi
və ya nümayəndəsidir; [9]
7.0.19. cinayət prosesinin tərəfləri
— çəkişmə və hüquq bərabərliyi əsasında
cinayət mühakimə icraatında ittihamı və müdafiəni
həyata keçirən cinayət prosesinin iştirakçılarıdır; [10]
7.0.20. ittiham — bu Məcəllədə
müəyyən olunmuş qaydada şəxsin cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş konkret əməli törətməsinin
israr edilməsidir;
7.0.21. ittiham tərəfi — birlikdə
götürülmüş təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror, həmçinin zərər çəkmiş şəxs,
xüsusi ittihamçı, mülki iddiaçıdır;
7.0.22. ibtidai araşdırma — cinayət
işi üzrə ibtidai istintaq və təhqiqat növündə
məhkəməyədək aparılan icraatdır;
7.0.23. prokuror — öz səlahiyyətləri
daxilində bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
qaydada cinayət işləri üzrə ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən və ya dövlət
ittihamçısı qismində məhkəmədə ictimai,
yaxud ictimai-xüsusi ittihamı müdafiə edən şəxsdir;
7.0.24. müstəntiq — öz səlahiyyətləri
daxilində bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
qaydada cinayət işi üzrə ibtidai istintaqı aparan şəxsdir;
7.0.25. təhqiqatçı — öz
səlahiyyətləri daxilində bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada cinayət təqibi üzrə təhqiqat
aparan şəxsdir;
7.0.26. xüsusi ittihamçı
— bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada
və hallarda məhkəmədə ittiham irəli sürən
və onu müdafiə edən zərər çəkmiş
şəxsdir;
7.0.27. müdafiə — cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməli törətməsi
istinad edilən şəxsə qarşı irəli sürülmüş
ittihamın təkzibi və ya yüngülləşdirilməsi,
onun hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, habelə
cinayət təqibinə qanunsuz məruz qalmış şəxsin
pozulmuş hüquq və azadlıqlarının bərpası
məqsədi ilə həyata keçirilən prosessual fəaliyyətdir;
7.0.28. müdafiə tərəfi
— birlikdə götürülmüş şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxs, onun müdafiəçisi, barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan
hüquqi şəxsin nümayəndəsi, onun müdafiəçisi
və mülki cavabdehdir; [11]
7.0.29. cinayət prosesində iştirak
edən digər şəxslər — hal şahidi, şahid, mütəxəssis,
ekspert, məhkəmə iclasının katibi və tərcüməçidir;
7.0.30. zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, yaxud mülki cavabdehin
qanuni nümayəndələri — bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda cinayət prosesi zamanı zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, yaxud mülki cavabdehin
qanuni mənafeyini təmsil edən valideynlәr, övladlığa
götürənlər, qəyyumlar, himayəçilər, habelə
qəyyumluq və ya himayəçilik orqanıdır;
7.0.31. zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
nümayəndəsi — cinayət prosesi zamanı zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, yaxud mülki cavabdehin
qanuni mənafeyini təmsil etmək üçün notariat qaydasında
təsdiq edilmiş etibarnaməsi olan vəkil, həmçinin zərər çəkmiş
fiziki şəxsin, yaxud mülki iddiaçı və ya mülki
cavabdeh olan fiziki şəxsin yaxın qohumu, habelə zərər
çəkmiş hüquqi şəxsin, yaxud mülki iddiaçı
və ya mülki cavabdeh olan hüquqi şəxsin qanunlarla, digər
hüquqi aktlarla və ya hüquqi şəxsin təsis sənədləri
ilə müəyyən edilmiş səlahiyyətli şəxsləri,
yaxud müvafiq qaydada səlahiyyət verilmiş və əsas
iş yeri həmin hüquqi şəxs olan işçiləridir;[12]
7.0.31-1. barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan
hüquqi şəxsin nümayəndəsi – hüquqi şəxsin
maraqlarını təmsil edən, səlahiyyətləri qanunla
və ya hüquqi şəxsin təsis sənədləri ilə
müəyyən edilən hüquqi şəxsin təsisçisi,
rəhbəri və ya digər vəzifəli şəxsidir;[13]
7.0.32. yaxın qohumlar — babalar, nənələr,
valideynlər, övladlığa götürənlər, doğma
və ögey qardaşlar və bacılar, ər-arvad, uşaqlar,
övladlığa götürülənlər, nəvələrdir;
7.0.33. qohumlar — babaya və nənəyə
qədər əcdadları ümumi olan şəxslər, ər-arvadın
yaxın qohumları, babanın, nənənin, valideynin, övladlığa
götürənin, doğma və ya ögey qardaş və bacının,
uşağın, övladlığa götürülənin
və ya nəvənin əri (arvadı) və ya onların yaxın
qohumlarıdır;
7.0.33-1. yetkinlik yaşına
çatmayan şəxs (uşaq) - 18 yaşına
çatmayan şəxsdir;
7.0.33-2. cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan uşaq - Azərbaycan
Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 149.2-1.1, 149.3.3,
150.2-1.1, 150.3.3, 152, 153, 171, 171-1-ci və 171-2-ci
maddələrində göstərilən
cinayətlərdən zərərçəkmiş və
cinayətin törədilməsi anınadək yetkinlik yaşına
çatmamış şəxsdir;[14]
7.0.34. yaşayış yeri — bir
və ya bir neçə şəxsin yaşaması üçün
müvəqqəti, yaxud daimi istifadə edilən mülkiyyətində
olan və ya icarəyə götürülmüş yer, o
cümlədən ev, mənzil, bağ evi, mehmanxanada, sanatoriyada, pansionatda, yataqxanada, istirahət
evində, kempinqdə, turist bazasında otaq, onlara bilavasitə bitişik
aynabəndlər, terraslar, qalereyalar, eyvanlar, ümumi istifadə
üçün yerlər (onların istirahət, əmlak saxlamaq,
yaxud insanların digər tələbatlarını təmin etmək
üçün istifadə olunan digər tərkib hissələri),
çoxmənzilli evdən başqa tikililərin zirzəmisi və
çardağı, habelə dəniz gəmisinin kayutası və
ya uzaq səfərdə olan qatarın kupesidir (bunlardan əlavə
bu Məcəllənin məqsədləri üçün yaşayış
yeri anlayışı fiziki şəxsin xidməti kabinetini, ona
məxsus çəpərli torpaq sahəsini, avtomobili, çay
və dəniz gəmisini əhatə edir);[15]
7.0.35. gecə vaxtı — yerli vaxtla
axşam saat 22-dən səhər saat 7-dək olan vaxt müddətidir;
7.0.36. zərər — cinayət nəticəsində
zərər çəkmiş şəxsə vurulmuş mənəvi,
fiziki və ya maddi ziyandır;
7.0.37. prosessual hərəkətlər
— cinayət prosesi iştirakçılarının bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş və onun müddəalarına uyğun
həyata keçirdikləri hərəkətlərdir;
7.0.38. qətimkan tədbiri — bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada təhqiqatçı,
müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə tərəfindən
şübhəli, yaxud təqsirləndirilən şəxsin hüquqlarını
müvəqqəti məhdudlaşdırmaqla onun haqqında seçilən
prosessual məcburiyyət tədbiridir;
7.0.38-1. həbs yerləri – tutulmuş və
ya həbs edilmiş şəxsin saxlanılması üçün
nəzərdə tutulmuş müvəqqəti saxlama yerləri,
istintaq təcridxanaları və Azərbaycan Respublikası Silahlı
Qüvvələrinin və Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə
uyğun olaraq yaradılmış başqa silahlı birləşmələrin
qarnizon hauptvaxtlarıdır;[16]
7.0.39. tutulma — bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada şəxsin azadlığını
qısa müddətə məhdudlaşdırmaqla onun müvəqqəti
saxlanılma yerində saxlanılmasıdır;
7.0.40. həbs — qətimkan tədbiri
qismində bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada təqsirləndirilən şəxsin azadlığını
müvəqqəti məhdudlaşdırmaqla həbs yerlərində saxlanılmasıdır;
7.0.41. vəsatət — cinayət
prosesi iştirakçılarının cinayət prosesini həyata
keçirən orqana ünvanlanmış xahişidir;
7.0.42. izahat — cinayət prosesi iştirakçılarının
və ya ərizəçilərin özlərinin, yaxud təmsil
etdikləri şəxsin tələblərini əsaslandırmaq
üçün göstərdikləri şifahi və ya yazılı
dəlillərdir;
7.0.43. prosessual qərar — cinayət
işi və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər
material üzrə hakimin və ya hakimlərin (hökmlər istisna
edilməklə), habelə təhqiqatçının, müstəntiqin,
yaxud prokurorun bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada qəbul etdiyi prosessual aktdır;
7.0.44. verdikt — məhkəmə
baxışı nəticəsində təqsirləndirilən
şəxsin təqsirliliyi və ya təqsirsizliyi məsələsi
barəsində andlı iclasçıların çıxardığı
qərardır;[17]
7.0.45. məhkəmənin hökmü
— şəxsin təqsirləndirildiyi əməllərdə onun
təqsirli olub-olmaması, təqsirləndirilən şəxsə
cəza tətbiq edilib-edilməməsi haqqında birinci və
apellyasiya instansiyası məhkəməsində məhkəmə
baxışı nəticəsində hakimin (hakimlərin) çıxardığı
qərardır;
7.0.46. protest — dövlət ittihamçısının
iştirak etdiyi cinayət işi və ya cinayət təqibi ilə
bağlı digər material üzrə hökmdən və ya
məhkəmənin digər qərarından prokurorun yuxarı
məhkəməyə verilən şikayətidir;
7.0.47. şikayət — prosessual hərəkətlərin
və ya prosessual qərarların qanunsuz, yaxud əsassız olduğu
barədə cinayət prosesini həyata keçirən orqana ünvanlanmış
yazılı müraciətdir;
7.0.48. prosessual sənədlər – ərizə,
şikayət, protest, vəsatət, etiraz, bildiriş, çağırış
vərəqəsi, rəy, ekspert rəyi, qərar, hökm və
bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş hallarda
və qaydada məhkəmə və ya cinayət prosesinin iştirakçıları
tərəfindən tərtib edilən digər sənədlər.[18]
II fəsil
Cinayət mühakimə
icraatının vəzifələri, əsas prinsipləri və
şərtləri
Maddə 8. Cinayət mühakimə icraatının vəzifələri
8.0. Cinayət mühakimə icraatının
vəzifələri aşağıdakılardan ibarətdir:
8.0.1. şəxsiyyəti, cəmiyyəti
və dövləti cinayətkar qəsdlərdən qorumaq;
8.0.2. həqiqi və ya ehtimal edilən
cinayət törətməsi ilə əlaqədar şəxsiyyəti
vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə edilməsi
hallarından qorumaq;
8.0.3. cinayətləri tezliklə
açmaq, cinayət təqibi ilə bağlı bütün
halları hərtərəfli, tam və obyektiv araşdırmaq;KMQ11
8.0.4. cinayət törətmiş
şəxsləri ifşa və cinayət məsuliyyətinə
cəlb etmək;
8.0.5. cinayət törətməkdə
ittiham olunan şəxslərin təqsirini müəyyən edərək
onları cəzalandırmaq və təqsirsiz şəxslərə
bəraət vermək məqsədi ilə ədalət mühakiməsini
həyata keçirmək;
8.0.6. hüquqi şəxsin xeyrinə və
ya onun maraqlarının qorunması üçün fiziki şəxslər
tərəfindən törədilən cinayətlərə görə
hüquqi şəxslər barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlər tətbiq etmək.[19]
Maddə 9. Cinayət mühakimə icraatının əsas
prinsipləri və şərtlərinin təyinatı
9.1. Bu Məcəllənin 10—36-cı
maddələrində göstərilmiş cinayət mühakimə
icraatının əsas prinsipləri və şərtləri:
9.1.1. cinayət təqibinin həyata
keçirilməsinin əsasını təşkil edən qaydaları
müəyyən edir;
9.1.2. insan və vətəndaş
hüquq və azadlıqlarının qanunsuz məhdudlaşdırılması
hallarından onun müdafiəsini təmin edir;
9.1.3. hər bir cinayət təqibinin
qanuniliyini və əsaslılığını müəyyən
edir.
9.2. Bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş hallarda cinayət prosesi prinsiplərinin və ya şərtlərinin
pozulması cinayət təqibi üzrə başa çatmış
icraatın etibarsız sayılmasına, onun gedişində qəbul
edilmiş qərarların ləğvinə, yaxud toplanmış
materialların sübutedici qüvvəsinin olmaması qənaətinə
gəlməyə səbəb ola bilər.
Maddə 10. Qanunçuluq
10.1. Məhkəmələr və
cinayət prosesinin iştirakçıları Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının, bu Məcəllənin, Azərbaycan Respublikasının
digər qanunlarının, habelə Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrin
müddəalarına ciddi əməl etməlidirlər.
10.2. Azərbaycan Respublikasının
qüvvəyə minmiş və dərc edilmiş qanunu ilə
müəyyən olunan əsaslardan və qaydalardan kənar heç
kəsin cinayət təqibi üzrə şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxs qismində məsuliyyətə
cəlb edilməsinə, tutulmasına, həbsə alınmasına,
axtarılmasına, məcburi gətirilməsinə və digər
prosessual məcburiyyət tədbirlərinə məruz qalmasına,
habelə məhkum edilməsinə, cəzalandırılmasına,
hüquq və azadlıqlarının digər formada məhdudlaşdırılmasına
yol verilmir.
10.3. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının
və digər qanunlarının təfsiri cinayət prosesi iştirakçılarına
o halda məcburidir ki, bu təfsir Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiya Məhkəməsinin qərarında verilmiş olsun.
10.4. Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsi Plenumunun məhkəmə təcrübəsinə
dair məsələlər üzrə izahları cinayət prosesini
həyata keçirən orqanlar üçün tövsiyə
xarakteri daşıyır. [20]
10.5. Qanunun bu maddəsində göstərilən
tələblərin pozulması ilə aparılan prosessual hərəkətlərin
və qəbul olunmuş qərarların hüquqi qüvvəsi
yoxdur.
Maddə 11. Hər kəsin qanun və məhkəmə
qarşısında hüquq bərabərliyi
11.1. Azərbaycan Respublikasında
cinayət prosesi hər kəsin qanun və məhkəmə qarşısında
hüquq bərabərliyi əsasında həyata keçirilir.
11.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanlar cinayət prosesində iştirak edən
şəxslərdən hər hansı birinə vətəndaşlıq,
sosial, cinsi, irqi, milli, siyasi və dini mənsubiyyətindən,
dilindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən,
qulluq mövqeyindən, əqidəsindən, yaşayış
yerindən və olduğu yerdən asılı olmayaraq və
qanunla əsaslandırılmamış digər mülahizələrə
görə üstünlük vermir.
11.3. Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti, Azərbaycan Respublikasının
keçmiş Prezidenti və onun arvadı (əri), Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin deputatları, Azərbaycan Respublikasının
Baş naziri, Azərbaycan Respublikasının
İnsan hüquqları üzrə müvəkkili (ombudsman), Məhkəmə-Hüquq
Şurasının üzvləri və Azərbaycan Respublikasının
hakimləri barəsində cinayət təqibinin xüsusiyyətləri
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, bu Məcəllə
və Azərbaycan Respublikasının digər qanunları ilə
müəyyən edilir. [21]
Maddə 12. Konstitusiya ilə təsbit edilmiş insan və
vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin
olunması
12.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanlar cinayət prosesində iştirak edən
bütün şəxslərin Konstitusiya ilə təsbit edilmiş
insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına
riayət olunmasını təmin etməlidirlər.
12.2. Cinayətin əlamətləri
olan əməldən zərər çəkmiş şəxsin
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada cinayət
təqibinin başlanılmasını tələb etməyə,
onun həyata keçirilməsində zərər çəkmiş
şəxs və ya xüsusi ittihamçı qismində iştirak
etməyə, habelə vurulmuş mənəvi, fiziki və maddi
ziyana görə kompensasiya almağa hüququ vardır.
12.3. Cinayət prosesi gedişində
hər kəsin özünün Konstitusiya ilə təsbit edilmiş
hüquq və azadlıqlarını qanunla qadağan edilməyən
bütün üsul və vasitələrlə müdafiə etməyə
hüququ vardır.
12.4. Prosessual məcburiyyət tədbirlərinin
tətbiqi ilə əlaqədar şəxsin Konstitusiya ilə
təsbit olunmuş hüquq və azadlıqlarının müvəqqəti
məhdudlaşdırılması barədə qərar yalnız
zərurət olduqda bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş hallarda və qaydada qəbul edilə bilər.
12.5. Cinayət təqibi gedişində
insanların həyat və səhhətinə və ya ətraf
mühitə təhlükə yaradan üsul və vasitələrdən
istifadə etmək qadağandır.
12.6. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanlar insanların həyat və səhhətinə,
ətraf mühitə təhlükə yaradan halları gizlətməyə
haqlı deyillər.
Maddə 13. Şəxsin şərəf və ləyaqətinə
hörmət edilməsi
13.1. Cinayət təqibi gedişində
insanın şərəf və ləyaqətini alçaldan,
təhqir edən, habelə cinayət prosesində iştirak edən
şəxslərin həyatı və səhhəti üçün
təhlükə törədə biləcək qərarların
qəbul edilməsi və ya hərəkətlərə yol verilməsi
qadağandır.
13.2. Cinayət təqibi gedişində
heç kəs:
13.2.1. insan ləyaqətini alçaldan
rəftara və cəzaya məruz qala bilməz;
13.2.2. insan ləyaqətini alçaldan
şəraitdə saxlanıla bilməz;
13.2.3. ləyaqəti alçaldan
prosessual hərəkətlərin keçirilməsində iştiraka
məcbur edilə bilməz.
Maddə 14. Azadlıq hüququnun təmin edilməsi
14.1. Hər kəsin azadlıq hüququ
yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada və hallarda
onun tutulması, həbsə alınması və ya azadlıqdan
məhrum edilməsi ilə məhdudlaşdırıla bilər.
14.2. Bu Məcəllə və Azərbaycan
Respublikasının digər qanunu ilə müəyyən edilmiş
əsaslar olmadan heç kəs tutula və həbs edilə bilməz.
14.3. Şəxsin həbsdə saxlanılmasına,
habelə tibb və ya tərbiyə müəssisəsinə məcburi
yerləşdirilməsinə yalnız məhkəmə qararı
əsasında yol verilir.
14.4. Hər bir tutulmuş və
ya həbsə alınmış şəxsə dərhal tutulmanın,
yaxud həbsə almanın səbəbləri, habelə şübhənin
və ya ittihamın mahiyyəti, ifadə verməmək və
müdafiəçi tərəfindən hüquqi yardım almaq
hüquqları ona aydın olan dildə bildirilməlidir.[22]
14.5. Təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya hakim qanunsuz tutulmuş, yaxud həbsdə saxlanılan
şəxsi dərhal azad etməlidir.
Maddə 15. Şəxsiyyətin toxunulmazlığı
hüququnun təmin edilməsi
15.1. Məhkəmənin qərarı
olmadan və ya tutulma, yaxud həbsə alma hallarından başqa
hər hansı şəxsin axtarışı və şəxsi
müayinəsi, onun toxunulmazlığı hüququnu pozan digər
prosessual hərəkətlər bu şəxsin və ya onun qanuni
nümayəndəsinin iradəsi əleyhinə aparıla bilməz.
15.2. Cinayət təqibi gedişində
aşağıdakılar qadağandır:
15.2.1. işgəncələr vermək,
fiziki və psixi zorakılıqdan, o cümlədən tibbi preparatlardan
istifadə etmək, aclığa, hipnoza məruz qoymaq, tibbi yardımdan
məhrum etmək, digər qəddar, qeyri-insani və ya ləyaqəti
alçaldan rəftar və cəzalar tətbiq etmək;
15.2.2. uzun sürən və ya kəskin
fiziki iztirabla, yaxud səhhətin müvəqqəti pozulması
ilə müşayiət olunan eksperimentlərdə və ya digər
prosessual hərəkətlərdə iştiraka cəlb etmək,
habelə buna bənzər hər hansı digər sınaqlar keçirmək;
15.2.3. zərər çəkmiş,
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsdən,
habelə cinayət prosesində iştirak edən digər şəxslərdən
zorakılıq, hədə-qorxu, aldatma yolu ilə və onların
hüquqlarını pozan sair qanunsuz hərəkətlər tətbiq
etməklə ifadə almaq.
Maddə 16. Şəxsi həyatın toxunulmazlığı
hüququnun təmin edilməsi
16.1. Cinayət təqibi gedişində
heç kəsin şəxsi (özünün və ailəsinin)
həyatın sirrinin, yazışma, telefon danışıqları,
poçt-teleqraf və digər rabitə vasitələri ilə
ötürülən məlumatların və başqa məlumatların
sirrinin saxlanılması hüququ bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallardan başqa məhdudlaşdırıla bilməz.
16.2. Poçt, teleqraf və digər
göndərişlərin üzərinə həbs qoyma, onu yoxlama
və götürmə, telefon və digər qurğularla aparılan
danışıqların və başqa rabitə və texniki
kanallar vasitəsi ilə ötürülən məlumatların
və başqa məlumatların tutulması bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş hallarda, bir qayda olaraq, məhkəmənin
qərarı ilə həyata keçirilə bilər.
Maddə 17. Mənzil toxunulmazlığı hüququnun
təmin edilməsi
17.1. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallardan başqa, heç kəs yaşayış yerində yaşayanların iradəsi ziddinə
yaşayış
yerinə daxil ola bilməz.[23]
17.2. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada yaşayış yerinə, xidməti
və ya istehsalat binalarına baxış, orada axtarış və
mülkiyyət hüququnu məhdudlaşdıran digər istintaq
və prosessual hərəkətlər, bir qayda olaraq, məhkəmənin
qərarı əsasında məcburi həyata keçirilir.
Maddə 18. Mülkiyyət hüququnun təmin edilməsi
18.1. Cinayət təqibi gedişində
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallardan
başqa, heç kəsin mülkiyyət hüququ, o cümlədən
xüsusi mülkiyyət hüququ məhdudlaşdırıla
bilməz.
18.2. Prosessual hərəkətlərin
həyata keçirilməsi zamanı götürülmüş
əmlak müvafiq prosessual hərəkətə dair protokolda
göstərilməli, ətraflı siyahıya alınmalı
və əmlakın məsuliyyətlə saxlanılması üçün
götürülməsinə dair əmlak sahibinə qəbz verilməlidir.
18.3. Cinayət təqibi gedişində
pul cəriməsinin tətbiqi, habelə əmlak üzərinə
həbs qoyulması məhkəmənin qərarı ilə həyata
keçirilir. [24]
Maddə 19. Hüquqi yardım almaq və müdafiə
hüququnun təmin edilməsi
19.1. Cinayət təqibi gedişində
təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə
zərər çəkmiş, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxslərin keyfiyyətli hüquqi yardım almaq hüququnu
təmin etmək üçün tədbirlər görməlidir.
19.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan, zərər çəkmiş şəxs
(xüsusi ittihamçı), mülki iddiaçı , mülki
cavabdeh və ya onların qanuni nümayəndələrinin, habelə barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan
hüquqi şəxsin cinayət, prosesi gedişində özlərinin bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş qaydada dəvət etdiyi nümayəndənin
hüquqi yardımından istifadə etmək hüququnu gözləməlidir. [25]
19.3. Zərər çəkmiş
şəxsin və ya şahidin dindirilməsi zamanı cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın həmin şəxslərin
nümayəndə qismində dəvət etdikləri vəkilin
onların yanında olmasını qadağan etməyə hüququ
yoxdur.
19.4. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin bu məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada aşağıdakı hüquqlarını
təmin etməlidir:
19.4.1. tutulduğu, həbsə alındığı
və ya müvafiq olaraq şübhəli şəxs qismində
birinci dindirməyədək, yaxud təqsirləndirilən şəxsə
ittiham elan edildiyi andan müdafiəçinin yardımından
istifadə etmək;
19.4.2. hüquqlarını izah etmək;
19.4.3. öz müdafiəsini hazırlamaq
üçün kifayət qədər vaxt vermək və imkan
yaratmaq;
19.4.4. şəxsən və ya
özünün seçdiyi müdafiəçi vasitəsi ilə
müdafiə olunmaq, yaxud müdafiəçinin haqqını
ödəmək üçün kifayət qədər vəsaiti
olmadıqda, pulsuz hüquqi yardım almaq;
19.4.5. onun əleyhinə ifadə
vermiş şahidləri məhkəmə
istintaqı zamanı dindirmək. [26]
19.5. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş hallarda şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin qanuni nümayəndəsini işə cəlb etməlidir.
19.6. Cinayət prosesində şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin müdafiəçisinin
və qanuni nümayəndəsinin iştirak etməsi bu şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin hüquqlarını
məhdudlaşdıra bilməz.
19.7. Şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs ifadə verməyə, cinayət prosesini həyata
keçirən orqana hər hansı materiallar təqdim etməyə
və onlara hər hansı yardım göstərməyə məcbur
edilə bilməz.
Maddə 20. Özünü və qohumlarını ifşa
etməkdə sərbəstlik
20.1. Heç kəs şəxsən
özünün və yaxın qohumlarının əleyhinə
ifadə verməyə məcbur edilə bilməz və buna görə
hər hansı təqibə məruz qala bilməz.
20.2. İbtidai araşdırma və
ya məhkəmə baxışı zamanı özünü,
yaxud yaxın qohumlarını cinayət törətməkdə
ifşa edən məlumatları verməsi təklif olunan şəxs
bunun özü üçün hər hansı mənfi hüquqi
nəticə verə biləcəyindən qorxmadan ifadə verməkdən
imtina etməyə haqlıdır.
Maddə 21. Təqsirsizlik prezumpsiyası
21.1. Cinayətin törədilməsində
təqsirləndirilən hər bir şəxs onun təqsiri bu
Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada sübuta
yetirilməyibsə və bu barədə qanuni qüvvəyə
minmiş məhkəmənin hökmü yoxdursa, təqsirsiz sayılır.
21.2. Şəxsin təqsirli olduğuna
əsaslı şübhələr varsa da onun təqsirli bilinməsinə
yol verilmir. Bu Məcəllənin müddəalarına uyğun
surətdə müvafiq hüquqi prosedur daxilində ittihamın
sübuta yetirilməsində aradan qaldırılması mümkün
olmayan şübhələr təqsirləndirilən şəxsin
(şübhəli şəxsin) xeyrinə həll edilir. Eyni ilə
cinayət və cinayət-prosessual qanunlarının tətbiqində
aradan qaldırılmamış şübhələr də onun
xeyrinə həll olunmalıdır.
21.3. Cinayət törədilməsində
təqsirləndirilən şəxs özünün təqsirsiz
olmasını sübuta yetirməyə borclu deyildir. İttihamı
sübuta yetirmək, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin müdafiəsi üçün irəli sürülən
dəlilləri təkzib etmək vəzifəsi ittiham tərəfinin
üzərinə düşür.
Maddə 22. Məhkəmə baxışını tələb
etmək hüququnun təmin olunması
Cinayət prosesini həyata keçirən
orqanlar bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş
qaydada hər kəsin ona qarşı irəli sürülmüş
ittiham, yaxud barəsində tətbiq olunmuş prosessual məcburiyyət
tədbirləri ilə əlaqədar ədalətli və açıq
məhkəmə baxışının aparılmasını
tələb etmək hüququnu təmin etməlidirlər. Hər
hansı səbəbdən məhkəmə baxışını
tələb etmək hüququnun rədd edilməsi yolverilməzdir.
Maddə 23. Cinayət mühakimə icraatının yalnız
məhkəmə tərəfindən həyata keçirilməsi
23.1. Cinayət mühakimə icraatı
Azərbaycan Respublikasının məhkəmə sisteminə
daxil olan səlahiyyətli məhkəmə tərəfindən
həyata keçirilir. Məhkəmənin hökmü olmadan
heç kəs cinayət törətməkdə təqsirli sayıla
və məhkum oluna bilməz.
23.2. Fövqəladə məhkəmələrin
yaradılması və ya məhkəmənin səlahiyyətlərinin
mənimsənilməsi yolverilməzdir və Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş məsuliyyətə
səbəb olur.
23.3. Fövqəladə məhkəmələrin
və digər qanunsuz yaradılmış məhkəmələrin
hökm və digər qərarlarının hüquqi qüvvəsi
yoxdur və icra edilməməlidir.
Maddə 24. Cinayət mühakimə icraatının xalqın
nümayəndələrinin iştirakı ilə həyata keçirilməsi[27]
24.1. Bu Məcəllənin 359-cu
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda təqsirləndirilən
şəxs cinayət təqibi üzrə ona qarşı irəli
sürülmüş ittiham üzrə ədalət mühakiməsinin
andlılar məhkəməsi tərəfindən həyata keçirilməsini
tələb etmək hüququna malikdir.
24.2. Bu Məcəllənin 24.1-ci
maddəsində göstərilən hüququn təmin edilməsi
üçün birinci instansiya məhkəməsi cinayət işləri
üzrə ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsinə
andlı iclasçılar qismində Azərbaycan Respublikasının
vətəndaşlarını cəlb etməlidir.
Maddə 25. Hakimlərin və andlı iclasçıların
müstəqilliyi[28]
25.1. Hakimlər və andlı
iclasçılar müstəqildirlər və yalnız Azərbaycan
Respublikası qanunlarının tələblərinə tabedirlər.
25.2. Hakimlər və andlı
iclasçılar cinayət prosesini həyata keçirən
orqanların ibtidai araşdırmada gəldikləri nəticələrlə
bağlı deyillər.
25.3. Hakimlər və andlı
iclasçılar cinayət işlərini və ya cinayət
təqibi ilə bağlı digər materialları məhkəmə
iclasında cinayət prosesi tərəflərinin təqdim etdikləri
sübutların tədqiqinə əsaslanan öz daxili inamı
və hüquq düşüncəsi ilə həll edirlər.
25.4. Azərbaycan Respublikasının
məhkəmələri ədalət mühakiməsini hakimlərin
və andlı iclasçıların müstəqilliyinə
və iradəsinə qanunsuz təsiri istisna edən şəraitdə
həyata keçirirlər.
25.5. Heç kəsin ədalət
mühakiməsinin həyata keçirilməsinə müdaxilə
etməyə, hakimlərdən , andlı iclasçılardan
onların baxdığı, yaxud icraatlarında olan cinayət
işləri və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər
materialların mahiyyəti üzrə izahat tələb etməyə
hüququ yoxdur.
25.6. Hər hansı şəxs
tərəfindən hər hansı səbəbdən ədalət
mühakiməsinin həyata keçirilməsinin birbaşa və
ya dolayı yolla məhdudlaşdırılması, ona qanunsuz təsir,
hədə-qorxu, müdaxilə edilməsi, hörmətsizlik göstərilməsi,
məhkəməyə qarşı açıq-aşkar etinasız
hərəkətlər edilməsi yolverilməzdir və Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş
məsuliyyətə səbəb olur.
Maddə 26. Cinayət mühakimə icraatının aparıldığı
dil
26.1. Azərbaycan Respublikası məhkəmələrində
cinayət mühakimə icraatı Azərbaycan Respublikasının
dövlət dilində və ya müvafiq ərazinin əhalisinin
çoxluq təşkil edən hissəsinin dilində aparılır.
26.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan cinayət mühakimə icraatının aparıldığı
dili bilməyən cinayət prosesi iştirakçılarının
aşağıdakı hüquqlarını təmin etməlidir:
26.2.1. cinayət prosesi iştirakçılarına
öz ana dilindən istifadə etmək hüququnu izah etmək:
26.2.2. ibtidai araşdırma və
məhkəmə baxışı zamanı tərcüməçinin
köməyindən pulsuz istifadə etmək, ibtidai araşdırma
qurtardıqdan sonra cinayət işi və ya cinayət təqibi
ilə bağlı digər materiallarla tam tanış olmaq, məhkəmədə
ana dilində çıxış etmək;
26.3. Cinayət mühakimə icraatının
aparıldığı dili bilməyən cinayət prosesi iştirakçılarının
bu Məcəllənin 26.2.2-ci maddəsində göstərilən
hüquqlarının təmin olunması Azərbaycan Respublikasının
dövlət büdcəsi hesabına həyata keçirilir.
26.4. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan təqdim edilməli sənədləri müvafiq
şəxslərə cinayət mühakimə icraatının
aparıldığı dildə təqdim edir. Cinayət mühakimə icraatının
aparıldığı dili bilməyən müvafiq şəxslərə
təqdim edilməli sənədlər onların ana dilində
və ya onların bildiyi başqa dildə təqdim edilir. [29]
Maddə 27. Cinayət mühakimə icraatının aşkarlığı
27.1. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş dövlət, peşə və kommersiya sirlərinin,
habelə vətəndaşların şəxsi və ailə
sirlərinin, yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərin
maraqlarının qorunması halları
istisna olmaqla, Azərbaycan Respublikasında cinayət işləri
və cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallar
üzrə ədalət mühakiməsi bütün məhkəmələrdə
açıq aparılır.[30]
27.2. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla Azərbaycan Respublikasının məhkəmələrində
cinayət işləri və cinayət təqibi ilə bağlı
digər materiallar üzrə ədalət mühakiməsinin qiyabi
aparılmasına yol verilmir.
27.3. Bütün hallarda cinayət
mühakimə icraatı zamanı qəbul olunmuş məhkəmə
qərarları açıq elan olunur.
Maddə 28. Cinayət mühakimə icraatının obyektivliyi,
qərəzsizliyi və ədalətliliyi
28.1. Məhkəmələr cinayət
işlərinə və cinayət təqibi ilə bağlı
digər materiallara məhkəmə iclaslarında yalnız bu
Məcəlləyə müvafiq surətdə müəyyən
edilmiş hüquqi prosedurlara uyğun faktlar əsasında, qərəzsiz
və ədalətlə baxmalıdırlar.
28.2. Hakimlər cinayət mühakimə
icraatını həyata keçirərkən qanunun mənafeyindən
başqa hər hansı bir mənafeyi ifadə edə bilməzlər.
28.3. Hakim və ya andlı iclasçı
şəxsən cinayət prosesinin nəticəsi ilə birbaşa,
yaxud dolayı yolla maraqlıdırsa, cinayət işi və ya
cinayət təqibi ilə bağlı digər material üzrə
ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində
iştirak edə bilməz.[31]
28.4. Cinayət mühakimə icraatını
həyata keçirərkən məhkəmələr aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidirlər:
28.4.1. cinayət prosesində tərəflərə
cinayət təqibi ilə əlaqədar bütün halların
hərtərəfli, tam və obyektiv tədqiq edilməsi üçün
zəruri şəraiti təmin etmək;
28.4.2. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsi həm ifşa edən, həm
də ona bəraət verən halları, habelə məsuliyyəti
yüngülləşdirən və ağırlaşdıran
halları nəzərə almaq;
28.4.3. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin təqsirsizliyi, yaxud az təqsirliliyi
barədə, habelə ona bəraət verən və ya məsuliyyətini
yüngülləşdirən hallar üzrə sübutların
olması barədə özü, yaxud müdafiəçisi tərəfindən
irəli sürülən ərizə və vəsatətlərə
baxmaq;
28.4.4. cinayət prosesi gedişində
qanunun pozulması ilə əlaqədar verilən şikayətləri
yoxlamaq;
28.4.5. cinayət prosesi iştirakçılarının
iştirak etmək hüququnu təmin etmək.
28.5. Şəxsin cinayət törətməkdə
təqsirli olmasına dair məhkəmə qərarı mülahizələrə
əsaslana bilməz və işə aid biri digərinə kifayət
qədər uyğun gələn mötəbər sübutların
məcmusu ilə təsdiq olunmalıdır.
28.6. Ədalət mühakiməsinin
həyata keçirilməsi qaydalarının ayrı-ayrı işlər
və şəxslər üçün, habelə müəyyən
şəraitə görə, yaxud hər hansı bir zaman dövründə
özbaşınalıqla dəyişdirilməsinə yol verilmir.
Maddə 29. Məhkəmə aidiyyətinə əməl
olunması
29.1. Heç kəs onun işinə
aidiyyəti qanunla müəyyən edilmiş məhkəmədə
baxılması hüququndan məhrum oluna bilməz. Şəxsin
razılığı olmadan onun işinə başqa məhkəmədə
baxılmasına yol verilmir.
29.2. İşin qanuni hakimin icraatından
əsassız götürülməsi və ya bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla məhkəmə
aidiyyətinin dəyişdirilməsi qadağandır.[32]
Maddə 30. Hakimin cinayət mühakimə icraatında
iştirakının məhdudlaşdırılması
30.1. Birinci, apellyasiya və ya kassasiya
instansiyası məhkəməsində cinayət mühakimə
icraatında iştirak etmiş hakimin məhkəmə baxışında
təkrar iştirakına yol verilmir.
30.2. Bu Məcəllənin 109-cu
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda hakim cinayət
işlərinə və cinayət təqibi ilə bağlı
digər materiallara baxılmasından özü kənarlaşmalı
və ya kənarlaşdırılmalıdır.
Maddə 31. Cinayət mühakimə icraatında qeyri-prosessual
münasibətlərin yolverilməzliyi
Məhkəmə tərkibi və
cinayət prosesi iştirakçıları arasında, habelə
birinci, apellyasiya və kassasiya instansiyası məhkəmələri
arasında cinayət işlərinə və ya cinayət təqibi
ilə bağlı digər materiallara baxılması ilə əlaqədar
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmayan qeyri-prosessual
münasibətlər yolverilməzdir.
Maddə 32. Cinayət prosesində tərəflərin
çəkişməsi
32.1. Azərbaycan Respublikasında
cinayət mühakimə icraatı ittiham və müdafiə tərəfinin
çəkişməsi əsasında həyata keçirilir.
32.2. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş qaydada cinayət prosesində tərəflərin çəkişməsini
təmin etmək məqsədi ilə:
32.2.1. hər bir tərəf məhkəmədə
təmsil olunur;
32.2.2. hər bir tərəf məhkəmədə
öz mövqeyini müdafiə etmək üçün bərabər
hüquqlara və imkanlara malikdir;
32.2.3. ittiham tərəfi cinayət
hadisəsinin baş verməsini, cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin əlamətlərinin mövcudluğunu,
bu əməlin törədilməsinə təqsirləndirilən
şəxsin aidiyyətini, cinayəti törətmiş şəxsin
cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmasının mümkünlüyünü
sübut edir, təqsirləndirilən şəxsin əməlinin
hüquqi tövsifinə və məhkəmənin yekun qərarına
dair öz təkliflərini verir;
32.2.4. müdafiə tərəfi
cinayət təqibi ilə bağlı irəli sürümüş
ittihamı təkzib edir və ya cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın diqqətini təqsirləndirilən şəxsin cinayət
məsuliyyətindən azad edilməsinə və ya cinayət
məsuliyyətini yüngülləşdirən halların mövcudluğuna
cəlb edir və təqsirləndirilən şəxsin əməlinin
hüquqi tövsifinə və məhkəmənin yekun qərarına
dair öz təkliflərini verir;
32.2.5. hər bir tərəf heç
kimdən asılı olmayaraq müstəqil surətdə öz
mövqeyini seçir və onu müdafiə etmək üçün
vasitə və üsullarını müəyyən edir;
32.2.6. məhkəmə cinayət
prosesi tərəflərindən hər birinin vəsatəti ilə
əlavə olaraq zəruri materialların əldə edilməsinə
kömək göstərir;
32.2.7. məhkəmə tərəfindən
hökm yalnız cinayət prosesi tərəflərinin iştirakı
bərabər əsaslarla təmin edilməklə tədqiq olunmuş
sübutlarla əsaslandırılır;
32.2.8. dövlət ittihamçısı
və xüsusi ittihamçı cinayət təqibini həyata
keçirir və cinayət təqibindən imtina edir;
32.2.9. təqsirləndirilən şəxs
sərbəst olaraq təqsirli olduğunu inkar edir və ya özünü
təqsirli bilir;
32.2.10. mülki iddiaçı iddiadan
imtina edir və ya mülki cavabdehlə barışıq sazişi
bağlayır;
32.2.11. mülki cavabdeh iddianı
qəbul edir və ya mülki iddiaçı ilə barışıq
sazişi bağlayır.
Maddə 33. Cinayət mühakimə icraatında sübutların
qiymətləndirilməsi
33.1. Hakimlər və andlı
iclasçılar cinayət mühakimə icraatının
həyata keçirilməsində cinayət işi üzrə
toplanmış sübutları bu Məcəllənin tələblərinə
əsasən qiymətləndirirlər.[33]
33.2. Cinayət mühakimə icraatı
həyata keçirilərkən bu Məcəllənin 125, 144
-146-cı maddələrinin müddəalarının pozulması
yolverilməzdir.
33.3. Cinayət prosesində heç
bir sübutun və digər materialın qabaqcadan müəyyən
edilmiş qüvvəsi yoxdur.
33.4. Hakimlərin və andlı
iclasçıların sübutlara və sair materiallara qərəzli
münasibət bəsləməsi, mövcud hüquqi prosedur daxilində
tədqiq edilənədək sübut və digər materiallardan
birinə digərinə nisbətdə çox və ya az əhəmiyyət
verilməsi yolverilməzdir.[34]
Maddə 34. Eyni əmələ görə təkrar məhkum
etmənin yolverilməzliyi
34.1. Heç kəs eyni əməlin
törədilməsinə görə təkrar məhkum edilə
bilməz.
34.2. Bu Məcəllənin 41-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda məhkəmədə
müvafiq olaraq dövlət ittihamçısının və
ya xüsusi ittihamçının şəxsə qarşı
cinayət təqibindən könüllü imtina etməsi eyni
əməlin təkrarən həmin şəxsə istinad edilməsini
istisna edir (yeni açılmış hallardan başqa).
34.3. Hər hansı əməlin
törədilməsinə görə şəxsin barəsində
qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmənin hökmü
varsa, həmin şəxsin haqqında eyni əmələ görə
cinayət təqibinin təzələnməsi, ittihamın daha
ağır ittihamla əvəz edilməsi və ona daha ağır
cəza təyin edilməsi yolverilməzdir.
Maddə 35. Məhkəməyə təkrar müraciət
etmək hüququnun təmin olunması
35.1. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada cinayət prosesi iştirakçısının
cinayət işinin və ya cinayət təqibi ilə bağlı
digər materialın baxılmasında məhkəmənin qəbul
etdiyi prosessual qərar və hərəkətlərdən yuxarı
məhkəməyə şikayət etmək hüququ vardır.
35.2. Məhkum olunmuş hər bir
şəxs yuxarı məhkəməyə şikayət verərək
aşağıdakı hüquqları həyata keçirir:
35.2.1. barəsində çıxarılmış
məhkəmə hökmünün qanunsuz və əsassız
olması ilə əlaqədar işə yenidən baxılmasını
xahiş etmək;
35.2.2. barəsində çıxarılmış
hökmlə təyin olunmuş cəzanın ağırlığı
ilə əlaqədar onun yüngülləşdirilməsini xahiş
etmək.
35.3. Məhkumun bu Məcəllənin
35.1 və 35.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hüquqlarının məhdudlaşdırılması yolverilməzdir.
Maddə 36. Bəraət qazanmış şəxsin pozulmuş
hüquqlarının bərpasının təmin edilməsi
36.1. Cinayət prosesinin gedişində
bu Məcəllənin 55, 56-cı maddələrində nəzərdə
tutulmuş şəxslərin pozulmuş hüquq və azadlıqlarının
bərpasını və onlara vurulmuş ziyanın ödənilməsini
tələb etmək hüququ cinayət prosesini həyata keçirən
orqan tərəfindən təmin edilməlidir.
36.2. Vəzifə səlahiyyətlərindən
sui-istifadə və ya cinayət nəticəsində zərər
çəkmiş, habelə təqsirsiz məhkum olunmuş, qanunsuz
həbsdə saxlanılmış, yaxud cinayət prosesi gedişində
hüquqları digər formada məhdudlaşdırılmış
şəxslərin hüquqları bu Məcəllə ilə
və Azərbaycan Respublikasının digər qanunları ilə
müəyyən edilmiş qaydada bərpa olunur.
III fəsil
Cinayət təqibi
Maddə 37. Cinayət təqibinin növləri
37.1. Cinayətin xarakterindən və
ağırlıq dərəcəsindən asılı olaraq cinayət
təqibi bu Məcəllənin müddəalarına uyğun
xüsusi, ictimai-xüsusi və ya ictimai ittiham qaydasında həyata
keçirilir.
37.2. Xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibi yalnız zərər çəkmiş şəxsin
şikayəti əsasında Azərbaycan Respublikası Cinayət
Məcəlləsinin 147, 148, 165.1 və 166.1-ci maddələrində
göstərilən cinayətlər üzrə həyata keçirilir
və məhkəmə müşavirə otağına gedənədək
zərər çəkmiş şəxs təqsirləndirilən
şəxslə barışdıqda ona xitam verilir.
37.3. İctimai-xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibi zərər çəkmiş şəxsin
şikayəti əsasında və ya bu Məcəllənin 37.5-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda prokurorun təşəbbüsü
ilə Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
127, 128, 129.2, 130.2, 131.1, 133, 134, 142.1, 148-1, 149.1, 150.1, 151, 156—158, 163, 169-1, 175—177.1,
178.1, 179.1, 184.1, 186.1, 187.1, 190.1, 197 və 201.1-ci maddələrində
göstərilən cinayətlərə görə həyata
keçirilir.[35]
37.4. İctimai-xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibinə Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
73-cü və
73-1-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş hallardan başqa
zərər çəkmiş şəxslə təqsirləndirilən
şəxsin barışması ilə əlaqədar xitam verilə
bilməz. [36]
37.5. İctimai-xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibi zərər çəkmiş şəxsin
şikayəti olmadan prokuror tərəfindən yalnız aşağıdakı
hallarda başlanıla bilər:
37.5.1. törədilmiş cinayət
dövlətin və ya cəmiyyətin mənafeyinə toxunduqda;
37.5.2. cinayət hakimiyyət nümayəndəsi
və ya dövlət orqanlarının digər vəzifəli
şəxsləri tərəfindən, yaxud onlara qarşı
törədildikdə;
37.5.3. cinayət hamilə vəziyyətdə
olan qadın, qoca və köməksiz vəziyyətdə olan
şəxs barəsində törədildikdə;
37.5.4. cinayət hədə-qorxu,
məcburiyyət təsiri altında və ya onu törətmiş
şəxsdən asılı vəziyyətdə olan digər
şəxs barəsində törədildikdə;
37.5.5. cinayət fəaliyyət
qabiliyyəti olmayan və ya cinayət məsuliyyətinə cəlb
etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxs tərəfindən və ya ona qarşı törədildikdə.
37.6. Bu Məcəllənin 37.2 və
37.3-cü maddələrində göstərilməyən digər
cinayətlər üzrə cinayət təqibi ictimai ittiham qaydasında
həyata keçirilir.
Maddə 38. Cinayət təqibinin həyata keçirilməsi
vəzifəsi
38.1. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya prokuror hazırlanan, yaxud törədilən cinayətin
əlamətlərini əks etdirən əməllər barədə
məlumat aldıqda və ya cinayət hadisəsini bilavasitə
aşkar etdikdə bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş qaydada cinayətin izlərinin qorunması və götürülməsi
üçün tədbirlər görməli, həmçinin
öz səlahiyyətləri daxilində dərhal təhqiqat və
ya istintaq aparmalıdırlar.
38.2. Cinayətin baş verməsi
təsdiq olunarsa, dövlət ittihamçısı təqsirləndirilən
şəxsi məhkəmə qarşısında ifşa və
ona layiqli cəza tələb etməli, zəruri hallarda isə
şəxsin barəsində tibbi və ya tərbiyəvi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsini tələb etməlidir.
38.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş
hərəkətlər nəticəsində vurulmuş ziyanın
ödənilməsi məqsədi ilə tədbirlər görməlidir.
38.4. Cinayət təqibi cinayət
məsuliyyətini istisna edən hallar aşkar edilənədək
və ya bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş
hallarda və qaydada dövlət ittihamçısı, yaxud xüsusi
ittihamçı cinayət təqibindən imtina edənədək
həyata keçirilməlidir.
Maddə 39. Cinayət təqibini istisna edən hallar
39.1. Aşağıdakı hallarda
cinayət təqibi başlanıla bilməz, başlanmış
cinayət təqibinə isə xitam verilməlidir (o cümlədən
cinayət işi başlana bilməz, başlanılmış
cinayət işi üzrə icraata isə xitam verilməlidir):
39.1.1. cinayət hadisəsi olmadıqda;
39.1.2. əməldə cinayət
tərkibi olmadıqda;
39.1.3. cinayət məsuliyyətinə
cəlbetmə müddətləri keçdikdə (cinayət
məsuliyyətinə cəlbetmə müddətinin dayandırılması
halları istisna edilməklə);
39.1.4. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin baş verdiyi anda onu törətmiş
şəxs cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə
imkan verən yaş həddinə çatmadıqda (həmin şəxsə
qarşı tərbiyəvi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi zəruri olan hallar istisna edilməklə);
39.1.5. şəxs cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş əməli törətdikdən
sonra öldükdə (ölən şəxsə bəraət
verilməsi zəruri olduğu hallar istisna edilməklə);
39.1.6. şəxs barəsində
eyni ittiham üzrə məhkəmənin qanuni qüvvəyə
minmiş hökmü və ya digər məhkəmənin cinayət
təqibini qeyri-mümkün edən ləğv edilməmiş
qərarı olduqda;
39.1.7. şəxs barəsində
eyni ittiham üzrə təhqiqatçının, müstəntiqin
və ya prokurorun cinayət işi başlanmasının rədd
edilməsi və ya ona xitam verilməsi haqqında ləğv edilməmiş
qərarı olduqda;
39.1.8. zərər çəkmiş
şəxsin şikayəti olmadıqda (cinayət təqibi xüsusi
ittiham qaydasında həyata keçirildikdə, habelə cinayət
təqibinin başlanmasına prokurorun təşəbbüsü
olmadığı halda cinayət təqibi ictimai-xüsusi ittiham
qaydasında həyata keçirildikdə);
39.1.9. zərər çəkmiş
şəxslə təqsirləndirilən şəxs barışdıqda
(cinayət təqibi yalnız xüsusi ittiham qaydasında həyata
keçirildikdə);
39.1.10. şəxs cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş əməli anlaqsız vəziyyətdə
törətdikdə (bu şəxslərə qarşı tibbi
xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi halları
istisna olunmaqla);
39.1.11. cinayət qanunu müddəalarının
qüvvəsinə görə şəxsin cinayət məsuliyyətindən
azad edilməsi üçün əsaslar olduqda;KMQ9
39.1.12. amnistiya aktına əsasən
şəxs cinayət məsuliyyətindən azad edilməli olduqda.
39.2. Hər hansı şəxs
barəsində başlanılmış cinayət təqibinə
həmçinin onun cinayət törədilməsinə aidiyyəti
olmadıqda və ya təqsirliliyi sübuta yetirilmədikdə
xitam verilir.
39.3. Bu Məcəllənin 39.1.1,
39.1.2 və 39.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda cinayət təqibi bəraətverici əsaslarla xitam verilmiş
hesab olunur.
Maddə 40. Cinayət təqibinin həyata keçirilməməsinə
imkan verən hallar
40.1. Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş cinayət məsuliyyətindən və cəzadan azad
etmə hallarının mövcudluğu cinayət təqibinin
həyata keçirilməməsinə imkan verir.
40.2. Şəxsin cinayət məsuliyyətindən
azad edilməsi üçün Azərbaycan Respublikası Cinayət
Məcəlləsinin 72.1, 73.1, 73-1.3 və 74-cü maddələrində nəzərdə
tutulmuş hallarda təhqiqatçının və ya müstəntiqin prokurorla razılaşdırılmış
qərarına əsasən cinayət təqibi başlanılmaya
və ya ona xitam verilə bilər. [37]
40.2.1. səmimi peşmanlıq çəkdikdə;
40.2.2. zərər çəkmiş
şəxslə barışdıqda;
40.2.3. şərait dəyişdikdə;
40.2.4. müddət keçdikdə. [38] .
40.3. Şəxsin cinayət məsuliyyətindən
azad edilməsi üçün Azərbaycan Respublikası Cinayət
Məcəlləsinin 72.2-ci, 73.2-ci, 73.3-cü, 73-1.1-ci və 73-1.2-ci
maddələrində, habelə Xüsusi hissəsinin müvafiq
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallar müəyyən
edildikdə təhqiqatçının və ya müstəntiqin
prokurorla razılaşdırılmış qərarına əsasən
cinayət təqibi başlanılmır və ya ona xitam verilir. [39] KMQ12
40.4. Şəxsin iqtisadi fəaliyyət
sahəsində olan cinayətlərə görə cinayət
məsuliyyətindən azad edilməsi üçün Azərbaycan
Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 73-2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallar müəyyən edildikdə
təhqiqatçının və ya müstəntiqin qərarına
əsasən cinayət təqibi başlanılmır və ya
ona xitam verilir.
40.5. Azərbaycan Respublikası Cinayət
Məcəlləsinin 72 – 73-2-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş cinayət əməlləri iştirakçılıqla
törədildiyi hallarda həmin Məcəllənin 72-ci maddəsinin
“Qeyd” hissəsinin 2-ci bəndinə əsasən zərərçəkmiş
şəxsə dəymiş ziyan və dövlət büdcəsinə
ödənişin iştirakçıların hər biri tərəfindən
müəyyən pay üzrə ödənilməsi məhkəməyədək
icraat zamanı təhqiqatçının və ya müstəntiqin
prokurorla razılaşdırılmış qərarı, məhkəmə
icraatı zamanı isə məhkəmənin qərarı ilə
həll olunur.[40]
Maddə 41. Cinayət təqibinə xitam verilməsi qaydası
41.1. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya prokuror cinayət təqibi üzrə icraatın məhkəməyədək
hər hansı mərhələsində bu Məcəllənin
39-cu maddəsində göstərilən halları aşkar edərsə,
cinayət təqibinə xitam verilməsi barədə (o cümlədən
cinayət işi üzrə icraata xitam verilməsi barədə)
qərar çıxarır.
41.1-1. Cinayət təqibi üzrə
icraata bəraətverici əsaslar olmadan xitam verilməli olduğu,
lakin Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
müddəalarına əsasən xüsusi müsadirənin tətbiq
edilməsi üçün əsaslar müəyyən edildiyi
hallarda, cinayət təqibi üzrə icraat bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş qaydada davam etdirilir və məhkəmənin
yekun qərarının çıxarılması ilə başa
çatdırılır.[41]
41.2. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya prokuror bəraətverici əsaslar olmadıqda təqsirləndirilən
(şübhəli şəxsin) ,habelə ölmüş təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin və ya cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməli törətmiş, lakin
təqsirləndirilən (şübhəli) şəxs qismində
tanınanadək ölmüş şəxsin hüquqi varisinin,
hüquqi varis müəyyən edilmədiyi, o cümlədən
bu Məcəllənin 106-1.4-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda müdafiəçinin, barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan hüquqi şəxsin
nümayəndəsinin razılığı olmadan cinayət təqibinə
xitam verilməsi barədə qərar çıxara bilməz.
Belə halda cinayət təqibi üzrə icraat bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş qaydada davam etdirilir və hökmün,
məhkəmənin digər qərarının çıxarılması
ilə başa çatdırılır. [42]
41.3. Dövlət ittihamçısı
məhkəmədə cinayət təqibini istisna edənvə bu Məcəllənin 40.3-cü və
40.4-cü maddələrində göstərilən cinayət
təqibinin həyata keçirilməməsinə imkan verən halları aşkar edərsə,
təqsirləndirilən şəxs barəsində cinayət
təqibindən imtina edilməsini bildirməlidir. Dövlət ittihamçısı bəraətverici
əsaslar olmadıqda təqsirləndirilən şəxs barəsində
ittihamdan müdafiə tərəfinin razılığı ilə
imtina edir. Xüsusi ittihamçı
ittihamı müdafiə etməkdə davam edərsə, təqsirləndirilən
şəxsin cinayət təqibindən imtina edilməsi barədə
dövlət ittihamçısının mövqeyi cinayət
işinə və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər
materiala məhkəmədə baxılmasının davam etdirilməsinə
mane olmur. [43]
41.4. Məhkəmə baxışı
başlananadək məhkəmə cinayət təqibini istisna
edən və
cinayət təqibinin həyata keçirilməməsinə imkan
verən halları aşkar
edərsə, təqsirləndirilən şəxs haqqında cinayət
təqibindən imtina edilməsi məsələsinin həll olunmasını
dövlət ittihamçısına təklif edə bilər. [44]
41.5. Məhkəmə baxışı
başlanandan sonra məhkəmə cinayət təqibini istisna
edən bəraətverici
əsasları aşkar edərsə,
məhkəmə baxışını başa çatdırır
və dövlət
ittihamçısı və xüsusi ittihamçı cinayət
təqibindən imtina etmədiyi hallarda bəraət hökmü çıxarır.
Cinayət işinə andlılar məhkəməsində baxılarkən
göstərilən hallar aşkar edilərsə, şəxsin
təqsirli olub-olmaması məsələsi andlı iclasçılar
tərəfindən həll edilir.[45]
41.6. Dövlət ittihamçısı
bu Məcəllənin 40.2-ci maddəsində
göstərilən cinayət təqibinin həyata keçirilməməsinə
imkan verən halları məhkəmədə aşkar edərsə,
təqsirləndirilən şəxsin barəsində cinayət
təqibindən imtina edilməsini bildirməyə haqlıdır.
Dövlət ittihamçısının cinayət təqibindən
imtina etməsi barədə mövqeyi xüsusi ittihamçının
təqsirləndirilən şəxsin barəsində cinayət
təqibini davam etdirməsinə mane olmur.[46]
41.7. Xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibindən imtina edilməsi yalnız zərər
çəkmiş şəxsin iradəsindən asılıdır.
Bu halda xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraata
məhkəmə tərəfindən xitam verilməlidir. [47]
Maddə 42. Bəraətin əsasları
42.1. Məhkəmə baxışı
nəticəsində təqsirləndirilən şəxsə
qarşı irəli sürülmüş cinayətin törədilməsində
onun təqsirsizliyini təsdiq edən bəraət hökmü
aşağıdakı hallarda çıxarılır:
42.1.1. cinayət hadisəsi olmadıqda;
42.1.2. əməldə cinayət
tərkibi olmadıqda;
42.1.3. cinayətin törədilməsinə
aidiyyəti olmadıqda;
42.1.4. təqsirliliyi sübuta yetirilmədikdə.
42.1.5. andlı iclasçılar
kollegiyası şəxsin təqsirsizliyi barədə verdikt çıxardıqda.[48]
42.2. Bəraət hökmü aşağıdakı
hallarda çıxarılır:
42.2.1. bu Məcəllənin 42.1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş əsaslara görə
hadisənin baş verməməsi sübut olunduqda və ya baş
vermiş hadisədə cinayət hadisəsi sübut olunmadıqda;
42.2.2. bu Məcəllənin 42.1.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş əsaslara görə
təqsirləndirilən şəxsin əməlində cinayət
tərkibi olmadıqda və ya əməlin cinayət olmasını
aradan qaldıran hallar mövcud olduqda;
42.2.3. bu Məcəllənin 42.1.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş əsaslara görə
şəxsin təqsirləndirildiyi cinayətin törədilməsinə
aidiyyəti olmaması sübut edildikdə və ya onun həmin
əmələ aidiyyəti sübut edilmədikdə;
42.2.4. bu Məcəllənin 42.1.4-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş əsaslara görə
şəxsin təqsirliliyini təsdiq edən kifayət qədər
sübutlar toplanılmadıqda və ya toplanmış sübutlar
onun təqsirsizliyini təsdiq etdikdə.
Maddə 43. Məhkəmə baxışı gedişində
cinayət təqibinə xitam verilməsinin əsasları
43.1. Məhkəmə baxışı
gedişində təqsirləndirilən şəxsə qarşı
cinayət təqibinə xitam verilməsi barədə məhkəmə
qərarı aşağıdakı hallarda çıxarılır:
43.1.1. dövlət ittihamçısı
və xüsusi ittihamçı cinayət təqibindən imtina
etdikdə; KM
43.1.2. Bu Məcəllənin 39.1.4,
39.1.6–39.1.11, 40.3 və 40.4-cü maddələrində nəzərdə
tutulmuş hallar olduqda. [49] KMQ12
43.2. Xüsusi ittihamçının
üzrlü səbəb olmadan məhkəmə iclasına təkrarən
gəlməməsi və ya gəlməməsinə üzrlü
səbəb olduğu barədə məhkəməyə məlumat
verməməsi öz hüquqi əhəmiyyətinə görə
cinayət təqibindən imtina etməyə bərabər tutulur.
43.3. Məhkəmə baxışının
gedişində təqsirləndirilən şəxsə qarşı
cinayət təqibinə, həmçinin bu Məcəllənin
39.1.3, 39.1.12 və 40.2-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş hallarda müdafiə tərəfinin razılığı
ilə xitam verilməsi barədə məhkəmə qərar
çıxarmağa haqlıdır. [50]
43.3-1. Məhkəmə baxışının
gedişində cinayət təqibinə bu Məcəllənin
39.1.5-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş halda xitam
verilməsinə ölmüş şəxsin hüquqi varisinin,
hüquqi varis müəyyən edilmədiyi, o cümlədən
bu Məcəllənin 106-1.4-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda müdafiəçisinin razılığı
ilə yol verilir. [51]
43.4. Məhkəmə baxışının
gedişində dövlət ittihamçısının bu Məcəllənin
39.1.2 və 39.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda cinayət təqibindən imtina etməsi ilə əlaqədar
məhkəmənin qərarına əsasən cinayət təqibinə
xitam verilərkən cinayət törətmiş şəxs müəyyən
edilməmiş qaldıqda, qərar qanuni qüvvəyə mindikdən
sonra bu Məcəllənin müddəaları ilə nəzərdə
tutulmuş qaydada həmin şəxsin cinayət təqibi məsələsinin
həll edilməsi üçün məhkəmə baxılmış
cinayət işi üzrə materialları və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarını ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərir. [52]
Maddə 44. Məhkum etmənin əsasları
44.1. Məhkəmə baxışı
gedişində tədqiq olunmuş sübutların məcmusuna
əsasən təqsirləndirilən şəxsin cinayətdə
təqsiri müəyyən edilərsə, məhkəmə ittiham
hökmü çıxarır.
44.2. Bəraət hökmü və
ya cinayət təqibinə xitam verilməsi barədə qərar
çıxarılması üçün müvafiq olaraq bu Məcəllənin
42 və 43-cü maddələrində göstərilən əsaslar
mövcud olmadıqda, məhkəmə aşağıdakılara
riayət edərək ittiham hökmü çıxarır:
44.2.1. bu Məcəllənin 39.1.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda — təqsirləndirilən
şəxsə cəza təyin etməməklə;
44.2.1-1. bu Məcəllənin 39.1.5-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda - ölmüş
təqsirləndirilən (şübhəli) şəxsə və
ya cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməli
törətmiş, lakin təqsirləndirilən (şübhəli)
şəxs qismində tanınanadək ölmüş şəxsə
cəza təyin etməməklə;[53]
44.2.2. bu Məcəllənin 39.1.12-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda — təqsirləndirilən
şəxsə təyin edilmiş cəzadan onu azad etməklə;
44.2.3. Azərbaycan Respublikası
Cinayət Məcəlləsinin müddəalarına əsasən
cinayət məsuliyyətinə cəlb etmə müddətinin
keçməsinin tətbiq edilməməsi qərarına gəldiyi
halda — təqsirləndirilən şəxsə cəza təyin
etməklə;
44.2.4. bu Məcəllə və
cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş bütün
digər hallarda — təqsirləndirilən şəxsə cəza
təyin etməklə.
IV fəsil
Cinayət təqibi
üzrə icraatın aparılması
Maddə 45. Cinayət təqibi üzrə icraatın aparılmasının
məcburiliyi
45.1. Cinayət təqibi həyata
keçirilərkən onun gedişini və nəticələrini
əks etdirən icraat aparılmalıdır.
45.2. Cinayət təqibi üzrə
icraat cinayət işi üzrə materiallarda, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialında və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayətin materialında əks olunur.
45.3. İctimai və ya ictimai-xüsusi
ittiham qaydasında cinayət təqibi üzrə icraat cinayət
işi başlandığı andan müvafiq olaraq təhqiqatçı,
müstəntiq və ya prokuror tərəfindən açılır.
Böyük ictimai təhlükə törətməyən aşkar
cinayətə dair şikayət üzrə təhqiqatçı
cinayət işi başlamadan sadələşdirilmiş icraat
aça bilər.
45.4. Xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibi üzrə icraat xüsusi ittiham qaydasında
şikayəti öz icraatına qəbul etmiş məhkəmə
tərəfindən müvafiq qərar qəbul etdiyi andan açılır.
45.5. Cinayət təqibi üzrə
icraata cinayət təqibini istisna edən hallara, cinayət təqibinin
həyata keçirilməməsinə imkan verən hallara, habelə
cinayət təqibinin həyata keçirilməsinə mane olan
hallara görə cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
qərarı ilə xitam verilə bilər.
Maddə 46. Cinayət işinin başlanması ilə
bağlı cinayət təqibi üzrə icraatın açılmasının
xüsusiyyətləri
46.1. İctimai ittiham və ictimai-xüsusi
ittiham qaydasında cinayət təqibi üzrə cinayət işinin
başlanması üçün müvafiq səbəb və
əsaslar olmalıdır.
46.2. Cinayət işinin başlanması
üçün səbəb kimi törədilmiş və ya
hazırlanan cinayət haqqında fiziki şəxs tərəfindən
verilən ərizə, hüquqi şəxsin (vəzifəli şəxsin)
və ya media
subyektinin məlumatları, yaxud bu məlumatların təhqiqatçı,
müstəntiq və ya prokuror tərəfindən bilavasitə
aşkar edilməsi ola bilər.[54]
46.3. Cinayət işinin başlanması
üçün əsas cinayətin əlamətlərinə
işarə edən kifayət qədər dəlillərin olmasıdır.
Cinayətin əlamətlərini əks etdirən əməlin
törədilməsini və cinayət təqibini istisna edən
halların olmadığını güman etməyə əsaslar
mövcuddursa, öz səlahiyyətləri daxilində fəaliyyət
göstərən təhqiqatçı, müstəntiq və
ya prokuror dərhal cinayət işi başlamalıdır.
46.4. Cinayət təqibini istisna
edən halların mövcudluğu istisna edilməklə, məhkəmə
iclasında sədrlik edən ədalət mühakiməsi əleyhinə
olan hər hansı cinayətin əlamətlərinin məhkəmə
baxışı zamanı müəyyən olunduğuna prokurorun
diqqətini cəlb etdikdə, prokuror bununla bağlı dərhal
cinayət işi başlamalıdır. Bu halda prokuror cinayət
işinin başlanmasının rədd edilməsi haqqında qərar
qəbul edərsə, məhkəmə iclasında sədrlik
edən həmin qərarın qanunsuz və əsassız olması
qənaətinə gəldikdə yuxarı prokurordan zəruri
tədbirlərin görülməsini tələb edə bilər.
46.5. Cinayət işinin dərhal
başlanması üçün bu Məcəllənin 209.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halların mövcudluğu
da kifayətdir. Bu halda hərtərəfli, tam və obyektiv ibtidai
araşdırma cinayət təqibinin həyata keçirilməsinə
mane olan aşağıdakı hallar müəyyən olunanadək
aparılır:
46.5.1. cinayət hadisəsinin mövcudluğunu
təsdiq edən sübutlar əldə edilmədikdə;
46.5.2. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsində yeganə təqsirləndirilə
bilən şəxsə qarşı bu Məcəllənin 39.1.4-39.1.7
və 39.1.10-cu maddələrində göstərilən cinayət
təqibini istisna edən hallar olduqda;
46.5.3. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsinə görə
hər hansı şəxsə qarşı bu Məcəllənin
39.1.3, 39.1.11 və 39.1.12-ci maddələrində göstərilən
cinayət təqibini istisna edən hallar olduqda.
Maddə 47. Cinayət təqibi üzrə icraatı aparan
orqanlar
47.1. Cinayət təqibi üzrə
icraat cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
aparılır. Bununla əlaqədar məsuliyyət müvafiq
olaraq icraatında cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat üzrə material və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə material olan təhqiqatçı,
müstəntiq, prokuror və ya məhkəmənin üzərinə
düşür.
47.2. Xarici dövlətlərin müvafiq
orqanları ilə cinayət təqibi üzrə münasibətlərin
qurulması, həmçinin bu dövlətlərin məhkəmə
və istintaq orqanlarının göstərişlərinin yerinə
yetirilməsi ilə bağlı icraat aparılması Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi və Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə
müəyyən edilən müvafiq məhkəmənin, prokurorun
və müstəntiqin üzərinə düşür.
Maddə 48. Cinayət təqibi üzrə icraatın tezliyinin
təmin olunması
48.1. Cinayət təqibi üzrə
icraat təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə
tərəfindən bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş müddətlərdə elə başlanmalı və
qurtarmalıdır ki:
48.1.1. sübutların vaxtında
əldə olunması və tədqiq edilməsi təmin olunsun;
48.1.2. şəxslər onlara ittiham
elan olunmasını, işlərinə baxılmasını və
pozulmuş hüquqlarının bərpasını həddən
artıq uzun müddət gözləməsinlər.
48.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan hər bir halda aşağıdakıları
təmin etməlidir ki:
48.2.1. haqqında həbs, ev dustaqlığı
və ya girov qismində qətimkan tədbiri seçilmiş təqsirləndirilən
şəxs qətimkan tədbiri seçildikdən sonra bu Məcəllənin
158 və 159-cu maddələrində nəzərdə tutulmuş
müddətlər keçənədək ittihamın əsaslılığının
müəyyən olunması üçün məhkəmə
qarşısında dayana və məhkəmə baxışından
keçə bilsin;[55]
48.2.2. hər hansı cinayət
işi başlandığı andan bu Məcəllənin 218-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş müddətlərdə
ittiham aktı ilə məhkəməyə göndərilsin və
ya cinayət təqibinə xitam verilsin;
48.2.3. məhkəməyə daxil
olmuş hər hansı cinayət işinə, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat üzrə materiala və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayətə, habelə çıxarılmış
hökm və məhkəmənin digər qərarlarına dair
şikayət və protestlərə bu Məcəllənin 298.2,
301.4, 391.1, 419.3, 426.2 və 427.1-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş müddətlərdə baxılmağa başlansın.
48.3. Təqsirləndirilən şəxsin
cinayət prosesini həyata keçirən orqandan gizlənməsi,
cinayət təqibi üzrə icraatın dayandırılmasına
səbəb olan digər hallar olduğu müddət , habelə
cinayət işinin ona təqdim olunmuş materialları ilə
tanış olduğu müddət bu Məcəllənin 48.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş müddətlərə
daxil deyildir.[56]
48.4. Şəxs cinayət işi
üzrə məhkəməyədək icraatda bu Məcəllənin
158 və 159-cu maddələrində göstərilmiş müddətdən
artıq həbsdə qalarsa, ona dəymiş mənəvi ziyana
görə pul kompensasiyasını almaq hüququna malikdir. Kompensasiya
cinayət işi üzrə çıxarılmış qərardan
asılı olmayaraq, mülki mühakimə icraatı qaydasında
həll olunur.
Maddə 49. Cinayət təqibi üzrə icraatın birləşdirilməsi
49.1. Yalnız bir neçə şəxsin
bir cinayəti birlikdə törətməkdə ittiham olunmaları
üzrə cinayət təqibi və ya bir şəxsin bir neçə
cinayəti törətməsi barədə cinayət təqibi
bir icraatda birləşdirilə bilər.
49.2. Müxtəlif cinayətlər
törətmiş şəxslərin hər hansı cinayəti
birgə və ya mütəşəkkil dəstənin tərkibində
törətməsi halları istisna olunmaqla, həmin şəxslərə
qarşı ittihamın bir cinayət işində birləşdirilməsi
yolverilməzdir.
49.3. Toplanmış materialların
həcminin böyüklüyünə və ya təqsirləndirilən
şəxslərin sayının çoxluğuna görə
işin məhkəmə baxışını gecikdirən və
ya başqa formada çətinlik yaradan ittihamlar bir icraatda birləşdirilməməlidir.
49.4. Aşağıdakılar bir
icraatda birləşdirilə bilməz:
9.4.1. ləğv edilmişdir. [57]
49.4.2. cinayətin törədilməsi
ilə onun gizlədilməsi və ya xəbər verilməməsinə
dair ittihamlar üzrə;KMQ11
49.4.3. cinayət təqibi bir əmələ
görə xüsusi ittiham qaydasında, digəri ictimai və
ya ictimai-xüsusi ittiham qaydasında həyata keçirilən
ittihamlar üzrə;
49.4.4. birgə baxılması obyektiv
araşdırılmasına mane ola bilən digər bütün
ittihamlar üzrə.
49.5. Cinayət işi üzrə
icraatın birləşdirilməsi müstəntiqin və ya prokurorun
qərarı, xüsusi ittiham qaydasında icraat isə məhkəmənin
qərarı əsasında həyata keçirilə bilər.
Maddə 50. Cinayət təqibi üzrə icraatın ayrılması
50.1. Cinayət təqibi ilə bağlı
bütün halların hərtərəfli, tam, obyektiv və vaxtında
baxılmasına mane olmayan və onun xarakterinə görə
ayrıca baxılması mümkün olan bütün hallarda cinayət
təqibi üzrə icraatın ayrılmasına yol verilir.
50.2. Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsində iştirak etmiş,
cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən
yaş həddinə çatmayan şəxs digər şəxslərlə
birlikdə cinayət təqibinə məruz qalarsa, onun barəsindəki
icraat ibtidai araşdırma zamanı mümkün qədər
ayrıca icraata ayrılmalıdır.
50.3. Cinayət təqibi üzrə
icraatın ayrılması müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmənin
qərarı ilə həyata keçirilir.
Maddə 51. Cinayət təqibi üzrə aparılan prosessual
hәrәkәtlәrin gedişinin və nəticələrinin
protokollaşdırılmasının məcburiliyi
51.1. Cinayət təqibi üzrə
aparılan prosessual hərəkətlərin gedişi və nəticələri
protokol və digər yazılı sənədlərdə, habelə
tərkib hissəsi kimi onlara əlavə olunan fotoqrafik neqativlərdə,
fotoşəkillərdə, diapozitivlərdə, audio yazılarda,
fonoqramlarda, video və kino çəkiliş lentlərində,
planlarda, sxemlərdə, izlərin surətlərində və
basmalarda, rəsmlərdə, elektron və digər məlumat daşıyıcılarında
əks olunmalıdır.
51.2. Cinayət təqibi üzrə
aparılan prosessual hərəkətlərin gedişinin və
nəticələrinin protokollaşdırılması, bir qayda
olaraq, cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
təmin edilməlidir. Cinayət təqibi üzrə prosessual
hərəkətin aparılması haqqında protokol bu hərəkətin
gedişi zamanı və ya qurtardıqdan bilavasitə sonra həmin
hərəkəti aparan təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya digər müvəkkil edilmiş şəxs tərəfindən
tərtib edilir.
51.3. Cinayət təqibi üzrə
aparılan prosessual hərəkətlərin protokolu əllə
tərtib edilə, çap oluna, protokollaşdırılması
üçün digər texniki vasitələrdən, o cümlədən
elektron texnikasından istifadə edilə bilər. Protokolda doldurulmamış
sətirlər və səhifələr pozulmalı, ona əlavələr,
pozmalar və düzəlişlər xüsusi qeyd olunmalıdır.
51.4. Cinayət təqibi üzrə
aparılan prosessual hərəkətlərin gedişini və
nəticələrini protokollaşdıran sənədlər elə
tərtib olunmalıdır ki, onların məzmunu bilavasitə
və ya texniki vasitələrin köməyindən istifadə
edilməklə aydın başa düşülsün.
51.5. Məhkəmə icraatı
halları istisna edilməklə, prosessual hərəkətin aparılması
haqqında protokol onu tərtib etmiş şəxs tərəfindən
imzalanır. Bundan sonra protokol prosessual hərəkətin aparılmasında
iştirak etmiş bütün şəxslərə oxunur, onlara
protokola daxil edilməli olan qeydlər etmək hüququ və protokolu
olduğu kimi və ya qeydlərlə birlikdə imzalamaq vəzifəsi
izah olunur. Əgər bu şəxslərdən hər hansı
biri fiziki pozuntular və sair səbəblər üzündən
protokolu şəxsən imzalamaq imkanından məhrumdursa, onun
əvəzinə protokolu müdafiəçisi, qanuni nümayəndəsi
və ya nümayəndəsi imzalayır. Prosessual hərəkətin
aparılmasında iştirak etmiş şəxs protokolu imzalamaqdan
imtina edirsə, bu barədə protokolda müvafiq qeyd aparılır.[58]
51.6. Prosessual hərəkətin
aparılması zamanı texniki vasitələrdən istifadə
olunmaqla audio və başqa yazılar, foto, video, kino və digər
çəkilişlər həyata keçirilirsə, prosessual
hərəkəti aparan şəxs hərəkəti başlamazdan
əvvəl bütün iştirakçıları bu barədə
xəbərdar edir. Texniki vasitələrdən istifadə olunması
prosessual hərəkətin aparılması haqqında protokolda
qeyd olunur, yazı və ya çəkiliş isə möhürlənir
və müvafiq protokolun əlavəsi kimi cinayət təqibi
üzrə icraatın materialları ilə birlikdə saxlanılır.
Prosessual hərəkətin gedişinə dair audio və başqa
yazılar, foto, video, kino və ya digər çəkilişlər
başqa prosessual hərəkətin aparılması zamanı
dinlənildikdə və ya baxıldıqda, bu barədə qeyd
axırıncı prosessual hərəkətin aparılması
haqqında protokolda göstərilməlidir.
51.6-1. Məhkəmə iclasında sədrlik
edən iclasların fasiləsiz audioyazısının aparılmasını
təmin edir, cinayət prosesinin tərəflərini və cinayət
prosesində iştirak edən digər şəxsləri audioyazının
aparılması barədə xəbərdar edir. Məhkəmə
iclasının protokolu məhkəmə iclasının audioyazısına
uyğun tərtib edilir və audioyazı barədə məlumat
məhkəmə iclasının protokolunda göstərilməklə
elektron və ya digər məlumat daşıyıcılarında
ona əlavə olunur. Məhkəmə iclasının protokolu
və audioyazısı arasında ziddiyyət olduğu halda, məhkəmə
iclasının audioyazısına üstünlük verilir.[59]
51.7. Məhkəmə iclasının
protokolu məhkəmə iclasında sədrlik edən və məhkəmə
iclasının katibi tərəfindən məhkəmə iclası
qurtardıqdan sonra 3 (üç) gün müddətində imzalanır.
Bundan sonra məhkəmə tərəfindən onunla tanış
olmaq hüququ olan şəxslərə 3 (üç) gün
müddətində protokolla və ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq imkanı yaradılır.
Həmin şəxslər protokola dair yazılı qeydlərini
verdiyi halda, məhkəmə iclasında sədrlik edən qeydlərə
baxaraq onlarla razılaşdıqda öz imzası ilə qeydləri
təsdiq edir, razılaşmadıqda isə bu barədə müvafiq
qərar qəbul edir. Protokola edilən qeydlərlə razılaşıb-razılaşmamasından
asılı olmayaraq, həmin qeydlərin özü və onlara
dair qərar məhkəmənin iclas protokoluna əlavə edilməlidir. [60]
Maddə 51-1. Cinayət mühakimə icraatının
elektron qaydada aparılması
51-1.1. Elektron qaydada məhkəmə icraatı, həmçinin
məhkəmə nəzarətinin həyata keçirilməsi
qaydasında məhkəmələrdə aparılan icraat bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş prosessual qaydalara uyğun olaraq
“Elektron məhkəmə” informasiya sistemi vasitəsi ilə aparılır.
Cinayət prosesini həyata keçirən digər orqanların
informasiya sistemləri prosessual sənədlərin və digər
materialların bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş
prosessual qaydalara uyğun olaraq məhkəmələrlə elektron
qaydada mübadilə edilməsi üçün “Elektron məhkəmə”
informasiya sisteminə inteqrasiya olunur.[61]
51-1.2. Məhkəmə, cinayət prosesinin
iştirakçıları və cinayət prosesində iştirak
edən digər şəxslər tərəfindən prosessual
sənədlərin elektron formada tərtib edilməsi, göndərilməsi,
qəbulu, sənədlərin elektron qeydiyyatı və elektron
dövriyyəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının Azərbaycan
Respublikasının Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikasının
Baş Prokurorluğu ilə razılaşdırmaqla müəyyən
etdiyi cinayət mühakimə icraatında “Elektron məhkəmə”
informasiya sistemindən istifadə qaydalarına uyğun olaraq həyata
keçirilir.
51-1.3. “Elektron məhkəmə” informasiya
sistemində cinayət prosesinin iştirakçılarının
və cinayət prosesində iştirak edən digər şəxslərin
iştirak etdiyi iş üzrə prosesin gedişi, çıxarılan
qərarlar, onların icra vəziyyəti, onlardan verilən şikayət
və ya protestlər barədə məlumat almaq, prosessual sənədləri
göndərmək və qəbul etmək imkanlarını təmin
edən elektron kabinet yaradılır.
51-1.4. “Elektron məhkəmə” informasiya
sistemində elektron sənəd dövriyyəsi üçün
gücləndirilmiş elektron imzadan və sertifikatlaşdırılmış
elektron imza vasitələrindən istifadə edilir.
51-1.5. “Elektron imza və elektron sənəd
haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə
tutulmuş qaydada elektron sənəd formasında tərtib edilmiş
prosessual sənədlər kağız daşıyıcıda
olan sənədlərlə eyni hüquqi qüvvəyə malikdir.
51-1.6. “Elektron məhkəmə” informasiya
sisteminin tətbiq olunduğu məhkəmələrdə cinayət
prosesinin iştirakçıları və cinayət prosesində
iştirak edən digər şəxslər “Elektron məhkəmə”
informasiya sistemində qeydiyyatdan keçmişlərsə, məhkəmə
bu Məcəlləyə əsasən həmin şəxslərə
verilməsi nəzərdə tutulmuş prosessual sənədləri
və digər məlumatları onların elektron kabinetlərində
yerləşdirir. Bu barədə həmin şəxslərə
“Elektron məhkəmə” informasiya sistemi vasitəsilə elektron
qaydada (elektron poçt və SMS vasitəsilə) məlumat verilir.
51-1.7. Bu Məcəllənin 51-1.6-cı
maddəsində nəzərdə tutulmuş şəxslər
bu Məcəlləyə əsasən məhkəməyə
təqdim etmək hüququna malik olduqları prosessual sənədləri
“Elektron məhkəmə” informasiya sistemi vasitəsilə göndərə
bilərlər.
51-1.8. “Elektron məhkəmə” informasiya
sisteminin tətbiq olunduğu məhkəmələrdə hakim
bu Məcəlləyə müvafiq olaraq dövlət ittihamçısına
verilməsi nəzərdə tutulmuş prosessual sənədləri
və digər məlumatları onun həmin sistemdə yaradılmış
elektron kabinetində yerləşdirir və bu barədə ona
həmin sistem vasitəsilə elektron qaydada məlumat verir.
51-1.9. “Elektron məhkəmə” informasiya
sisteminin tətbiq olunduğu məhkəmələrdə dövlət
ittihamçısı bu Məcəllənin 84.6-cı maddəsində
nəzərdə tutulmuş prosessual hərəkətlər üzrə
elektron sənəd formasında tərtib edilmiş prosessual sənədləri
“Elektron məhkəmə” informasiya sistemi vasitəsilə məhkəməyə
təqdim edə bilər.
51-1.10. Bu Məcəllənin 51-1.7 – 51-1.9-cu
maddələrində nəzərdə tutulmuş qaydada “Elektron
məhkəmə” informasiya sistemi vasitəsilə təqdim edilmiş
sənədlərin digər qaydada verilməsi məhkəmə
tərəfindən tələb oluna bilməz.
51-1.11. “Elektron məhkəmə” informasiya
sisteminin tətbiq olunduğu məhkəmələrdə, məhkəmə,
bu Məcəlləyə müvafiq olaraq qəbul etdiyi hökm,
qərar və digər prosessual sənədləri elektron sənəd
formasında tərtib edərək bu Məcəllədə həmin
prosessual sənədlər üçün müəyyən
edilmiş müddətlərdə “Elektron məhkəmə” informasiya
sistemində yerləşdirir.
51-1.12. “Elektron məhkəmə” informasiya
sisteminin tətbiq olunduğu məhkəmələrdə məhkəmənin
yekun qərarının nəticəvi hissəsi barədə
məlumat həmin qərarın elan edildiyi gün hakimin elektron
imzası ilə təsdiq edilməklə “Elektron məhkəmə”
informasiya sistemində yerləşdirilir.
Maddə 51-2. Cinayət mühakimə icraatının
videokonfrans əlaqə sistemindən istifadə edilməklə
həyata keçirilməsi
51-2.1. Cinayət mühakimə icraatında
prosessual hərəkətlər aşağıdakı hallarda
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs,
mülki iddiaçı, mülki cavabdeh, zərər çəkmiş
şəxs, zərər çəkmiş şəxsin və
təqsirləndirilən şəxsin hüquqi varisi, xüsusi
ittihamçı, onların qanuni nümayəndələri və
nümayəndələri, barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan
hüquqi şəxsin nümayəndəsi, şahid, ekspert, mütəxəssis,
tərcüməçi, yaxud məhkumun bilavasitə iştirakı
olmadan videokonfrans əlaqə sistemindən istifadə edilməklə
həyata keçirilə bilər:
51-2.1.1. bu Məcəllənin 51-2.1-ci maddəsində
göstərilən şəxslərin həyatı və sağlamlığı
üçün real təhdidlər olduqda onların təhlükəsizliyinin
təmin edilməsi, habelə onlara kənar təsirlərin qarşısının
alınması zərurəti yarandıqda;
51-2.1.2. səhhətinin vəziyyəti,
yaxud şübhəli, təqsirləndirilən şəxs və
ya məhkum istisna olmaqla bu Məcəllənin 51-2.1-ci maddəsində
göstərilən başqa şəxslərlə bağlı
digər üzrlü səbəblər onların müvafiq icraatda
bilavasitə iştirakını qeyri-mümkün etdikdə;
51-2.1.3. yetkinlik yaşına çatmayan
şəxsin mənafeyinin qorunması zərurəti yarandıqda;
51-2.1.4. təbii və ya texnogen qəzalar,
epidemiya, fövqəladə vəziyyət və ya qarşısıalınmaz
qüvvənin təsiri nəticəsində bu Məcəllənin
51-2.1-ci maddəsində göstərilən şəxslər
müvafiq icraatda bilavasitə iştirak edə bilmədikdə.
51-2.2. Videokonfrans əlaqə sistemindən
istifadə edilməklə prosessual hərəkətlər bu Məcəllənin
51-2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş xüsusiyyətlər
nəzərə alınmaqla bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş qaydada həyata keçirilməlidir.
51-2.3. Məhkəmə icraatı zamanı
prosessual hərəkətlər cinayət prosesi tərəflərinin
vəsatəti və ya bu Məcəllənin 51-2.1-ci maddəsində
göstərilən digər şəxslərin müraciəti,
yaxud məhkəmənin öz təşəbbüsü ilə
və yalnız məhkəmənin əsaslandırılmış
qərarı əsasında videokonfrans əlaqə sistemindən
istifadə edilməklə həyata keçirilir. Məhkəmə
bir və ya bir neçə prosessual hərəkətin, habelə
icraatın tamamilə və ya qismən videokonfrans əlaqə
sistemindən istifadə edilməklə həyata keçirilməsi
barədə qərar qəbul edir.
51-2.4. İbtidai araşdırma zamanı
bu Məcəllənin 51-2.1-ci maddəsində göstərilən
şəxslərin videokonfrans əlaqə sistemindən istifadə
edilməklə dindirilməsi müstəntiqin və ya ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun əsaslandırılmış
qərarı ilə həyata keçirilir. Bu Məcəllənin
51-2.1-ci maddəsində göstərilən şəxslər
dindirmənin videokonfrans əlaqə sistemindən istifadə edilməklə
keçirilməsi barədə vəsatət verə bilər.
Videokonfrans əlaqə sistemindən istifadə edilməklə
dindirilmiş şəxs cinayət prosesi tərəflərinin
vəsatəti ilə təkrarən bilavasitə dindirilə bilər.
51-2.5. Şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin, yaxud məhkumun iştirakı ilə prosessual hərəkətlər
həmin şəxsin razılığı olduqda videokonfrans əlaqə
sistemindən istifadə edilməklə həyata keçirilir.
Bu Məcəllənin 51-2.1.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş halda şəxsin səhhətinin vəziyyəti ilə
əlaqədar onun prosessual hərəkətin həyata keçirilməsində
bilavasitə iştirakının məqsədəuyğun hesab
edilməməsinə dair tibbi rəy olduqda, habelə bu Məcəllənin
51-2.1.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda
məhkəmənin əsaslandırılmış qərarı
ilə prosessual hərəkətlər şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxsin, yaxud məhkumun razılığı
alınmadan videokonfrans əlaqə sistemindən istifadə edilməklə
həyata keçirilə bilər.
51-2.6. Videokonfrans əlaqə sistemindən
istifadə edilməklə həyata keçirilən prosessual hərəkətlərdə
iştirak edən şəxslərə bu Məcəllə ilə
nəzərdə tutulmuş hüquqlardan istifadə etmək və
vəzifələri yerinə yetirmək üçün müvafiq
şərait yaradılmalıdır.
51-2.7. Prosessual hərəkətlər videokonfrans
əlaqə sistemindən istifadə edilməklə həyata keçirildikdə
tətbiq edilən texniki vasitələr səsin və görüntünün
keyfiyyətini və real vaxt rejimində ötürülməsini,
cinayət mühakimə icraatının aşkarlığı
və digər əsas prinsip və şərtlərinə riayət
edilməsini, habelə informasiya təhlükəsizliyini təmin
etməlidir.
51-2.8. Videokonfrans əlaqə sistemindən
istifadə edilməklə həyata keçirilən prosessual hərəkətlərin
videoyazısı aparılmalı, prosessual hərəkətlərin
nəticəsinə dair videoyazıya uyğun olaraq protokol tərtib
edilməli və videoyazı elektron daşıyıcıda cinayət
işinə əlavə edilməlidir.
51-2.9. Prosessual hərəkətlər bu
Məcəllənin 51-2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş
qaydada həyata keçirildikdə müdafiəçi və
ya nümayəndənin videokonfrans əlaqənin yaradılması
zamanı olacağı yer təmsil olunan şəxsin seçiminə
əsasən müəyyən edilir.
51-2.10. Məhkəmə prosessual hərəkətin
videokonfrans əlaqə sistemindən istifadə edilməklə
həyata keçirilməsi barədə qərarın icrasının
təşkil edilməsini bu Məcəllənin 51-2.1-ci maddəsində
göstərilən şəxsin olduğu yer üzrə müvafiq
məhkəmə sədrinin vasitəsi ilə həmin məhkəmənin
aparatına, azadlıqdan məhrum etmə və ya həbs yerlərində
saxlanılan şəxs barəsində həbs və ya cəzaçəkmə
yerinin müdiriyyətinə, hərbi qulluqçu barəsində
isə komandanlığa həvalə edir.
51-2.11. Bu Məcəllənin 51-2.4-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş qərarı qəbul
etmiş müstəntiq və ya ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror dindirmənin videokonfrans
əlaqə sistemindən istifadə edilməklə həyata keçirilməsi
barədə qərarın icrasının təşkil edilməsini
bu Məcəllənin 51-2.1-ci maddəsində göstərilən
şəxsin olduğu yer üzrə müstəntiqə və
ya təhqiqat orqanının əməkdaşına, azadlıqdan
məhrum etmə və ya həbs yerlərində saxlanılan
şəxs barəsində həbs və ya cəzaçəkmə
yerinin müdiriyyətinə, hərbi qulluqçu barəsində
isə komandanlığa həvalə edir.
51-2.12. Prosessual hərəkətin videokonfrans
əlaqə sistemindən istifadə edilməklə icrasının
təşkili həvalə edildiyi şəxs bu Məcəllənin
51-2.1-ci maddəsində göstərilən şəxsi bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş qaydada yanına çağırır
və ya onun olduğu yerə gəlir. Daha sonra bu Məcəllənin
51-2.1-ci maddəsində göstərilən şəxsin şəxsiyyətini
müəyyən edir, videokonfrans əlaqə sistemini yaradan texniki
vasitənin işini təmin edir, bu hərəkətləri protokollaşdırır.
51-2.13. Cinayət prosesi iştirakçısının
Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda olması
səbəbindən onun videokonfrans əlaqə sistemi vasitəsilə
dindirilməsi zərurəti yarandıqda, bu haqda müvafiq olaraq
müstəntiqin, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun və ya məhkəmənin
qəbul etdiyi qərar icra olunması üçün hüquqi
yardımın göstərilməsi qaydasında xarici dövlətin
müvafiq dövlət qurumuna göndərilir. [62]
Maddə 52. Cinayət təqibi üzrə icraatın materialları
52.1. Sübutlar qismində əlavə
olunmuş sənədlər, bu Məcəllənin 51.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş sənədlər, habelə cinayət
prosesini həyata keçirən orqanlar tərəfindən qəbul
olunmuş qərarlar və cinayət prosesi tərəflərinin
yazılı müraciətləri müvafiq olaraq cinayət işinin,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə
icraatın materiallarında saxlanılır.
52.2. Hər bir sənəd müvafiq
olaraq cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə
icraatın materialına əlavə olunan kimi dərhal vərəqlər
üzrə nömrələnməlidir. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan həmin vərəqlərin ardıcıl
nömrələnməsini və xronoloji qaydada müvafiq olaraq
cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə
icraatın materiallarına tikilməsini təmin etməlidir.
52.3. Bütün istintaq hərəkətlərinin
protokolları dərhal və ya bütün hallarda istintaq hərəkətinin
aparıldığı gündən sonrakı iş günündən
gec olmayaraq Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti
orqanlarının Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu
ilə birgə müəyyən etdiyi qaydada qeydə alınmalıdır.
Bütün prosessual qərarlar ciddi hesabat sənədləri
olmaqla xüsusi formalı, nömrələnmiş blanklarda tərtib
olunur. Həmin blankların formaları Azərbaycan Respublikasının
müvafiq icra hakimiyyəti orqanları və Azərbaycan Respublikasının
Baş Prokurorluğu tərəfindən birgə müəyyən
olunur.
52.4. Cinayət işinin materialları
hər bir qovluğun üzərində müvafiq yazıları
və orada olan sənədlərin siyahısı cildlənmiş
bir və ya bir neçə qovluqda tikilməlidir.
52.5. Həcminə və ya xarakterinə
görə cinayət işinin materiallarında saxlanıla bilməyən
digər sənədlər və əşyalar onun tərkib hissəsi
kimi ayrıca saxlanılır. Cinayət işinin materiallarından
ayrı saxlanılan əşyaların və sənədlərin
siyahısı cinayət işinin materiallarına əlavə
edilməlidir.
52.6. Cinayət işinin materiallarına
aid sənədlərin surətləri cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən düzgünlüyü
təsdiq edilmiş kağızda və ya elektron daşıyıcısında
çıxarıla bilər.
Maddə 53. Cinayət təqibi üzrə icraatın dayandırılması
əsasları
53.1. Cinayət təqibi üzrə
icraat aşağıdakı hallarda dayandırıla bilər:
53.1.1. təqsirləndirilən şəxs
qismində cəlb edilməli olan şəxs müəyyən
olunmadıqda;
53.1.2. təqsirləndirilən şəxs
qismində cəlb edilməli olan şəxsin olduğu yer müəyyən
olunmadıqda;
53.1.3. təqsirləndirilən şəxs
qismində cəlb edilməli olan şəxs istintaqdan və ya
məhkəmədən gizləndikdə;
53.1.4. təqsirləndirilən şəxsin
ağır xəstəliyi və ya Azərbaycan Respublikasının
hüdudlarından kənarda olması ilə əlaqədar cinayət
prosesində iştirakı müvəqqəti mümkün olmadıqda;
53.1.5. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsində təqib olunan
şəxsin toxunulmazlıq hüququndan məhrum edilməsi və
ya xarici dövlət tərəfindən verilməsi məsələsi
qanunla müəyyən olunmuş qaydada qoyulduqda;
53.1.6. insan hüquq
və azadlıqlarının həyata keçirilməsi məsələləri
ilə bağlı məhkəmə tərəfindən Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının və qanunlarının şərh
edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya
Məhkəməsinə müraciət edildikdə. [63]
53.1.7. məhkəmə
qərarlarının icra edilməməsi ilə əlaqədar
cinayət təqibi zamanı mülki-prosessual qanunvericiliyə
uyğun olaraq qərarın icrası məhkəmə tərəfindən
dayandırıldıqda. [64]
53.2. Cinayət təqibi üzrə
icraat dayandırıldıqda cinayət işi üzrə icraat,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə
icraat da dayandırılır.
53.3. Cinayət təqibi üzrə
icraat aşağıdakılara riayət edilməklə dayandırıla
bilər:
53.3.1. bu Məcəllənin 53.1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda böyük ictimai təhlükə törətməyən
cinayətlərə dair işlər üzrə cinayət işinin
başlanılmasından 1 (bir) ay, az ağır, ağır və
xüsusilə ağır cinayətlərə dair işlər
üzrə cinayət işinin
başlanılmasından 2 (iki) ay keçdikdə; [65]
53.3.2. bu Məcəllənin 53.1.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda yalnız təqsirləndirilən
şəxs haqqında axtarış elan edildikdən sonra;
53.3.3. bu Məcəllənin 53.1.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda təqsirləndirilən
şəxsin axtarışının elan edilməsi ilə eyni
vaxtda;
53.3.4. bu Məcəllənin 53.1.4-53.1.6-cı
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət
təqibinin dayandırılmasına əsas verən, müvafiq
olaraq stasionar tibb müəssisəsinin şəxsin ağır
xəstəliyini təsdiq edən tibbi rəyi, şəxsin Azərbaycan
Respublikasının hüdudlarından kənarda olmasını
təsdiq edən təhqiqat orqanının arayışı,
şəxsin toxunulmazlıq hüququndan məhrum edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatı və
ya Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edilməsinə
dair məhkəmənin qərarı olduqda. [66]
53.3.5. bu Məcəllənin
53.1.7-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda qərarın
icrasının dayandırılması haqqında məhkəmənin qərarı olduqda. [67]
53.4. Cinayət təqibi üzrə
iki və daha artıq təqsirləndirilən şəxs olarsa
və icraatın dayandırılması əsasları onların
hamısına aid deyilsə, müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə
bütün təqsirləndirilən şəxslərin iştirakı
olmadan icraata obyektiv baxılması mümkün olmadıqda, icraatın
bir hissəsini ayrıca icraata ayırmağa və onu dayandırmağa
və ya bütün icraatı dayandırmağa haqlıdır.
53.5. Cinayət təqibi üzrə
icraat dayandırılanadək cinayət prosesini həyata keçirən
orqan təqsirləndirilən şəxs olmadan həyata keçirilməsi
mümkün olan bütün prosessual hərəkətləri
yerinə yetirməli, müstəntiq isə bundan əlavə,
cinayət törətmiş şəxsin müəyyən edilməsi
və tapılması üçün bütün tədbirləri
görməlidir.
53.6. İcraatın dayandırılmasına
əsas verən səbəblər aradan qalxanadək cinayət
təqibi üzrə icraat dayandırılmış qalır.
Bu səbəblər aradan qalxdıqdan sonra prokurorun, müstəntiqin
və ya məhkəmənin qərarı ilə cinayət təqibi
üzrə icraat təzələnir. Cinayət təqibi üzrə icraat
dayandırıldıqdan sonra ibtidai araşdırmanın
hərtərəfli, tam və obyektiv aparılması
üçün prosessual hərəkətlərin həyata
keçirilməsi zərurəti yarandıqda, cinayət
təqibi üzrə icraat təzələnir və həmin
prosessual hərəkətlər başa çatdırıldıqdan
sonra yenidən dayandırılır.[68]
53.7. Təqsirləndirilən şəxs
qismində cəlb edilməli olan şəxsin istintaqdan və
ya məhkəmədən gizlənməsi, ömürlük azadlıqdan
məhrum etmə növündə cəza nəzərdə tutulan
cinayətin törədilməsi, habelə sülh və insanlıq əleyhinə, terrorçuluq, terrorçuluğu
maliyyələşdirmə və müharibə cinayətləri törədilməsi
halları istisna edilməklə, cinayət məsuliyyətinə
cəlb etmə müddətlərinin keçməsi ilə əlaqədar
cinayət törətmiş şəxslərin
müəyyən edildiyi cinayət təqibi üzrə dayandırılmış
icraata xitam verilir. [69]
Maddə 54. Cinayət təqibi üzrə icraatın başa
çatdırılması
54.0. Cinayət təqibi üzrə
icraat aşağıdakı hallarda başa çatır:
54.0.1. cinayət təqibi üzrə
icraata tam xitam verilməsi barədə qərar qüvvəyə
mindikdə;
54.0.2. icrası üçün
xüsusi tədbirlərin görülməsi tələb edilmədikdə,
cinayət işi məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın və ya xüsusi ittiham qaydasında icraatın materialları
üzrə hökm və ya məhkəmənin digər yekun qərarı
qüvvəyə mindikdə;
54.0.3. icrası üçün
xüsusi tədbirlərin görülməsi tələb edildikdə,
cinayət işi məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın və ya xüsusi ittiham qaydasında icraatın materialları
üzrə hökmün və ya məhkəmənin digər
yekun qərarının icraya yönəldilməsi təsdiq olunduqda.
IV-I fəsil
Prosessual sənədlərin rəsmi qaydada
verilməsi[70]
Maddə 54-1. Prosessual sənədlərin
çatdırılması
54-1.1. Bu Məcəllənin 54-1.5-ci
və 54-1.6-cı maddələrində müəyyən
edilmiş hallar istisna olmaqla, prosessual sənədlər
“Poçt haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda
nəzərdə tutulmuş sifarişli poçt
göndərişi (məktubu) ilə
çatdırılır. Zəruri hallarda prosessual
sənədlərin çatdırılması
təhqiqatçı və ya müstəntiq
tərəfindən həyata keçirilə bilər,
habelə təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və
ya hakim tərəfindən təhqiqat orqanına, eləcə
də cinayət prosesini həyata keçirən müvafiq
orqan tərəfindən öz əməkdaşlarına
həvalə edilə bilər.
54-1.2. Prosessual sənəd onu
göndərən orqana qaytarılmalı olan, forması
müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən
təsdiq edilmiş qəbzə və ya sənədin
kötüyünə imza etdirilməklə, ünvan
sahibinə şəxsən verilir. Hüquqi şəxsə
ünvanlanmış prosessual sənəd müvafiq
vəzifəli şəxsə qəbzə və ya
sənədin kötüyünə imza etdirilməklə
verilir. Prosessual sənədin rəsmi qaydada verilməsi
cinayət prosesini həyata keçirən orqanda da həyata
keçirilə bilər.
54-1.3. Prosessual sənədin
çatdırılması vəzifəsi üzərinə
düşən şəxslər bunu həmin prosessual sənədi
aldıqları vaxtdan bir gündən gec olmayaraq yerinə
yetirməli və bu barədə cinayət prosesini həyata
keçirən orqana xəbər verməlidirlər.
54-1.4. Prosessual sənədin
çatdırılması vəzifəsi üzərinə
düşən şəxs ünvan sahibini onun
yaşadığı, yaxud işlədiyi yer üzrə
tapmadıqda, həmin sənəd ünvan sahibi ilə
birlikdə yaşayan yetkinlik yaşına çatmış
ailə üzvlərindən birinə (onların
razılığı ilə), onlar olmadıqda müvafiq icra
hakimiyyəti orqanına, ünvan sahibinin
yaşadığı yer üzrə yerli
özünüidarəetmə orqanına, yaxud onun
işlədiyi yer üzrə müdiriyyətə verilir.
Ünvan sahibinin əvəzinə prosessual sənədi
qəbul etmiş şəxs qəbzdə və ya
sənədin kötüyündə öz soyadını,
adını, atasının adını, ünvan sahibinə
münasibətini və ya tutduğu vəzifəni
göstərməli və həmin sənədi mümkün
olan ən qısa müddətdə ünvan sahibinə
verməlidir.
54-1.5. “Elektron məhkəmə”
informasiya sisteminin tətbiq olunduğu
məhkəmələrdə prosessual sənədlərin
çatdırılması bu Məcəllənin 51-1-ci
maddəsində müəyyən edilmiş qaydada həyata
keçirilir.
54-1.6. Azərbaycan Respublikasının
hüdudlarından kənarda olduğu üçün
şəxsə prosessual sənədlərin bu
Məcəllənin 54-1.1 – 54-1.5-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydada çatdırılması
mümkün olmadıqda və şəxsin olduğu
ölkə barədə etibarlı məlumatlar olduqda,
prosessual sənədlər həmin şəxsə
çatdırılması üçün müvafiq icra
hakimiyyəti orqanı vasitəsilə Azərbaycan
Respublikasının həmin ölkədəki diplomatik nümayəndəliyinə
və ya konsulluğuna, yaxud cinayət işlərinə dair
hüquqi yardım göstərilməsi qaydasında həmin
ölkənin müvafiq səlahiyyətli orqanına
göndərilir.
54-1.7. Tutulmuş və ya həbs
edilmiş şəxslərin ünvanına daxil olan prosessual
sənədlərin surətləri bu Məcəllənin
161.1.7-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada
həbs yerlərinin müdiriyyəti tərəfindən
onlara çatdırılmalıdır.
54-1.8. Bu Məcəllənin 54-1.2-ci,
54-1.4-cü, 54-1.5-ci və 54-1.7-ci maddələrində,
habelə prosessual sənədin şəxsə
çatdırılması barədə yazılı məlumat
cinayət prosesini həyata keçirən orqana daxil olduğu
təqdirdə bu Məcəllənin 54-1.6-cı
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda prosessual
sənəd rəsmi qaydada verilmiş hesab edilir.
Maddə 54-2. Çağırış
vərəqəsi
54-2.1. Çağırış
vərəqəsində aşağıdakı məlumatlar
göstərilməlidir:
54-2.1.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın adı, ünvanı, əlaqə
məlumatları (indeks, telefon, faks və s.),
təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya hakimin
soyadı, adı, vəzifəsi və imzası;
54-2.1.2. çağırış
vərəqəsinin verilməli olduğu şəxsin
prosessual statusu, soyadı, adı, atasının adı,
ünvanı, hüquqi şəxsin adı və yerləşdiyi
ünvan;
54-2.1.3. çağırışa
gəlmənin vaxtı (tarix və saat) və yeri;
54-2.1.4. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə münasibətdə
şübhənin və ya ittihamın mahiyyəti;
54-2.1.5. bu Məcəllənin müvafiq
maddələrinə istinad edilməklə
çağırılan şəxsin prosessual hüquq və vəzifələrinin
izahı;
54-2.1.6. çağırış
vərəqəsi üzrə gəlməmənin
nəticələri barədə məlumat, o
cümlədən çağırılan şəxsin bu
Məcəllənin 178.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş əsaslar olduqda cinayət prosesini həyata
keçirən orqana məcburi gətiriləcəyi
barədə xəbərdarlıq;
54-2.1.7. təqsirləndirilən
şəxsə onun barəsində bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş hallarda qiyabi icraatın
açıla biləcəyi və qiyabi hökmün və ya
məhkəmənin digər yekun qərarının
çıxarıla biləcəyi barədə
xəbərdarlıq, habelə həmin icraatda
özünün seçimi əsasında
müdafiəçi vasitəsilə təmsil olunmaq
hüququndan istifadə etmək istədiyi halda,
müdafiəçisi barədə məlumatların
cinayət prosesini həyata keçirən orqana
göndərməli olduğu barədə məlumat.
54-2.2. Çağırış
vərəqəsinin forması müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı tərəfindən təsdiq edilir.
54-2.3. Çağırış
vərəqəsində vaxt müəyyən edilərkən
çağırılan şəxsin cinayət prosesini
həyata keçirən orqana vaxtında gələ bilmə
imkanı nəzərə alınmalıdır.
54-2.4. Çağırılan
şəxsin xahişi ilə çağırışın
tarixi və vaxtı dəyişdirilə bilər.
54-2.5. Çağırılan
şəxs çağırışa gəlmədikdə bu
Məcəllənin 178-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada məcburi gətirilə bilər.
Çağırılan şəxs üzrlü
səbəbdən çağırışa gələ
bilmədikdə bu barədə dərhal cinayət prosesini
həyata keçirən orqana məlumat verməli,
çağırışa gəlməməsinə
səbəb olan üzrlü halları təsdiq edən
dəlilləri təqdim etməlidir. Bu halda cinayət prosesini
həyata keçirən orqan çağırılan
şəxsin iştirak edə biləcəyi tarix və
vaxtı nəzərə almaqla yeni
çağırış tarixi və vaxtı müəyyən
edir.
54-2.6. Şəxs telefon, videokonfrans
əlaqə sistemi və ya digər rabitə və
telekommunikasiya vasitələrindən istifadə
edilməklə çağırıla bilər. Bu halda
çağırılan şəxsə
çağırış vərəqəsinin bu
Məcəllənin 54-2.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş məzmunu, o cümlədən
çağırılan şəxsin hüquq və
vəzifələri izah edilir və bu barədə protokol
tərtib olunur. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs telefon, videokonfrans
əlaqə sistemi və ya digər rabitə və
telekommunikasiya vasitələrindən istifadə
edilməklə çağırıldıqda həmin
şəxs qabaqcadan xəbərdar olunmaqla onun səsinin qeyd
edilməsi təmin olunmalı, bu
protokollaşdırılmalı və müvafiq elektron
daşıyıcı protokola əlavə edilməlidir.
54-2.7. Həbs yerlərində
saxlanılan şübhəli və təqsirləndirilən
şəxslər həbs yerinin müdiriyyəti vasitəsilə
çağırılırlar.
54-2.8. Fəaliyyət qabiliyyəti
olmayan və ya məhdud fəaliyyət qabiliyyətli
şəxslər onların qanuni nümayəndələri
vasitəsi ilə çağırılırlar.
Maddə 54-3. Qəbzin məzmunu
54-3.1. Bu Məcəllənin 54-1.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş qəbzdə
aşağıdakılar göstərilməlidir:
54-3.1.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın adı, ünvanı,
təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya hakimin
soyadı, adı, atasının adı, vəzifəsi;
54-3.1.2. prosessual sənədlərin
verilməli olduğu şəxsin prosessual statusu, soyadı,
adı, atasının adı, ünvanı, hüquqi
şəxsin adı və yerləşdiyi ünvan;
54-3.1.3. prosessual sənədin adı;
54-3.1.4. prosessual sənədin verilmə
vaxtı (tarix və saat), yeri, qəbul edən şəxsin
soyadı, adı, atasının adı və imzası;
54-3.1.5. prosessual sənədin verilməməsinin
səbəbləri;
54-3.1.6. ünvan sahibi olmadığı
təqdirdə prosessual sənədin verildiyi şəxsin onu
mümkün olan ən qısa müddətdə ünvan
sahibinə vermək vəzifəsinə dair qeyd və onun
imzası;
54-3.1.7. prosessual sənədin
çatdırılması tapşırılmış
şəxsin, yaxud rabitə orqanının
nümayəndəsinin imzası.
Maddə 54-4. Prosessual sənədləri qəbul
etməkdən imtina
Ünvan sahibi və ya digər
şəxs prosessual sənədi qəbul etməkdən imtina
etdikdə, onu təqdim edən şəxs ünvan sahibinin
yaşadığı yer üzrə yerli özünüidarəetmə
orqanı, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya iş
yerinin müdiriyyətinin iştirakı ilə prosessual
sənədin verilməməsinin səbəblərinə dair
müvafiq qeydlər etdikdən sonra onu cinayət prosesini
həyata keçirən orqana qaytarır. Bu halda prosessual
sənəd rəsmi qaydada verilmiş hesab olunur.
V fəsil
Bəraət qazanma
(reabilitasiya). Vurulmuş ziyanın ödənilməsi
Maddə 55. Şəxsin
bəraət qazanması
55.1. Məhkəmə baxışı
zamanı təqsiri sübuta yetirilməmiş şəxs həmin
məhkəmə baxışında aşkar və təxirə
salınmadan Azərbaycan Respublikasının adından təqsirsiz
elan edilməli və ona məhkəmənin hökmü ilə
bəraət verilməlidir.
55.2. Haqqında məhkəmənin
bəraət hökmü çıxarılmış və ya
məhkəməyədək icraat zamanı cinayət təqibinə
bəraətverici əsasla xitam verilmiş hər hansı şəxs
təqsirsiz sayılır.
55.3. Haqqında bəraət hökmü
çıxarılmış və ya hər hansı əsaslarla
cinayət təqibinə xitam verilmiş şəxsin mənzil,
mülkiyyət, əmək və digər hüquqlarına hər
hansı məhdudiyyət qoyula bilməz.
Maddə 56. Vurulmuş
ziyanın ödənilməsi hüququ olan şəxslər
56.0. Aşağıdakılar cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın səhvi və ya sui-istifadəsi
nəticəsində vurulmuş ziyanın ödənilməsi
hüququna malikdirlər:
56.0.1. bəraət almış
təqsirləndirilən şəxs;
56.0.2. bu Məcəllənin 39.1.1,
39.1.2, 39.1.6—39.1.8, 39.2-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş əsaslarla barəsində cinayət təqibinə
xitam verilmiş şəxs;
56.0.3. bu Məcəllənin 39.1.3,
39.1.4, 39.1.10 və 39.1.11-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş əsaslarla barəsində cinayət təqibinə
xitam verilməli olan, lakin vaxtında xitam verilməyən və
haqqında cinayət təqibi davam etdirilən şəxs;
56.0.4. bu Məcəllənin 39.1.12-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş əsaslarla barəsində
cinayət təqibinə xitam verilməli olan və buna razılıq
alınmasına baxmayaraq, haqqında cinayət təqibi davam etdirilən
şəxs;
56.0.5. qanunsuz həbs olunmuş və
ya tibbi, yaxud tərbiyə müəssisəsinə məcburi
yerləşdirilmiş, habelə qanuni əsas olmadan müəyyən
edilmiş müddətdən artıq həbsdə saxlanılmış
şəxs;
56.0.6. cinayət təqibi üzrə
icraat zamanı qanunsuz olaraq bu Məcəllənin 176 və 177-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda prosessual
məcburiyyət tədbirlərinə məruz qalmış şəxs.
Maddə 57. Vurulmuş ziyanın ödənilməsinin
xüsusiyyətləri
57.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın səhvi və ya sui-istifadəsi nəticəsində
bu Məcəllənin 56-cı maddəsində nəzərdə
tutulmuş şəxslərə vurulmuş mənəvi, fiziki
və maddi ziyan ödənilməlidir. Həmçinin, bu şəxslərin
əmək və mənzil hüquqları bərpa edilməli,
bunlar mümkün olmadıqda isə həmin hüquqların
pozulması nəticəsində dəyən ziyanın pul kompensasiyası
təmin edilməlidir.
57.2. Vurulmuş ziyan aşağıdakı
andan hesablanır:
57.2.1. Bu Məcəllənin 56.0.1,
56.0.2, 56.0.5 və 56.0.6-cı maddələrində göstərilən
şəxslərə — cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın cinayət təqibini istisna edən müvafiq halları
bildiyi və bilməli olduğu gündən 7 (yeddi) gün keçdikdən
sonra;
57.2.2. Bu Məcəllənin 56.0.3
və 56.0.4-cü maddələrində göstərilmiş şəxslərə
— müvafiq olaraq cinayət qanununun və ya amnistiya aktının
qüvvəyə mindiyi andan.
57.3. Bu Məcəllənin 56-cı
maddəsində göstərilən şəxslərin könüllü
gəlməsi və ya sonradan yalan olduğu aşkar edilərək
məhkəmə qarşısında özlərinin təqsirli
olduqları barədə bəyanatları ilə özlərinə
qarşı cinayət təqibinin başlanmasına və prosessual
məcburiyyət tədbirlərinin tətbiqinə şərait
yaratmaları müəyyən edildikdə ziyan ödənilmir.
Maddə 58. Vurulmuş ziyana görə kompensasiya
58.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın səhvi və ya sui-istifadəsi nəticəsində
vurulmuş maddi ziyan əsaslandırılaraq hesablandıqdan sonra
kompensasiyası verilməklə tam həcmdə ödənilməlidir.
58.2. Fiziki və mənəvi ziyan
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə digər hal
nəzərdə tutulmayıbsa, məhkəmə tərəfindən
ədalətli hesab olunmuş məbləğdə ödənilir.
58.3. Bu Məcəllənin 56-cı
maddəsində göstərilən şəxslərə aşağıdakılara
görə kompensasiya verilir:
58.3.1. məhrum olduğu əmək
haqqı, pensiya, müavinət və başqa gəlirlər;
58.3.2. müsadirə edilməsi,
dövlət nəfinə keçirilməsi, istintaq orqanları
tərəfindən götürülməsi, üzərinə
həbs qoyulması ilə vurulmuş əmlak ziyanı;
58.3.3. ödənilmiş məhkəmə
xərcləri;
58.3.4. müdafiəçiyə
ödənilmiş pul məbləği;
58.3.5. hökmün icrası zamanı
ödənilmiş və ya tutulmuş cərimə.
58.4. Həbsdə saxlanılmasına,
məhkəmə məsrəflərinə, həbsdə saxlanılarkən
gördüyü məcburi işlərə görə haqqın
verilməsinə sərf olunmuş məbləğlər cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın səhvi və ya sui-istifadəsi
nəticəsində şəxsə vurulmuş ziyanın ödənilməsi
üçün nəzərdə tutulmuş məbləğdən
çıxıla bilməz.
58.5. Ziyan bəraət hökmü
və ya cinayət təqibinə xitam verilməsi haqqında qərara
əsasən ödənilmişsə və sonradan bu qərar
ləğv edilərək müvafiq şəxsin barəsində
həmin cinayət təqibi ilə əlaqədar ittiham hökmü
çıxarılmışsa, ziyanın ödənilməsinə
yönəldilmiş məbləğlər tutulması üçün
məhkəmə tərəfindən təkrar icraya yönəldilə
bilər.
Maddə 59. Vurulmuş ziyanın ödənilməsi ilə
bağlı digər hüquqların bərpası
59.1. Bu Məcəllənin 56-cı
maddəsində göstərilən şəxslərin vurulmuş
ziyanın ödənilməsi ilə bağlı aşağıdakı
hüquqları vardır:
59.1.1. əvvəlki vəzifəsinə
bərpa olunmaq, bu mümkün olmadıqda isə ona bərabər
vəzifəyə təyin olunmaq və ya əvvəlki vəzifəsini
itirməsi ilə əlaqədar vurulmuş ziyana görə pul
kompensasiyasını almaq;
59.1.2. azadlıqdan məhrum edildiyi
və ya azadlığının məhdudlaşdırıldığı
vaxtı iş stajına daxil etdirmək;
59.1.3. əvvəl yaşadığı
evini (mənzilini) qaytarmaq, bu mümkün olmadıqda isə ona
bərabər tutulan, o cümlədən sahəsinə və
yerləşdiyi yerə uyğun yaşayış evinə (mənzilə)
köçürülmək;
59.1.4. məhrum olunduğu xüsusi
və ya hərbi rütbəni bərpa etdirmək;
59.1.5. məhrum olunduğu fəxri
adını və ya dövlət təltiflərini qaytarmaq.
59.2. Məhkəmə tərəfindən
bəraət verilmiş, həmçinin barəsində cinayət
təqibinə xitam verilmiş şəxsin tələbi ilə:
59.2.1. məhkəmə və ya
istintaq orqanı iki həftə müddətində bu barədə
həmin şəxsin əvvəlki və ya hazırkı iş
yerinə, təhsil aldığı yerə, yaşayış
yerinə məlumat verməlidir;
59.2.2. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsi ləkələyən cinayət
təqibi haqqında məlumatlar dərc edən media subyekti vətəndaşın təqsirsizliyini
şübhə altına almadan bir ay müddətində iş
üzrə yekun qərarı haqqında məlumat verməlidir.
59.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan onun səhvi və ya sui-istifadəsi nəticəsində
həbsdə saxlanılmış, yaxud təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilmiş şəxsdən yazılı
surətdə üzr istəməlidir.
Maddə 60. Vurulmuş ziyanın ödənilməsini
tələb etmə hüququ olan şəxslər
60.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın səhvi və ya sui-istifadəsi nəticəsində
vurulmuş ziyanın ödənilməsini tələb etmək
və kompensasiya almaq hüququna bu Məcəllənin 56-cı
maddəsində göstərilən şəxslər, onların
qanuni nümayəndələri, növbə üzrə daha yaxın
vərəsələri, habelə vurulmuş ziyanın ödənilməsi
hüququ olan şəxs öldükdə qanuna əsasən ailə
başçısının itirilməsinə görə pensiya
ilə təmin edilməli ölmüş şəxsin ailə
üzvləri malikdir.
60.2. Bu Məcəllənin 59.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hərəkətlərin
yerinə yetirilməsini tələb etmək hüququ bu Məcəllənin
56-cı maddəsində göstərilən şəxs öldüyü,
yaxud fəaliyyət qabiliyyətini itirdiyi hallarda onun hər hansı
qohumuna məxsusdur. Göstərilən halda media subyekti tərəfindən icrası məcburi
olan müvafiq tələbi həmçinin ərazi və ya ixtisaslaşdırılmış
prokuror verməyə haqlıdır.
Maddə 61. Vurulmuş ziyanın ödənilməsini
tələb etmək hüququnun tanınması
61.1. Cinayət prosesi gedişi zamanı
vurulmuş ziyanın ödənilməsini tələb etmək
hüququ qanuni qüvvəyə minmiş bəraət hökmündə
və ya cinayət təqibinə xitam verilməsi haqqında qərarda
tanınır.
61.2. Bəraət hökmündə
və ya cinayət təqibinə xitam verilməsi haqqında qərarda
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın səhvi və
ya sui-istifadəsi nəticəsində vurulmuş ziyanın ödənilməsi
məsələsi əks olunmayıbsa, bu məsələnin həlli
cinayət təqibi üzrə icraat qurtardıqdan sonra həyata
keçirilir.
Maddə 62. Vurulmuş ziyanın ödənilməsini
tələb etmək hüququnun izah edilməsi
62.1. Bəraət hökmü çıxarmış
məhkəmə, habelə cinayət təqibinə xitam verilməsi
haqqında qərar çıxarmış təhqiqatçı,
müstəntiq və ya prokuror cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın səhvi və ya sui-istifadəsi nəticəsində
vurulmuş ziyanın ödənilməsi cinayət təqibinin
gedişində mümkün olmadıqda, buna hüququ olan şəxsə,
həmin şəxs olmadıqda isə bu Məcəllənin 60.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş digər şəxsə
cinayət təqibi üzrə icraat qurtardıqdan sonra ziyanın
ödənilməsi qaydalarını izah etməlidir.
62.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın səhvi və ya sui-istifadəsi nəticəsində
vurulmuş ziyanın ödənilməsi hüququnun şəxsə
izah edilməsi haqqında ayrıca protokol tərtib olunur.
Maddə 63. Cinayət təqibi üzrə icraat qurtardıqdan
sonra vurulmuş ziyanın ödənilməsi qaydaları
Cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın səhvi və ya sui-istifadəsi nəticəsində
vurulmuş ziyanın cinayət təqibi üzrə icraat qurtardıqdan
sonra ödənilməsi qaydaları mülki mühakimə icraatı
qaydasında «Təhqiqat, ibtidai istintaq, prokurorluq və məhkəmə
orqanlarının qanunsuz hərəkətləri nəticəsində
fiziki şəxslərə vurulmuş ziyanın ödənilməsi
haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə həyata
keçirilir.
VI fəsil
Prosessual qərarların
məcburiliyi
Maddə 64. Prosessual qərarların icrasının məcburiliyi
64.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın qüvvəyə minmiş qərarları,
habelə göstərişləri, çağırışları
və digər qanuni müraciətləri bütün dövlət
orqanları, fiziki və hüquqi şəxslər üçün
məcburidir və Azərbaycan Respublikasının ərazisində
şərtsiz icra edilməlidir.
64.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın qərarlarının icra edilməməsi
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə
tutulmuş məsuliyyətə səbəb olur.
64.3. Xarici dövlətlərin məhkəmələri
və istintaq orqanları qərarlarının Azərbaycan Respublikası
ərazisində məcburiliyi Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrlə
müəyyən edilir.
Maddə 65. Prosessual qərarların preyudisial əhəmiyyəti
65.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın ləğv edilməmiş qərarı
həmin məsələ üzrə yeni qərar çıxarılmasına
yol vermir. Cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
qərarı, şəxsin cinayət təqibini istisna edən
qərarlardan başqa, hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının çıxarılması ilə
əlaqədar məcburi qüvvəyə malik deyildir.
65.2. Aşağıdakı qərarlar
cinayət prosesini həyata keçirən orqan üçün
məcburi qüvvəyə malik deyildir və yeni hallar aşkar
edilərsə və ya əvvəlki hallar aradan qalxarsa, onlara ləğv
edilmədən yenidən baxıla bilər:
65.2.1. şəxslərin cinayət
prosesinin iştirakçısı qismində tanınması və
bu qisimdə onların cinayət prosesində iştirakına xitam
verilməsi haqqında;
65.2.2. qətimkan tədbirinin seçilməsi
və ya digər prosessual məcburiyyət tədbirlərinin tətbiqi
haqqında;
65.2.3. cinayət prosesində iştirak
edən şəxslərin dövlət müdafiə tədbirlərinin
tətbiqi və onlara xitam verilməsi haqqında;
65.2.4. sübutların və cinayət
təqibi üzrə icraatın digər materiallarının axtarılıb
tapılması, toplanması, əlavə edilməsi, tədqiqi
məsələləri haqqında;
65.2.5. prosessual hərəkətlərin
icraatının növbəliliyi və vaxtı haqqında.
65.3. Məhkəmənin qanuni qüvvəyə
minmiş hökmünün, habelə cinayət təqibi üzrə
qüvvəyə minmiş digər qərarlarının bütün
dövlət orqanları, fiziki və hüquqi şəxslər
üçün məcburiliyi məhkəmə hökmünün
və digər qərarının kassasiya qaydasında və yeni
açılmış hallar üzrə yoxlanılmasına, ləğv
edilməsinə və dəyişdirilməsinə mane olmur.
65.4. Məhkəmənin qanuni qüvvəyə
minmiş hökmü, habelə cinayət təqibi üzrə
qüvvəyə minmiş digər qərarı mülki işə, kommersiya və ya inzibati mübahisəyə baxılarkən məhkəmə
üçün hadisənin olub-olmaması və şəxsin həmin
hadisəyə aidiyyəti hissəsində məcburidir. İddianın
təmin edilməsi hüququnu təsdiq edən məhkəmənin
qanuni qüvvəyə minmiş hökmü mülki işə
baxılarkən məhkəmə üçün bu hissədə
məcburidir. [71]
65.5. Məhkəmə cinayət
təqibinə xitam verilməsi haqqında təhqiqatçının,
müstəntiqin və ya prokurorun qərarını məhkəmə
nəzarəti funksiyalarını həyata keçirərkən
ləğv edə bilər, məhkəmə baxışı
nəticəsində isə həmçinin xüsusi qərar
çıxara bilər.
65.6. Birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəməsi üçün şəxsin əvvəllər
məhkum edilməsinə və ya bəraət almasına dair
qanuni qüvvəyə minmiş hökm şərtsiz məcburidir.
65.7. Məhkəmənin mülki
iş, kommersiya
və ya inzibati mübahisə üzrə qanuni qüvvəyə minmiş
qərarı cinayət prosesini həyata keçirən orqan və
cinayət işinə baxan məhkəmə üçün
yalnız hadisənin olub-olmaması hissəsində məcburidir. [72]
İkinci bölmə
Məhkəmə
və cinayət prosesində iştirak edən şəxslər
VII fəsil
Məhkəmə
Maddə 66. Cinayət mühakimə icraatını həyata
keçirən məhkəmələr
66.0. Azərbaycan Respublikasında
cinayət mühakimə icraatını aşağıdakı
məhkəmələr həyata keçirir:
66.0.1. rayon (şəhər) məhkəmələri;
66.0.2. hərbi məhkəmələr;
66.0.3. ağır cinayətlər məhkəmələri; [73]
66.0.4. ləğv edilmişdir. [74]
66.0.5. Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər Məhkəməsi; [75]
66.0.6. Naxçıvan Muxtar Respublikasının
Ali Məhkəməsi;
66.0.7. apellyasiya məhkəmələri; [76]
66.0.8. Azərbaycan Respublikasının
Ali Məhkəməsi.
Maddə 67. Rayon (şəhər) məhkəmələrinin
aidiyyəti
67.1. Rayon (şəhər) məhkəmələri
birinci instansiya məhkəmələri qismində fəaliyyət
göstərirlər.
67.2. Rayon (şəhər) məhkəmələri
böyük ictimai təhlükə törətməyən və
az ağır cinayətlərə dair işlərə baxırlar.
67.3. Rayon (şəhər) məhkəmələri,
həmçinin məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat üzrə materiallara, xüsusi ittiham qaydasında şikayətlərə,
habelə məhkəmə nəzarəti funksiyalarının
həyata keçirilməsinə dair və digər materiallara
baxırlar.
67.4. Hər bir rayon (şəhər)
məhkəməsinə yalnız məhkəmənin yurisdiksıyasında baş vermiş
cinayətlərlə bağlı işlər və digər materiallar
aiddir. [77]
Maddə 68. Hərbi məhkəmələrin aidiyyəti
68.1. Hərbi məhkəmələr
birinci instansiya məhkəməsi qismində fəaliyyət göstərirlər.
68.2. Hərbi məhkəmələr
müharibə və hərbi xidmət əleyhinə olan böyük
ictimai təhlükə törətməyən, az ağır, ağır və xüsusilə
ağır cinayətlərə dair, habelə hərbi qulluqçular
tərəfindən törədilmiş böyük ictimai təhlükə
törətməyən və az
ağır, ağır və xüsusilə ağır cinayətlərə
dair işlərə baxırlar (göstərilən cinayətlər
hərbi qulluqçu olmayan şəxsin iştirakı ilə
törədilərsə, onun barəsində işə də
hərbi məhkəmə tərəfindən baxılır).
[78]
68.3. Hərbi məhkəmələr
məhkəmə nəzarəti funksiyalarının həyata
keçirilməsinə dair və digər materiallara baxırlar. [79]
68.4. Hər bir hərbi məhkəməyə
yalnız məhkəmənin yurisdiksıyasında
baş vermiş cinayətlərlə bağlı işlər
və digər materiallar aiddir. [80]
Maddə 69. Ağır cinayətlər
məhkəmələrinin aidiyyəti[81]
69.1. Ağır cinayətlər məhkəmələri birinci
instansiya məhkəməsi qismində fəaliyyət göstərir. [82]
69.2.
Ağır cinayətlər məhkəmələri ağır
və xüsusilə ağır cinayətlərə dair işlərə
və digər materiallara baxır.
69.3. Hər bir ağır
cinayətlər məhkəməsinə yalnız onun yurisdiksiyasında
baş vermiş cinayətlərlə bağlı işlər
aiddir. [83]
Maddə 70. Ləğv edilmişdir. [84]
Maddə 70-1. Naxçıvan Muxtar
Respublikası Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin
aidiyyəti[85]
70-1.1. Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər Məhkəməsi
birinci instansiya məhkəməsi qismində fəaliyyət göstərir.
70-1.2. Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər Məhkəməsi
ağır və xüsusilə ağır cinayətlərə
dair işlərə və digər materiallara baxır.
70-1.3. Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə
yalnız onun yurisdiksiyasında baş vermiş cinayətlərlə
bağlı işlər aiddir. [86]
Maddə 71. Naxçıvan Muxtar
Respublikası Ali Məhkəməsinin aidiyyəti
71.1. Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ali Məhkəməsi cinayət işləri
və cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallar
üzrə apellyasiya instansiyası məhkəməsi qismində
fəaliyyət göstərir.
71.2. Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ali Məhkəməsi aşağıda
göstərilən birinci instansiya məhkəmələrinin
qanuni qüvvəyə minməmiş hökmlərindən və
digər qərarlarından apellyasiya şikayətləri və
ya protestləri əsasında cinayət işlərinə və
cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallara baxır:
71.2.1. Naxçıvan
Muxtar Respublikasının rayon (şəhər) məhkəmələrinin;
71.2.2. yurisdiksiyasına
aid edilmiş hərbi məhkəmələrin;
71.2.3. Naxçıvan
Muxtar Respublikası Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin. [87]
Maddə 72. Apellyasiya məhkəmələrinin
aidiyyəti
72.1. Apellyasiya məhkəmələri
cinayət işləri və cinayət təqibi ilə bağlı
materiallar üzrə apellyasiya instansiyası məhkəməsi
qismində fəaliyyət göstərir.
72.2. Apellyasiya məhkəmələri
aşağıda göstərilən məhkəmələrin
qanuni qüvvəyə minməmiş hökmlərindən və
digər qərarlarından apellyasiya şikayətləri və
ya protestləri əsasında cinayət işlərinə və
cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallara baxır:
72.2.1. yurisdiksiyalarına
aid edilmiş rayon (şəhər) məhkəmələrinin;
72.2.2. yurisdiksiyalarına
aid edilmiş hərbi məhkəmələrin;
72.2.3. yurisdiksiyalarına
aid edilmiş ağır cinayətlər məhkəmələrinin. [88]
72.2.4. ləğv
edilmişdir[89]
Maddə 73. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
aidiyyəti
73.1. Azərbaycan Respublikasının
Ali Məhkəməsi cinayət işləri və cinayət
təqibi ilə bağlı digər materiallar üzrə kassasiya
instansiyası məhkəməsi qismində fəaliyyət göstərir.
73.2. Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsinin cinayət kollegiyası
və ya hərbi kollegiyası apellyasiya instansiyası
məhkəmələri və andlılar məhkəməsi
tərəfindən çıxarılmış hökmlərdən
və digər qərarlardan verilmiş kassasiya şikayətləri
və ya protestləri əsasında cinayət işlərinə
və cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallara
baxır.[90]
73.3. Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsinin Plenumu əlavə kassasiya qaydasında kassasiya
instansiyası məhkəməsi tərəfindən çıxarılmış
qərarlardan Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi
sədrinin təqdimatları, Azərbaycan Respublikası Baş
prokurorunun protestləri, müdafiə tərəfinin şikayətləri
əsasında və hüquq və
azadlıqların pozulması ilə bağlı yeni hallar və
yeni açılmış hallar üzrə işlərə baxır.[91]
Maddə 74. Ərazi üzrə məhkəmə aidiyyəti
KMQ13
74.1. Cinayət işinə və
digər materiala cinayətin törədildiyi yerin yurisdiksıyasına aid olan birinci
instansiya məhkəməsində baxılır.[92]
74.2. Uzanan və ya davam edən cinayətlərin
törədilməsi ilə bağlı cinayət işlərinin
məhkəmə aidiyyəti aşağıdakılara əsasən
müəyyənləşdirilir:
74.2.1. uzanan cinayətin başa çatdığı
yer onun törədildiyi yer hesab olunur;
74.2.2. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş son əməlin törədildiyi yer davam edən cinayətin
başa çatdığı yer hesab olunur.
74.3. Xaricdə törədilməsi
ehtimal olunan cinayət üzrə iş təqsirləndirilən
şəxsin Azərbaycan Respublikasında axırıncı yaşayış
yeri üzrə fəaliyyət göstərən məhkəməyə
aiddir.
74.4. Cinayətin törədildiyi
yeri müəyyən etmək mümkün olmadıqda, cinayət
işi həmin işin məhkəməyədək icraatının
başa çatdığı yer üzrə fəaliyyət göstərən
məhkəməyə aiddir.
74.5. Cinayət işlərindən
biri ağır cinayətlər məhkəməsinə,
digəri isə rayon (şəhər) məhkəməsinə
aid olan bir icraatda birləşdirilmiş cinayət işlərinə
ağır cinayətlər məhkəməsində
baxılır.[93]
74.6. Cinayət işlərindən
biri hərbi məhkəməyə, digəri isə rayon (şəhər)
məhkəməsinə, yaxud ağır cinayətlər məhkəməsinə
aid olan bir icraatda birləşdirilmiş cinayət işlərinə
hərbi məhkəmədə baxılır.[94]
74.7. Cinayət işlərindən
biri Naxçıvan Muxtar Respublikasının
Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə, digəri
isə Naxçıvan Muxtar Respublikasının rayon (şəhər)
məhkəməsinə aid olan bir icraatda birləşdirilmiş
cinayət işlərinə Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər Məhkəməsində
baxılır.[95]
74.8. Eyni səviyyəli birinci instansiya məhkəmələrinə
aid olan iki və ya daha çox cinayətlər üzrə işə,
həmin cinayət işinin məhkəməyədək icraatının
başa çatdığı yer üzrə fəaliyyət göstərən
məhkəmə tərəfindən baxılır.[96]
74.9. Məhkəmə
nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydasında, habelə
hökm və ya məhkəmənin digər yekun qərarlarının
icrası qaydasında materiallara birinci instansiya məhkəmələrində
aidiyyəti üzrə baxılması bu Məcəllənin 442.1,
510.1, 511.1, 511-1.1, 512.1, 513.1, 514.1, 515.2, 516 - 519-cu
maddələri ilə müəyyən olunur.[97]
Maddə 75. Cinayət işinin və ya digər materialın
məhkəmə aidiyyəti üzrə verilməsi
75.1. Cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat üzrə materialın, xüsusi
ittiham qaydasında şikayətin, habelə digər materialın
məhkəmənin icraatına qəbul edilməsi məsələsi
həll edilərkən onların məhkəmə aidiyyəti
mütləq yoxlanılmalıdır. Məhkəməyə daxil
olmuş cinayət işinin və ya digər materialın həmin
məhkəməyə aid olmadığı müəyyən
edildikdə, məhkəmə onu aidiyyəti üzrə göndərməlidir.
75.2. Məhkəmə öz icraatına
qəbul etdiyi cinayət işinə bu Məcəllənin 74.5
və 74.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
şərtlərə uyğun başqa məhkəmədə
baxılmalı olduğunu məhkəmə baxışı zamanı
müəyyən edərsə, işi məhkəmə aidiyyəti
üzrə göndərməlidir.
Maddə 76. Cinayət işinin və ya digər materialın
məhkəmə aidiyyətinin dəyişdirilməsi
76.1. Cinayət işinin və ya
digər materialın ərazi üzrə məhkəmə aidiyyəti
bu Məcəllənin 107, 109-cu maddələrinin müddəalarına
əsasən aşağıdakı hallarda dəyişdirilə
bilər:
76.1.1. bir hakimdən ibarət olan
məhkəmənin fəaliyyət göstərdiyi ərazidə
həmin hakimin özü-özünə verdiyi və ya ona edilmiş
etiraz təmin edildikdə;
76.1.2. məhkəmənin bütün
hakimləri özü-özlərinə verdikləri və ya
onlara edilmiş etiraz təmin edildikdə;
76.2. Bu Məcəllənin 76.1.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda məhkəmə
aidiyyətinin dəyişdirilməsinə dair qərar müvafiq
apellyasiya instansiyası məhkəməsinin sədri tərəfindən
qəbul edilir.
76.3. Fövqəladə
vəziyyətin tətbiq edildiyi ərazidə ədalət mühakiməsinin
birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən həyata
keçirilməsi qeyri-mümkün olduqda bu səlahiyyət Azərbaycan
Respublikasının Ali Məhkəməsi tərəfindən
başqa birinci instansiya məhkəməsinə verilə bilər. [98]
Maddə 77. Məhkəmə aidiyyətinə dair mübahisələrin
həlli
77.1. Məhkəmələr arasında
məhkəmə aidiyyətinə dair mübahisələrə
yol verilmir. Məhkəmə aidiyyəti qaydalarına müvafiq
olaraq hər hansı cinayət işi və ya digər material
bir məhkəmədən digərinə göndərildikdə
şərtsiz olaraq göndərildiyi məhkəmənin icraatına
götürülməlidir. Məhkəmələr arasında
bununla əlaqədar fikir ayrılığı olduqda cinayət
işi və ya digər material bir məhkəmədən digərinə
müvafiq apellyasiya instansiyası məhkəməsinin sədri
tərəfindən göndərilir.
77.2. Cinayət işinin və ya
digər materialın məhkəməyə aidiyyəti olmaması
barədə cinayət prosesi tərəflərinin şikayətlərinə
həmin məhkəmədə baxılır.
Maddə 78. Məhkəmənin tərkibi
78.1. Azərbaycan Respublikasının
məhkəmələrində cinayət işlərinə hakimlər
təkbaşına və ya kollegial tərkibdə baxırlar.
78.2. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən və ya az ağır cinayətlərə
dair cinayət işlərinə və cinayət təqibi ilə
bağlı digər materiallara birinci instansiya məhkəmələrinin
hakimləri tərəfindən təkbaşına baxılır.
78.3. Ağır
cinayətlər məhkəmələrində, Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər Məhkəməsində
və ağır və xüsusilə ağır cinayətlərə
dair işlərə baxarkən hərbi məhkəmələrdə
cinayət işlərinə andlı iclasçıların
iştirakı ilə və ya üç hakimdən ibarət
kollegial tərkibdə baxılır.[99]
78.4. Apellyasiya instansiyası məhkəməsində
birinci
instansiya məhkəməsinin qanuni qüvvəyə minməmiş
hökmündən və ya digər qərarından verilmiş
şikayət və ya protestlərə, habelə xarici dövlətlərin
məhkəmələrinin hökmlərinin və ya digər yekun
qərarlarının tanınması üzrə icraat qaydasında
verilmiş müraciətlərə üç hakimdən ibarət kollegial
tərkibdə baxılır. [100]
78.5. Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsinin cinayət kollegiyasında
və ya hərbi kollegiyasında cinayət işlərinə
və cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallara
kassasiya şikayəti və ya protesti üzrə üç hakimdən
ibarət kollegial tərkibdə, həmin işlərə və
materiallara əlavə kassasiya qaydasında və ya yeni açılmış
hallar üzrə — Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi
Plenumunun iclasında baxılır.[101]
78.6. Bu maddədə nəzərdə
tutulmuş qaydalara zidd olaraq cinayət işlərinə və
cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallara baxılması
üçün hər hansı hakimin və ya andlı iclasçının
cəlb edilməsi qadağandır.[102]
Maddə 79. Andlı iclasçılar kollegiyası[103]
79.1. Bu Məcəllənin 359-cu maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda ağır cinayətlər məhkəmələrində,
Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər
Məhkəməsində və hərbi məhkəmələrdə
cinayət işlərinə baxılması üçün andlı
iclasçılar kollegiyası yaradılır.[104]
79.2. Andlı iclasçılar kollegiyası
bu Məcəllənin 360—366-cı maddələrində nəzərdə
tutulmuş qaydada on iki əsas və iki ehtiyat andlı iclasçıdan
ibarət tərkibdə yaradılır.
79.3. Məhkəmə baxışı
nəticəsində andlı iclasçılar kollegiyası yalnız
təqsirləndirilən şəxsin törədilmiş cinayətdə
təqsirliliyinə və ya təqsirsizliyinə dair verdikt çıxarır.
79.4. Cinayətin törədilməsi
və cinayət təqibi ilə bağlı olan hallardan asılı
olaraq andlı iclasçılar kollegiyası məhkəmə
iclasında sədrlik edənin diqqətini təqsirli bildiyi şəxsə
qarşı mərhəmətli olmaq imkanına cəlb edə
bilər.
Maddə 80. Hakim
80.1. Cinayət mühakimə icraatında
hakimin səlahiyyətləri bu Məcəllə və Azərbaycan
Respublikasının digər qanunları ilə müəyyən
edilir.
80.2. Birinci instansiya məhkəməsində
cinayət işlərinə və cinayət təqibi ilə bağlı
digər materiallara təkbaşına baxan, məhkəmə baxışına
hazırlıq görülməsi və ya məhkəmənin
qanuni qüvvəyə minmiş hökmünün, yaxud digər
qərarının icrasının təmin edilməsini həyata
keçirən hakim bu Məcəllənin müddəaları
ilə müəyyən edilmiş məhkəmə səlahiyyətlərindən
istifadə edir.
80.3. Hakimlər kollegiyasının
tərkibində cinayət işinə baxan hakim işə baxılması
ilə əlaqədar ortaya çıxan bütün məsələlərin
həllində digər hakimlərlə bərabər hüquqlardan
istifadə edir.
80.4. Hakimlər kollegiyası tərəfindən
məhkəmə baxışı keçirilərkən məhkəmə
iclasında sədrlik edən və ya cinayət işinə, yaxud
cinayət təqibi ilə bağlı digər materiallara təkbaşına
baxan hakim bu Məcəllənin 81-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş səlahiyyətlərindən istifadə edir.[105]
Maddə 81. Məhkəmə iclasında sədrlik edən
81.1. Andlı iclasçıların
iştirakı ilə məhkəmə baxışı keçirilərkən
məhkəmə iclasında hakim sədrlik edir. Cinayət
işinə və ya materiala hakimlər kollegiyası tərəfindən
baxılarkən məhkəmənin sədri, onun müavini və
ya hakimlərdən biri sədrlik edir.[106]
81.2. Sədrlik edən məhkəmə
iclasının gedişinə rəhbərlik edir, cinayət işinə
ədalətlə baxılmasının təmin edilməsi və
məhkəmə baxışına və məhkəmə iclasında
iştirak edən şəxslərin davranışına aid digər
prosessual tələblərə əməl edilməsi üçün
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş bütün
tədbirləri görür. Məhkəmə iclasında sədrlik
edən baxılan cinayət işinə və materiala aidiyyəti
olmayanları məhkəmə baxışından kənarlaşdırır.
81.3. Andlılar məhkəməsinin
iclasında sədrlik edən hakim, verdikt çıxarılması
istisna olmaqla, cinayət işinə baxılması ilə əlaqədar
bütün məsələlər üzrə məhkəmənin
səlahiyyətlərini həyata keçirir. Sədrlik edən
məhkəmə iclasının gedişində andlı iclasçıların
sübutları tədqiq etməsini və tam qavramasını,
onların hüquqlarının həyata keçirilməsini təmin
edir.[107]
81.4. Hakimlər kollegiyası tərəfindən
işə baxılarkən məhkəmə iclasında sədrlik
edən hakim işə baxılması və həll edilməsi
ilə bağlı bütün məsələləri digər
hakimlərin müzakirəsinə verir.
Maddə 82. Andlı iclasçı[108]
82.1. Andlı iclasçı bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş qaydada aşağıdakı vəzifələri
yerinə yetirməlidir:
82.1.1. cinayət işinə baxılmasında
iştirak etmək üçün seçmə zamanı məhkəmə
iclasına gəlmək və sədrlik edənin suallarına
düzgün cavab vermək;
82.1.2. özü və digər
şəxslərlə münasibətləri barədə məhkəmə
iclasında sədrlik edənə əlavə məlumatlar təqdim
etmək;
82.1.3. bu Məcəllənin 367.2-ci
maddəsində müəyyən edilmiş mətn üzrə
and içmək;
82.1.4. məhkəmə iclasının
qaydalarına əməl etmək və məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
82.1.5. məhkəmə iclasında
fasilə elan edildikdə və ya işə baxılması təxirə
salındıqda məhkəmə iclasında sədrlik edənin
təyin etdiyi vaxtda məhkəmə baxışının davam
etdirilməsi üçün gəlmək;
82.1.6. məhkəmə iclasında
sədrlik edən hakim tərəfindən qoyulmuş hər bir
xüsusata dair sual-cavabında və ya verdikt çıxarılması
məsələləri ilə əlaqədar müşavirə
otağında təsdiqedici və ya inkaredici səs vermək;
82.1.7. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
82.1.8. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
82.2. Andlı iclasçı bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
82.2.1. məhkəmədə baxılan
sübutların tədqiqində iştirak etmək;
82.2.2. məhkəmə iclasında
sədrlik edənə müraciət edərək cinayət hadisəsinə
dair onlara aid olmayan halların müəyyən edilməsi üçün
suallar verilməsini xahiş etmək;
82.2.3. maddi sübutlara, sənədlərə,
əraziyə və binalara baxış keçirilməsində,
məhkəmədə aparılan digər bütün istintaq
hərəkətlərində iştirak etmək;
82.2.4. baxılan cinayət işinə
aid qanunun normalarını, məhkəmədə elan edilən
sənədlərin məzmununu, cinayətin törədilməsində
təqsirləndirilən şəxsin təqsirli bilindiyi cinayətlərin
əlamətlərini və aydın olmayan anlayışları
izah etməyi məhkəmə iclasında sədrlik edəndən
xahiş etmək;
82.2.5. məhkəmə iclasında
sədrlik edən, yazılı müraciət edərək mütəxəssisə
onun səlahiyyətinə aid məsələlərin izah olunmasını
xahiş etmək;
82.2.6. məhkəmə iclasında
yazılı qeydlər aparmaq.
82.3. Andlı iclasçıya aşağıdakılar
qadağandır:
82.3.1. cinayət işinə baxılarkən
məhkəmə iclası zalını tərk etmək;
82.3.2. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan baxılan işin mahiyyəti
ilə əlaqədar hər hansı şəxslə ünsiyyət
saxlamaq;
82.3.3. baxılan cinayət işinə
dair məhkəmə iclasından kənarda məlumat toplamaq.
Maddə 83. Andlı iclasçıların aparıcısı[109]
83.1. Andlı iclasçıların
aparıcısı məhkəmə iclasında işə baxılması
zamanı ortaya çıxan bütün məsələlərin
həllində və andlı iclasçılar kollegiyası tərəfindən
verdikt çıxarılmasında digər andlı iclasçılarla
bərabər hüquqlardan istifadə edir.
83.2. Digər andlı iclasçıların
birgə ümumi vəzifələri ilə yanaşı andlı
iclasçıların aparıcısı aşağıdakı
əlavə vəzifələri yerinə yetirir:
83.2.1. baxılan cinayət işinin
müzakirəsində andlı iclasçıların hər birinin
iştirakına bərabər imkanlar yaratmaqla onların müşavirələrinin
gedişinə rəhbərlik etmək;
83.2.2. müşavirə otağında
andlı iclasçılara sual vərəqəsini elan etmək;
83.2.3. zərurət olduqda andlı
iclasçılar kollegiyasında səsverməni təşkil
etmək və onun nəticələrini yekunlaşdırmaq;
83.2.4. sual vərəqəsindəki
suallara andlı iclasçılar kollegiyasının cavablarını
yazmaq;
83.2.5. məhkəmə iclasında
andlı iclasçılar kollegiyasının verdiktini elan etmək;
83.2.6. andlı iclasçıların
tapşırığı ilə məhkəmə iclasında
sədrlik edənə xahişlə müraciət etmək.
VIII fəsil
İttiham tərəfi
Maddə 84. Prokuror
84.1. Cinayət təqibini həyata
keçirərkən prokuror cinayət işinin bütün hallarının
tədqiqi nəticəsinə əsaslanaraq yalnız qanunun tələblərini
və daxili inamını rəhbər tutur.
84.2. Prokuror bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
84.2.1. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlərə dair daxil olmuş ərizə
və digər məlumatlara baxmaq, kifayət qədər səbəblər
və əsaslar olduqda cinayət işi başlamaq və bu halda
müstəntiqin səlahiyyətlərindən istifadə edərək
onun ibtidai istintaqını aparmaq, yaxud onu təhqiqatçıya
və ya müstəntiqə tapşırmaq;
84.2.2. cinayət işi üzrə
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirmək;
84.2.3. məhkəmədə mülki
iddia qaldırmaq və onu müdafiə etmək;
84.2.4. məhkəmədə cinayət
işi üzrə ittihamı müdafiə etmək;
84.2.5. cinayət təqibinin gedişində
digər səlahiyyətləri həyata keçirmək.
84.3. Cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı bu Məcəllənin
müddəalarının icrası və tətbiqinə həmin
iş üzrə ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror məsuliyyət daşıyır.
Cinayət işi üzrə ibtidai istintaq aparmış, ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirmiş
və ya məhkəmədə dövlət ittihamçısı
qismində iştirak etmiş prokuror şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamalıdır.
84.4. Cinayət işi üzrə
ibtidai istintaq aparmış və ya ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirmiş prokuror məhkəmə
baxışında dövlət ittihamçısı qismində
iştirak edə bilməz.
84.5. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror cinayət
işi üzrə aparılan təhqiqata və ibtidai istintaqa nəzarət
edərkən aşağıdakı hüquqları həyata
keçirir:
84.5.1. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlərə dair daxil olmuş ərizə
və digər məlumatların təhqiqat və ibtidai istintaq
orqanları tərəfindən qəbulu, qeydiyyatı və həll
edilməsində qanunun tələblərinin yerinə yetirilməsi
vəziyyətini yoxlamaq;
84.5.2. təhqiqatçıdan və
ya müstəntiqdən cinayət işinin materiallarını,
sənədlərini, ibtidai araşdırmanın gedişi haqqında
məlumatları tələb etmək, habelə cinayət işlərinin
materiallarını və sənədlərini yoxlamaq, ibtidai araşdırmanın
gedişi vəziyyəti ilə yerində tanış olmaq;
84.5.3. cinayət işinin ibtidai
istintaqı aparan bir müvafiq icra hakimiyyəti orqanından digərinə verilməsi halları
istisna olmaqla, istintaqın hərtərəfli, tam və obyektiv
aparılmasını və cinayət təqibi üzrə icraatın
tezliyini təmin etmək məqsədi ilə , habelə qanunun
tələblərinin pozulması ilə istintaq edilən cinayət
işini təhqiqatçının və ya müstəntiqin
icraatından götürərək digər təhqiqatçının
və ya müstәntiqin icraatına vermək, habelə istintaqı aid olan orqanın
bir istintaq qurumundan digərinə vermək;[110]
84.5.4. cinayət işi üzrə
ibtidai araşdırmanı istintaq qrupuna tapşırmaq və
qrupun tərkibini müəyyən etmək;
84.5.5. vəkilin cinayət prosesində
iştirakını istisna edən hallar müəyyən edildikdə,
onu cinayət işi üzrə icraatdan kənarlaşdırmaq;
84.5.6. təhqiqatçıya və
ya müstəntiqə, habelə onların özü-özünə
verilmiş etirazlara baxmaq;
84.5.7. hadisənin araşdırılması,
qətimkan tədbirinin seçilməsi, dəyişdirilməsi
və ya ləğv edilməsi, əməlin tövsifi, cinayət
törətmiş şəxsin axtarışı, ittiham aktının
məzmunu, qərarların qəbul edilməsi, habelə istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərin aparılması
barədə təhqiqatçıya və ya müstəntiqə
yazılı göstərişlər vermək;
84.5.8. təhqiqatçının
və ya müstəntiqin qanunsuz və əsassız qərarlarını
ləğv etmək;
84.5.9. təhqiqatçının
və ya müstəntiqin qərar və hərəkətlərindən
verilmiş şikayətlərə baxmaq;
84.5.10. toxunulmazlıq hüququndan
istifadə edən şəxsin cinayət təqibi zərurəti
yarandıqda, onun toxunulmazlıq hüququndan məhrum edilməsinə
razılıq verilməsi barədə müvafiq orqan qarşısında
vəsatət vermək üçün Azərbaycan Respublikası
Baş Prokurorluğuna müraciət etmək;
84.5.11. təqsirləndirilən
şəxsin barəsində həbs qətimkan tədbirinin seçilməsi,
həbsdə saxlama müddətinin uzadılması məsələsinə
baxılması üçün, habelə bu Məcəllənin 177, 443
və 444-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda təqdimatla məhkəməyə və ya müvafiq təqdimatın verilməsi
üçün yuxarı prokurora müraciət etmək;[111]
84.5.12. məhkəmə qarşısında
cinayət prosesini həyata keçirən orqanı təmsil etmək;
84.5.13. bu Məcəllənin 39,
40-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda
təqsirləndirilən şəxsə qarşı cinayət
təqibinə xitam vermək və cinayət təqibindən imtina
etmək;
84.5.14. ittiham aktını, habelə
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda təhqiqatçının
və ya müstəntiqin qərarlarını təsdiq etmək,
yaxud bundan imtina edərək icrası məcburi olan göstərişləri
ilə cinayət işini müstəntiqə qaytarmaq;
84.5.15. cinayət işlərini
və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər materialları
mahiyyəti üzrə baxılması üçün məhkəməyə
göndərmək;
84.5.16. cinayət işi üzrə
müvafiq qərarları şəxsən qəbul etmək, ayrı-ayrı
istintaq və ya digər prosessual hərəkətləri həyata
keçirmək;
84.5.17. cinayətin açılması,
itkin düşmüş şəxsin və ya əmlakın tapılması
üçün əməliyyat-axtarış tədbirlərinin
həyata keçirilməsini tapşırmaq və görülmüş
tədbirlər barədə məlumat almaq;
84.5.18. hadisələr və onlarla
əlaqəsi olan şəxslər barədə sənədləri
və materialları tələb etmək;
84.5.19. təhqiqatçı və
ya müstəntiq tərəfindən tutulma, məcburi gətirilmə
və ya digər prosessual məcburiyyət tədbirlərinin aparılmasının
qanuniliyinə nəzarət etmək, habelə prosessual hərəkətlərin
aparılmasını təhqiqat orqanına tapşırmaq;
84.5.20. zərər çəkmiş
şəxsin, şahidin və cinayət prosesində iştirak
edən digər şəxslərin təhlükəsizliyi üçün
tədbirlərin görülməsini
təmin etmək; [112]
84.5.21. qanuni əsaslar olmadan və
ya bu Məcəllənin 148.4, 148.6, 148.7, 150.3, 151.5, 158, 159-cu maddələri
ilə müəyyən olunmuş müddətlərdən artıq
tutulan şübhəli şəxsi, yaxud həbsdə saxlanılan
təqsirləndirilən şəxsi azad etmək; [113]
84.5.22. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
84.6. Xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibi halları istisna olmaqla, məhkəmə baxışında
dövlət ittihamçısı qismində iştirak edərkən
prokuror bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydalara
riayət etməklə aşağıdakı hüquqlara malikdir:
84.6.1. etirazlar etmək;
84.6.2. vəsatətlər vermək;
84.6.3. məhkəmədə həll
edilən məsələlər və cinayət prosesinin digər
iştirakçılarının vəsatətləri üzrə
öz rəyini bildirmək;
84.6.4. ittiham tərəfinin sübutlarını
məhkəməyə təqdim etmək, habelə məhkəməyə
sübutların təqdim olunması məqsədi ilə məhkəmənin
qərarı ilə prosessual məcburiyyət tədbirləri
tətbiq etmək;
84.6.5. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrində məhkəmə istintaqında
və işin materiallarının tədqiqində iştirak etmək;
84.6.6. birinci instansiya məhkəməsinin
iclasında andlı iclasçıların seçilməsində
iştirak etmək;[114]
84.6.7. müdafiə tərəfinin
qanunsuz hərəkətlərinə öz etirazını bildirmək;
84.6.8. qeyd olunmalı hərəkətlərin
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin protokoluna
və ya məhkəmənin iclas protokoluna daxil edilməsini tələb
etmək;
84.6.9. bu Məcəllənin 41.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda təqsirləndirilən
şəxsə qarşı cinayət təqibindən imtina etmək;
84.6.9-1. şəxsə qarşı irəli
sürülmüş ittihamla müqayisədə onun əməlinin
daha yüngül məsuliyyət nəzərdə tutan cinayət
qanununun norması ilə tövsif edilməsini və ya şəxsə
qarşı irəli sürülmüş ittihamdan ayrı-ayrı
bəndlərin çıxarılmasını təklif etmək;[115]
84.6.10. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrində giriş, yekun nitqi və replika
söyləmək, kassasiya instansiyası məhkəməsində
isə baxılan məsələ üzrə çıxış
etmək;
84.6.11. məhkəmələrdə cinayət işinin və ya
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materialları ilə tanış olmaq, hökmdən və
məhkəmənin digər qərarlarından protest vermək; [116]
84.6.12. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
84.7. Dövlət ittihamçısı
aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirməlidir:
84.7.1. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
84.7.2. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin sərəncamlarına tabe olmaq;
84.7.3. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri icra etmək.
84.8. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror yuxarı
prokurorun göstərişlərini yerinə yetirməlidir. Təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilməsi, qətimkan tədbirinin
seçilməsi və ya dəyişdirilməsi, cinayətin tövsifi,
ittihamın həcmi, işin icraatına xitam verilməsi və
ya məhkəməyə göndərilməsinə dair yuxarı
prokurorun göstərişləri ilə razı olmayan ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror öz
əsaslandırılmış etirazını yuxarı prokurora
göndərməyə haqlıdır. Bu halda yuxarı prokuror
onun dəlilləri ilə razılaşır və öz yazılı
göstərişlərini geri götürür və ya onun dəlilləri
ilə razılaşmayaraq cinayət işi üzrə ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi digər prokurora tapşırır. Yuxarı prokurorun yazılı göstərişlərindən
edilən etiraz bu göstərişlərin icrasını dayandırmır. [117]
Maddə 85. Müstəntiq
85.1. Cinayət təqibini həyata
keçirərkən müstəntiq qanunun tələblərini
rəhbər tutaraq, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun göstərişlərinə
və öz daxili inamına əsaslanaraq, zəruri prosessual qərarlar
qəbul edir, istintaq və ya digər prosessual hərəkətləri
həyata keçirir.
85.2. Müstəntiq bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
85.2.1. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlərə dair daxil olmuş ərizə
və digər məlumatlara baxmaq, kifayət qədər səbəblər
və əsaslar olduqda cinayət işi başlamaq, işi öz
icraatına götürmək, cinayətin açılması,
işin hərtərəfli, tam və obyektiv araşdırılması
üçün zəruri tədbirlər görmək, səlahiyyəti
daxilində bütün istintaq və ya digər prosessual hərəkətləri
həyata keçirmək; KMQ15
85.2.2. şübhəli şəxsə
tutulduğu, təqsirləndirilən şəxsə isə ittiham
elan olunduğu və ya həbs edildiyi andan hüquqlarını
bildirmək, müvafiq olaraq tutulmasının, cinayət məsuliyyətinə
cəlb edilməsinin və ya həbsə alınmasının
səbəblərini izah etmək;
85.2.3. şəxsin tutulduğu,
ittiham elan olunduğu və ya həbsə alındığı
andan müdafiəçinin yardımından istifadə hüququnu
təmin etmək (bu Məcəllənin 153.2.5—153.2.8-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş müddəalara uyğun olaraq);
85.2.4. şübhəli şəxs
tərəfindən cinayət törədilməsini təsdiq
edən kifayət qədər sübutlar toplandığı halda,
onu cinayət işi üzrə təqsirləndirilən şəxs
qismində cəlb etmək və ona ittiham elan etmək;
85.2.5. zərurət olduqda bu Məcəllənin
154—157, 160; 163—172-ci maddələrinin tələblərinə
müvafiq olaraq şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs haqqında qətimkan tədbirinin seçilməsini
təmin etmək; KMQ15
85.2.6. qanuni əsaslar olmadan və
ya bu Məcəllənin 148.4, 148.6, 148.7, 150.3, 151.5, 158, 159-cu maddələri
ilə müəyyən olunmuş müddətlərdən artıq
tutulan şübhəli şəxsi, yaxud həbsdə saxlanılan
təqsirləndirilən şəxsi azad etmək;
85.2.7. prokurorun göstərişlərini
icra etmək;
85.2.8. prokurora və məhkəməyə
yazılı və şifahi izahatlar vermək;
85.2.9. bu Məcəllənin 193-cü
maddəsinə uyğun olaraq şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsi hüquqi yardım ödənişlərindən
azad etmək;
85.2.10. müvafiq şəxsləri
cinayət işi üzrə zərər çəkmiş şəxs,
mülki iddiaçı və ya mülki cavabdeh qismində tanımaq;
85.2.11. cinayətin törədilməsi
nəticəsində vurulmuş maddi ziyanın ödənilməsi,
habelə tətbiq oluna biləcək xüsusi müsadirənin təmin edilməsi üçün tədbirlər
görmək;
[118]
85.2.12. bu Məcəllənin 158,
159, 218—221-ci maddələrinin tələblərinə riayət
etməklə ibtidai istintaqı başa çatdırmaq, habelə
cinayət işinin materialları ilə təqsirləndirilən
şəxsi, onun müdafiəçisini, zərər çəkmiş
şəxsi, mülki iddiaçını və onların nümayəndələrini
tanış etmək, bununla əlaqədar verilmiş vəsatətlərə
baxmaq və cinayət işi üzrə ittiham aktını tərtib
edərək işi ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərmək;
85.2.13. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
85.2.14. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
85.3. Cinayət işi üzrə
ibtidai istintaqı aparan müstəntiq istintaq və ya digər
prosessual hərəkətləri
qanuni və vaxtında aparmağa borcludur.
85.4. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada müstəntiq aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
85.4.1. hadisə və onunla əlaqəsi
olan şəxslər barəsində məlumatları əks etdirən
sənədləri və digər materialları tələb etmək;
85.4.2. şübhəli şəxsi
tutmaq, onu, zərər çəkmiş şəxsi, şahidi
dindirmək, ekspertiza təyin etmək, tanınmaya təqdim etmək,
baxış, axtarış, götürmə, müayinə (şəxsi
müayinə) və digər istintaq hərəkətlərini
aparmaq;
85.4.3. dövlət orqanlarından
tərcüməçinin, mütəxəssisin, ekspertin ayrılmasını
tələb etmək, şəxslərin razılığı
ilə onları müvafiq istintaq hərəkətlərinə
hal şahidi, tərcüməçi, mütəxəssis və
ekspert qismində cəlb etmək;
85.4.4. dövlət orqanlarından
və ya auditor təşkilatlarından təftişlərin, inventarlaşdırmaların,
ekspertizaların və digər yoxlamaların keçirilməsini
tələb etmək;
85.4.5. müvafiq təhqiqat orqanına
cinayətin açılması, itkin düşmüş şəxsin
və ya əmlakın tapılması üçün əməliyyat-axtarış
tədbirlərinin həyata keçirilməsini tapşırmaq
və görülmüş tədbirlər barədə məlumat
almaq;
85.4.6. tutulma, məcburi gətirilmə
və digər prosessual məcburiyyət tədbirlərinin aparılmasını
müvafiq təhqiqat orqanına tapşırmaq, habelə ondan
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin keçirilməsinə
kömək göstərilməsini tələb etmək;
85.4.7. müvafiq təhqiqat orqanına
və ya təhqiqatçıya ayrı-ayrı istintaq hərəkətlərinin
keçirilməsini tapşırmaq;
85.4.8. müdafiəçinin cinayət
işinin icraatında iştirakını istisna edən hallar müəyyən
edildikdə, onun cinayət işinin icraatında iştirak etməkdən
kənarlaşdırılması barədə prokuror qarşısında
vəsatət vermək;
85.4.9. hal şahidinə, tərcüməçiyə,
mütəxəssisə və ya ekspertə edilmiş etirazlara
baxmaq;
85.4.10. cinayət prosesində iştirak
edən şəxslərin vəsatətlərinə və cinayət
işinin icraatı ilə əlaqədar digər şəxslərin
ərizə və digər müraciətlərinə baxmaq;
85.4.11. cinayət prosesində iştirak
edən şəxslərin şikayətlərinə baxmaq;
85.4.12. məhkəmənin müstəsna
səlahiyyətlərinə aid olanlar istisna edilməklə qətimkan
tədbirlərinin seçilməsi, dəyişdirilməsi, ləğv
edilməsi, istintaq və ya digər prosessual məcburiyyət tədbirlərinin
aparılması barədə qərarlar qəbul etmək;
85.4.13. cinayət işi üzrə
icraatın dayandırılması və ya xitam olunması barədə
qərar qəbul etmək;
85.4.14. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
85.5. İbtidai istintaq apararkən
müstəntiq təqsirləndirilən şəxs qismində
cəlb edilməsi, qətimkan tədbirinin seçilməsi, dəyişdirilməsi
və ya ləğv edilməsi, cinayətin tövsifi, ittihamın
həcmi, işin icraatına xitam verilməsi və ya məhkəməyə
göndərilməsinə dair ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun göstərişi,
yaxud qərarı ilə razılaşmadıqda öz əsaslandırılmış
etirazını yuxarı prokurora göndərməyə haqlıdır.
Bu halda yuxarı prokuror onun dəlilləri ilə razılaşır
və aşağı prokurorun yazılı göstərişlərini
ləğv edir və ya onun dəlilləri ilə razılaşmayaraq
ibtidai istintaqın aparılmasını digər müstəntiqə
tapşırır. Prokurorun yazılı göstərişlərindən
edilən etiraz bu göstərişlərin icrasını dayandırmır.
85.6. Müstəntiqin bütün
səlahiyyətlərindən istifadə edən istintaq şöbəsinin
(bölməsinin, idarəsinin) rəisi (rəis olmadıqda müavini)
bu Məcəllənin tələblərinə əməl edərək:
85.6.1. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlərə dair daxil olmuş ərizə
və digər məlumatların qeydiyyata alınmasını təşkil
edir, onlara baxılmasını, cinayət işi üzrə ibtidai
istintaqın və ya ayrı-ayrı istintaq hərəkətlərinin
aparılmasını müstəntiq, yaxud müstəntiqlər
qrupuna tapşırır;
85.6.2. müstəntiqin cinayətin
açılması, araşdırılması və qarşısının
alınması üçün vaxtında müvafiq tədbirlər
görməsinə nəzarəti həyata keçirir;
85.6.3. cinayət işləri üzrə
hərtərəfli, tam və obyektiv ibtidai istintaq aparılması
üçün zəruri təşkilati tədbirlər görür;
85.6.4. müstəntiqin icraatında
olan işlərlə əlaqədar bu Məcəllənin 84.5.3, 84.5.5, 84.5.8, 84.5.10 və 84.5.20-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş məsələlər
üzrə baxılması məcburi olan vəsatətləri
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərir. [119]
Maddə 86. Təhqiqatçı
86.1. Cinayət təqibini həyata
keçirərkən təhqiqatçı qanunun tələblərini
rəhbər tutaraq, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun göstərişlərinə
və öz daxili inamına əsaslanaraq, zəruri prosessual qərarlar
qəbul edir, öz səlahiyyətləri daxilində istintaq və
ya digər prosessual hərəkətləri həyata keçirir.
86.2. Təhqiqatçı bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
86.2.1. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlərə dair daxil olmuş ərizə
və digər məlumatlara baxmaq, kifayət qədər səbəblər
və əsaslar olduqda cinayət işi başlamaq, işi öz
icraatına götürmək, cinayətin açılması,
işin hərtərəfli, tam və obyektiv araşdırılması
üçün zəruri tədbirlər görmək, səlahiyyəti
daxilində bütün istintaq və ya digər prosessual hərəkətləri
həyata keçirmək;
86.2.2. şübhəli şəxsə
tutulduğu andan hüquqlarını bildirmək və tutulmasının
səbəblərini izah etmək;
86.2.3. şəxsin tutulduğu andan
müdafiəçinin yardımından istifadə hüququnu
təmin etmək (bu Məcəllənin 153.2.5—153.2.8-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş müddəalara uyğun olaraq);
86.2.4. zərurət olduqda bu Məcəllənin
154—156, 160, 165—172-ci maddələrinin tələblərinə
müvafiq olaraq şübhəli şəxs haqqında qətimkan
tədbirinin seçilməsini təmin etmək;
86.2.5. qanuni əsaslar olmadan və
ya bu Məcəllənin 148.4, 148.6, 148.7, 150.3 və 151.5-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş müddətlərdən artıq
tutulan şəxsi azad etmək; [120]
86.2.6. müvafiq şəxsləri
cinayət işi üzrə zərər çəkmiş şəxs,
mülki iddiaçı və ya mülki cavabdeh qismində tanımaq;
86.2.7. cinayətin törədilməsi
nəticəsində vurulmuş maddi ziyanın ödənilməsi,
habelə tətbiq oluna biləcək xüsusi müsadirənin təmin edilməsi üçün
tədbirlər görmək; [121]
86.2.8. bu Məcəllənin 193-cü
maddəsinə uyğun olaraq tutulmuş şübhəli şəxsi
hüquqi yardım ödənişlərindən azad etmək;
86.2.9. prokurorun və müstəntiqin
göstərişlərini və qərarlarını icra etmək;
86.2.10. prokurora və məhkəməyə
yazılı və şifahi izahatlar vermək;
86.2.11. ibtidai istintaqı məcburi
olan cinayət işləri üzrə təxirəsalınmaz
istintaq hərəkətlərini apardıqdan sonra cinayət işi
başlanmasından 10 (on) gündən gec olmayaraq iş üzrə
bütün materialları istintaq aidiyyəti qaydalarına uyğun
olaraq istintaq orqanına göndərmək;
86.2.12. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
86.2.13. böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə sadələşdirilmiş
icraat şəklində aparılmış təhqiqat materiallarını
təhqiqat başlanmasından 10 (on) gündən, bu Məcəllənin
295.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda
isə 20 (iyirmi) gündən gec olmayaraq yekun protokolu ilə prokurora
göndərmək; [122]
86.2.14. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
86.3. Cinayət təqibini həyata
keçirən təhqiqatçı səlahiyyətləri daxilində
istintaq və ya digər prosessual hərəkətləri
qanuni və vaxtında aparmağa borcludur. [123]
86.4. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada təhqiqatçı aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
86.4.1. hadisənin şahidlərinin
izahatını almaq, hadisənin baş vermə şəraiti
ilə tanış olmaq, hadisə və onunla əlaqəsi olan
şəxslər barəsində məlumatları əks etdirən
sənədləri və digər materialları tələb etmək;
86.4.2. şübhəli şəxsi
tutmaq, onu, zərər çəkmiş şəxsi, şahidi
dindirmək, ekspertiza təyin etmək, tanınmaya təqdim etmək,
baxış, axtarış, götürmə, , şəxsi axtarış, şəxsi
müayinə, ifadələrin yerində yoxlanılması, tədqiqat
üçün nümunələrin götürülməsi, üzləşdirmə,
istintaq eksperimenti kimi təxirəsalınmaz istintaq hərəkətlərini
aparmaq; [124]
86.4.3. dövlət orqanlarından
tərcüməçinin, mütəxəssisin, ekspertin ayrılmasını
tələb etmək; şəxslərin razılığı
ilə onları müvafiq istintaq hərəkətlərinə
hal şahidi, tərcüməçi, mütəxəssis və
ya ekspert qismində cəlb etmək;
86.4.4. dövlət orqanlarından
və ya auditor təşkilatlarından təftişlərin, inventarlaşdırmaların,
ekspertizaların və digər yoxlamaların keçirilməsini
tələb etmək;
86.4.5. müvafiq təhqiqat orqanına
cinayətin açılması, itkin düşmüş şəxsin
və ya əmlakın tapılması üçün əməliyyat-axtarış
tədbirlərinin həyata keçirilməsini tapşırmaq
və görülmüş tədbirlər barədə məlumat
almaq;
86.4.6. müdafiəçinin cinayət
işinin icraatında iştirakını istisna edən hallar müəyyən
edildikdə, onun cinayət işinin icraatında iştirak etməkdən
kənarlaşdırılması barədə prokuror qarşısında
vəsatət vermək;
86.4.7. hal şahidinə, tərcüməçiyə,
mütəxəssisə və ya ekspertə edilmiş etirazlara
baxmaq;
86.4.8. cinayət prosesində iştirak
edən şəxslərin vəsatətlərinə və cinayət
işinin icraatı ilə əlaqədar digər şəxslərin
ərizə və digər müraciətlərinə baxmaq;
86.4.9. cinayət prosesində iştirak
edən şəxslərin şikayətlərinə baxmaq;
86.4.10. məhkəmənin müstəsna
səlahiyyətlərinə aid olanlar istisna edilməklə, qətimkan
tədbirlərinin seçilməsi, dəyişdirilməsi, ləğv
edilməsi, istintaq və ya digər prosessual məcburiyyət tədbirlərinin
aparılması barədə qərarlar qəbul etmək;
86.4.11. cinayət işinin icraatına
xitam verilməsi barədə qərar qəbul etmək və təsdiq
olunması üçün prokurora təqdim etmək;
86.4.12. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
86.5. Təhqiqatçı öz
icraatında olan işlə əlaqədar qeyri-aşkar üsullarla
əməliyyat-axtarış tədbirləri keçirməyə
haqlı deyil.
86.6. Cinayət işi prokuror və
ya müstəntiq tərəfindən icraata qəbul olunduqdan sonra
təhqiqatçı ayrı-ayrı istintaq hərəkətlərini,
habelə müvafiq əməliyyat-axtarış tədbirlərini
yalnız prokurorun və ya müstəntiqin göstərişləri
ilə işlədiyi təhqiqat orqanı vasitəsilə həyata
keçirir.
86.7. Təhqiqat orqanının ixtisaslaşmış
təhqiqat qurumunun rəhbəri bu Məcəllənin tələblərinə
əməl edərək öz səlahiyyətləri daxilində: [125]
86.7.1. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlərə dair daxil olmuş ərizə
və digər məlumatların qeydiyyata alınmasını təşkil
edir, onlara baxılmasını, cinayət işi üzrə təhqiqatın
və ya ayrı-ayrı istintaq hərəkətlərinin aparılmasını
təhqiqatçıya, yaxud təhqiqatçılar qrupuna tapşırır;
86.7.2. təhqiqatçının
cinayətin açılması, araşdırılması və
qarşısının alınması üçün vaxtında
müvafiq tədbirlər görməsinə nəzarəti həyata
keçirir;
86.7.2-1. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlərə dair daxil olmuş ərizə
və digər məlumatlar üzrə ilkin yoxlamanın, təhqiqatın
və ayrı-ayrı istintaq hərəkətlərinin təhqiqatçı
tərəfindən həyata keçirilməsi üçün
zəruri təşkilati tədbirlər görür;
86.7.2-2. təhqiqatçının
bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş vəzifələrini
yerinə yetirməsinə mane olan hallar (vəfat etməsi, ağır
xəstəliyə tutulması və s.) yarandıqda, cinayət
işinin digər təhqiqatçının icraatına verilməsi
barədə vəsatəti ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərir;
86.7.2-3. zərər çəkmiş
şəxsin, şahidin və cinayət prosesində iştirak
edən digər şəxslərin təhlükəsizliyi üçün
tədbirlər görülməsi ilə əlaqədar vəsatəti
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərir;[126]
86.7.3. öz səlahiyyətləri
daxilində fəaliyyət göstərən prokurorun təhqiqat
və əməliyyat-axtarış orqanlarının fəaliyyətində
qanunların icra və tətbiqini yoxlamaq imkanını təmin
edir, habelə prokurorun və müstəntiqin göstərişlərinin
və qərarlarının icrası üçün müvafiq
tədbirlər görülməsini təşkil edir; [127]
86.7.4. məhkəmə qərarlarının
yerinə yetirilməsini təşkil edir.
86.8. Təhqiqat orqanının əməkdaşı
bu Məcəllənin tələblərinə əməl edərək
öz səlahiyyətləri daxilində:
86.8.1. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməllərin qarşısının alınması
üçün tədbirlər görür;
86.8.2. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlləri törədən şəxsləri
və şübhəli şəxsləri tutur;
86.8.3. tutduğu yerdə tutulan şəxsin
üstünü yoxlayır;
86.8.4. tutulan şəxsə onun
hüquqlarını izah edir;
86.8.5. hadisə yerinin mühafizəsi,
cinayətin izlərinin qorunması, hadisəni görən şəxslərin
müəyyən edilib izahatlarının alınması üçün
zəruri tədbirlər görür;
86.8.6. hadisə yerində prosessual
hərəkətlərin həyata keçirilməsi üçün
müstəntiqin və ya prokurorun göstərişlərini yerinə
yetirir.
86.9. Təhqiqat orqanının rəhbəri
təhqiqat orqanı əməkdaşlarının bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş hüquq və vəzifələrinin
həyata keçirilməsini, məhkəmənin, prokurorun, müstəntiqin
və təhqiqatçının qərar, göstəriş
və ya tapşırıqlarının icrası üçün
müvafiq tədbirlər görülməsini təşkil edir,
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun təhqiqat və əməliyyat-axtarış orqanlarının
fəaliyyətində qanunların icra və tətbiqini yoxlamaq
imkanını təmin edir.[128]
Maddə 87. Zərər çəkmiş şəxs
87.1. Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməl nəticəsində fiziki şəxsə
birbaşa mənəvi, fiziki və ya maddi ziyan vurulmasına kifayət
qədər əsaslar olduqda o, zərər çəkmiş
şəxs qismində tanınır.
87.2. Törədilmiş cinayət
nəticəsində zərər çəkmiş şəxs
ölmüşsə, bu maddədə nəzərdə tutulmuş
zərər çəkmiş şəxsin hüquqlarını
onun yaxın qohumları həyata keçirirlər. Ölmüş zərər çəkmiş
şəxsin yaxın qohumları olmadıqda, digər qohumları,
onlar da olmadıqda və ya həmin şəxslər bu Məcəllənin
106.2-ci maddəsinə əsasən hüquqi varis hesab edilə
bilmədikdə, zərər çəkmiş şəxsin hüquqları
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qərarı
əsasında müvafiq ərazi üzrə fəaliyyət göstərən
vəkil qurumunun rəhbərinin təyin etdiyi vəkil tərəfindən
həyata keçirilir. [129]
87.3. Cinayət nəticəsində
mənəvi və ya maddi ziyan dəymiş hüquqi şəxs
zərər çəkmiş şəxs qismində tanına
bilər. Belə halda bu maddədə nəzərdə tutulmuş
zərər çəkmiş şəxsin hüquq və vəzifələrini
hüquqi şəxsin müvəkkil edilmiş nümayəndəsi
həyata keçirir.
87.4. Təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya məhkəmə tərəfindən bu barədə
qərar qəbul olunduğu andan şəxs zərər çəkmiş
şəxs qismində tanınır. Cinayət işi başlanan
anda şəxsi zərər çəkmiş şəxs qismində
tanımağa əsaslar kifayət deyilsə, həmin qərar
kifayət qədər əsaslar müəyyən edilən kimi
dərhal qəbul olunur.
87.5. Zərər çəkmiş
şəxs qismində tanındıqdan sonra şəxsin zərər
çəkmiş şəxs qismində qalmasına əsaslar
olmadığı müəyyən edilərsə, təhqiqatçı,
müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə əsaslandırılmış
qərarı ilə həmin şəxsin cinayət prosesində
zərər çəkmiş şəxs qismində iştirakına
xitam verir.
87.6. Zərər çəkmiş
şəxs bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada aşağıdakı hüquqları həyata
keçirir:
87.6.1. ittihamın mahiyyətini bilmək;
87.6.2. ifadə vermək;
87.6.3. izahat vermək;
87.6.4. cinayət işinə əlavə
olunması və məhkəmə iclasında tədqiq edilməsi
üçün materiallar təqdim etmək;
87.6.5. etirazlar etmək;
87.6.6. vəsatətlər vermək;
87.6.7. məhkəmə istintaqı
başlananadək hər an onun xüsusi ittihamçı qismində
tanınmasını tələb etmək;
87.6.8. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanların hərəkətlərinə qarşı
öz etirazını bildirmək və həmin etirazın istintaq
və ya digər prosessual hərəkət protokollarında qeyd
olunmasını tələb etmək;
87.6.9. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolları ilə
tanış olmaq və protokoldakı yazıların düzgünlüyü
və tamlığı barədə qeydlər vermək; istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərdə iştirak
edərkən, habelə məhkəmə iclasında qeyd olunması
zəruri olan halların protokolda öz əksini tapmasını
tələb etmək; məhkəmə iclasının protokolu
və
ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq,
protokola qeydlərini vermək;[130]
87.6.10. ibtidai istintaq başa çatdığı,
o cümlədən cinayət işinin icraatına xitam verildiyi
andan işin materialları ilə tanış olmaq, ona aid zəruri
sənədlərin surətlərini çıxarmaq;
87.6.11. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında və işin materiallarının
tədqiqində iştirak etmək;
87.6.12. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında nümayəndəsi
olmadıqda nitq və replika söyləmək;
87.6.13. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən qəbul edilmiş, onun
hüquq və qanuni mənafeyinə toxunan qərarlar haqqında
həmin orqan tərəfindən məlumatlanmaq və onun xahişi
ilə bu qərarların surətini əldə etmək; cinayət
işi üzrə icraata xitam verilməsi, təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb etmə və cinayət təqibinin
rədd olunması barədə qərarların, ittiham aktının,
hökmün və ya məhkəmə qərarlarının surətlərini
almaq;
87.6.14. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmənin qərarlarından
və hərəkətlərindən, o cümlədən hökmdən
və məhkəmənin digər qərarlarından apellyasiya, kassasiya və ya əlavə
kassasiya şikayəti vermək;[131]KMQ1
87.6.15. xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibini həyata keçirərkən təqsirləndirilən
şəxslə barışmaq;
87.6.16. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən onun nəzərinə
çatdırılmış məlumatlardan və ya cinayət
prosesi iştirakçılarının şikayətlərindən
ona məlum olmuş hallara etirazını bildirmək;
87.6.17. onun şikayəti ilə
cinayət işinə kassasiya, əlavə kassasiya qaydasında
və ya hüquq və azadlıqların
pozulması ilə bağlı yeni hallar və yeni açılmış
hallar üzrə baxılmasında, yaxud cinayət prosesinin digər
iştirakçısının şikayətinə etirazı
olduqda iştirak etmək;[132]
87.6.18. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməl nəticəsində ona vurulmuş ziyana
görə qanunla müəyyən edilmiş kompensasiyanı dövlət
hesabına almaq;
87.6.19. cinayət işi üzrə
icraat zamanı sərf edilmiş xərclərin ödənilməsinə
və cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz
hərəkətləri nəticəsində ona vurulmuş ziyana
görə kompensasiya almaq;
87.6.20. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən maddi sübut qismində
və ya digər əsaslarla götürülmüş əmlakı,
ona məxsus rəsmi sənədlərin əslini geri almaq; cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlləri törətmiş
şəxsdən ona məxsus əmlakı geri almaq;
87.6.21. nümayəndəyə
malik olmaq və onun səlahiyyətlərinə xitam vermək;
87.6.22. özü və ya nümayəndəsi
tərəfindən verilmiş hər hansı şikayətdən,
o cümlədən ona qarşı cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməllərin törədilməsi haqqında
şikayətdən imtina etmək;
87.6.23. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
87.7. Zərər çəkmiş
şəxs bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada aşağıdakı vəzifələri
yerinə yetirməlidir:
87.7.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışı ilə
gəlmək;
87.7.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə ifadə vermək;
87.7.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə müqayisəli
tədqiqat aparılmaq üçün onda olan əşyaları,
sənədləri və nümunələri təqdim etmək;
87.7.4. onun barəsində cinayətin
törədilməsi ehtimal edilən cinayət işi üzrə
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın tələbi
ilə müayinədən keçmək;
87.7.5. hadisəni düzgün dərk
edib yenidən təsvir etmək qabiliyyətindən şübhələnməyə
əsaslar olduqda, bu halların müəyyən edilməsi üçün
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın tələbi
ilə ambulator ekspertizadan keçmək;
87.7.6. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
87.7.7. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan fasilə elan olunanadək məhkəmənin
iclas zalını tərk etməmək;
87.7.8. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
87.7.9. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
87.7.10. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
87.8. Zərər çəkmiş
şəxs şəxsən və ya nümayəndəsi vasitəsilə
öz hüquqlarından istifadə edir və vəzifələrini
yerinə yetirir. Yetkinlik yaşına çatmamış və
ya fəaliyyət qabiliyyəti olmayan zərər çəkmiş
şəxsin hüquqlarını onun əvəzinə bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş qaydada qanuni nümayəndəsi həyata
keçirir.
Maddə 88. Xüsusi ittihamçı
88.1 .Xüsusi ittihamçı qismində
aşağıdakılar tanınır:
88.1.1. ictimai-xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibi üzrə məhkəmənin hazırlıq
iclası keçirilənədək, keçirilərkən və
ya sonradan, lakin məhkəmə istintaqı başlananadək
xüsusi ittihamçı qismində məhkəmə baxışına
buraxılması barədə vəsatət vermiş şəxs
— vəsatət təmin olunan andan;
88.1.2. ictimai-xüsusi ittiham qaydasında
cinayət təqibi üzrə cinayət nəticəsində
ziyan vurulmuş, cinayət prosesini həyata keçirən orqandan
buna görə cinayət işinin başlanmasını, ibtidai
araşdırma aparılmasını və onun zərər çəkmiş
şəxs qismində tanınmasını xahiş etmiş şəxs
— başlanmış cinayət işi üzrə zərər
çəkmiş şəxs qismində tanındığı
andan;
88.1.3. cinayət nəticəsində
ziyan vurulmuş, məhkəməyə xüsusi ittiham qaydasında
şikayət vermiş şəxs — xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin öz icraatına qəbul edilməsi və ya məhkəmə
baxışına təyin edilməsi haqqında məhkəmə
qərarı qəbul olunduğu andan.
88.2. Zərər çəkmiş
şəxs yetkinlik yaşına çatmadıqda və ya fəaliyyət
qabiliyyəti olmadıqda, bu Məcəllənin 88.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş vəsatəti, xahişi və ya
şikayəti vermiş onun qanuni nümayəndəsi xüsusi
ittihamçı hesab olunur.
88.3. Bu Məcəllənin 88.1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda, məhkəmə
baxışında iştirak etmək üçün buraxılması
barədə vəsatət vermiş zərər çəkmiş
şəxsin hüquqi varisi xüsusi ittihamçı qismində
tanınır.
88.4. Xüsusi ittihamçı zərər
çəkmiş şəxsin bütün hüquqlarından
istifadə edir və onun vəzifələrini yerinə yetirir.
Bundan başqa xüsusi ittihamçı bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş qaydada:
88.4.1. xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə materialların hazırlanmasını
həyata keçirir;
88.4.2. cinayət təqibi üzrə
icraatın hər hansı anında ittihamdan imtina etmək hüququndan
istifadə edir;
88.4.3. məhkəmə iclasında
cinayət prosesinin digər iştirakçılarının vəsatətləri
və məhkəmədə baxılan məsələlər
üzrə fikrini söyləyir;
88.4.4. öz hesabına və ya
məhkəmə vasitəsi ilə sübutların məhkəməyə
təqdim edilməsini təmin edir;
88.4.5. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclasında işin materiallarının
tədqiqində iştirak edir;
88.4.6. cinayət prosesinin digər
tərəfinin qanunsuz hərəkətlərinə öz etirazını
bildirir;
88.4.7. dövlət ittihamçısı
cinayət təqibindən imtina etdikdə təqsirləndirilən
şəxsə qarşı cinayət təqibini davam etdirir;
88.4.8. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında nümayəndəsi
olmadıqda giriş sözü (xüsusi ittiham qaydasında şikayətin
elan edilməsi), nitq və replika söyləyir, kassasiya instansiyası
məhkəməsində isə baxılan məsələ üzrə
çıxış edir.
88.5. Xüsusi ittihamçı şəxsən
və ya nümayəndəsi vasitəsilə öz hüquqlarından
istifadə edir və üzərinə qoyulmuş vəzifələri
yerinə yetirir.
Maddə 89. Mülki iddiaçı
89.1. Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməl nəticəsində maddi ziyan vurulması
qənaətinə gəlməyə kifayət qədər əsaslar
olduqda onun cinayət mühakimə icraatı qaydasında ödənilməsi
barədə cinayət işinin icraatı zamanı iddia vermiş
fiziki və ya hüquqi şəxs mülki iddiaçı qismində
tanınır.
89.2. Mülki iddiaçı qismində
tanınma haqqında qərar təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya məhkəmə tərəfindən qəbul
edilir. İddia ərizəsi verdiyi anda şəxsin mülki iddiaçı
qismində tanınmasına əsaslar kifayət deyilsə, həmin
qərar kifayət qədər əsaslar müəyyən edilən
kimi dərhal qəbul olunur.
89.3. Mülki iddiaçı qismində
tanındıqdan sonra iddia ərizəsinin müvafiq şəxs
tərəfindən verilmədiyi və ya şəxsin mülki
iddiaçı vəziyyətində qalmasına əsaslar olmadığı
müəyyən edilərsə, təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya məhkəmə əsaslandırılmış
qərarı ilə həmin şəxsin cinayət prosesində
mülki iddiaçı qismində iştirakına xitam verir.
89.4. Mülki iddiaçı verdiyi
iddianı müdafiə etmək məqsədi ilə bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
89.4.1. ittihamın mahiyyətini bilmək;
89.4.2. təqdim etdiyi iddia üzrə
izahat və ifadə vermək;
89.4.3. cinayət işinə əlavə
və məhkəmə iclasında tədqiq edilməsi üçün
sübutlar və materiallar təqdim etmək;
89.4.4. etirazlar etmək;
89.4.5. vəsatətlər vermək,
o cümlədən verdiyi iddianın təmin olunması üçün
tədbirlərin görülməsi barədə vəsatət
vermək;
89.4.6. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın hərəkətlərinə qarşı
öz etirazını bildirmək və həmin etirazın istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərin protokollarında
qeyd olunmasını tələb etmək;
89.4.7. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolları ilə
tanış olmaq, protokoldakı yazıların düzgünlüyü
və tamlığı barədə qeydlərini vermək; istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərdə, habelə
məhkəmə iclasında iştirak edərkən, qeyd olunması
zəruri olan halların protokolda öz əksini tapmasını
tələb etmək; məhkəmə iclasının protokolu
və
ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq,
protokola qeydlərini vermək;
89.4.8. ibtidai araşdırma qurtardığı
və ya cinayət işi üzrə icraata xitam verildiyi andan işin
materialları ilə tanış olmaq, ona aid zəruri sənədlərin
surətlərini çıxarmaq;
89.4.9. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında və işin materiallarının
tədqiqində iştirak etmək;
89.4.10. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında nümayəndəsi
olmadıqda nitq və replika söyləmək, kassasiya instansiyası
məhkəməsində isə baxılan məsələ üzrə
çıxış etmək;
89.4.11. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən qəbul edilmiş, onun
hüquq və qanuni mənafeyinə toxunan qərarlar haqqında
həmin orqan tərəfindən məlumatlanmaq və öz xahişi
ilə rəsmi qərarların surətini əldə etmək,
ittiham aktının, hökmün və ya məhkəmənin
digər qərarının surətlərini almaq;
89.4.12. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmənin qərarlarından
və hərəkətlərindən, o cümlədən hökmdən
və məhkəmənin digər qərarının iddiaya dair
hissəsindən apellyasiya, kassasiya
və əlavə kassasiya şikayəti vermək; [133]KMQ1
89.4.13. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın onun iddiasına dair hissəsindən
onun nəzərinə çatdırılmış məlumatlardan
və ya cinayət prosesinin digər iştirakçılarının
şikayətlərindən ona məlum olmuş digər hallara
etirazını bildirmək;
89.4.14. onun şikayəti ilə
cinayət işinə kassasiya, əlavə kassasiya qaydasında
və ya hüquq və azadlıqların
pozulması ilə bağlı yeni hallar və yeni açılmış
hallar üzrə baxılmasında cinayət prosesinin digər
iştirakçısının şikayətinə etirazı
olduqda, həmçinin məhkəmə iclasında işin materiallarının
tədqiqində iştirak etmək; [134]
89.4.15. məhkəmə iclasında
cinayət prosesinin digər iştirakçıları tərəfindən
verilmiş vəsatət və təkliflər, habelə məhkəmə
tərəfindən həll edilən məsələlər üzrə
fikrini bildirmək;
89.4.16. cinayət prosesinin digər
tərəfinin qanunsuz hərəkətlərinə etirazını
bildirmək;
89.4.17. nümayəndəyə
malik olmaq və onun səlahiyyətlərinə xitam vermək;
89.4.18. özü və ya nümayəndəsi
tərəfindən verilmiş hər hansı şikayətdən
imtina etmək;
89.4.19. cinayət prosesinin istənilən
anında iddiadan imtina etmək;
89.4.20. cinayət prosesində sərf
etdiyi xərclərin ödənilməsinə və cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində ona vurulmuş ziyana görə kompensasiya
almaq;
89.4.21. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən maddi sübut qismində
və ya digər əsaslarla götürülmüş əmlakı,
ona məxsus rəsmi sənədlərin əslini geri almaq, cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlləri törətmiş
şəxsdən ona məxsus əmlakını geri almaq;
89.4.22. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
89.5. Mülki iddiaçı bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
89.5.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışı ilə
gəlmək;
89.5.2. mülki cavabdehlərin sayına
uyğun iddia ərizələrinin surətinin məhkəməyə
təqdim olunmasını təmin etmək;
89.5.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə müqayisəli
tədqiqat aparmaq üçün onda olan əşyaları, sənədləri
və nümunələri təqdim etmək;
89.5.4. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
89.5.5. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan fasilə elan olunanadək məhkəmənin
iclas zalını tərk etməmək;
89.5.6. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
89.5.7. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və ya qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
89.5.8. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
89.6. Mülki iddiaçı cinayət
prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən şahid
qismində dindirilə bilər.
89.7. Mülki iddiaçı şəxsən
və ya nümayəndəsi vasitəsilə öz hüquqlarından
istifadə edir və vəzifələrini yerinə yetirir.
IX fəsil
Müdafiə tərəfi
Maddə 90. Şübhəli şəxs
90.1. Şübhəli şəxs
qismində aşağıdakı fiziki şəxs tanınır:
90.1.1. ittiham elan olunması üçün
barəsində tutulma haqqında qərar çıxarılmış
şəxs;
90.1.2. cinayət törətməkdə
şübhələnildiyinə görə tutulmuş şəxs;
90.1.3. haqqında həbs, girov və
ya ev dustaqlığı istisna olmaqla, qətimkan tədbiri seçilməsi
barədə qərar çıxarılmış şəxs.
90.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan aşağıdakı müddətlərdə
şəxsi şübhəli şəxs vəziyyətində
saxlamağa haqlı deyil:
90.2.1. tutulmuş şəxsi — 48
saatdan artıq (bu Məcəllənin 148.7-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hal istisna olmaqla); [135]
90.2.2. həbs, girov və ya ev dustaqlığı
istisna olmaqla, haqqında qətimkan tədbiri seçilmiş şübhəli
şəxsi — qətimkan tədbiri seçilməsi haqqında
qərarın elan edildiyi andan 10 (on) gündən artıq.
90.3. Bu Məcəllənin 90.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş müddət qurtaranadək
cinayət prosesini həyata keçirən orqan şübhəli
şəxsi azad edərək, haqqında seçilmiş qətimkan
tədbirini ləğv etməli və ya onun təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilməsi haqqında qərar çıxarmalıdır.
90.4. Şübhə kifayət qədər
əsaslı deyilsə, cinayət prosesini həyata keçirən
orqan və ya məhkəmə bu Məcəllənin 90.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş müddətlər qurtaranadək
şübhəli şəxsi azad etməli və haqqında seçilmiş
qətimkan tədbirini ləğv etməlidir.
90.5. Şəxs azad edildiyi, haqqında
seçilmiş qətimkan tədbiri ləğv olunduğu və
ya təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb etmə
barədə qərar çıxarıldığı andan şübhəli
şəxs vəziyyətindən çıxmış hesab olunur.
90.6. Cinayət təqibini həyata
keçirən təhqiqatçı, müstəntiq və ya
prokuror şübhəli şəxsin hüquqlarını təmin
etməli və ona qanunla qadağan edilməyən bütün
vasitə və üsullardan istifadə etməklə müdafiə
hüququnu həyata keçirməsinə mane olmamalıdır.
90.7. Tutulduğu və ya qətimkan
tədbirinin seçilməsi haqqında qərar elan edildiyi andan
şübhəli şəxs bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı hüquqları
həyata keçirir:
90.7.1. nədə şübhələnildiyini
bilmək (şübhənin məzmunu — ona istinad edilmiş cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlin faktiki tərəfi
və hüquqi tövsifi);
90.7.2. tutulduğu halda tutulmanın
əsaslarını bilmək və tutulduğu andan müdafiəçidən
hüquqi yardım almaq, onu tutmuş şəxsdən, təhqiqatçıdan,
müstəntiqdən və ya prokurordan hüquqları haqqında
yazılı bildiriş almaq;
90.7.3. tutulma haqqında və ya
qətimkan tədbiri seçilməsi haqqında qərarın
surətini almaq;
90.7.4. tutulma haqqında protokol tərtib
olunduqdan dərhal sonra onunla tanış olmaq və ona protokolda
əks olunmalı qeydlərini vermək;
90.7.5. tutulduğu və ya qətimkan
tədbirinin seçilməsi haqqında qərar elan olunduğu
andan müdafiəçiyə malik olmaq;
90.7.6. tutulduqdan dərhal sonra tutulduğu
və harada saxlanıldığı barədə yaxın qohumlarına
və ya əlaqə saxlaması onun üçün qanuni maraq
doğuran digər şəxslərə telefonla və ya digər
vasitələrlə məlumat vermək; əgər tutulmuş
şəxs əcnəbi, yaxud vətəndaşlığı
olmayan şəxsdirsə, onun vətəndaşı olduğu
və ya daimi yaşadığı dövlətin Azərbaycan
Respublikasında olan diplomatik nümayəndəliyinə və
ya konsulluğuna, yaxud ona himayədarlığı öz üzərinə
götürmüş milli, yaxud beynəlxalq təşkilata bu
barədə dərhal məlumat vermək;[136]
90.7.7. müstəqil olaraq müdafiəçi
seçmək, onun səlahiyyətinə xitam vermək, müdafiəçidən
imtina etdiyi halda özü özünü müdafiə etmək;
90.7.8. söhbətlərin sayı
və müddəti məhdudlaşdırılmadan müdafiəçisi
ilə təklikdə görüşmək və konfidensial ünsiyyət
saxlamaq;
90.7.9. müdafiəçinin yardımından
pulsuz istifadə etmək, öz vəsatəti əsasında müdafiəçinin
iştirakı ilə ifadə vermək;
90.7.10. ifadə (izahat) vermək,
özünə və yaxın qohumlarına qarşı ifadə
(izahat) verməmək və ya ümumiyyətlə ifadə (izahat)
verməkdən imtina etmək;
90.7.11. ana dilində və ya bildiyi
başqa dildə ifadə (izahat) vermək;
90.7.12. tərcüməçinin
köməyindən pulsuz istifadə etmək;
90.7.13. etirazlar etmək və vəsatətlər
vermək;
90.7.14. istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlərdə iştirak etmək, yaxud bu Məcəllədə
başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, həmin hərəkətlərdə
iştirakdan imtina etmək;
90.7.15. öz vəsatəti əsasında
aparılan istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
müdafiəçinin yardımı ilə iştirak etmək;
90.7.16. cinayət işinə əlavə
olunması üçün sübutlar və digər materiallar
təqdim etmək;
90.7.17. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın hərəkətlərinə öz
etirazını bildirmək və bu etirazın istintaq və ya
digər prosessual hərəkətlərin protokolunda qeyd edilməsini
tələb etmək;
90.7.18. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolları ilə
tanış olmaq, protokoldakı yazıların düzgünlüyü
və tamlığı barədə qeydlərini vermək; istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərdə iştirak
edərkən qeyd olunması zəruri olan halların müvafiq
protokola daxil edilməsini tələb etmək;
90.7.19. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən qəbul edilmiş və
onun hüquq və qanuni mənafeyinə toxunan qərarlar haqqında
həmin orqan tərəfindən məlumatlanmaq və öz xahişi
ilə bu qərarların surətlərini almaq;
90.7.20. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmənin qərarlarından
və hərəkətlərindən şikayət etmək, habelə
özünün və ya müdafiəçinin verdiyi şikayətdən
imtina etmək;
90.7.21. zərər çəkmiş
şəxslə barışmaq;
90.7.22. cinayət işi üzrə
icraat zamanı sərf etdiyi xərclərin ödənilməsinə
və cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz
hərəkətləri nəticəsində ona vurulmuş ziyana
görə kompensasiya almaq;
90.7.23. şübhə təsdiq
olunmadıqda bəraət almaq;
90.7.24. bu Məcəllədə, habelə “Həbs yerlərində saxlanılan
şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin
edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş digər
hüquqlardan istifadə etmək.[137]
90.8. Şübhəli şəxs
öz müdafiəsini müstəqil həyata keçirərkən
onun vəziyyətində mümkün dərəcədə bu
Məcəllədə müdafiəçi üçün nəzərdə
tutulmuş bütün hüquqlardan istifadə edir.
90.9. Şübhəli şəxsin
öz hüquqlarından istifadə və ya bundan imtina etməsi
onun ziyanına şərh edilməməli və ona münasib
olmayan nəticələrə gətirib çıxarmamalıdır.
Cinayətin törədilməsinə aidiyyəti olmayan şəxsin
adını bilərəkdən çəkdiyi hallar istisna edilməklə,
şübhəli şəxsin üzərinə verdiyi ifadəyə
və ya izahata görə heç bir məsuliyyət qoyula bilməz.KM7
90.10. Yetkinlik yaşına çatmayan
və fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şübhəli şəxsin
hüquqlarını onun əvəzinə bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş qaydada qanuni nümayəndəsi həyata
keçirir.
90.11. Şübhəli şəxs
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda və
qaydada aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirməlidir:
90.11.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışı ilə
gəlmək;
90.11.2. tutularkən baxışa
və şəxsi axtarışa məruz qalmaq;
90.11.3. həkim müayinəsinə,
əl-barmaq izlərinin götürülməsinə, şəklinin
çəkilməsinə, qan, bədən ifrazatı nümunələrinin
götürülməsinə məruz qalmaq;
90.11.4. müayinəyə məruz
qalmaq;
90.11.5. ekspertiza aparılmasına
məruz qalmaq;
90.11.6. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
90.11.7. bu Məcəllədə, habelə “Həbs yerlərində saxlanılan
şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin
edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş digər
vəzifələri yerinə yetirmək.
Maddə 91. Təqsirləndirilən şəxs
91.1. Müstəntiqin, prokurorun və
ya məhkəmənin təqsirləndirilən şəxs qismində
cəlb etmə barədə qərar çıxardığı
fiziki şəxs təqsirləndirilən şəxs kimi tanınır.
91.2. Anlaqsız vəziyyətdə
və ya cinayət məsuliyyəti yaradan müəyyən yaş
həddinə çatmamış cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətməsi istinad edilən şəxs
də bu Məcəllənin müddəaları ilə nəzərdə
tutulmuş əlavə və istisnalarla yanaşı, təqsirləndirilən
şəxsin hüquqlarına malikdir və onun vəzifələrini
daşıyır. [138]
91.3. Şəxsin barəsində
cinayət təqibinə xitam verildiyi andan o, təqsirləndirilən
şəxs vəziyyətindən çıxmış hesab olunur.
91.4. Müstəntiq, prokuror və
ya məhkəmə təqsirləndirilən şəxsin hüquqlarını
təmin etməli və ona qanunla qadağan edilməyən bütün
vasitə və üsullardan istifadə etməklə müdafiə
hüququnu həyata keçirməsinə mane olmamalı və
onun xahişi ilə müdafiəyə hazırlıq üçün
kifayət qədər vaxt verməlidir.
91.5. Təqsirləndirilən şəxs
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda və
qaydada aşağıdakı hüquqları həyata keçirir:
91.5.1. nədə təqsirləndiyini
bilmək (ittihamın məzmunu verilmiş ittihamın faktiki tərəfi
və hüquqi tövsifi), ittiham elan edildikdə, habelə həbsə
alındıqdan və ya barəsində qətimkan tədbiri seçilməsi
haqqında qərar elan olunduqdan dərhal sonra müvafiq qərarın
surətini almaq;
91.5.2. onu tutmuş və ya həbs
haqqında qərarı icra etmiş şəxsdən, təhqiqatçıdan,
müstəntiqdən və ya prokurordan hüquqları haqqında
yazılı bildiriş almaq;
91.5.3. dərhal tutulma və həbsə
alma protokolu tərtib olunduqdan sonra onunla tanış olmaq və
ona protokolda əks olunmalı qeydlərini vermək;
91.5.4. həbsə alındığı
və ya ittiham elan olunduğu andan müdafiəçiyə malik
olmaq;
91.5.5. müdafiəçinin yardımından
pulsuz istifadə etmək;
91.5.6. tutulduqdan dərhal sonra tutulduğu
və ya həbsə alındığı və harada saxlanıldığı
barədə yaxın qohumlarına və ya əlaqə saxlaması
onun üçün qanuni maraq doğuran digər şəxslərə
telefonla və ya digər vasitələrlə məlumat vermək;
əgər tutulmuş şəxs əcnəbi, yaxud vətəndaşlığı
olmayan şəxsdirsə, onun vətəndaşı olduğu
və ya daimi yaşadığı dövlətin Azərbaycan
Respublikasında olan diplomatik nümayəndəliyinə və
ya konsulluğuna, yaxud ona himayədarlığı öz üzərinə
götürmüş milli, yaxud beynəlxalq təşkilata bu
barədə dərhal məlumat vermək;[139]
91.5.7. müstəqil olaraq müdafiəçi
seçmək, onun səlahiyyətlərinə xitam vermək,
müdafiəçidən imtina etdiyi halda özü özünü
müdafiə etmək;
91.5.8. söhbətlərin sayı
və müddəti məhdudlaşdırılmadan müdafiəçisi
ilə təklikdə görüşmək və konfidensial ünsiyyət
saxlamaq;
91.5.9. öz vəsatəti əsasında
müdafiəçinin iştirakı ilə dindirilmək;
91.5.10. ifadə (izahat) vermək,
özünə və yaxın qohumlarına qarşı ifadə
(izahat) verməmək və ya ümumiyyətlə ifadə (izahat)
verməkdən imtina etmək, habelə haqqında irəli sürülmüş
ittihama dair izahat vermək və izahat verməkdən imtina etmək;
91.5.11. ana dilində və ya bildiyi
başqa dildə ifadə (izahat) vermək;
91.5.12. tərcüməçinin
köməyindən pulsuz istifadə etmək;
91.5.13. etirazlar etmək və vəsatətlər
vermək;
91.5.14. istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlərdə iştirak etmək, bu Məcəllədə
başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, həmin hərəkətlərdə
iştirakdan imtina etmək;
91.5.15. öz vəsatəti əsasında
aparılan istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
müdafiəçinin yardımı ilə iştirak etmək;
91.5.16. cinayət işinə əlavə
və məhkəmə iclasında tədqiq olunması üçün
sübutlar və digər materiallar təqdim etmək;
91.5.17. təqsirli olduğunu və
ya təqsirli olmadığını bildirmək;
91.5.18. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın hərəkətlərinə öz
etirazını bildirmək və bu etirazın istintaq və ya
digər prosessual hərəkətlərin protokolunda qeyd edilməsini
tələb etmək;
91.5.19. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolları ilə
tanış olmaq, protokoldakı yazıların düzgünlüyü
və tamlığı barədə qeydlərini vermək; istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərdə və məhkəmə
baxışında iştirak edərkən, qeyd edilməsi zəruri
olan halların müvafiq protokola daxil edilməsini tələb
etmək;
91.5.20. ekspertizanın təyin olunması
haqqında qərarla və ekspertin rəyi ilə tanış
olmaq;
91.5.21. həbsə alma və həbsdə
saxlamanın qanuni və əsaslı olduğunu təsdiq etmək
üçün cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
məhkəməyə təqdim etdiyi materiallarla tanış olmaq;
91.5.22. ibtidai araşdırma qurtardığı
və ya cinayət işi üzrə icraata xitam verildiyi andan işin
materialları ilə tanış olmaq, ona aid zəruri sənədlərin
surətlərini çıxarmaq;
91.5.23. cinayət işinin icraatına
bəraətverici əsaslar olmadan xitam verilməsinə etiraz etmək;
91.5.24. əsassız gecikməyə
yol verilmədən açıq məhkəmə baxışını
tələb etmək;
91.5.25. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında və işin materiallarının
tədqiqində iştirak etmək;
91.5.26. birinci instansiya məhkəməsinin
iclasında andlı iclasçıların seçilməsində
iştirak etmək;[140]
91.5.27. öz müdafiəsini müstəqil
həyata keçirərkən birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında giriş sözü (haqqında
irəli sürülmüş ittihamda özünü təqsirli
bilib-bilməməsinin, mülki iddianı qəbul edib-edilməməsinin
elan olunması), nitq və replika söyləmək;
91.5.28. məhkəmə baxışında
son sözlə çıxış etmək;
91.5.29. hüquqlarına və qanuni
mənafeyinə toxunan qərarlar haqqında cinayət prosesini
həyata keçirən orqan tərəfindən məlumatlanmaq
və xahişi ilə bu qərarların, o cümlədən
qətimkan tədbirinin seçilməsi, istintaq və ya digər
prosessual məcburiyyət tədbirlərinin aparılması, təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb etmə, ittiham elan olunması haqqında
qərarların, habelə ittiham aktının, iddia ərizəsinin,
hökmün, məhkəmənin digər yekun qərarının,
apellyasiya və ya kassasiya şikayətlərinin, yaxud protestlərinin
surətlərini almaq;
91.5.30. təhqiqatçının,
müstəntiqin və ya prokurorun qərarlarından, yaxud hərəkətlərindən
şikayət etmək;
91.5.31. hökmdən və məhkəmənin
digər qərarlarından apellyasiya, kassasiya və ya əlavə
kassasiya qaydasında şikayət vermək və həmin qərarların
surətlərini almaq;
91.5.32. məhkəmə iclasının
protokolu və
ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq,
protokola dair qeydlərini
vermək;
91.5.33. özünün və ya
müdafiəçisinin verdiyi hər bir şikayətdən imtina
etmək;
91.5.34. zərər çəkmiş
şəxslə barışmaq;
91.5.35. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən onun nəzərinə
çatdırılmış məlumatlardan və ya cinayət
prosesinin digər iştirakçılarının şikayətlərindən
ona məlum olmuş hallara öz etirazını bildirmək;
91.5.36. onun şikayəti ilə
cinayət işinə apellyasiya, kassasiya, əlavə kassasiya qaydasında
və ya hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı
yeni hallar və yeni açılmış hallar üzrə baxılmasında,
həbsdə saxlanılmırsa, cinayət prosesinin digər iştirakçısının
şikayətinə etiraz olduqda, həmçinin məhkəmə
iclasında işin materiallarının tədqiqində iştirak
etmək;[141]
91.5.37. iş üzrə verilmiş
şikayət və protestlərdən xəbərdar olmaq və
onlara öz etirazlarını bildirmək;
91.5.38. məhkəmə iclasında
cinayət prosesinin digər iştirakçıları tərəfindən
verilmiş vəsatət və təkliflər, habelə məhkəmə
tərəfindən həll edilən məsələlər üzrə
öz fikrini bildirmək;
91.5.39. cinayət prosesinin digər
tərəfinin qanunsuz hərəkətlərinə öz etirazını
bildirmək;
91.5.40. cinayət işi üzrə
icraat zamanı sərf etdiyi xərclərin ödənilməsinə
və cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz
hərəkətləri nəticəsində ona vurulmuş ziyana
görə kompensasiya almaq;
91.5.41. ittiham sübut olunmadığı
halda bəraət almaq;
91.5.42. bu Məcəllədə, habelə “Həbs yerlərində saxlanılan
şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin
edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş digər
hüquqlardan istifadə etmək;
91.5.43. cinayət təqibi qiyabi icraat
qaydasında aparıldıqda:
91.5.43.1. çağırış
vərəqəsini, cinayət təqibi üzrə qiyabi
icraatın açılması barədə qərarı, habelə
cinayət təqibi üzrə qiyabi icraat
nəticəsində qəbul edilmiş qiyabi hökm və ya
məhkəmənin digər yekun qərarını bu
Məcəllənin 54-1 – 54-4-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydada almaq (istintaqdan və ya
məhkəmədən gizlənməsi müəyyən
edildiyi hallar istisna olmaqla);
91.5.43.2. cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatda müdafiəçisi vasitəsilə təmsil
olunmaq;
91.5.43.3. cinayət işinin
materialları ilə tanış olmaq, istintaq və digər
prosessual hərəkətlərin keçirilməsinə dair
vəsatətlər vermək;
91.5.43.4. cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraat nəticəsində qəbul edilmiş qiyabi
hökm və ya məhkəmənin digər yekun
qərarı ilə bağlı bu Məcəllənin
467-17-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada
ərizə verərək, onun ləğv edilməsi və
cinayət işinə yenidən baxılmasını
tələb etmək.[142]
91.6. Təqsirləndirilən şəxs
öz müdafiəsini müstəqil həyata keçirərkən
onun vəziyyətində mümkün dərəcədə bu
Məcəllədə müdafiəçi üçün nəzərdə
tutulmuş bütün hüquqlardan istifadə edir.
91.7.Təqsirləndirilən şəxsin
öz hüquqlarından istifadə və ya bundan imtina etməsi
onun ziyanına şərh edilməməli və ona münasib
olmayan nəticələrə gətirib çıxarmamalıdır.
Cinayətin törədilməsinə aidiyyəti olmayan şəxsin
adını bilərəkdən çəkdiyi hallar istisna edilməklə,
təqsirləndirilən şəxsin üzərinə verdiyi
ifadəyə və izahata görə heç bir məsuliyyət
qoyula bilməz.KM7
91.8. Təqsirləndirilən şəxs
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda və
qaydada aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirməlidir:
91.8.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışı ilə
gəlmək;
91.8.2. həbsə alınarkən
baxışa və şəxsi axtarışa məruz qalmaq;
91.8.3. həkim müayinəsinə,
əl-barmaq izlərinin götürülməsinə, şəklinin
çəkilməsinə, qan, bədən ifrazatı nümunələrinin
götürülməsinə məruz qalmaq;
91.8.4. müayinəyə məruz
qalmaq;
91.8.5. ekspertiza aparılmasına
məruz qalmaq;
91.8.6. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
91.8.7. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan fasilə elan olunanadək məhkəmənin
iclas zalını tərk etməmək;
91.8.8. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
91.8.9. bu Məcəllədə, habelə “Həbs yerlərində saxlanılan
şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin
edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş digər
vəzifələri yerinə yetirmək.
91.9. Yetkinlik yaşına çatmayan
və ya fəaliyyət qabiliyyəti olmayan təqsirləndirilən
şəxsin hüquqlarını onun əvəzinə bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş qaydada qanuni nümayəndə həyata
keçirir.
Maddə 92. Müdafiəçi
92.1. Cinayət prosesində müdafiəçi
qismində yalnız Azərbaycan Respublikasının ərazisində
vəkillik fəaliyyətini həyata keçirmək hüququna
malik olan vəkil iştirak edə bilər. Müdafiəçi
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
şəxsiyyəti və onun iştirakı ilə baxılan
cinayət işinin xarakteri ilə eyniləşdirilə bilməz.
92.2. Şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin bir neçə müdafiəçisi ola bilər.
Müdafiəçinin iştirakı məcburi olan prosessual hərəkətlər
aparılarkən şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin müdafiəçilərindən hər hansının
iştirak etməməsi bu hərəkətlərin qanunsuz hesab
edilməsinə əsas ola bilməz.
92.3. Cinayət prosesində müdafiəçinin
iştirakı aşağıdakı hallarda təmin olunmalıdır:
92.3.1. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs tələb etdikdə;
92.3.2. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs görmə, eşitmə və
nitq qabiliyyəti tam məhdud olduğuna, danışmaq, eşitmək,
görmək funksiyalarında digər ciddi pozuntular olduğuna, uzun
sürən ağır xəstəliyinə, habelə əqli geriliyə, aşkar əqli zəifliyə və ya
digər pozuntulara görə müdafiə hüququnu müstəqil
həyata keçirə bilmədikdə;[143]
92.3.3. cinayət təqibi üzrə
icraat aparılan anda şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsdə ruhi xəstəliyin kəskinləşməsi
və ya müvəqqəti ruhi pozuntu aşkar edildikdə;
92.3.4. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs cinayət mühakimə icraatının
aparıldığı dili bilmədikdə;
92.3.5. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs cinayəti törədərkən
yetkinlik yaşına çatmadıqda;
92.3.6. təqsirləndirilən şəxs
müddətli hərbi xidmət qulluqçusu olduqda;
92.3.7. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə xüsusilə ağır
cinayət törətməsi istinad edildikdə;
92.3.8. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs məcburi qaydada xüsusi
tibb (stasionar müalicə-psixiatriya) müəssisəsinə
yerləşdirildikdə;
92.3.9. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs tutulduqda və ya təqsirləndirilən
şəxs haqqında qətimkan tədbiri qismində həbs
tətbiq edildikdə (bu Məcəllənin 153.2.8-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hal istisna edilməklə);
92.3.10. cinayət təqibi cinayət
məsuliyyətinə cəlb etmə müddətləri keçdikdən
sonra həyata keçirildikdə;
92.3.11. təqsirləndirilən
şəxslərin qanuni mənafeləri arasında ziddiyyət
mövcuddursa və onlardan birinin müdafiəçisi olduqda;
92.3.12. cinayət təqibi cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməli anlaqsız
vəziyyətdə törədən şəxs barəsində
həyata keçirildikdə;
92.3.13. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin fəaliyyət qabiliyyəti
olmadıqda;
92.3.14. ölmüş təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin və ya cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməli törətmiş, lakin
təqsirləndirilən (şübhəli) şəxs qismində
tanınanadək ölmüş şəxsin hüquqi varisi müəyyən
edilmədikdə;
92.3.15. ölmüş təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin və ya cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməli törətmiş, lakin
təqsirləndirilən (şübhəli) şəxs qismində
tanınanadək ölmüş şəxsin yaxın qohumu bu
Məcəllənin 106-1.4-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş müddət ərzində onun hüquqi varis qismində
tanınması barədə müvafiq istəyini bildirmədikdə;[144]
92.3.15-1. məhkəməyədək
icraat zamanı cinayət təqibi qiyabi icraat qaydasında
aparıldıqda;[145]
92.3.16. məhkəmə baxışı
bu Məcəllənin 51-2-ci və 311.2-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda təqsirləndirilən
şəxsin iştirakı olmadan keçirildikdə.[146]
92.4. Cinayət prosesində müdafiəçinin
iştirakı aşağıdakı andan təmin olunur:
92.4.1. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs müdafiəçini tələb
edərkən — bu Məcəllənin 92.3.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş halda;
92.4.2. şəxs ilk dəfə
dindirilərkən, ona tutulması haqqında cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın qərarı, tutma haqqında
protokol və ya qətimkan tədbiri seçilməsi haqqında
qərar, yaxud ittiham elan edilərkən — bu Məcəllənin
92.3.2, 92.3.4, 92.3.5 və 92.3.7-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş hallarda;
92.4.3. şəxsdə xəstəlik
və ya anlaqsızlıq aşkar edilərkən — bu Məcəllənin
92.3.3 və 92.3.12-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda;
92.4.4. təqsirləndirilən şəxs
qismində cəlb etmə haqqında qərar çıxarılarkən
— bu Məcəllənin 92.3.6 və 92.3.10-cu maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallarda;
92.4.5. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin xüsusi tibb (stasionar müalicə-psixiatriya)
müəssisəsinə yerləşdirilməsi barədə
prokurorun təqdimatına məhkəmədə baxılarkən
— bu Məcəllənin 92.3.8-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş halda;
92.4.6. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs tutularkən və ya həbs
qətimkan tədbirinin seçilməsi barədə prokurorun
təqdimatına məhkəmədə baxılarkən — bu Məcəllənin
92.3.9-cu maddəsində nəzərdə tutulmuş halda;
92.4.7. təqsirləndirilən şəxsə
qarşı ittihama məhkəmədə baxılarkən — bu
Məcəllənin 92.3.11-ci və 92.3.16-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş halda; [147]
92.4.8. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin mülki mühakimə icraatı
qaydasında fəaliyyət qabiliyyəti olmadığı təsdiq
edilərkən və ya cinayət mühakimə icraatı qaydasında
fəaliyyət qabiliyyəti olmadığı müəyyən
edilərkən — bu Məcəllənin 92.3.13-cü maddəsində
nəzərdə tutulmuş halda;
92.4.9. cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatın açılması barədə prokurorun
təqdimatına məhkəmədə baxılarkən – bu
Məcəllənin 92.3.15-1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş halda.[148]
92.5. Müdafiəçidən
imtina etmiş şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsə bu Məcəllənin 92.3.1-ci maddəsinə
əsasən sonradan müdafiəçi təyin edilməsi həmin
vaxtadək aparılmış prosessual hərəkətlərin
təkrarlanmasını məcburi edən hal deyil.[149]
92.6. Cinayət prosesində müdafiəçinin
məcburi iştirakını cinayət prosesini həyata keçirən
orqan təmin edir. Cinayət təqibi xüsusi ittiham qaydasında
həyata keçirilərsə, məhkəmə xüsusi ittiham
qaydasında şikayəti öz icraatına qəbul etdiyi andan
müdafiəçinin iştirakını təmin edir.
92.7. Şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin, habelə barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan hüquqi şəxsin müdafiəsini öz öhdəsinə
götürdükdə, müdafiəçi cinayət prosesini
həyata keçirən orqana şəxsiyyətini və Azərbaycan
Respublikasının ərazisində vəkillik fəaliyyətini
həyata keçirmək hüququnu təsdiq edən sənədi,
habelə vəkil qurumunun orderini təqdim etməlidir. [150]
92.8. Bu Məcəllənin 92.7-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş tələblər
yerinə yetirilmədikdə cinayət prosesini həyata keçirən
orqan hər hansı şəxsin cinayət prosesinə müdafiəçi
qismində buraxılmasından imtina edilməsi haqqında əsaslandırılmış
qərar çıxarır.
92.9. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada müdafiəçi aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
92.9.1. şübhənin və ya
ittihamın mahiyyətini bilmək;
92.9.2. söhbətlərin sayı
və müddəti məhdudlaşdırılmadan müdafiə
etdiyi şəxslə təklikdə görüşmək və
konfidensial ünsiyyət saxlamaq;
92.9.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın təklifi ilə bu orqanın apardığı
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə,
habelə müdafiə etdiyi şəxsin iştirakı ilə
keçirilən hər hansı istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlərdə iştirak etmək;
92.9.4. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə hüquqlarını
yadına salmaq, istintaq və ya digər prosessual hərəkəti
aparan şəxsin nəzərini onun yol verdiyi qanun pozuntularına
cəlb etmək;
92.9.5. məhkəməyədək
və ya məhkəmə icraatı zamanı cinayət işinə
əlavə və ya məhkəmə iclasında tədqiq edilməsi
üçün sübutlar, habelə digər materiallar toplamaq
və cinayət prosesini həyata keçirən orqana təqdim
etmək;
92.9.6. etirazlar etmək və vəsatətlər
vermək;
92.9.7. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın hərəkətlərinə öz
etirazını bildirmək və bu etirazın istintaq və ya
digər prosessual hərəkət protokolunda qeyd edilməsini tələb
etmək;
92.9.8. özünün və ya
müdafiə etdiyi şəxsin iştirakı ilə keçirilmiş
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərinprotokolları, habelə məhkəmə
iclasının protokolu və ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq; iştirak
etdiyi istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin
protokollarındakı yazıların düzgünlüyü və
tamlığı barədə qeydlər vermək; istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərdə və məhkəmə
baxışında iştirak edərkən zəruri olan halların
müvafiq protokola daxil edilməsini tələb etmək; [151]
92.9.9. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin müdafiəsinin həyata
keçirilməsi ilə əlaqədar məsələlərin
aydınlaşdırılması üçün sübutların
toplanması üzrə tədbirlər həyata keçirmək,
bu məqsədlə cinayət təqibi xüsusi ittiham qaydasında
həyata keçirildiyi halda fiziki və hüquqi şəxslərin
razılığı ilə onları sorğu-suala tutmaq, habelə
müqavilə əsasında ekspertin rəyini almaq və mütəxəssisin
fikrini öyrənmək;
92.9.10. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın ekspertizanın təyin edilməsi haqqında
qərarı və ona dair ekspertin rəyi ilə, müdafiə
etdiyi şəxsin tutulması, həbsə alınması və
ya həbsdə saxlanmasının qanuni və əsaslı olduğunu
təsdiq etmək üçün cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın məhkəməyə təqdim etdiyi
materiallarla tanış olmaq;
92.9.11. ibtidai araşdırma qurtardığı
və ya cinayət işi üzrə icraata xitam verildiyi andan işin
materialları ilə tanış olmaq, müdafiə etdiyi şəxsə
aid zəruri sənədlərin surətlərini çıxarmaq;
92.9.12. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında və işin materiallarının
tədqiqində iştirak etmək;
92.9.13. birinci instansiya məhkəməsinin
iclasında andlı iclasçıların seçilməsində
iştirak etmək;[152]
92.9.14. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında nitq və replika söyləmək,
kassasiya məhkəməsində isə baxılan məsələ
üzrə çıxış etmək;
92.9.15. hüquqlarına və qanuni
mənafeyinə toxunan qərarlar haqqında cinayət prosesini
həyata keçirən orqan tərəfindən məlumatlanmaq
və özünün xahişi ilə bu qərarların, o cümlədən
qətimkan tədbirinin seçilməsi, istintaq və ya digər
prosessual məcburiyyət tədbirlərinin aparılması, təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb etmə, ittiham elan olunması haqqında
qərarların, habelə ittiham aktının, iddia ərizəsinin,
hökmün, məhkəmənin digər yekun qərarının,
apellyasiya və ya kassasiya şikayətlərinin, yaxud protestlərinin
surətlərini almaq;
92.9.16. təhqiqatçının,
müstəntiqin və ya prokurorun hərəkətlərindən
və qərarlarından şikayət etmək;
92.9.17. hökmdən və ya məhkəmənin
digər qərarlarından apellyasiya, kassasiya və ya əlavə
kassasiya qaydasında şikayət vermək;
92.9.18. ittiham hökmündən
şikayət istisna olmaqla, verdiyi hər hansı şikayətdən
imtina etmək;
92.9.19. müdafiə etdiyi şəxsin
tapşırığı ilə onun adından şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin zərər çəkmiş
şəxslə barışdırılmasında çıxış
etmək;
92.9.20. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən onun nəzərinə
çatdırılmış məlumatlardan və ya cinayət
prosesinin digər iştirakçılarının şikayətlərindən
ona məlum olmuş hallara öz etirazını bildirmək;
92.9.21. müdafiə etdiyi şəxsin
qanuni mənafeyinə toxunan şikayətlə əlaqədar
cinayət işinə məhkəmə iclasında kassasiya, əlavə
kassasiya və ya hüquq və azadlıqların pozulması ilə
bağlı yeni hallar və yeni açılmış hallar üzrə
baxılmasında və işin materiallarının tədqiqində
iştirak etmək; [153]
92.9.22. məhkəmə iclasında
cinayət prosesinin digər iştirakçıları tərəfindən
verilmiş vəsatət və təkliflər, habelə məhkəmə
tərəfindən həll edilən məsələlər üzrə
öz fikrini bildirmək;
92.9.23. digər tərəfin qanunsuz
hərəkətlərinə öz etirazını bildirmək;
92.9.24. cinayət prosesinin gedişində
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsə
hüquqi yardım göstərildikdə müdafiə etdiyi şəxsin
hesabına, hüquqi yardım pulsuz göstərildikdə isə
Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi vəsaiti
hesabına haqq almaq;
92.9.25. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
92.10. Müdafiəçiyə
aşağıdakılar qadağan olunur:
92.10.1. müdafiə etdiyi şəxsin
qanuni mənafeyinə zidd olaraq hər hansı hərəkəti
etmək, o cümlədən onun törədilmiş cinayətlə
əlaqəsini və təqsirini təsdiq etmək, ona qarşı
qaldırılmış mülki iddianı qəbul etmək, onun
iştirakı ilə aparılan prosessual hərəkətlərdə
iştirakdan imtina etmək və onun hüquqlarının həyata
keçirilməsinə mane olmaq;
92.10.2. yeni cinayətin hazırlanması
və ya törədilməsi barədə məlumat alınması,
habelə müdafiəni lazımi qaydada həyata keçirməməsinə
görə vəkilin məsuliyyət məsələsi həll
edilərkən müdafiə olunan şəxsin dəlillərinin
təkzib edilməsi halları istisna olmaqla, hüquqi yardım
göstərilməsi ilə əlaqədar ona məlum olan məlumatlardan
müdafiə etdiyi şəxsin qanuni mənafeyi ziddinə istifadə
oluna bilərsə, onları yaymaq;
92.10.3. özbaşına müdafiədən
imtina etmək və ya müdafiəçi qismində səlahiyyətlərinə
xitam vermək, habelə təqsirləndirilən şəxslərin
qanuni mənafeləri arasında ziddiyyət olduqda onlardan ikisini
və daha çoxunu müdafiə etmək;
92.10.4. başqa müdafiəçinin
cinayət prosesində iştirakına və ya dəvət edilməsinə
mane olmaq;
92.10.5. cinayət prosesində iştirak
etmək üçün öz səlahiyyətlərini başqasına
etibar etmək;
92.10.6. müdafiə etdiyi şəxsin
razılığı olmadan hər hansı şəxsi şahid
və ya ekspert qismində çağırmaq, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin hadisə ilə
əlaqəsi, cinayət törətməkdə təqsiri olduğunu,
zərər çəkmiş şəxslə barışdığını
elan etmək, mülki iddianı tanımaq, müdafiə etdiyi
şəxsin şikayətdən və ya ittiham hökmündən
verdiyi şikayətdən imtina etmək.
92.11. Müdafiəçi bu Məcəllə
ilə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
92.11.1. cinayət prosesində iştirak
edərkən qanunun tələblərini rəhbər tutmaq; şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin qanuni mənafeyinin
müdafiəsini bütün qanuni üsullarla həyata keçirmək;
onun vəziyyətində işin mümkün dərəcədə
xeyrinə başa çatdırılması üçün
müdafiə etdiyi şəxsə zəruri hüquqi məsləhətlər
vermək və müdafiə tərəfin seçdiyi mövqe
üzrə hərəkət etmək; vəkil sirrini qorumaq və
vəkil andına riayət etmək;
92.11.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqana müdafiəçi səlahiyyətlərini
təsdiq edən sənədləri təqdim etmək, cinayət
mühakimə icraatı zamanı vəkil etikasına riayət
etmək;
92.11.3. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə hüquqi yardım göstərilməsi
üçün cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
çağırışı ilə gəlmək;
92.11.4. müdafiə etdiyi şəxsin
qanuni mənafeyinə zidd olmadıqda, həmin şəxsin razılığı
ilə onda olan əşya və sənədləri cinayət
prosesini həyata keçirən orqana təqdim etmək;
92.11.5. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
92.11.6. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan fasilə elan edilənədək
məhkəmənin iclas zalını tərk etməmək;
92.11.7. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
92.11.8. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
92.11.9. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
92.12. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin müdafiəçidən
imtina etməsi protokolda göstərilir. Təhqiqatçı,
müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə müdafiəçidən
imtinanı yalnız o halda qəbul edir ki, şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxs bu barədə ərizəni
öz təşəbbüsü ilə könüllü və
müdafiəçinin və ya müdafiəçi qismində
təyin olunacaq vəkilin iştirakı ilə vermiş olsun.
İşə
məhkəmədə baxılarkən şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxs müdafiəçidən
imtina etdikdə bu barədə məlumat məhkəmə iclasında
elan olunur. Hüquqi yardımı
ödəmək üçün vəsaitin olmaması üzündən,
habelə bu Məcəllənin 92.3.2—92.3.5, 92.3.8, 92.3.12, 92.3.13 və 92.3.16-cı maddələrində nəzərdə
tutulmuş hallarda şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin müdafiəçidən imtina etməsi qəbul
olunmur, ona müdafiəçi məcburi təyin olunur və ya
müdafiəçisi qismində təyin olunmuş vəkilin
səlahiyyətləri saxlanılır. [154]
92.13. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs müdafiəçidən
imtina etdiyi andan özünü müstəqil müdafiə edən
hesab olunur. Müdafiəçidən imtina etmiş şəxs
bu imtina qəbul edildikdən sonra məhkəmə istintaqı
başlananadək cinayət prosesinin hər hansı anında
bununla əlaqədar öz mövqeyini dəyişməyə
haqlıdır. [155]
92.14. Təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya məhkəmə şübhəli, yaxud təqsirləndirilən
şəxsə müəyyən müdafiəçinin dəvət
edilməsini təklif etməyə haqlı deyil. Lakin onlar müvafiq
ərazi üzrə vəkil qurumunun rəhbərindən aşağıdakı
hallarda vəkillər sırasından müdafiəçi təyin
edilməsini xahiş etməlidirlər:
92.14.1. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs tələb etdikdə;
92.14.2. cinayət prosesində müdafiəçinin
iştirakı məcburi olan hallarda şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin müdafiəçisi olmadıqda.
92.15. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya prokuror aşağıdakı hallarda müdafiəçinin
digər vəkillə əvəz edilməsini müvafiq ərazi
üzrə vəkillər qurumunun rəhbərindən tələb
etməyə haqlıdır:
92.15.1. müdafiəçi qismində
seçilmiş vəkil şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin müvafiq olaraq tutulduğu, yaxud həbsə alındığı
andan 6 saat müddətində həmin şəxslə görüşməyə
gəlmədikdə;
92.15.2. müdafiəçi uzun
müddət ərzində (hər bir halda 5 (beş) gündən
artıq olmamaq şərti ilə) cinayət prosesində nəzərdə
tutulmuş zəruri istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
iştirak etmək üçün gəlmədikdə, cinayət
prosesini həyata keçirən orqan isə bu hərəkətlərin
aparılmasını artıq təxirə sala bilmədikdə.
92.16. Vəkilin cinayət prosesində
müdafiəçi qismində iştirakına aşağıdakı
hallarda xitam verilmiş hesab edilir:
92.16.1. müvafiq icraatda iştirak
etmək üçün onun səlahiyyətləri olmadıqda;
92.16.2. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs ondan imtina etdikdə (onunla
müqaviləni pozduqda);
92.16.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan müdafiəçinin cinayət prosesində
iştirakını istisna edən halları aşkar edib onu kənarlaşdırdıqda.KMQ14
92.17. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin müdafiəçidən imtina etməsini qəbul
etmədikdə, müdafiəçinin cinayət prosesində
iştirakına xitam verilmir.
Maddə 93. Mülki cavabdeh
93.1. Cinayət prosesinin gedişi
zamanı haqqında verilmiş iddia ilə əlaqədar təqsirləndirilən
şəxsin cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş
əməli törətməsi nəticəsində vurulmuş
maddi ziyana görə qanunla üzərinə maddi məsuliyyət
qoyula biləcək şəxs mülki cavabdeh qismində tanınır.
93.2. Mülki cavabdeh qismində tanımaq
haqqında qərar təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror
və ya məhkəmə tərəfindən qəbul edilir. İddia
verilən anda şəxsin mülki cavabdeh qismində tanınmasına
əsaslar kifayət deyilsə, həmin qərar kifayət qədər
əsaslar müəyyən edilən kimi dərhal qəbul olunur.
93.3. Mülki cavabdeh qismində tanındıqdan
sonra həmin şəxsin üzərinə təqsirləndirilən
şəxsin hərəkətlərinə görə maddi məsuliyyət
qoyula bilməməsi və ya şəxsin mülki cavabdeh vəziyyətində
qalmasına digər əsaslar olmadığı müəyyən
edilərsə, təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və
ya məhkəmə əsaslandırılmış qərarı
ilə şəxsin cinayət prosesində mülki cavabdeh qismində
iştirakına xitam verir.
93.4. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada mülki cavabdeh aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
93.4.1. ittihamın mahiyyətini bilmək;
93.4.2. ona qarşı verilmiş
iddia üzrə izahat və ifadə vermək;
93.4.3. cinayət işinə əlavə
və məhkəmə iclasında tədqiq olunması üçün
sübutlar və digər materiallar təqdim etmək;
93.4.4. etirazlar etmək və vəsatətlər
vermək;
93.4.5. ona qarşı verilmiş
iddianın təmin olunması məqsədi ilə könüllü
olaraq pul, sənədli qiymətli kağız və qızıl-zinәt
əşyalarını müvəqqəti saxlanılması üçün
dövlət bankına təhvil vermək;[156]
93.4.6. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın hərəkətlərinə qarşı
öz etirazını bildirmək, həmin etirazın istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokollarında qeyd
olunmasını tələb etmək;
93.4.7. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolları ilə
tanış olmaq, protokoldakı yazıların düzgünlüyü
və tamlığı barədə qeydlərini vermək; istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərdə, habelə
məhkəmə iclasında iştirak edərkən qeyd olunması
zəruri olan halların protokolda öz əksini tapmasını
tələb etmək; məhkəmə iclasının protokolu
və
ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq,
protokola qeydlərini vermək;
93.4.8. ibtidai araşdırma qurtardığı
və ya cinayət işi üzrə icraata xitam verildiyi andan işin
materialları ilə tanış olmaq, ona aid zəruri sənədlərin
surətlərini çıxarmaq;
93.4.9. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında və işin materiallarının
tədqiqində iştirak etmək;
93.4.10. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında nümayəndəsi
olmadıqda nitq və replika söyləmək;
93.4.11. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən qəbul edilmiş, onun
hüquq və qanuni mənafeyinə toxunan qərarlar haqqında
həmin orqan tərəfindən məlumatlanmaq və öz xahişi
ilə həmin qərarların surətlərini almaq;
93.4.12. ittiham aktının, hökmün
və ya məhkəmənin digər qərarının surətlərini
almaq;
93.4.13. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun qərarlarından, yaxud hərəkətlərindən,
habelə hökmün ona qarşı irəli sürülmüş
iddiaya dair hissəsindən və ya məhkəmənin digər
yekun qərarından apellyasiya, kassasiya və əlavə kassasiya
şikayəti vermək; [157]
93.4.14. özünün və ya
nümayəndəsinin verdiyi hər bir şikayətdən imtina
etmək;
93.4.15. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən onun nəzərinə
çatdırılmış məlumatlardan və ya cinayət
prosesinin digər iştirakçılarının şikayətlərindən
ona məlum olmuş iddia hissəsinə öz etirazını
bildirmək;
93.4.16. qanuni mənafeyinə toxunan
şikayəti ilə cinayət işinə kassasiya, əlavə
kassasiya qaydasında və ya yeni hallar və hüquq və azadlıqların
pozulması ilə bağlı yeni açılmış hallar
üzrə baxılmasına, yaxud cinayət prosesinin digər iştirakçısının
şikayətinə öz etirazını bildirmək və cinayət
işi materiallarının tədqiqində iştirak etmək;[158]
93.4.17. məhkəmə iclasında
cinayət prosesinin digər iştirakçıları tərəfindən
verilmiş vəsatət və təkliflər, habelə məhkəmə
tərəfindən həll edilən məsələlər üzrə
öz fikrini bildirmək;
93.4.18. cinayət prosesinin digər
tərəfinin qanunsuz hərəkətlərinə öz etirazını
bildirmək;
93.4.19. nümayəndəyə
malik olmaq və onun səlahiyyətlərinə xitam vermək;
93.4.20. cinayət prosesinin istənilən
anında mülki iddianı qəbul etmək;
93.4.21. cinayət prosesində sərf
etdiyi xərclərin ödənilməsinə və cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində ona vurulmuş ziyana görə kompensasiya
almaq;
93.4.22. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən maddi sübut qismində
və ya digər əsaslarla götürülmüş əmlakı,
ona məxsus rəsmi sənədlərin əslini geri almaq;
93.4.23. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
93.5. Mülki cavabdeh bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
93.5.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışı ilə
gəlmək;
93.5.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə müqayisəli
tədqiqat üçün onda olan əşyaları, sənədləri
və nümunələri təqdim etmək;
93.5.3. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
93.5.4. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan fasilə elan edilənədək
məhkəmənin iclas zalını tərk etməmək;
93.5.5. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
93.5.6. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və ya qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
93.5.7. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
93.6. Mülki cavabdeh cinayət prosesini
həyata keçirən orqan tərəfindən şahid qismində
dindirilə bilər.
93.7.Mülki cavabdeh şəxsən
və ya nümayəndəsi vasitəsilə öz hüquqlarından
istifadə edir və vəzifələrini yerinə yetirir.
X fəsil
Cinayət prosesində
iştirak edən digər şəxslər
Maddə 94. Hal şahidi
94.1. Cinayət prosesində şəxsi
marağı olmayan, öz razılığı ilə aşkar
olunan faktların, onların məzmununun, gedişinin və nəticələrinin
təsdiq olunması üçün bu Məcəllənin 236,
244, 246-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda istintaq hərəkətinin aparılmasında iştirak
etmək üçün cəlb edilmiş şəxs hal şahidi
ola bilər. Təhqiqat, ibtidai istintaq, prokurorluq orqanlarının
və məhkəmələrin əməkdaşları, yetkinlik
yaşına çatmamışlar, Azərbaycan Respublikasının
vətəndaşı olmayanlar, cinayət prosesinin iştirakçısı
və ya onların yaxın qohumları, habelə görmə,
eşitmə və nitq qabiliyyətində pozuntuları olan və ya psixi xəstəliklərdən əziyyət
çəkən şəxslər cinayət işi üzrə
hal şahidi ola bilməzlər. Hal şahidi qismində cəlb
olunmuş hər bir şəxs onun iştirakı ilə baş
verənləri tam və düzgün dərk etmək qabiliyyətinə
malik olmalıdır.[159]
94.2. Hal şahidi bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
94.2.1. cinayət təqibi orqanının
çağırışı ilə gəlmək;
94.2.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə cinayət prosesində
iştirak edən şəxslərlə münasibətləri
barədə məlumat vermək;
94.2.3. istintaq hərəkətini
aparan şəxsin göstərişlərinə tabe olmaq;
94.2.4. iştirak etdiyi istintaq hərəkəti
aparılarkən baş verənləri diqqətlə izləmək,
istintaq hərəkəti aparılan yeri tərk etməmək;
94.2.5. müvafiq istintaq hərəkəti
protokolunu imzalamaq, onun qeydləri protokolda əks olunmadığı
halda isə protokolu imzalamaqdan imtina etmək;
94.2.6. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın icazəsi olmadan onun iştirakı ilə
aparılmış istintaq hərəkəti və bu hərəkət
zamanı aşkar edilmiş hallar barədə məlumatları
yaymamaq; şəxsi həyatın toxunulmazlığına, ailə,
dövlət, peşə, kommersiya və qanunla qorunan digər
sirlərə toxunan hallar barədə məlumatları yaymamaq;
94.2.7. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
94.3. Hal şahidi öz vəzifələrini
icra edərkən yol verdiyi qanun pozuntularına görə Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş
məsuliyyət daşıyır.
94.4. Hal şahidi bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
94.4.1. müvafiq istintaq hərəkətinin
icraatında onun başlanmasından qurtarmasınadək iştirak
etmək;
94.4.2. iştirak etdiyi istintaq hərəkətinin
protokolu ilə tanış olmaq, qeyd edilməsi zəruri olan halların
müvafiq protokola daxil edilməsini tələb etmək;
94.4.3. müvafiq istintaq hərəkətinin
icraatı və onun protokolu ilə tanış olarkən baş
verənlərə dair öz etirazını bildirmək;
94.4.4. istintaq hərəkəti
protokolunu yalnız şəxsən dərk etdiyi hallarda imzalamaq;
94.4.5. cinayət prosesində sərf
etdiyi xərclərin ödənilməsinə və cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində ona vurulmuş ziyana görə kompensasiya
almaq;
94.4.6. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
Maddə 95. Şahid
95.1. İş üzrə hər
hansı əhəmiyyət kəsb edən hallardan xəbərdar
olan şəxs ittiham tərəfindən ibtidai araşdırma
və ya məhkəmə baxışı zamanı, müdafiə
tərəfindən isə məhkəmə baxışı
zamanı çağırılıb şahid qismində dindirilə
bilər.
95.2. Aşağıdakılar şahid
qismində çağırıla və dindirilə bilməzlər:
95.2.1. azyaşlı olduqlarına,
fiziki və psixi pozuntularına görə cinayət təqibi üzrə
araşdırılmalı halları düzgün qavraya və
düzgün ifadə edə bilməyən şəxslər;[160]
95.2.2. müdafiəçi qismində
hüquqi yardım göstərilməsi ilə əlaqədar
həmin cinayət prosesinə aid olan məlumatları bilən
vəkillər;
95.2.3. cinayət prosesində zərər
çəkmiş şəxsin, mülki iddiaçının
və ya mülki cavabdehin nümayəndəsi qismində cinayət
prosesində iştirakı ilə əlaqədar həmin cinayət
prosesinə aid məlumatları bilən şəxslər;
95.2.4. cinayət təqibi zamanı
yol verilmiş nöqsan və vəzifədən sui-istifadə
halları, yeni açılmış hallara görə icraatın
təzələnməsi və itirilmiş icraatın bərpası
halları istisna olmaqla, öz prosessual səlahiyyətlərini
cinayət prosesi ilə əlaqədar həyata keçirmiş
hakim, andlı iclasçı, prokuror, müstəntiq, təhqiqatçı
və ya məhkəmənin iclas katibi;[161]
95.2.5. “Mediasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının
Qanunu ilə müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla, mediasiya
zamanı məlum olan məlumatlar barədə mediasiya iştirakçıları
və mediasiyada iştirak edən digər şəxslər.[162]
95.3. Cinayət prosesində müdafiəçi,
habelə zərər çəkmiş şəxsin, mülki
iddiaçının, mülki cavabdehin nümayəndəsi qismində
iştirakı ilə əlaqədar həmin cinayət işinə
dair məlumatları bilən şəxslər müdafiə etdikləri
və ya hüquqlarını təmsil edən şəxsin razılığı
ilə onun xeyrinə ifadə verə bilərlər. Bu fakt həmin
şəxslərin bundan sonra cinayət prosesində iştirakını
istisna edir.
95.4. Şahid bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
95.4.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışı ilə
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
iştirak etmək üçün gəlmək və dindirmədə
ona məlum olan bütün hallar üzrə suallara tam və düzgün
cavab vermək;
95.4.2. ifadələrinin düzgünlüyünü
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin protokolunda
imzası ilə təsdiq etmək;
95.4.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə onda olan əşyaları,
sənədləri və nümunələri müqayisəli
tədqiqat üçün təqdim etmək;
95.4.4. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə müayinədən
keçmək;
95.4.5. halların dərk və ifadə
edilməsi qabiliyyətindən şübhələnməyə
tutarlı əsaslar olduqda, bu qabiliyyətin yoxlanılması üçün
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın tələbi
ilə ambulator ekspertizadan keçmək;
95.4.6. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
95.4.7. məhkəmənin sərəncamında
olmuş, məhkəmənin icazəsi olmadan və ya cinayət
təqibi orqanını olduğu yer barədə əvvəlcədən
xəbərdar etmədən başqa əraziyə getməmək;
95.4.8. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan fasilə elan edilənədək
məhkəmənin iclas zalını və məhkəmənin
binasını tərk etməmək;
95.4.9. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
95.4.10. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
95.5. Şahidin öz vəzifələrini
icra etməməsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi
ilə nəzərdə tutulmuş məsuliyyətə səbəb
olur.
95.6. Şahid bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
95.6.1. hansı cinayət işi
üzrə çağırıldığını bilmək;
95.6.2. onun dindirilməsində iştirak
edən tərcüməçiyə etiraz etmək;
95.6.3. xahişlər etmək;
95.6.4. özünə və yaxın
qohumlarına qarşı ifadələrin verilməsindən, materialların
və məlumatların təqdim olunmasından imtina etmək;
95.6.5. ifadə verərkən cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın icazəsi ilə yadda
saxlanılması çətinlik törədən mürəkkəb
riyazi hesablamalara dair sənədlərdən, çoxsaylı
coğrafi adlardan və digər məlumatlardan istifadə etmək;
hadisələri dərk edərkən və ya dərk etdikdən
dərhal sonra yazılı qeydlərindən ifadə verərkən
istifadə etmək;
95.6.6. verdiyi ifadələri çəkdiyi
planlarla, sxemlərlə və şəkillərlə müşayiət
etmək;
95.6.7. cinayət prosesi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı ifadəsini şəxsən
yazmaq;
95.6.8. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolu ilə, habelə
məhkəmə iclası protokolunun və ona əlavə edilmiş audioyazının ona aid olan hissəsi ilə tanış
olmaq, ifadəsinin tam və düzgün olması üçün
protokola zəruri əlavə və qeydlərin daxil edilməsini
tələb etmək; [163]
95.6.9. cinayət prosesi zamanı
sərf etdiyi xərclərin ödənilməsinə və cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində ona vurulmuş ziyana görə kompensasiya
almaq;
95.6.10. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən maddi sübut kimi, yaxud
digər əsaslarla götürülmüş əşyaların,
rəsmi sənədlərin əslini geri almaq;
95.6.11. istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlərin icrası zamanı həmin hərəkətlər
başlananadək nümayəndəyə malik olmaq;
95.6.12. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata
keçirmək.
Maddə 96. Mütəxəssis
96.1. Mütəxəssis cinayət
prosesində şəxsi marağı olmayan, öz razılığı
əsasında istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin
aparılmasında elm, texnika, incəsənət və digər
peşə sahəsindəki xüsusi bilik və bacarığından
istifadə edərək kömək göstərmək üçün
cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
təyin edilmiş şəxsdir. Yetkinlik yaşına çatmamış
zərər çəkmiş, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin, habelə şahidin dindirilməsində iştirak
etmiş müəllim mütəxəssis hesab olunur. Mütəxəssis
cinayət prosesi iştirakçılarının təklif etdikləri
şəxslər sırasından təyin edilə bilər.
96.2. Mütəxəssis cinayət
prosesini həyata keçirən orqana zəruri kömək göstərilməsi
üçün kifayət qədər biliyə və bacarığa
malik olmalıdır.
96.3. Şəxs cinayət prosesinin
hüquqi məsələləri üzrə mütəxəssis
qismində təyin oluna və ya digər formada cəlb edilə
bilməz. Mütəxəssisin ifadə etdiyi fikir ekspert rəyini
əvəz etmir.
96.4. Mütəxəssis bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
96.4.1. zəruri kömək göstərilməsi
üçün cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
çağırışına gəlmək;
96.4.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqana öz xüsusi ixtisasını təsdiq
edən sənədləri təqdim etmək; zəruri kömək
göstərilməsi qabiliyyəti olduğunu düzgün qiymətləndirmək;
96.4.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqana peşə təcrübəsi və cinayət
prosesində iştirak edən şəxslərlə münasibəti
barədə məlumat vermək;
96.4.4. köməyinə zərurət
olduğu bütün müddət ərzində istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin keçirildiyi yerdə,
məhkəmənin iclas zalında olmaq və qeyd edilən hərəkətlərin
keçirildiyi yeri həmin hərəkətləri keçirən
şəxsin icazəsi olmadan, məhkəmə iclası zalını
isə məhkəmə iclasında sədrlik edənin icazəsi
olmadan tərk etməmək;
96.4.5. istintaq və ya digər prosessual
hərəkətləri həyata keçirən şəxsə
kömək məqsədi ilə sənədlərin və əşyaların
aşkar edilməsi, möhkəmləndirilməsi, götürülməsi,
texniki vasitələrdən və kompüter proqramlarından istifadə
edilməsi, iş materiallarının tədqiq edilməsi, ekspert
qarşısında suallar qoyulması üçün öz bacarığından
və biliyindən istifadə edərək, cinayət prosesini həyata
keçirən şəxsə, orqana, məhkəmə iclasında
iştirak edən cinayət prosesi tərəflərinə peşəsinə
aid sualları və hərəkətləri izah etmək;
96.4.6. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
96.4.7. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
96.4.8. onun iştirakı ilə
keçirilmiş hərəkətlərin gedişinin, məzmununun
və nəticələrinin protokolda tam və düzgün yazılmasını
öz imzası ilə təsdiq etmək;
96.4.9. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın icazəsi olmadan onun iştirakı ilə
keçirilmiş istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərə
və aşkar edilmiş hallara dair məlumatları, habelə
qapalı məhkəmə iclasının məlumatlarını
yaymamaq; ona məlum olan şəxsi həyatın toxunulmazlığına,
ailə, dövlət, peşə, kommersiya və ya qanunla qorunan
digər sirlərə toxunan hallar barədə məlumatları
yaymamaq;
96.4.10. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
96.5. Mütəxəssisin öz
vəzifələrini icra etməməsi Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş məsuliyyətə
səbəb olur.
96.6. Mütəxəssis bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
96.6.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın icazəsi ilə öz vəzifələrini
daha yaxşı icra etmək məqsədi ilə işin materialları
ilə tanış olmaq, cinayət prosesinin iştirakçılarına
suallar vermək;
96.6.2. cinayət prosesinin iştirakçılarının
diqqətini sənədlərin və əşyaların aşkar
edilib möhkəmləndirilməsinə və götürülməsinə,
texniki vasitələrin və kompüter proqramlarının istifadəsinə,
iş materiallarının tədqiqinə, ekspert qarşısında
sualların qoyulmasına, həmçinin öz peşəsinə
aid olan sualların məzmununa yönəltmək;
96.6.3. əşyaların və
sənədlərin aşkar edilməsi, möhkəmləndirilməsi
və götürülməsi, texniki vasitələrdən və
kompüter proqramlarından istifadə olunması, iş materiallarının
tədqiqi, habelə ekspert qarşısında suallar qoyulması
ilə əlaqədar protokola daxil edilməli qeydlər vermək;
96.6.4. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolu ilə, habelə
məhkəmə iclası protokolunun və ona əlavə edilmiş audioyazının müvafiq hissəsi ilə tanış
olmaq, bu hərəkətlərin gedişini, məzmununu və
nəticələrini əks etdirən yazıların tamlığına
və düzgünlüyünə dair protokola daxil edilməli
qeydlər vermək;
96.6.5. cinayət prosesi zamanı
sərf etdiyi xərclərin ödənilməsinə və cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində ona vurulmuş ziyana görə kompensasiya
almaq;
96.6.6. yerinə yetirdiyi işə
görə haqq almaq;
96.6.7. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
Maddə 97. Ekspert
97.1. Ekspert elm, texnika, incəsənət
və digər peşə sahəsində xüsusi biliklərdən
istifadə etməklə rəy verməyə qadir olan cinayət
prosesində şəxsi marağı olmayan, öz razılığı
əsasında materialların tədqiqinin aparılması üçün
cinayət prosesini həyata keçirən orqan və ya onun tələbi
ilə ekspert müəssisəsinin rəhbərliyi tərəfindən
təyin edilmiş şəxsdir. Ekspert cinayət prosesi iştirakçılarının
təklif etdikləri şəxslər sırasından təyin
edilə və ya müdafiə tərəfindən dəvət
oluna bilər.
97.2.Ekspert qarşısına qoyulmuş
suallar üzrə rəy vermək üçün kifayət qədər
elm, texnika, incəsənət və digər peşə sahələrinə
aid xüsusi biliklərə malik olmalıdır.
97.3. Şəxs cinayət prosesinin
hüquqi məsələləri üzrə ekspert qismində
təyin oluna və ya digər formada cəlb edilə bilməz.
97.4. Ekspert bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
vəzifələri yerinə yetirməlidir:
97.4.1. qarşısına qoyulan
suallara dair əsaslı və obyektiv rəy vermək; düzgünlüyü
özü tərəfindən yoxlanılmamış iş materiallarının
tədqiqi əsasında gəldiyi şəxsi nəticələrini,
habelə kompüter proqramından və məlumat materiallarından
istifadə etməklə əldə etdiyi nəticələri
rəydə bir-birindən dəqiq ayırmaq;
97.4.2. qarşısına qoyulan
suallar xüsusi biliklərindən kənara çıxırsa
və ya təqdim olunmuş materiallar qoyulmuş suallara cavab verilməsi
üçün kifayət deyilsə, rəy verməkdən imtina
etmək; yuxarıda qeyd olunmuş hallara görə rəy verilməsinin
mümkün olmadığı nəticəsinə gələrsə,
ekspertiza keçirilməsinin davam etdirilməsindən imtina etmək;
bu imtinanı əsaslandırmaqla rəy verilməsindən və
ekspertizanın keçirilməsindən imtina etməsi barədə
ekspertizanın keçirilməsini ona tapşırmış şəxsə
yazılı məlumat vermək;
97.4.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə ekspertizanın keçirilməsinə
dair xərclərin smetası və çəkdiyi xərclər
barədə hesabat təqdim etmək;
97.4.4. cinayət prosesi iştirakçılarına
yazılı rəy təqdim etmək, onun məzmununu izah etmək,
habelə onların suallarına cavab vermək və yazılı
rəyin izahatı üzrə şifahi rəy vermək üçün
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın çağırışlarına
gəlmək;
97.4.5. cinayət prosesini həyata
keçirən orqana və onu dəvət etmiş şəxsə
xüsusi ixtisasını təsdiq edən sənəd təqdim
etmək; göstərilən orqanın və ya şəxsin,
habelə məhkəmə iclasında cinayət prosesi tərəflərinin
tələbi ilə qoyulmuş məsələlər üzrə
qabiliyyəti olduğunu düzgün qiymətləndirmək;
97.4.6. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın və məhkəmə iclasında cinayət
prosesi tərəflərinin tələbinə əsasən peşə
təcrübəsi və müvafiq cinayət işinin icraatında
iştirak etmiş şəxslərlə münasibəti barədə
məlumat vermək;
97.4.7. istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlərin aparılmasında iştirak edərkən,
həmin hərəkətləri aparan şəxsin, məhkəmə
iclasında isə sədrlik edənin icazəsi olmadan bu yerləri
tərk etməmək;
97.4.8. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
97.4.9. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
97.4.10. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın icazəsi olmadan onun iştirakı ilə
aparılmış istintaq və ya digər prosessual hərəkətlər
və bu zaman müəyyən edilmiş hallara dair məlumatı,
habelə qapalı məhkəmə iclasının məlumatlarını
yaymamaq; ona məlum olan şəxsi həyatın toxunulmazlığına,
ailə, dövlət, peşə, kommersiya və ya qanunla qorunan
digər sirlərə toxunan hallar barədə məlumatları
yaymamaq;
97.4.11. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
97.5. Ekspertin öz vəzifələrini
icra etməməsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi
ilə nəzərdə tutulmuş məsuliyyətə səbəb
olur.
97.6. Ekspert bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
97.6.1. rəy verilməsi üçün
müqayisəli tədqiqat aparmaq məqsədi ilə zəruri
obyekt və nümunələri əldə etmək; əlavə
obyekt və digər materialların təqdim olunmasını tələb
etmək;
97.6.2. rəy verilməsi üçün
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın icazəsi
ilə zəruri materiallarla tanış olmaq, işin materiallarından
zəruri məlumatları çıxarış etmək, öz
vəzifələrini daha yaxşı icra etmək məqsədi
ilə şübhəli, təqsirləndirilən, zərər
çəkmiş şəxslərə və şahidlərə
suallar vermək;
97.6.3. ekspertizanın predmetinə
aid və rəy verilməsi üçün zəruri olan istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərin aparılmasında
iştirak etmək;
97.6.4. qarşısına qoyulan
suallara və səlahiyyətinə aid iş materiallarının
tədqiqi zamanı aşkar edilmiş və ekspertizanın predmeti
daxilində digər hallara dair rəy vermək;
97.6.5. məhkəmənin və
ya cinayət prosesi iştirakçılarının diqqətini
ekspertizanın predmeti və müvafiq ekspertə verilən sualların
tərtibi ilə əlaqədar hallara cəlb etmək;
97.6.6. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolu ilə, habelə
məhkəmə iclasının protokolunun və ona əlavə edilmiş audioyazının müvafiq hissəsi ilə tanış
olmaq, bu hərəkətlərin və öz şifahi rəyinin
tamlığına və düzgünlüyünə dair protokola
daxil edilməli qeydlər vermək;
97.6.7. cinayət prosesi zamanı
sərf etdiyi xərclərin ödənilməsinə və cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində ona vurulmuş ziyana görə kompensasiya
almaq;
97.6.8. yerinə yetirdiyi işə
görə haqq almaq;
97.6.9. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
Maddə 98. Məhkəmə iclasının katibi
98.1. Cinayət prosesində şəxsi
marağı olmayan, məhkəmə iclası protokolunun aparılması
üçün təyin edilmiş məhkəmə işçisi
məhkəmə iclasının katibidir.
98.2. Məhkəmə iclasının
katibi bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda
və qaydada aşağıdakı vəzifələri yerinə
yetirməlidir;
98.2.1. məhkəmə iclası
protokolunun aparılmasının təmin edilməsi üçün
zəruri olan bütün müddətdə məhkəmənin
iclas zalında olmaq və məhkəmə iclasında sədrlik
edənin icazəsi olmadan zalı tərk etməmək;
98.2.2. məhkəmə iclası
protokolunda məhkəmə icraatının gedişini, məhkəmə
qərarlarını, məhkəmə iclasında iştirak edən
şəxslərin vəsatətlərini, etirazlarını, ifadələrini,
izahatlarını, habelə məhkəmə iclasının protokolunda
göstərilməli olan digər halları məhkəmə iclasının audioyazısına
uyğun olaraq tam və düzgün
qeyd etmək; [164]
98.2.3. bu Məcəllənin 51.7-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş müddətdə
məhkəmə iclasının protokolunu hazırlamaq və imzalamaq;
98.2.4. məhkəmənin və
ya cinayət prosesi tərəflərinin tələbi ilə cinayət
prosesində iştirak edən şəxslərlə münasibəti
barədə məlumat vermək;
98.2.5. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
98.2.6. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
98.2.7. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
98.3. Məhkəmə iclasının
katibi məhkəmə iclası protokolunun tamlığına
və düzgünlüyünə şəxsən məsuliyyət
daşıyır və protokoldakı yazıların məzmununa
dair heç kimin göstərişlərindən asılı
deyildir.
98.4. Məhkəmə iclası
katibinin öz vəzifələrini icra etməməsi Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş
məsuliyyətə səbəb olur.
Maddə 99. Tərcüməçi
99.1. Tərcüməçi cinayət
prosesində şəxsi marağı olmayan, öz razılığı
əsasında icraatın materiallarını, habelə məhkəmə
iclasının gedişi, istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin
aparılması zamanı səslənən bütün danışıqları
tərcümə etmək üçün cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən təyin edilmiş şəxsdir.
Tərcüməçi cinayət prosesi iştirakçılarının
təklif etdikləri şəxslər sırasından təyin
edilə bilər.
99.2. Tərcüməçi cinayət
mühakimə icraatının aparıldığı dili sərbəst
bilməklə yanaşı, tərcümə olunan dili də
sərbəst bilməlidir. Hakim, andlı iclasçılar,
prokuror, müstəntiq, təhqiqatçı, müdafiəçi,
nümayəndə və prosesin digər iştirakçıları,
hal şahidləri, məhkəmə iclasının katibi, ekspert
və şahid tərcümə edilən dilləri bilsə də,
üzərinə tərcüməçi vəzifəsini götürməməlidirlər.[165]
99.3. Məhkəmə icraatında
iştirak edən əlilliyi olan şəxslər ixtisaslaşmış
vasitəçilərin (qiraətçilərin və peşəkar
surdo tərcüməçilərin) köməyindən istifadə
etdiyi hallarda, həmin ixtisaslaşmış vasitəçilər
(qiraətçilər və peşəkar surdo tərcüməçilər)
bu Məcəllənin məqsədləri üçün tərcüməçi
hesab olunurlar.[166]
99.4. Tərcüməçi bu
Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda və
qaydada aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirməlidir:
99.4.1. tərcümə etmək
üçün cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
çağırışına gəlmək;
99.4.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqana tərcümə edilən dilləri bilməsini
təsdiq edən sənəd təqdim etmək; cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın, həmçinin məhkəmə
iclasında cinayət prosesi tərəflərinin tələbi
ilə tərcüməni tam və düzgün yerinə yetirməsi
qabiliyyətini düzgün qiymətləndirmək;
99.4.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın, habelə məhkəmə iclasında
cinayət prosesi tərəflərinin tələbi ilə öz
peşə təcrübəsi haqqında və müvafiq cinayət
prosesində iştirak edən şəxslərlə münasibəti
haqqında məlumat vermək;
99.4.4. tərcüməni təmin
etmək üçün zəruri olan bütün müddətdə
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlər aparılan
yerdə və məhkəmə iclası zalında olmaq, bu hərəkətlərin
aparıldığı yeri onları həyata keçirən
şəxsin, məhkəmənin iclas zalını isə məhkəmə
iclasında sədrlik edənin icazəsi olmadan tərk etməmək;
99.4.5. tərcüməni tam, düzgün
və vaxtında həyata keçirmək;
99.4.6. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
99.4.7. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
99.4.8. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolunda tərcümənin
tam və düzgün qeyd olunmasını və cinayət prosesində
iştirak edən şəxslərə təqdim olunan sənədlərdə
tərcümənin düzgünlüyünü imzası ilə
təsdiq etmək;
99.4.9. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın icazəsi olmadan onun iştirakı ilə
keçirilmiş istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərə
və bu zaman aşkar edilmiş hallara dair məlumatları, habelə
şəxsi həyatın toxunulmazlığına, ailə, dövlət,
peşə, kommersiya və qanunla qorunan digər sirlərə
toxunan hallar barədə məlumatları yaymamaq;
99.4.10. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
99.5. Tərcüməçinin
öz vəzifələrini icra etməməsi Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş məsuliyyətə
səbəb olur.
99.6. Tərcüməçi bu
Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda və
qaydada aşağıdakı hüquqları həyata keçirir:
99.6.1. tərcüməni dəqiqləşdirmək
məqsədi ilə tərcümə zamanı iştirak edənlərə
suallar vermək;
99.6.2. iştirak etdiyi istintaq və
ya digər prosessual hərəkətlərin protokolları ilə,
həmçinin məhkəmə iclası protokolunun və ona əlavə edilmiş audioyazının müvafiq hissəsi ilə tanış
olmaq, tərcümənin tam və düzgün yazılmasına
dair protokola daxil edilməli qeydlər vermək; [167]
99.6.3. cinayət prosesi zamanı
sərf etdiyi xərclərin ödənilməsinə və cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində ona vurulmuş ziyana görə kompensasiya
almaq;
99.6.4. yerinə yetirdiyi işə
görə haqq almaq;
99.6.5. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
XI fəsil
Nümayəndələr
və hüquq varisləri
Maddə 100. Cinayət-prosessual fəaliyyət qabiliyyəti
100.1. Fəaliyyət qabiliyyəti
olmayanlardan başqa cinayət prosesinin bütün yetkinlik yaşına
çatmış iştirakçıları bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hüquqlarını müstəqil
həyata keçirə bilərlər.
100.2. Cinayət prosesində aşağıdakılar
fəaliyyət qabiliyyəti olmayanlar hesab olunurlar:
100.2.1. Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə uyğun olaraq fəaliyyət qabiliyyəti olmayan
hesab edilmiş şəxs;
100.2.2. 14 yaşına çatmamış
zərər çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı,
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs,
yaxud mülki cavabdeh.
100.3. Ruhi xəstəlik, müvəqqəti
ruhi pozuntu və ya əqli gerilik nəticəsində öz hüquqlarını
və vəzifələrini müstəqil həyata keçirmək
qabiliyyətinə malik olmayan zərər çəkmiş şəxsi,
mülki iddiaçını, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsi, yaxud mülki cavabdehi məhkəmə cinayət
prosessual qaydada fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şəxs hesab
edə bilər. Məhkəmə öz hüquqlarını və
vəzifələrini yenidən müstəqil həyata keçirmək
qabiliyyəti əldə etmiş göstərilən şəxsin
cinayət-prosessual fəaliyyət qabiliyyətini bərpa edir.[168]
100.4. 14 yaşdan 18 yaşadək
olan zərər çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı,
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs,
yaxud mülki cavabdeh məhdud fəaliyyət qabiliyyətlidir.
Həmin şəxslərin cinayət prosesinin iştirakçıları
qismində öz hüquqlarını müstəqil həyata
keçirmək imkanları bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda onların qanuni nümayəndələrinin
razılığı ilə məhdudlaşdırılır.
100.5. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, habelə mülki
cavabdehin cinayət-prosessual fəaliyyət qabiliyyəti cinayət
prosesi üzrə icraat həyata keçirildiyi an üçün
müəyyən edilir.
100.6. Yetkinlik yaşına çatmamış
və ya 14 yaşına çatmış cinayət prosesi iştirakçısının
cinayət-prosessual fəaliyyət qabiliyyətini cinayət prosesini
həyata keçirən orqan müvafiq hüdudlarda tanıyır.
100.7. Cinayət prosesinin fəaliyyət
qabiliyyəti olmayan iştirakçısı bu Məcəlləyə
uyğun olaraq öz hüquqlarını müstəqil həyata
keçirə bilməz. Həmin hüquqları bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş qaydada onun qanuni nümayəndəsi
həyata keçirir.
100.8. Nümayəndəsi olmayan
zərər çəkmiş şəxs fəaliyyət qabiliyyəti
olmayan hesab edildikdə cinayət prosesində onun xüsusi ittihamçı
qismində iştirakına xitam verilir, cinayət təqibi xüsusi
ittiham qaydasında həyata keçirildikdə isə cinayət
təqibi üzrə icraat dayandırılır.
100.9. Fəaliyyət qabiliyyəti
olmayan mülki iddiaçının qanuni nümayəndəsi
yoxdursa, cinayət prosesində onun iştirakına xitam verilir.
100.10. Mülki cavabdeh fəaliyyət
qabiliyyəti olmayan hesab edildikdə onun cinayət prosesində
iştirakına xitam verilir, ona qarşı verilmiş iddia isə
cinayət prosesi daxilində baxılmamış saxlanılır.
100.11. Cinayət prosesinin məhdud
fəaliyyət qabiliyyətli iştirakçısı qanuni nümayəndəsinin
razılığı olmadan aşağıdakıları edə
bilməz:
100.11.1. barəsində cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş hərəkətin edilməsinə
dair şikayətdən imtina etmək;
100.11.2. zərər çəkmiş,
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxslə
barışmaq;
100.11.3. ona qarşı verilmiş
mülki iddianı qəbul etmək;
100.11.4. ona qarşı verilmiş
mülki iddiadan imtina etmək;
100.11.5. öz qanuni mənafeyinin
müdafiəsi üçün verilmiş şikayətdən
imtina etmək.
Maddə 101. Zərər çəkmiş şəxsin,
mülki iddiaçının, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin, yaxud mülki cavabdehin qanuni nümayəndələri
101.1. Fəaliyyət qabiliyyəti
olmayan və ya məhdud fəaliyyət qabiliyyətli zərər
çəkmiş şəxsin, mülki iddiaçının,
şübhəli, yaxud təqsirləndirilən şəxsin,
habelə mülki cavabdehin valideynləri, övladlığa götürənləri,
qəyyumları və ya himayəçiləri olmadıqda, cinayət
prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən qəyyumluq
və himayəçilik orqanı həmin şəxsin qanuni nümayəndəsi
qismində təyin edilir.
101.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan öz qərarı ilə müvafiq olaraq
fəaliyyət qabiliyyəti olmayan və ya məhdud fəaliyyət
qabiliyyətli zərər çəkmiş şəxsin, mülki
iddiaçının, şübhəli, yaxud təqsirləndirilən
şəxsin, habelə mülki cavabdehin valideynlərindən,
övladlığa götürənlərdən, qəyyumlardan,
yaxud himayəçilərdən yalnız birini onun qanuni nümayəndəsi
qismində cinayət prosesində iştirak etməyə buraxır.
101.3. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, yaxud mülki cavabdehin
qanuni nümayəndəsi qismində cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməllə müvafiq şəxsə mənəvi,
fiziki və ya maddi ziyan vurması istinad edilən şəxs cinayət
prosesində iştirak etmək üçün buraxıla bilməz.
101.4. Zərər çəkmiş şəxsin, mülki
iddiaçının, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin, habelə mülki cavabdehin qanuni nümayəndəsi
qismində tanındıqdan sonra şəxsin həmin qisimdə
qalmasına əsasların olmadığı müəyyən
edildikdə, cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
əsaslandırılmış qərarı ilə onun cinayət
prosesində iştirakına xitam verilir. Zərər çəkmiş
şəxs, mülki iddiaçı, şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs yetkinlik yaşına çatdıqda
və ya fəaliyyət qabiliyyətini əldə etdikdə cinayət
prosesində onun qanuni nümayəndəsinin iştirakına da
xitam verilir.
101.5. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, yaxud mülki cavabdehin
qanuni nümayəndəsi bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı hüquqları
həyata keçirir:
101.5.1. ittihamın (şübhəli
şəxsin qanuni nümayəndəsi şübhənin) mahiyyətini
bilmək;
101.5.2. təmsil etdiyi şəxsin
cinayət prosesini həyata keçirən orqana çağırılmasını
bilmək və onu müşayiət etmək;
101.5.3. söhbətlərin sayı
və müddəti məhdudlaşdırılmadan təmsil etdiyi
şəxslə təklikdə görüşmək və konfidensial
ünsiyyət saxlamaq;
101.5.4. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın təklifi ilə bu orqanın apardığı
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə,
habelə təmsil etdiyi şəxsin iştirakı ilə keçirilən
hər hansı istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
iştirak etmək;
101.5.5. izahatlar vermək;
101.5.6. cinayət işinə əlavə
və ya məhkəmə iclasında tədqiq olunması üçün
sübutlar və digər materiallar təqdim etmək;
101.5.7. etirazlar etmək və vəsatətlər
vermək;
101.5.8. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın hərəkətlərinə öz
etirazını bildirmək və bu etirazın istintaq və ya
digər prosessual hərəkətlər protokoluna yazılmasını
tələb etmək;
101.5.9. özünün və ya
təmsil etdiyi şəxsin iştirakı ilə keçirilmiş
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin protokolları, habelə məhkəmə
iclasının protokolu və ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq; iştirak
etdiyi istintaq və ya digər prosessual hərəkətin protokolunda
yazılanların düzgünlüyü və tamlığı
barədə qeydlərini vermək; istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlərdə və məhkəmə iclasında
iştirak edərkən qeyd edilməsi zəruri olan halların
müvafiq protokola daxil edilməsini tələb etmək; [169]
101.5.10. təmsil etdiyi şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin tutulması, həbsə
alınması və ya həbsdə saxlanılmasının qanuni
və əsaslı olduğunu təsdiq etmək üçün
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın məhkəməyə
təqdim etdiyi materiallarla tanış olmaq;
101.5.11. ibtidai araşdırma qurtardığı
və ya cinayət işi üzrə icraata xitam verildiyi andan işin
materialları ilə tanış olmaq, təmsil etdiyi şəxsə
aid zəruri sənədlərin surətlərini çıxarmaq;
101.5.12. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəməsinin iclaslarında və işin materiallarının
tədqiqində iştirak etmək;
101.5.13. təmsil etdiyi zərər
çəkmiş və ya təqsirləndirilən şəxsin
müvafiq olaraq nümayəndəsi, yaxud müdafiəçisi
olmadıqda, birinci və apellyasiya instansiyası məhkəmələrinin
iclaslarında nitq və replika söyləmək, kassasiya məhkəməsində
isə baxılan məsələ üzrə çıxış
etmək;
101.5.14. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən qəbul edilmiş və
təmsil etdiyi şəxsin, habelə özünün hüquq
və qanuni mənafeyinə toxunan qərarlar haqqında həmin
orqan tərəfindən məlumatlanmaq və cinayət prosesini
həyata keçirən orqandan öz xahişi ilə bu qərarların
surətini əldə etmək;
101.5.15. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmənin qərarlarından
və ya hərəkətlərindən, o cümlədən hökmdən
və məhkəmənin digər qərarlarından şikayət
vermək;
101.5.16. verdiyi hər hansı şikayətdən
imtina etmək;
101.5.17. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən onun nəzərinə
çatdırılmış məlumatlardan və ya cinayət
prosesinin digər iştirakçılarının şikayətlərindən
ona məlum olmuş hallara təmsil etdiyi şəxsin qanuni mənafeyinə
toxunan hissədə öz etirazını bildirmək;
101.5.18. təmsil etdiyi şəxsin
qanuni mənafeyinə toxunan şikayətlə əlaqədar
məhkəmə iclasında cinayət işinə kassasiya, əlavə
kassasiya qaydasında və ya hüquq və azadlıqların pozulması
ilə bağlı yeni açılmış hallar üzrə
baxılmasında və işin materiallarının tədqiqində
iştirak etmək; [170]
101.5.19. məhkəmə iclasında
cinayət prosesinin digər iştirakçıları tərəfindən
verilmiş vəsatət və təkliflər, habelə məhkəmə
tərəfindən həll edilən məsələlər üzrə
öz fikrini bildirmək;
101.5.20. digər tərəfin qanunsuz
hərəkətlərinə öz etirazını bildirmək;
101.5.21. təmsil etdiyi şəxs
üçün müvafiq müdafiəçi və nümayəndə
dəvət etmək və onların səlahiyyətlərinə
xitam vermək;
101.5.22. cinayət prosesi zamanı
sərf etdiyi xərclərin ödənilməsi və cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində ona vurulmuş ziyanın kompensasiyasını
almaq;
101.5.23. təmsil etdiyi şəxsdən
cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
maddi sübut kimi və ya digər əsaslarla götürülmüş
əmlakı, habelə ona məxsus olan rəsmi sənədlərin
əslini geri almaq; cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş
əməlləri törətmiş şəxsdən təmsil
etdiyi şəxsə məxsus əmlakı geri almaq;
101.5.24. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqlardan istifadə etmək.
101.6. Fəaliyyət qabiliyyəti
olmayan zərər çəkmiş şəxsin, mülki iddiaçının,
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin,
yaxud mülki cavabdehin qanuni nümayəndəsi cinayət prosesi
zamanı şəxsiyyətin ayrılmaz hüquqları istisna
olmaqla, təmsil etdiyi şəxsin hüquqlarını həyata
keçirir.
101.7. Məhdud fəaliyyət qabiliyyətli
şəxsin qanuni nümayəndəsi aşağıdakılara
haqlıdır:
101.7.1. təmsil etdiyi zərər
çəkmiş şəxsin razılığı ilə onun
adından həyata keçirilən ittihamdan imtina etmək, habelə
onun müdafiəçisinin səlahiyyətlərinə xitam
vermək;
101.7.2. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin ona qarşı törədilməsi haqqında
şikayətdən imtina etmək, müvafiq olaraq zərər
çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxslə, yaxud mülki
cavabdehlə barışmaq, verdiyi mülki iddiadan imtina etmək,
ona qarşı verilmiş mülki iddianı qəbul etmək,
habelə onun hüquq və qanuni mənafeyinin müdafiəsi
üçün verilmiş şikayətdən imtina etmək;
101.7.3. təmsil etdiyi şəxsin
niyyətini bilmək.
101.8. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, yaxud mülki cavabdehin
qanuni nümayəndəsi təmsil etdiyi şəxsin qanuni mənafeyi
əleyhinə hər hansı hərəkəti etməyə,
o cümlədən təqsirləndirilən şəxsin adından
müdafiəçidən imtina etməyə haqlı deyil.
101.9. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, mülki cavabdehin
qanuni nümayəndəsi aşağıdakı vəzifələri
yerinə yetirməlidir:
101.9.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqana qanuni nümayəndə səlahiyyətlərini
təsdiq edən sənədləri təqdim etmək;
101.9.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışına gəlmək;
101.9.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə müqayisəli
tədqiqat aparmaq üçün onda olan əşyaları, sənədləri
və nümunələri təqdim etmək;
101.9.4. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
101.9.5. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan fasilə elan edilənədək
məhkəmə iclası zalını tərk etməmək;
101.9.6. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
101.9.7. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
101.9.8. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
101.10. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, yaxud mülki cavabdehin
qanuni nümayəndəsi şahid qismində dindirilə bilər.
101.11. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, yaxud mülki cavabdehin
qanuni nümayəndəsi şəxsən və ya təmsil etdiyi
şəxsin nümayəndəsinin köməyi ilə hüquqlarından
istifadə edir və vəzifələrini yerinə yetirir.
Maddə 102. Zərər çəkmiş şəxsin,
mülki iddiaçının, mülki cavabdehin nümayəndələri
102.1. Cinayət prosesi zamanı zərər
çəkmiş şəxsin, mülki iddiaçının,
mülki cavabdehin qanuni mənafeyini təmsil edən şəxslər
onların nümayəndələri hesab edilirlər.
102.2. Cinayət prosesində zərər
çəkmiş şəxsin, mülki iddiaçının
və ya mülki cavabdehin nümayəndəsi qismində aşağıdakı
şəxslər iştirak edə bilərlər: [171]
102.2.1. zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
qanuni mənafeyini təmsil etmək üçün notariat qaydasında
təsdiq edilmiş etibarnaməsi olan vəkil;
102.2.2. zərər çəkmiş
fiziki şəxsin, yaxud mülki iddiaçı və ya mülki
cavabdeh olan fiziki şəxsin qanuni mənafeyini təmsil etmək
üçün notariat qaydasında təsdiq edilmiş etibarnaməsi
olan yaxın qohumu;
102.2.3. zərər çəkmiş
hüquqi şəxsin, yaxud mülki iddiaçı və ya mülki
cavabdeh olan hüquqi şəxsin qanunlarla, digər hüquqi aktlarla
və ya hüquqi şəxsin təsis sənədləri ilə
müəyyən edilmiş səlahiyyətli şəxsləri,
yaxud müvafiq qaydada səlahiyyət verilmiş və əsas
iş yeri həmin hüquqi şəxs olan işçiləri.
102.3. Şəxs zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, mülki cavabdehin
nümayəndəsi kimi tanındıqdan sonra şəxsin həmin
qisimdə qalmasına əsasların olmadığı müəyyən
edildikdə, cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
əsaslandırılmış qərarı ilə onun cinayət
prosesində iştirakına xitam verilir. Zərər çəkmiş
şəxs, mülki iddiaçı, mülki cavabdeh tərəfindən
səlahiyyətlərinə xitam verildikdə, şəxsin də
nümayəndə qismində cinayət prosesində iştirakına
xitam verilir.
102.4. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
bir neçə nümayəndəsi ola bilər. Cinayət prosesini
həyata keçirən orqan istintaq və ya digər prosessual
hərəkətin aparılmasında, habelə məhkəmə
iclasında iştirak edən nümayəndələrin sayını
eyni vaxtda bir nəfərədək məhdudlaşdırmağa
haqlıdır.
102.5. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
nümayəndəsi cinayət prosesi zamanı şəxsiyyətin
ayrılmaz hüquqları istisna olmaqla, təmsil etdiyi şəxsin
hüquqlarını həyata keçirir.
102.6. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
nümayəndəsi bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı hüquqları
həyata keçirir:
102.6.1. ittihamın mahiyyətini
bilmək;
102.6.2. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın təklifi ilə bu orqanın apardığı
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə,
habelə təmsil etdiyi şəxsin iştirakı ilə keçirilən
hər hansı istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
iştirak etmək;
102.6.3. izahatlar vermək;
102.6.4. cinayət işinə əlavə
və ya məhkəmə iclasında tədqiq olunması üçün
sübutlar və digər materiallar təqdim etmək;
102.6.5. etirazlar etmək və vəsatətlər
vermək;
102.6.6. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın hərəkətlərinə öz
etirazını bildirmək və bu etirazın istintaq və ya
digər prosessual hərəkətlər protokoluna yazılmasını
tələb etmək;
102.6.7. özünün, yaxud təmsil
etdiyi şəxsin iştirakı ilə keçirilən istintaq
və ya digər prosessual hərəkətlərin protokolları, habelə məhkəmə
iclasının protokolu və ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq, iştirak
etdiyi istintaq və ya digər prosessual hərəkətin protokolundakı
yazıların düzgünlüyü və tamlığı
barədə qeydlərini vermək; istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlərdə və məhkəmə iclasında
iştirak edərkən qeyd edilməsi zəruri olan halların
müvafiq protokola daxil edilməsini tələb etmək; [172]
102.6.8. ibtidai araşdırma qurtardığı
və ya cinayət işi üzrə icraata xitam verildiyi andan işin
materialları ilə tanış olmaq, təmsil etdiyi şəxsə
aid zəruri sənədlərin surətlərini çıxarmaq;
102.6.9. məhkəmə baxışı
zamanı məhkəmə iclasında iştirak etmək, həmçinin
təmsil etdiyi şəxsin iştirak edə biləcəyi bütün
digər məhkəmə iclaslarında eyni əsaslarla iştirak
etmək;
102.6.10. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında təmsil etdiyi zərər
çəkmiş şəxsin, mülki iddiaçının,
mülki cavabdehin əvəzinə müvafiq olaraq giriş sözü,
nitq və ya replika söyləmək, kassasiya məhkəməsində
isə baxılan məsələ üzrə çıxış
etmək;
102.6.11. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən onun nəzərinə
çatdırılmış məlumatlardan və ya cinayət
prosesinin digər iştirakçılarının şikayətlərindən
ona məlum olmuş hallara təmsil etdiyi şəxsin qanuni mənafeyinə
toxunan hissədə öz etirazını bildirmək;
102.6.12. təmsil etdiyi şəxsin
hüquqlarından istifadə edərək, məhkəmə iclasında
cinayət prosesinin digər iştirakçıları tərəfindən
verilmiş vəsatət və təkliflər haqqında, habelə
məhkəmə tərəfindən həll edilən məsələlər
üzrə öz fikrini bildirmək;
102.6.13. təmsil etdiyi şəxsin
hüququndan istifadə edərək, cinayət prosesinin digər
tərəfinin qanunsuz hərəkətlərinə öz etirazını
bildirmək;
102.6.14. təmsil etdiyi şəxsin
razılığı ilə onun üçün digər nümayəndə
dəvət etmək və nümayəndəliyi digər şəxsə
etibar etmək;
102.6.15. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın qanunsuz hərəkətləri nəticəsində
vurulmuş zərərin ödənilməsini tələb etmək;
102.6.16. təmsil etdiyi şəxsin
qanuni mənafeyinə toxunan qərarın qəbul edilməsi barədə
cinayət prosesini həyata keçirən orqandan məlumat almaq;
Öz xahişinə əsasən göstərilən qərarların
surətlərini əldə etmək;
102.6.17. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata
keçirmək.
102.7. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
nümayəndəsi təmsil etdiyi şəxsin qanuni mənafeyi
əleyhinə hər hansı hərəkəti etməyə
haqlı deyil.
102.8. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
nümayəndəsinə verilmiş etibarnamədə nəzərdə
tutulmuş halda nümayəndə, habelə vəzifəsinə
görə mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
qanuni mənafeyini təmsil edən müvafiq hüquqi şəxsin
rəhbəri öz səlahiyyəti daxilində bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş qaydada təmsil etdiyi şəxsin
adından aşağıdakıları etmək hüququna malikdir:
102.8.1. təmsil etdiyi şəxsə
qarşı cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş
əməlin törədilməsi barədə verilmiş şikayətdən
imtina etmək;
102.8.2. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxslə barışmaq;
102.8.3. nümayəndəsi olduğu
zərər çəkmiş şəxsin xüsusi ittihamçı
qismində tanınmasını tələb etmək;
102.8.4. təmsil etdiyi şəxsin
verdiyi mülki iddiadan imtina etmək;
102.8.5. təmsil etdiyi şəxsə
qarşı irəli sürülmüş mülki iddianı
qəbul etmək;
102.8.6. təmsil etdiyi şəxsə
məhkəmənin qərarı ilə verilmiş əmlakı
almaq.
102.9. Zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin
nümayəndəsi bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı vəzifələri
yerinə yetirməlidir:
102.9.1. təmsil etdiyi şəxsin
göstərişlərinə əməl etmək;
102.9.2. özünün nümayəndə
səlahiyyətlərini təsdiq edən sənədləri cinayət
prosesini həyata keçirən orqana təqdim etmək;
102.9.3. təmsil etdiyi şəxsin
qanuni mənafeyinin müdafiəsi üçün cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın çağırışı
ilə gəlmək;
102.9.4. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə müqayisəli
tədqiqat aparmaq üçün onda olan əşyaları, sənədləri
və nümunələri təqdim etmək;
102.9.5. təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişlərinə tabe olmaq;
102.9.6. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi olmadan fasilə elan edilənədək
məhkəmənin iclas zalını tərk etməmək;
102.9.7. məhkəmə iclasında
qaydaya riayət etmək;
102.9.8. şəxsi həyatın
toxunulmazlığına, ailə, dövlət, peşə, kommersiya
və qanunla qorunan digər sirlərə toxunan hallar barədə
məlumatları yaymamaq;
102.9.9. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə
yetirmək.
Maddə 103. Xüsusi ittihamçının nümayəndəsi
103.1. Xüsusi ittihamçının
nümayəndəsi cinayət təqibi üzrə icraat zamanı
şəxsiyyətin ayrılmaz hüquqları istisna olmaqla, xüsusi
ittihamçının hüquqlarını həyata keçirir.
103.2. Xüsusi ittihamçının
nümayəndəsinin cinayət təqibi üzrə icraatda iştirakı
bu Məcəllənin 102-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş zərər çəkmiş şəxsin nümayəndəsi
üçün müəyyən olunmuş müddəalara və
bu maddədə göstərilmiş xüsusiyyətlərə
uyğun həyata keçirilir.
103.3. Məhkəmə cinayət
təqibi üzrə icraatda iştirak edən xüsusi ittihamçının
xahişi ilə vəkili onun nümayəndəsi qismində təyin
etməlidir.
103.4. Cinayət işinə məhkəmə
baxışında xüsusi ittihamçının nümayəndəsi
təmsil etdiyi şəxsin əvəzinə iştirak edə
bilər.
103.5. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada xüsusi ittihamçının
nümayəndəsi aşağıdakı hüquqlara malikdir:
103.5.1. cinayət təqibi üzrə
materialların hazırlanmasını həyata keçirmək;
103.5.2. təmsil etdiyi şəxsin
razılığı ilə cinayət prosesinin istənilən
anında ittihamdan imtina etmək;
103.5.3. dövlət ittihamçısı
cinayət təqibindən imtina etdikdə təqsirləndirilən
şəxsə qarşı cinayət təqibini davam etdirmək;
103.5.4. birinci və apellyasiya instansiyası
məhkəmələrinin iclaslarında təmsil etdiyi şəxsin
əvəzinə giriş sözü, nitq və replika söyləmək,
kassasiya məhkəməsində isə baxılan məsələ
üzrə çıxış etmək;
103.5.5. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata
keçirmək.
103.6. Xüsusi ittihamçının
nümayəndəsi cinayət prosesinin gedişində xərclərin
ödənilməsini təmsil etdiyi şəxsin hesabına, bu
Məcəllənin 194.1-ci maddəsi ilə müəyyən
edilmiş halda isə, xüsusi ittihamçıya hüquqi yardım
pulsuz göstərildikdə Azərbaycan Respublikasının dövlət
büdcəsi vəsaiti hesabına almaq hüququna malikdir.
Maddə 104. Şahidin qanuni nümayəndəsi
104.1. 14 yaşına çatmamış
habelə daha artıq yaşı olan, lakin yetkinlik yaşına
çatmayan və ya fəaliyyət qabiliyyəti olmayan şahidin
qanuni nümayəndəsi olmadıqda cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən qəyyumluq və himayəçilik
orqanı həmin şəxsin qanuni nümayəndəsi qismində
təyin edilir. [173]
104.2. İstintaq və ya digər
prosessual hərəkətlərdə iştirak edərkən
şahidin qanuni nümayəndəsi bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı
hüquqları həyata keçirir:
104.2.1. təmsil etdiyi şəxsin
cinayət prosesini həyata keçirən orqana çağırılmasını
bilmək, istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
iştirak etmək;
104.2.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın icazəsi ilə təmsil etdiyi şəxsə
məsləhətlər vermək, irad tutmaq və suallarla müraciət
etmək;
104.2.3. vəsatət vermək;
104.2.4. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanların hərəkətlərinə qarşı
etiraz etmək və bu etirazın istintaq və ya digər prosessual
hərəkət protokoluna qeyd edilməsini tələb etmək;
104.2.5. təmsil etdiyi şəxslə
birgə iştirak etdiyi cinayət işi üzrə məhkəməyədək
icraatda İstintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin
protokolları ilə tanış olmaq, protokolda yazılanların
düzgünlüyünə və tamlığına dair qeydlər
vermək, istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
və ya məhkəmə iclasında iştirak edərkən
qeyd edilməsi zəruri olan halların müvafiq protokola daxil edilməsini
tələb etmək, məhkəmə iclasının protokolu
və
ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq,
protokola qeydlər vermək;
104.2.6. təmsil etdiyi şəxs
üçün nümayəndə qismində vəkil dəvət
etmək;
104.2.7. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata
keçirmək.
104.3. Şahidin qanuni nümayəndəsi
bu Məcəllənin 101.9-cu maddəsində nəzərdə
tutulmuş vəzifələri yerinə yetirməlidir.
Maddə 105. Şahidin nümayəndəsi
105.1. İstintaq və ya digər
prosessual hərəkətlərin icraatı zamanı şahidi
cinayət prosesini həyata keçirən orqana müşayiət
etmək üçün onun tərəfindən nümayəndə
qismində dəvət edilmiş və bu hərəkətlərin
aparılmasının başlanğıcında gəlmiş
nümayəndə (vəkil və ya digər şəxs) səlahiyyətini
təsdiq edən müvafiq sənədləri təqdim etdikdən
sonra aşağıdakı hüquqlara malikdir:
105.1.1. təmsil etdiyi şəxsin
hansı cinayət işi və ya cinayət təqibi ilə bağlı
digər material üzrə çağırıldığını
bilmək;
105.1.2. təmsil etdiyi şəxsin
iştirakı ilə keçirilən istintaq və ya digər
prosessual hərəkətlərdə iştirak etmək;
105.1.3. təmsil etdiyi şəxsin
razılığı ilə onun dindirilməsində iştirak
edən tərcüməçiyə etiraz etmək;
105.1.4. xahişlər etmək;
105.1.5. təmsil etdiyi şəxsə
hüquqi məsələlər üzrə izahat vermək.
105.2. Şahidin nümayəndəsi
bu Məcəllənin 102.9-cu maddəsində nəzərdə
tutulmuş vəzifələri yerinə yetirməlidir.
Maddə 106. Zərər çəkmiş şəxsin
hüquqi varisi
106.1. Hadisə nəticəsində
ölmüş zərər çəkmiş şəxsin hüquq
və vəzifələrini cinayət işi üzrə icraat
zamanı həyata keçirmək istəyini bildirən yaxın
qohumlarından biri zərər çəkmiş şəxsin
hüquqi varisi hesab olunur. Ölmüş zərər çəkmiş şəxsin
yaxın qohumları olmadıqda, digər qohumları, onlar da olmadıqda
və ya həmin şəxslər bu Məcəllənin 106.2-ci
maddəsinə əsasən hüquqi varis hesab edilə bilmədikdə,
bu Məcəllənin 87.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada təyin edilmiş vəkil həmin cinayət
işi üzrə icraatda zərər çəkmiş şəxsin
hüquqi varisi qismində tanınır. [174]
106.2. Zərər çəkmiş
şəxsə cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş
əməllə mənəvi, fiziki və ya maddi ziyan vurmuş
şəxs həmin zərər çəkmiş
şəxsin hüquqi varisi hesab edilə bilməz. [175]
106.3. Zərər çəkmiş
şəxsin yaxın qohumunun onun hüquqi varisi qismində
tanınması haqqında qərarı həmin qohumun xahişi
olduqda, cinayət prosesini həyata keçirən orqan qəbul
edir. Bu zaman müvafiq xahişlə müraciət etmiş bir
neçə yaxın qohum arasından zərər çəkmiş
şəxsin hüquqi varisinin seçilməsində mübahisə
olduqda həmin məsələni məhkəmə həll edir.
Göstərilən xahişlə müraciət edilən anda
şəxsin hüquqi varis qismində tanınması üçün
kifayət qədər əsaslar olmadıqda, müvafiq qərar
belə əsaslar müəyyən edildikdən dərhal sonra
qəbul edilir. [176]
106.4. Şəxs zərər çəkmiş
şəxsin hüquqi varisi kimi tanındıqdan sonra onun həmin
qisimdə qalması üçün əsasların olmadığı
müəyyən edildikdə, cinayət prosesini həyata keçirən
orqan əsaslandırılmış qərarı ilə bu şəxsin
cinayət prosesində zərər çəkmiş şəxsin
hüquqi varisi kimi iştirakına xitam verir. Zərər çəkmiş
şəxsin qohumu olan hüquqi varisi
cinayət işi üzrə icraatın hər hansı anında
müvafiq səlahiyyətləri öz üzərindən götürə
bilər. [177]
106.5. Zərər çəkmiş
şəxsin hüquqi varisi cinayət təqibi üzrə icraatda
zərər çəkmiş şəxsin əvəzinə
iştirak edir. Bu zaman o, zərər çəkmiş şəxsin
ifadə vermək hüququndan və şəxsiyyətin ayrılmaz
hüquqları istisna olmaqla, digər hüquqlardan istifadə edir
və digər vəzifələr daşıyır. Zərər
çəkmiş şəxsin hüquqi varisi zərər çəkmiş
şəxs kimi eyni əsaslar üzrə xüsusi ittihamçı
hüquqlarından istifadə edə və onun vəzifələrini
daşıya bilər.
106.6. Zərər çəkmiş
şəxsin yaxın qohumu olan hüquqi varisi istisna olmaqla, digər
hüquqi varisin aşağıdakılara
hüququ yoxdur: [178]
106.6.1. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxslə barışmaq;
106.6.2. xüsusi ittihamçı
qismində cinayət təqibindən imtina etmək;
106.6.3. zərər çəkmiş
şəxsin verdiyi şikayətdən imtina etmək.
106.7. Zərər çəkmiş
şəxsin qohumu olan hüquqi varisi
şahid qismində dindirilə bilər. [179]
106.8. Zərər çəkmiş
şəxsin hüquqi varisi bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş digər hüquqları və vəzifələri yerinə
yetirir.
Maddə 106-1. Təqsirləndirilən (şübhəli)
şəxsin hüquqi varisi[180]
106-1.1. Ölmüş təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin hüquq və vəzifələrini
cinayət işi üzrə icraat zamanı həyata keçirmək
istəyini bildirən yaxın qohumlarından biri təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin hüquqi varisi hesab olunur. Şəxs
təqsirləndirilən (şübhəli) şəxs qismində
tanınanadək ölmüşdürsə, onun yaxın qohumlarının
da həmin şəxsin hüquqi varisi qismində tanınmaq hüququ
vardır və bu Məcəllənin təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin hüquqi varisi ilə bağlı
müddəaları onlara da şamil olunur.
106-1.2. Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsində iştirakı
olan, yaxud həmin əməllə mənəvi, fiziki və ya
maddi ziyan vurulmuş yaxın qohum ölmüş şəxsin
hüquqi varisi hesab edilə bilməz.
106-1.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan bu Məcəllənin 106-1.1-ci maddəsində
göstərilən şəxsin öldüyü vaxtdan 3 (üç)
gün müddətində onun yaxın qohumlarına şəxsin
hüquqi varisi qismində tanınmaq istəyinin olub-olmaması
barədə yazılı bildiriş göndərir və ya təqdim
edir. Həmin bildirişdə şəxsin ölməsi ilə
əlaqədar cinayət təqibinə bu Məcəllənin
39.1.5-ci maddəsinə əsasən xitam verilməsinin bəraətverici
əsas hesab edilmədiyi barədə müvafiq izah da verilir. Ölmüş
şəxsin yaxın qohumu cinayət təqibinə xitam verilənədək
və ya bu Məcəllənin 282.1-1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş halda müvafiq istəyini bildirdikdə onun hüquqi
varis qismində tanınması barədə qərar qəbul edilir.
106-1.4.
Ölmüş şəxs barəsində cinayət təqibinə
bəraətverici əsaslar olmadan xitam verilməsi haqqında qərar
bu Məcəllənin 106-1.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulan bildirişin göndərildiyi və ya təqdim edildiyi gündən
20 (iyirmi) gün sonra çıxarılır. Ölmüş
şəxsin yaxın qohumu bu müddət ərzində onun hüquqi
varis qismində tanınması barədə müvafiq istəyini
bildirmədikdə, cinayət təqibinə bəraətverici
əsaslar olmadan xitam verilməsi haqqında qərarın çıxarılması
üçün müdafiəçinin razılığı
tələb olunur. Cinayət təqibinə bəraətverici əsaslar
olmadan xitam verilməsi haqqında qərarın surəti bu Məcəllənin
281-ci maddəsinin tələblərinə uyğun olaraq, cinayət
işinin materialları ilə tanış olmaq hüququ və
həmin qərardan şikayət etmək qaydası izah edilməklə,
ölmüş şəxsin yaxın qohumlarına göndərilir
və ya təqdim edilir.
106-1.5. Təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin hüquqi varisi qismində tanınması
barədə müraciət etmiş bir neçə yaxın qohum
arasından hüquqi varisin seçilməsində mübahisə
olduqda, həmin məsələni məhkəmə həll edir.
Müraciət edilən anda şəxsin təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin hüquqi varisi qismində tanınması
üçün kifayət qədər əsaslar olmadıqda,
müvafiq qərar belə əsaslar müəyyən edildikdən
dərhal sonra qəbul edilir.
106-1.6.
Şəxs təqsirləndirilən (şübhəli) şəxsin
hüquqi varisi kimi tanındıqdan sonra onun həmin qisimdə
qalması üçün əsasların olmadığı müəyyən
edildikdə, cinayət prosesini həyata keçirən orqan əsaslandırılmış
qərarı ilə bu şəxsin cinayət prosesində təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin hüquqi varisi kimi iştirakına
xitam verir. Təqsirləndirilən (şübhəli) şəxsin
hüquqi varisi cinayət işi üzrə icraatın hər hansı
anında müvafiq səlahiyyətləri öz üzərindən
götürə bilər.
106-1.7.
Təqsirləndirilən (şübhəli) şəxsin hüquqi
varisi cinayət təqibi üzrə icraatda ölmüş şəxsin
əvəzinə iştirak edir. Bu zaman o, təqsirləndirilən
şəxsin ifadə vermək hüququndan və şəxsiyyətin
ayrılmaz hüquqları və bu Məcəllənin 91.8.2-91.8.5-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş vəzifələri
istisna olmaqla, digər hüquqlardan istifadə edir və vəzifələrini
yerinə yetirir.
106-1.8. Təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin hüquqi varisinin aşağıdakılara
hüququ yoxdur:
106-1.8.1.
ölmüş şəxsin ittiham olunduğu əməlin törədilməsində
onun təqsirini etiraf etmək;
106-1.8.2.
təqsirləndirilən (şübhəli) şəxsin verdiyi
şikayətdən imtina etmək.
106-1.9.
Təqsirləndirilən (şübhəli) şəxsin hüquqi
varisi şahid qismində dindirilə bilər.
XII fəsil
Cinayət prosesində
etirazlar
Maddə 107. Etiraz və özü-özünə etirazın
ümumi müddəaları
107.1. Cinayət prosesində müvafiq
şəxslərin iştirakına etirazlar və özü-özünə
etirazlar əsaslandırılmaqla yazılı formada edilir.
107.2. Hakimin, andlı iclasçının,
prokurorun, müstəntiqin, təhqiqatçının, müdafiəçinin,
zərər çəkmiş şəxsin, (xüsusi ittihamçının),
mülki iddiaçının, mülki cavabdehin, yaxud şahidin
nümayəndəsinin, eləcə də hal şahidinin, məhkəmə
iclası katibinin, tərcüməçinin, mütəxəssisin
və ya ekspertin cinayət prosesində iştirakını istisna
edən, bu Məcəllənin 109, 110, 112—118-ci maddələri
ilə nəzərdə tutulmuş hallar mövcud olduqda, onlar
özü-özünə etiraz etməlidirlər.[181]
107.3. Etiraz aşağıdakı
qaydada edilə bilər:
107.3.1. prokurora, müstəntiqə,
təhqiqatçıya, məhkəmə iclasının katibinə,
tərcüməçiyə, mütəxəssisə, yaxud ekspertə
— cinayət prosesinin hər hansı iştirakçısı
tərəfindən cinayət prosesinin istənilən anında;
107.3.2. müdafiəçiyə,
zərər çəkmiş şəxsin, xüsusi ittihamçının,
mülki iddiaçının, mülki cavabdehin və ya şahidin
nümayəndəsinə cinayət prosesinin istənilən anında
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs,
dövlət ittihamçısı və ya xüsusi ittihamçı,
habelə zərər çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı,
mülki cavabdeh, onların qanuni nümayəndələri və
ya nümayəndələri tərəfindən;
107.3.3. hakimə , yaxud andlı
iclasçıya — cinayət prosesinin istənilən iştirakçısı
tərəfindən yalnız məhkəmə istintaqı başlananadək,
məhkəmə istintaqı başlandıqdan sonra isə yalnız
cinayət prosesinin etiraz edən hər hansı iştirakçısı
müvafiq şəxsin prosesdə iştirakını istisna edən
halların bilavasitə etiraz etməkdən əvvəl ona məlum
olduğunu sübut etdikdə;
107.3.4. hal şahidinə — müvafiq
istintaq hərəkəti başlananadək cinayət prosesinin
həmin istintaq hərəkətində iştirak etmək hüququna
malik olan hər hansı iştirakçısı tərəfindən.
107.4. Hakimə (məhkəmə
tərkibinə) və ya andlı iclasçıya etiraz məhkəmə
baxışını ləngitmək məqsədi ilə edilmişsə,
yaxud etirazın dəlilləri uydurma olarsa (həqiqətə
uyğun deyildirsə), etiraz etmiş şəxs məhkəmənin
qərarına əsasən iki yüz iyirmi manat miqdarında cərimə
edilə bilər.[182]
107.5. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan öz səlahiyyətləri daxilində cinayət
prosesinin gedişində etirazları və özü-özünə
etirazları həll etməyə, müvafiq şəxsin cinayət
prosesində iştirakını istisna edən halları aşkar
etdikdə isə öz təşəbbüsü ilə onu cinayət
prosesindən kənarlaşdırmağa haqlıdır.
107.6. Qohumluq əlaqələri
və ya digər şəxsi asılılıq münasibətləri
olan şəxslər məhkəmənin tərkibinə daxil
ola bilməzlər.
107.7. Başqa şəxslərə
edilən etirazları həll etmək səlahiyyəti olan şəxsə
edilən etiraz ilk növbədə həll edilməlidir. Hakimə
və ya andlı iclasçıya etiraz etmə ilə eyni
zamanda cinayət prosesinin digər iştirakçısına,
habelə məhkəmə iclası katibinə, tərcüməçiyə,
ekspertə və ya mütəxəssisə etiraz edildikdə,
ilk növbədə hakimə
etiraz etmə məsələsi həll edilməlidir.[183]
107.8. Bir neçə şəxsin
eyni vaxtda qohumluq və ya digər şəxsi asılılıq
münasibətlərinə görə cinayət prosesində
iştirakı istisna olunduqda, digərlərindən daha gec hakim
, andlı iclasçı və ya cinayət prosesinin iştirakçısı
vəzifəsini əldə etmiş şəxslər ilk növbədə
cinayət prosesindən kənarlaşdırılmalıdır.
107.9. Qohumluq və digər şəxsi
asılılıq münasibətləri ilə bağlı şəxslər
məhkəmə tərkibində olduqda, hansı şəxslərin
cinayət prosesindən kənarlaşdırılması məsələsini
məhkəmə iclasında sədrlik edən həll edir və
bu halda andlı iclasçı hakimdən əvvəl kənarlaşdırılmalıdır.[184]
Maddə 108. Cinayət prosesində iştirakdan azad etmə
108.0. Məhkəmə iclası
katibinin, tərcüməçinin, mütəxəssisin və
ekspertin cinayət prosesində iştirakını istisna edən
hallar yoxdursa, məhkəmə istintaqı başlananadək onları
öz xahişləri ilə aşağıdakı hallarda iştirakdan
azad edə bilər:
108.0.1. öz borcunu yerinə yetirməsinə
mane olan üzrlü səbəblər olduqda;
108.0.2. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər hallarda.
Maddə 109. Hakimə etiraz
109.1. Hakimə (məhkəmə
tərkibinə) edilən etiraz əsaslandırılmalıdır.
Etirazda konkret əsaslar olmadıqda
o, işə baxan məhkəmə tərəfindən baxılmamış
saxlanılır. Hakimə etiraz o halda əsaslı sayıla və
şərtsiz təmin edilə bilər ki, hər hansı şəxsin
cinayət prosesində hakim qismində iştirakını istisna
edən aşağıdakı hallardan heç olmasa biri olsun.
[185]
109.1.1. şəxs hakim vəzifəsinə
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən
edilmiş qaydada təyin edilmədikdə;
109.1.2. hakim Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə uyğun müvafiq cinayət işinə və
ya cinayət təqibi ilə bağlı digər materiala baxılması
üçün lazımi səlahiyyətlərə malik olmadıqda;
109.1.3. hakim həmin cinayət işi
və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər material
üzrə zərər çəkmiş şəxs, mülki
iddiaçı, mülki cavabdeh və ya onların qanuni nümayəndəsi,
yaxud nümayəndəsi olduqda;
109.1.4. hakim həmin cinayət işi
və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər material
üzrə şahid qismində dindirildikdə və ya dindirilə
bilərsə;
109.1.5. hakim həmin cinayət işi
və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər material
üzrə hal şahidi, məhkəmə iclası katibi, tərcüməçi,
mütəxəssis, yaxud ekspert qismində əvvəllər iştirak
etdikdə;
109.1.6. hakim birinci, apellyasiya və
ya kassasiya instansiyası məhkəməsində, həmçinin
hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı
yeni açılmış hallar üzrə həmin cinayət
işinin və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər
materialın baxılmasında hakim qismində əvvəllər
iştirak etdikdə (hakimin məhkəmə nəzarəti qaydasında
cinayət işi üzrə məhkəməyədək icraatda
materiallara baxması və ya işin ilkin dinlənilməsi onun
müvafiq cinayət işinə birinci instansiya, apellyasiya və
ya kassasiya instansiyası məhkəməsi tərkibində sonradan
işə baxılması hallarını istisna etmir); [186]
109.1.7. hakim ittiham və ya müdafiə
tərəfindən cinayət prosesinin hər hansı iştirakçısı
ilə, habelə belə iştirakçının qanuni nümayəndəsi
və ya nümayəndəsi ilə qohumluq, yaxud şəxsi asılılıq
münasibətində olduqda;
109.1.8. hakimin cinayət təqibində
maraqlı olmasını təsdiq edən konkret və mötəbər
sübutlar olduqda. [187]
109.2. Bu Məcəllənin 109.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallardan biri olduqda,
hakim özü-özünə etiraz etməlidir.
109.3. Etiraz məsələsini aşağıdakılar
həll edir:
109.3.1. birinci instansiya
məhkəməsində cinayət işinə, yaxud cinayət
təqibi ilə bağlı digər materiala hakim tərəfindən
təkbaşına baxıldıqda, hakimin özü-özünə
və ya ona edilmiş etirazı - həmin məhkəmənin
sədri;[188]
109.3.2. birinci, apellyasiya və kassasiya
instansiyası məhkəməsində cinayət işinə
və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər materiala
hakimlər kollegiyasından ibarət tərkibdə baxıldıqda
hakimin özü-özünə və ya ona edilmiş etirazı
— onun iştirakı olmadan hakimlər kollegiyası;
109.3.3. birinci instansiya məhkəməsində
iki hakimin və ya bütün məhkəmə tərkibinin özü
özünə, yaxud onlara edilmiş etirazı, habelə cinayət
işinə, yaxud cinayət təqibi ilə bağlı digər
materiala təkbaşına baxan məhkəmə sədrinə,
özü-özünə və ya ona edilmiş etirazı — apellyasiya
instansiyası məhkəməsinin hakimi;
109.3.4. apellyasiya və kassasiya instansiyası
məhkəməsinin iki hakiminin və ya bütün məhkəmə
tərkibinin özü-özünə, yaxud onlara edilmiş etirazı
— müvafiq olaraq apellyasiya və kassasiya instansiyası məhkəmələrinin
sədrləri.
109.4. Bu Məcəllənin 109.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda özü-özünə
etiraza və ya edilmiş etiraza baxılaraq, cinayət prosesi iştirakçılarının
və etiraz edilmiş hakimin fikri öyrənilir və müvafiq
qərar çıxarılır. Bu qərardan şikayət verilə
bilməz. Hakimlər kollegiyasında etirazın lehinə və
ya əleyhinə verilmiş səslərin sayı bərabər
olduqda hakim cinayət prosesindən kənarlaşdırılır.
109.5. Birinci, apellyasiya və ya kassasiya
instansiyası məhkəməsində özü-özünə
etiraz və ya etiraz təmin olunduqda işə həmin məhkəmədə
başqa hakimlərin iştirakı ilə baxılır. Birinci
instansiya məhkəməsində obyektiv səbəbdən bu
mümkün olmadıqda, cinayət işi və ya cinayət təqibi
ilə bağlı digər material apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən baxılması üçün başqa birinci
instansiya məhkəməsinə göndərilir.[189]
Maddə 110. Andlı iclasçıya etiraz[190]
110.1. Bu Məcəllənin 109.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallardan hər hansı
biri mövcuddursa, habelə qanuna əsasən şəxs andlı
iclasçıların siyahısına daxil edilməli şəxs
deyilsə, yaxud hakimdən və ya xidmətlə əlaqədar
cinayət prosesinin tərəflərindən asılıdırsa,
andlı iclasçıya etiraz şərtsiz təmin edilməlidir.
110.2. Andlı iclasçıların
müəyyən olunmuş sayı ilə əlaqədar, bu Məcəllənin
364-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada, ittiham
və ya müdafiə tərəfi hər hansı andlı iclasçıya
dəlilsiz etiraz edə bilər.
110.3. Andlı iclasçıya etirazı
məhkəmə iclasında sədrlik edən təkbaşına
həll edir.
Maddə 111. Andlı iclasçının öz vəzifələrini
icra etməkdən azad olunması[191]
111.1. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən andlı iclasçını öz vəzifələrini
icra etməkdən aşağıdakı hallarda azad edir:
111.1.1. o, cinayət törətməkdə
təqsirləndirildikdə və ya şübhələnildikdə;
111.1.2. onun kar, kor, digər fiziki
və ya əqli çatışmazlığı olması, habelə
məhkəmə icraatı aparılan dili bilməməsi, yaxud
kifayət qədər bilməməsi nəticəsində məhkəmə
iclasının gedişini tam qavramaq, sənədlərlə tanış
olmaq və andlı iclasçılar kollegiyası iclasında
öz fikirlərini söyləmək qabiliyyəti olmadıqda;
111.1.3. konkret iş üzrə andlı
iclasçıların seçilməsi qurtaranadək onun namizədliyinin
siyahıdan çıxarılması xahişi təmin olunduqda.
111.2. Aşağıdakı andlı
iclasçılar yazılı ərizələrində əks
olunmuş öz xahişlərinə əsasən, məhkəmə
iclasında sədrlik edən tərəfindən vəzifələrini
icra etməkdən azad oluna bilərlər:
111.2.1. 65 yaşdan yuxarı şəxslər;
111.2.2. üç yaşınadək
uşağı olan qadınlar, habelə üç yaşınadək
uşağını təkbaşına böyüdən kişilər;[192]
111.2.3. dini və sair etiqadlarına
görə ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində
iştirakı mümkün hesab edilməyən şəxslər;
111.2.4. xidməti vəzifəsinin
icrasından ayrılması ilə əlaqədar ictimai və
dövlət mənafeyinə əhəmiyyətli zərər
vura biləcək şəxslər;
111.2.5. məhkəmə iclasında
iştirak etməməsinə digər üzrlü səbəbləri
olan şəxslər.
Maddə 112. Prokurora etiraz
112.1. Prokurora etiraz bu Məcəllənin
109.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallardan hər
hansı biri (109.1.6-cı maddədə göstəriləndən
başqa) mövcud olduqda əsaslı sayılmalı və şərtsiz
təmin olunmalıdır: [193]
112.2. Prokurorun cinayət işi üzrə
ibtidai araşdırma aparılmasında iştirakı və ya
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirməsi
onun məhkəmədə dövlət ittihamını müdafiə
etməsini istisna edir.
112.3. Bu Məcəllənin 109.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallardan hər hansı
biri (109.1.6-cı maddədə göstəriləndən başqa)mövcud
olduqda, prokuror özü-özünə etiraz etməlidir. [194]
112.4. Prokurora etiraz məsələsini
aşağıdakılar həll edirlər:
112.4.1. cinayət təqibi üzrə
məhkəməyədək icraatın gedişi zamanı — yuxarı
prokuror;
112.4.2. cinayət
işinə və ya cinayət təqibi ilə bağlı digər
materiala hakim tərəfindən təkbaşına baxılması
zamanı - məhkəmə iclasında sədrlik edən;[195]
112.4.3. məhkəmədə cinayət
işinə hakimlər kollegiyası tərkibində baxılması
zamanı — hakimlər kollegiyası.
Maddə 113. Müstəntiqə və ya təhqiqatçıya
etiraz
113.1. Müstəntiqə və
ya təhqiqatçıya etiraz bu Məcəllənin 109.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallardan hər hansı biri mövcud
olduqda əsaslı sayılmalı və şərtsiz təmin
olunmalıdır.
113.2. Müstəntiqin və ya təhqiqatçının
cinayət işi üzrə ibtidai araşdırma aparılmasında
iştirakı, qanunun əhəmiyyətli dərəcədə
pozulması halları istisna olmaqla, həmin cinayət işi üzrə
ibtidai araşdırmada onun sonrakı iştirakını istisna
etmir.
113.3. Bu Məcəllənin 109.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallardan hər hansı
biri mövcud olduqda, müstəntiq və ya təhqiqatçı
özü-özünə etiraz etməlidir.
113.4. Müstəntiqə və
ya təhqiqatçıya etiraz məsələsi ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror tərəfindən
həll edilir.
Maddə 114. Müdafiəçiyə və nümayəndəyə
etiraz
114.1. Müdafiəçiyə,
həmçinin zərər çəkmiş şəxsin (xüsusi
ittihamçının), mülki iddiaçının, mülki
cavabdehin və ya şahidin nümayəndəsinə etiraz onun
cinayət prosesində sonrakı iştirakını istisna edən
aşağıdakı hallardan hər hansı biri olduqda əsaslı
sayılmalı və şərtsiz təmin olunmalıdır:
114.1.1. cinayət prosesində iştirak
edən və ya əvvəllər iştirak etmiş hakimlə,
andlı iclasçı ilə, prokurorla, müstəntiqlə,
təhqiqatçı ilə və ya məhkəmə iclasının
katibi ilə qohumluq əlaqələrinin, habelə bu şəxslərdən
şəxsi və ya xidməti asılılığın olması;[196]
114.1.2. cinayət təqibi üzrə
icraatda hakim, andlı iclasçı, prokuror, müstəntiq,
təhqiqatçı, hal şahidi, məhkəmə iclasının
katibi, tərcüməçi, mütəxəssis, ekspert və
ya şahid qismində iştirak etməsi;
114.1.3. hakim, prokuror, müstəntiq
və ya təhqiqatçı vəzifələrini tutması
(təqsirləndirilən, şübhəli şəxsin və
ya cinayət prosesinin fəaliyyət qabiliyyəti olmayan iştirakçısının
qanuni nümayəndəsi olması, yaxud mülki iddiaçı
və ya mülki cavabdeh kimi tanınmış işlədiyi orqanın
nümayəndəsi qismində iştirak etməsi hallarından
başqa);
114.1.4. qanuni mənafeyini müdafiə
etdiyi təqsirləndirilən və ya şübhəli şəxsin,
həmçinin təmsil etdiyi zərər çəkmiş
şəxs, mülki iddiaçı, yaxud mülki cavabdehin qanuni
mənafeyi ilə ziddiyyət təşkil edən şəxsə
hüquqi yardım göstərməsi; [197]
114.1.5. qanuna və ya məhkəmənin
hökmünə əsasən müdafiəçi və ya nümayəndə
olmaq hüququnun olmaması.
114.2. Bu Məcəllənin 114.1-ci
maddəsində göstərilən hallardan hər hansı biri
olduqda müdafiəçi, habelə zərər çəkmiş
şəxsin (xüsusi ittihamçının), mülki iddiaçının,
mülki cavabdehin və şahidin nümayəndəsi özü-özünə
etiraz etməlidir.
114.3. Müdafiəçiyə,
habelə zərər çəkmiş şəxsin (xüsusi
ittihamçının), mülki iddiaçının, mülki
cavabdehin və şahidin nümayəndəsinə etiraz məsələsi
cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
həll edilir.
114.4. Müdafiəçi və
ya nümayəndə qismində təyin edilmiş şəxsin
səriştəsinə və ya vicdanlı olmasına şübhə
və ya digər səbəblər olduqda, müdafiə olunan,
yaxud təmsil etdiyi şəxsin vəsatəti əsasında
müdafiəçi və ya nümayəndə cinayət prosesindən
kənarlaşdırılmalıdır.
Maddə 115. Hal şahidinə etiraz
115.1. Bu Məcəllənin 109.1.3—109.1.8-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallardan hər
hansı biri mövcud olduqda, habelə şəxs bu Məcəllənin
94.1-ci maddəsində göstərilən tələblərə
uyğun olmadıqda, o, hal şahidi qismində cinayət prosesində
iştirak edə bilməz.
115.2. Hal şahidinin iştirakının
mütəmadi xarakter daşıması halları istisna olunmaqla,
onun istintaq hərəkətinin icraatında əvvəllər
iştirakı həmin cinayət təqibi üzrə aparılan
digər istintaq hərəkətinin icraatında təkrar iştirakını
istisna etmir.
115.3. Hal şahidinə etiraz məsələsini
istintaq hərəkətlərini aparan şəxs həll edir.
115.4. Bu Məcəllənin 115.1
və 115.2-ci maddələrinin tələblərinə zidd hər
hansı şəxsin istintaq hərəkətlərinin aparılmasında
hal şahidi qismində iştirakı həmin hərəkətin
etibarsız hesab edilməsinə əsas ola bilər.
Maddə 116. Məhkəmə iclasının katibinə
etiraz
116.1. Məhkəmə iclasının
katibi bu Məcəllənin 109.1.3—109.1.8-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallardan hər hansı biri mövcud
olduqda, habelə o, qanuna və ya məhkəmənin hökmünə
əsasən məhkəmə iclasının katibi olmağa haqlı
deyilsə, cinayət prosesində məhkəmə iclasının
katibi qismində iştirak edə bilməz.
116.2. Şəxsin məhkəmə
iclasında məhkəmə iclasının katibi qismində əvvəlki
iştirakı onun sonrakı məhkəmə iclaslarında həmin
qisimdə iştirakını istisna etmir.
116.3. Məhkəmə iclasının
katibinə etiraz aşağıdakı kimi həll edilir:
116.3.1. cinayət işinə və
ya cinayət təqibi ilə bağlı digər materiala hakim
tərəfindən təkbaşına və ya andlılar məhkəməsinin
iştirakı ilə baxılarkən — məhkəmə iclasında
sədrlik edən tərəfindən;[198]
116.3.2. cinayət işinə məhkəmədə
kollegial tərkibdə baxılarkən — məhkəmənin tərkibi
tərəfindən.
Maddə 117. Tərcüməçiyə və ya mütəxəssisə
etiraz
117.1. Tərcüməçi və
ya mütəxəssis bu Məcəllənin 109.1.3—109.1.8-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallardan hər hansı biri mövcud
olduqda, habelə onlar qanuna və ya məhkəmənin hökmünə
əsasən tərcüməçi və ya mütəxəssis
olmağa haqlı deyilsə, cinayət prosesində iştirak edə
bilməzlər.
117.2. Şəxsin tərcüməçi
və ya mütəxəssis qismində cinayət prosesində
əvvəlki iştirakı onun müvafiq qisimdə bundan sonra
cinayət prosesində iştirakını istisna etmir.
117.3. Tərcüməçiyə
və ya mütəxəssisə etiraz aşağıdakı
qaydada həll olunur:
117.3.1. cinayət işinə məhkəmədə
kollegial tərkibdə baxılarkən — məhkəmənin tərkibi
tərəfindən;
117.3.2. təhqiqat və ya ibtidai
istintaq aparılarkən — müvafiq olaraq təhqiqatçı,
müstəntiq və ya prokuror tərəfindən;
117.3.3. cinayət işinə və
ya digər materiala hakim tərəfindən təkbaşına
və ya andlı iclasçıların iştirakı ilə
baxılarkən — məhkəmə iclasında sədrlik edən
tərəfindən.[199]
Maddə 118. Ekspertə etiraz
118.1. Ekspert aşağıdakı
hallarda cinayət prosesində iştirak edə bilməz:
118.1.1. bu Məcəllənin 109.1.3—
109.1.8-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş halların
hər hansı biri mövcud olduqda;
118.1.2. qanuna və ya məhkəmənin
hökmünə əsasən onun ekspert olmaq hüququ olmadıqda;
118.1.3. o, təftiş, yaxud digər
yoxlama hərəkətləri aparmışdırsa və nəticədə
bunlar cinayət işinin başlanmasına əsas olmuşdursa.
118.2. rəyin düzgünlüyünə
şübhə yaranması ilə əlaqədar təkrar ekspertizanın
aparılması hallarından başqa şəxsin ekspert qismində
cinayət prosesində əvvəlki iştirakı onun bundan sonra
cinayət prosesində iştirakını istisna etmir.
118.3. Ekspertə etiraz aşağıdakı
qaydada həll edilir:
118.3.1. ibtidai istintaq və ya təhqiqat
aparılarkən — müvafiq olaraq təhqiqatçı, müstəntiq
və ya prokuror tərəfindən;
118.3.2. cinayət işinə və
ya digər materiala məhkəmədə hakim tərəfindən
təkbaşına və ya andlı iclasçılar tərəfindən
baxılarkən — məhkəmə iclasında sədrlik edən
tərəfindən;[200]
118.3.3. cinayət işinə məhkəmədə
kollegial tərkibdə baxılarkən — məhkəmənin tərkibi
tərəfindən.
XIII fəsil
Cinayət prosesində
iştirak edən şəxslərin hüquqlarının və
qanuni mənafelərinin təmin edilməsi
Maddə 119. Şəxsin cinayət prosesinin iştirakçısı
qismində tanınması barədə ərizələrə
baxılmasının məcburiliyi
119.1. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş kifayət qədər əsaslar olduqda hər bir şəxs
özünün zərər çəkmiş şəxs, xüsusi
ittihamçı, mülki iddiaçı, mülki cavabdeh, onların
və ya şahidin qanuni nümayəndəsi, yaxud nümayəndəsi
qismində tanınması barədə ərizə ilə cinayət
prosesini həyata keçirən orqana müraciət etməyə
haqlıdır.
119.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan şəxsin zərər çəkmiş
şəxs, xüsusi ittihamçı, mülki iddiaçı,
mülki cavabdeh, onların və ya şahidin qanuni nümayəndəsi,
yaxud nümayəndəsi qismində tanınması barədə
ərizəsini aldığı andan 3 (üç) gündən
gec olmayaraq ona baxmalı və nəticəsindən asılı
olaraq müvafiq qərar qəbul etməklə bu qərarın
surətini ərizəçiyə göndərməlidir.
119.3. Ərizəçi aşağıdakı
hüquqlara malikdir:
119.3.1. cinayət prosesinin iştirakçısı
qismində tanınmasının rədd edilməsi barədə
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qərarının
surətini aldığı vaxtdan 5 (beş) gün müddətində
qəbul edilmiş qərardan məhkəməyə şikayət
vermək;
119.3.2. cinayət prosesinin iştirakçısı
qismində tanınması üçün ərizə verildiyi
gündən 1 (bir) ay müddətində onun ərizəsi üzrə
qərar çıxarılmadıqda, ərizəyə baxmalı
olan cinayət prosesini həyata keçirən orqanın hərəkətlərindən
məhkəməyə şikayət vermək və ya məhkəmə
vasitəsi ilə onun cinayət prosesinin iştirakçısı
qismində tanınması üçün məhkəməyə
ərizə vermək.
119.4. Ölmüş təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin və ya cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməli törətmiş, lakin
təqsirləndirilən (şübhəli) şəxs qismində
tanınanadək ölmüş şəxsin, habelə hadisə
nəticəsində ölmüş zərərçəkmiş
şəxsin yaxın qohumu özünün hüquqi varis qismində
tanınmasını tələb edə bilər. Onun ərizəsinə
cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
bu Məcəllənin 119.2-ci maddəsi ilə nəzərdə
tutulmuş qaydada baxılır. [201]
Maddə 120. Cinayət işi üzrə icraatda iştirak
edən şəxslərə hüquq və vəzifələrinin,
onların həyata keçirilməsi imkanlarının izah edilməsi
120.1. Cinayət prosesində iştirak
edən hər bir şəxsin öz hüquq və vəzifələrini,
seçdiyi mövqeyinin hüquqi nəticələrini bilməyə,
habelə onun iştirakı ilə keçirilən prosessual hərəkətlərin
mahiyyəti ilə tanış olmaq üçün ona təqdim
edilmiş sənədlərin məzmunu barədə izahlar almağa
hüququ vardır.
120.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan aşağıdakıları etməlidir:
120.2.1. cinayət prosesində iştirak
edən hər bir şəxsə hüquq və vəzifələrini
izah etmək, onların həyata keçirilməsinə imkan yaratmaq
(bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda
və qaydada şəxsə onun hüquq və vəzifələri
sadalanan yaddaş vərəqinin verilməsi cinayət prosesini
həyata keçirən orqanı həmin şəxsin xahişi
ilə müvafiq izahlar verməkdən azad etmir);
120.2.2. etiraz edilə bilən şəxslərin
soyadları və bu şəxslər barədə digər zəruri
məlumatları cinayət prosesinin iştirakçılarına
bildirmək.
120.3. Cinayət prosesinin iştirakçısı
statusunu əldə etmiş şəxsin hüquq və vəzifələri
onun iştirakı ilə keçirilən istintaq və ya digər
prosessual hərəkətlərin icraatına başlanmamışdan
və onun cinayət prosesinin iştirakçısı qismində
hər hansı bir mövqeyini bildirməmişdən əvvəl
izah edilir.
120.4. Məhkəmə iclasına
gəlmiş cinayət prosesi iştirakçısına cinayət
işi üzrə məhkəməyədək icraatda hüquq
və vəzifələrinin izah edilib-edilməməsindən asılı
olmayaraq məhkəmə onun hüquq və vəzifələrini
izah etməlidir.
120.5. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan, istintaq və ya digər prosessual hərəkətləri
həyata keçirən şəxs hal şahidinə, tərcüməçiyə,
mütəxəssisə, ekspertə onların iştirakı ilə
keçirilən hər bir istintaq və ya digər prosessual hərəkətə
başlanmamışdan əvvəl onların hüquq və vəzifələrini
izah etməlidir. Ekspertin hüquq və vəzifələri cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın xahişi ilə onu
təyin etmiş ekspert idarəsinin rəhbəri tərəfindən
də izah edilə bilər. Şahidin hüquq və vəzifələri
cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
bir dəfə birinci dindirmədən əvvəl və təkrarən
məhkəmə iclasında izah edilir.
120.6. Cinayət prosesi iştirakçılarına,
habelə cinayət prosesində iştirak edən digər şəxslərə
hüquq və vəzifələri şəxsin inkişaf səviyyəsi,
həyat təcrübəsi, təhsili və digər hallar nəzərə
alınmaqla izah edilməlidir. Bu şəxslərin hər birinin
xahişi ilə cinayət prosesini həyata keçirən orqan
onun hüquq və vəzifələrini təkrarən izah etməlidir.
120.7. Hüquq və vəzifələr
prokurora, müdafiəçiyə, ali hüquq təhsili olan ittiham
və ya müdafiə tərəfi təmsil edən digər şəxsə,
habelə müvafiq iş təcrübəsi olan məhkəmə
iclasının katibinə izah edilməyə də bilər.
Maddə 121. Vəsatətlərə və xahişlərə
baxılmasının məcburiliyi
121.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan aşağıdakıları yerinə yetirməlidir:
121.1.1. istintaq və ya digər prosessual
hərəkət aparılan zaman cinayət prosesi tərəflərinin
verdikləri vəsatətləri, habelə cinayət prosesində
iştirak edən digər şəxslərin xahişlərini
bu hərəkətlərin (məhkəmə iclasının)
protokoluna daxil etmək;
121.1.2. cinayət təqibi üzrə
icraatın materiallarına cinayət prosesi tərəflərinin,
habelə cinayət prosesində iştirak edən digər şəxslərin
yazılı vəsatətlərini və xahişlərini əlavə
etmək;
121.1.3. bu Məcəllədə
digər qayda nəzərdə tutulmayıbsa, vəsatətlərə
və xahişlərə onların verilməsindən bilavasitə
sonra baxmaq və nəticələri üzrə müvafiq qərar
çıxarmaq (vəsatətin həll olunması cinayət prosesini
həyata keçirən orqan tərəfindən vəsatət
üzrə qərarın qəbul edilməsi üçün
əhəmiyyətli hallar müəyyən edilənədək
təxirə salına bilər; bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda vəsatətin vaxtında verilməməsi onun
baxılmamış saxlanılmasına səbəb olur);
121.1.4. vəsatətə və
ya xahişə əsasən qəbul edilmiş qərarın surətini
dərhal ərizəçiyə göndərmək.
121.2. Vəsatətə və ya
xahişə əsasən qəbul edilmiş qərar əsaslandırılmalı
və həmin qərarda ərizəçinin dəlillərinə
verilmiş qiymət öz əksini tapmalıdır. Cinayət
təqibi ilə bağlı olan bütün halların lazımi
hüquqi prosedur daxilində hərtərəfli, tam və obyektiv
araşdırılmasına, cinayət prosesi iştirakçılarının
və cinayət prosesində iştirak edən digər şəxslərin
pozulmuş hüquqlarının və qanuni mənafelərinin
bərpa edilməsinə yönəldilmiş vəsatət və
xahişlər rədd edilə bilməz.
121.3. Vəsatətin və ya xahişin
rədd edilməsi onların cinayət prosesinin sonrakı mərhələlərində
və ya cinayət prosesini həyata keçirən digər orqana
vəsatət və ya xahişlə təkrar müraciətinə
mane olmur. Vəsatətin və xahişin digər hallarda təkrar
verilməsi yeni dəlil gətirildikdə və ya cinayət prosesinin
gedişində onların təmin edilməsinin zəruriliyi təsdiq
olunduqda mümkündür.
Maddə 122. Prosessual hərəkətlərdən və
qərarlardan şikayət etmək hüququ
122.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərdən
və ya qərarlarından cinayət prosesinin iştirakçıları,
habelə bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada cinayət prosesində iştirak edən digər
şəxslər tərəfindən şikayət verilə bilər.
122.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərindən
və ya qərarlarından şikayət aşağıdakılara
verilir:
122.2.1. təhqiqatçının
və ya müstəntiqin hərəkətindən və ya qərarından
— ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora;
122.2.2. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun hərəkətindən
və ya qərarından — yuxarı prokurora;
122.2.3. bu Məcəllənin 449.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş təhqiqatçının,
müstəntiqin və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun hərəkətlərindən
və ya qərarlarından — məhkəmə nəzarəti funksiyasını
həyata keçirən məhkəməyə;
122.2.4. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda məhkəmənin hərəkətlərindən
və ya qərarlarından — yuxarı məhkəməyə.
122.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın hərəkətlərindən və
qərarlarından şikayət yazılı, bu Məcəllə
ilə ərizənin yazılı forması xüsusi nəzərdə
tutulmadıqda isə şifahi ola bilər (cinayət prosesini həyata
keçirən orqan şifahi şikayəti bu zaman aparılan
prosessual hərəkət protokolunda və ya ayrı protokolda qeyd
edir).
122.4. Şikayət bilavasitə,
yaxud hərəkətindən və ya qərarından şikayət
edilən cinayət prosesini həyata keçirən orqan vasitəsilə
verilir. Öz hərəkətlərindən və ya qərarlarından,
yaxud başqa şəxslərin hərəkətlərindən
və ya qərarlarından şikayəti qəbul etmiş təhqiqatçı,
müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə, bu Məcəllədə
digər müddətlər nəzərdə tutulmayıbsa, onu
aldığı andan təxirə salınmadan 24 saat müddətində
aidiyyəti üzrə baxılması üçün göndərməlidir.
122.5. Cinayət prosesi iştirakçısının
şikayətinə təxirə salınmadan və hər bir
halda cinayət prosesini həyata keçirən orqanın onu aldığı
gündən 3 (üç) gündən gec olmayaraq baxılmalıdır.
Cinayət prosesində iştirak edən digər şəxslərin
şikayətlərinə cinayət prosesini həyata keçirən
orqanlar tərəfindən şikayətin alındığı
gündən 15 (on beş) gündən gec olmayaraq baxılır.
Bu Məcəllədə şikayətlərə baxılmasının
digər müddətləri də nəzərdə tutula bilər.
122.6. Şikayət cinayət prosesi
iştirakçısı və ya cinayət prosesində iştirak
edən digər şəxs və ya onun nümayəndəsi tərəfindən
imzalanmadıqda, yaxud şikayət edilən hərəkət
və ya qərar göstərilmədikdə, baxılmadan saxlanıla
və ya geri qaytarıla bilər.
122.7. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın, yaxud istintaq və ya digər prosessual
hərəkəti həyata keçirən şəxsin hərəkət
və qərarından verilmiş şikayətləri aşağıdakı
şəxslərin geri götürməyə hüququ vardır:
122.7.1. şikayəti verən şəxsin
özü (şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin qanuni mənafeləri naminə verilmiş şikayət
yalnız onların razılığı ilə geri götürülə
bilər);
122.7.2. müdafiəçisinin
şikayətini — şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs;
122.7.3. nümayəndəsinin şikayətini
(qanuni nümayəndənin şikayətindən başqa) — mülki
iddiaçı, zərər çəkmiş şəxs (xüsusi
ittihamçı), mülki cavabdeh.
122.8. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallardan başqa, şikayətin geri götürülməsi
müəyyən edilmiş müddətlər keçməmiş
onun təkrar verilməsinə mane olmur.
122.9. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin qanuni mənafeyi naminə
onun özü və ya başqa şəxs tərəfindən
verilmiş şikayətdən cinayət prosesini həyata keçirən
orqan bu şəxsin əleyhinə istifadə etməyə haqlı
deyil.
122.10. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan şikayətin dəlilləri üzrə
əsaslandırılmış qərar qəbul edir və bu barədə
şikayətçiyə yazılı məlumat verir.
122.11. Cinayət prosesi iştirakçılarının
və ya cinayət prosesində iştirak edən digər şəxslərin
bu Məcəllədə və Azərbaycan Respublikasının
digər qanunlarında nəzərdə tutulmuş hüquqi müdafiə
vasitələri tükəndikdə, Azərbaycan Respublikasının
beynəlxalq müqavilələrinə əsasən onlar insan
hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üzrə
beynəlxalq məhkəmələrə müraciət etməyə
haqlıdırlar.
Maddə 123. Cinayət prosesində iştirak edən zərər
çəkmiş şəxslərin, şahidlərin, təqsirləndirilən
və digər şəxslərin dövlət müdafiəsi
üçün tədbirlər görülməsinin məcburiliyi
123.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan zərər çəkmiş şəxsin,
şahidin, təqsirləndirilən şəxsin və ya cinayət
prosesində iştirak edən digər şəxsin cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş qəsdlərdən müdafiəyə
ehtiyacı olduğu və ya ehtiyacı ola biləcəyi halları
aşkar etdikdə, bu şəxslərin xahişi və ya öz
təşəbbüsü ilə onların dövlət müdafiəsi
üçün müvafiq qərar qəbul etməklə təhlükəsizlik
tədbirləri görməlidir.
123.2. Cinayət prosesində iştirak
edən şəxslərin müdafiəsi üçün təhlükəsizlik
tədbirləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə
nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada həyata keçirilir.
123.3. Cinayət prosesində iştirak
edən şəxslərin onların müdafiəsi üçün
təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi barədə
vəsatətlərinə və xahişlərinə cinayət
prosesini həyata keçirən orqan təxirə salınmadan,
lakin bu vəsatətləri aldıqdan sonra 72 saatdan gec olmayaraq
baxmalıdır. Vəsatətə və ya xahişə baxılması
nəticəsi ərizəçiyə dərhal bildirilməli
və ona cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
müvafiq qərarın surəti göndərilməlidir.
123.4. Ərizəçi onun müdafiəsi
üçün təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi
barədə vəsatətin və ya xahişin rədd edilməsinə
dair qərarın surətini aldıqdan sonra 5 (beş) gün müddətində
məhkəməyə şikayət etməyə, yaxud vəsatətin
və ya xahişin verildiyi andan 7 (yeddi) gün müddətində
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın müvafiq
qərarının surətini almadıqda təhlükəsizlik
tədbirlərinin görülməsi üçün məhkəməyə
müraciət etməyə haqlıdır.
123.5. Müdafiə üçün
təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsindən
imtina edildikdən sonra cinayət prosesində iştirak edən
şəxs yenidən hədəyə və ya hücuma məruz
qaldıqda, yaxud vəsatətdə və ya xahişdə əvvəllər
öz əksini tapmayan digər hallar yarandıqda, bu, onun göstərilən
tədbirlərin görülməsi barədə təkrarən
vəsatətlə və ya xahişlə müraciət etməsinə
mane olmur.
Maddə 123-1. İnsan alverinin qurbanına bərpa və
fikirləşmə müddətinin verilməsi[202]
Törədilmiş və ya hazırlanan
cinayət haqqında məlumatlara baxarkən təhqiqat orqanının
əməkdaşı, müstəntiq və ya ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror insan alverinin
qurbanına öz vəziyyətini bərpa etmək, cinayətkarların
təsirindən yayınmaq və cinayət təqibi orqanları
ilə əməkdaşlıq etmək barədə düşünülmüş
qərar qəbul etmək üçün 30 gün bərpa və
fikirləşmə müddətinin verilməsi barədə qərar
qəbul edir.
Maddə 123-2. Uşaqların hüquqlarının
müdafiəsi üçün tədbirlər[203]
123-2.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanlar tərəfindən uşaqların
hüquqlarının müdafiəsi üçün
aşağıdakı tədbirlər görülməlidir:
123-2.1.1. uşaqların qanuni
nümayəndələrinə onların
şikayətləri ilə bağlı görülən
tədbirlər, habelə cinayət təqibinin gedişatı
barədə məlumat verilməsi;
123-2.1.2. cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan uşaqların qanuni
nümayəndələrinə uşaqlara qarşı cinsi
istismar və ya cinsi zorakılıqla bağlı
cinayətə görə tutulmuş, həbs edilmiş və
ya məhkum edilmiş şəxsin azad edilməsi
barədə məlumat verilməsi;
123-2.1.3. uşaqların hüquq və
mənafelərinin təmin edilməsi məqsədilə
onlara yardım göstərilməsi;
123-2.1.4. cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan uşaqların,
onların ailələrinin və şahidlərin
təhlükəsizliyinin təmin edilməsi;
123-2.1.5. cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan uşaq və ya onun
qanuni nümayəndəsi tələb etdikdə pulsuz
hüquqi yardım göstərilməsi üçün
uşaqlarla iş üzrə daha təcrübəli
vəkilin iştirakının təmin edilməsi;
123-2.1.6. uşaqların valideynlərinin
və ya digər qanuni nümayəndələrinin maraqlar
toqquşmasına görə cinayət prosesində iştirak
etməyə buraxılmadığı hallarda, qəyyumluq
və himayəçilik orqanının uşaqlar
üçün qanuni nümayəndə qismində təyin
edilməsi;
123-2.1.7. uşaqlara verilən
məlumatların onların yaşına və psixi
inkişafı səviyyəsinə uyğun qaydada və onların
başa düşdükləri dildə təqdim olunması;
123-2.1.8. uşağın mənafeyi,
yaxud cinayət-prosessual fəaliyyətin məqsədləri
üçün belə təmasın tələb olunduğu
hallar istisna olmaqla, cinayət prosesinin istənilən
mərhələsində uşaqla şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs arasında təmasın
olmamasının təmin edilməsi.
123-2.2. Uşaqlardan ifadə
alınarkən aşağıdakılar təmin edilir:
123-2.2.1. cinayət haqqında cinayət
təqibi orqanlarına məlumat daxil olduqdan sonra
uşağın mənafeyi tələb etdiyi hallar istisna
olmaqla, hər hansı gecikdirməyə yol verilmədən
uşaqdan ifadə alınır;
123-2.2.2. uşaqdan ifadənin
alınması bu məqsədlə ayrılmış
yerlərdə və ya yaradılmış xüsusi
şəraitdə həyata keçirilir;
123-2.2.3. uşaqdan ifadənin
alınması cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın bu məqsədlə xüsusi hazırlıq
keçmiş əməkdaşları tərəfindən
həyata keçirilir;
123-2.2.4. mümkün olduğu hallarda
uşaqdan təkrar ifadənin alınması eyni şəxs
tərəfindən həyata keçirilir;
123-2.2.5. uşaqdan ifadələr iş
üçün əhəmiyyətli hallarda və
mümkün qədər az sayda alınmalıdır;
123-2.2.6. mümkün olduğu hallarda
uşaqdan bütün ifadələr videoçəkiliş
aparılmaqla alınır.
123-2.3. Uşaq müvafiq istəyini
bildirdikdə və ya onun mənafeyi nəzərə
alınmaqla, uşağın məhkəmə zalında
iştirak etmədən informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından
istifadə etməklə ifadə verməsi təmin olunur.
123-2.4. Uşaqlara qarşı cinsi
istismar və ya cinsi zorakılıqla bağlı cinayət
üzrə məhkəmə iclası qapalı keçirilir.
Üçüncü
bölmə
Sübutlar və
sübutetmə
XIV fəsil
Sübutlar
Maddə 124. Sübutların anlayışı və növləri
124.1. Məhkəmənin və
ya cinayət prosesi tərəflərinin əldə etdiyi mötəbər
dəlillər (məlumatlar, sənədlər, əşyalar)
cinayət təqibi üzrə sübutlar hesab olunur. Bu sübutlar:
124.1.1. cinayət-prosessual qanunvericiliyinin
tələblərinə əməl edilməklə insan və
vətəndaşın konstitusiya hüquq və azadlıqları
məhdudlaşdırılmadan və ya məhkəmənin qərarı
əsasında (bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş
təxirə salına bilməyən hallarda isə müstəntiqin
qərarı əsasında) məhdudlaşdırmaqla əldə
olunmalı;
124.1.2. hadisənin cinayət hadisəsi
olub-olmamasını, törədilmiş əməldə cinayətin
əlamətlərinin olub-olmamasını, bu əməlin təqsirləndirilən
şəxs tərəfindən törədilib-törədilməməsini,
onun təqsirli olub-olmamasını, habelə ittihamın düzgün
həll edilməsi üçün əhəmiyyət kəsb
edən digər hallar göstərilməlidir.
124.2. Cinayət prosesində aşağıdakılar
sübut kimi qəbul olunur:
124.2.1. şübhəli, təqsirləndirilən
və zərər çəkmiş şəxsin və şahidlərin
ifadələri;
124.2.2. ekspertin rəyi;
124.2.3. maddi sübutlar;
124.2.4. istintaq və məhkəmə
hərəkətlərinin protokolları;
124.2.5. digər sənədlər.
Maddə 125. Sübutların mümkünlüyü
125.1. Məlumatların, sənədlərin
və digər əşyaların həqiqiliyinə, yaranma mənbəyinə
və əldə edilməsi hallarına şübhələr
olmadıqda onlar sübut kimi qəbul edilə bilərlər.
125.2. Aşağıdakı hallarda
əldə edilmiş məlumatların, sənədlərin və
digər əşyaların cinayət işi üzrə sübut
kimi qəbul edilməsinə yol verilmir:
125.2.1. İnsan və vətəndaşların
konstitusiya hüquqlarının və azadlıqlarının,
yaxud bu Məcəllənin digər tələblərinin pozulması
ilə cinayət prosesi iştirakçılarının qanunla
təminat verilən hüquqlarından məhrum etmə və
ya onları məhdudlaşdırmaqla bu sübutların həqiqiliyinə
hər hansı yolla təsir göstərəcəyi və ya
göstərə biləcəyi halda;
125.2.2. zorakılıq, hədə-qorxu,
aldatma, işgəncə və digər qəddar, qeyri-insani, yaxud
ləyaqəti alçaldan hərəkətlərin tətbiq
edilməsi ilə;
125.2.3. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin müdafiə hüquqlarının,
cinayət mühakimə icraatının aparıldığı
dili bilməyən şəxsin hüquqlarının pozulması
ilə;
125.2.4. cinayət prosesində iştirak
edən şəxsin hüquq və vəzifələrinin izah
edilməməsi, tam və ya düzgün izah edilməməsi
nəticəsində öz hüquq və vəzifələrini
yanlış başa düşməsindən istifadə etməklə;
125.2.5. cinayət təqibi üzrə
icraatı həyata keçirmək, istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlər aparmaq hüququ olmayan şəxs tərəfindən
bu hərəkətlər edildikdə;
125.2.6. cinayət prosesində onun
iştirakını istisna edən halları bildiyi və ya bilməli
olduğu halda etiraz edilməli şəxsin iştirakı ilə;
125.2.7. istintaq və ya digər prosessual
hərəkətlərin icraatı qaydaları kobud pozuntularla
aparıldıqda;
125.2.8. sənədi və ya digər
əşyanı tanımağa qadir olmayan, onun həqiqiliyini,
mənbəyini, əldə olunma hallarını təsdiq edə
bilməyən şəxsdən alındıqda;
125.2.9. məhkəmə iclasında
məlum olmayan şəxsdən, yaxud müəyyən olunmayan
mənbədən alındıqda;
125.2.10. müasir elmi baxışlara
zidd üsulların tətbiqi nəticəsində alındıqda.
125.3. Bu Məcəllənin 125.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda alınmış
məlumatlar, sənədlər və əşyalar hüquqi qüvvəsi
olmayan hesab edilir və onlar ittihamın düzgün həlli üçün
hər hansı halın sübut olunmasında istifadə edilə
bilməz.
125.4. Bu Məcəllənin 125.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş pozuntularla əldə
edilmiş materiallar müvafiq pozuntu faktlarının və onlara
yol vermiş şəxslərin təqsirliyinin sübut edilməsində
istifadə oluna bilər.
125.5. Cinayət-prosessual qanunvericiliyinin
tələblərinin ittiham tərəfindən pozulması nəticəsində
sübuti əhəmiyyətini itirmiş hesab oluna bilən materialın
sübut qismində qəbul edilməsinə müdafiə tərəfinin
vəsatəti əsasında yol verilir. Bu halda həmin sübut
digər proses iştirakçılarına deyil, yalnız müvafiq
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsə
sübut kimi aid olur. Bu materialların sübut kimi qəbul edilməsi
onun düzgünlüyünün mübahisə olunmasına mane
olmur.
125.6. Müvafiq cinayət təqibi
üzrə əhəmiyyət kəsb edən hər hansı
hal üzrə verilmiş şikayət və çıxarılmış
prosessual qərar yalnız şikayətin verilməsi və ya
prosessual qərarın çıxarılması faktını
təsdiq edir və sübut kimi qəbul oluna bilməz.
125.7. Cinayət təqibi üzrə
icraat zamanı məlumatlardan, sənədlərdən və əşyalardan
sübut kimi istifadə edilməsinin qeyri-mümkünlüyünü,
habelə onlardan məhdud istifadə edilməsinin mümkünlüyünü
prosesi aparan orqan öz təşəbbüsü və ya cinayət
prosesi tərəflərinin vəsatəti ilə müəyyən
edir.
125.8. Bu Məcəllənin tələblərinə
riayət olunmaqla sübutlar əldə edildikdə, onların
qəbul olunmasının yolverilməzliyinin əsaslandırılması
mübahisə edən tərəfin üzərinə düşür.
125.9. Cinayət işinə andlı
iclasçıların kollegiyasında baxılarkən məhkəmə
iclasında sədrlik edən məhkəmə baxışında
sübut kimi qəbul edilə bilməyən materialları çıxarır
və onların hüquqi əsassızlığını andlı
iclasçılara izah edir, bununla əlaqədar andlı iclasçılarda
cinayət prosesi tərəflərinin yanlış fikir yaratmasının
qarşısını alır.[204]
Maddə 126. Şübhəli, təqsirləndirilən,
zərər çəkmiş şəxsin və şahidlərin
ifadələri
126.1. Bu Məcəllə ilə
müəyyən edilmiş qaydada cinayət prosesini həyata keçirən
orqan tərəfindən şübhəli, təqsirləndirilən,
zərər çəkmiş şəxsdən və şahidlərdən
alınmış şifahi və yazılı məlumatlar ifadələr
hesab olunur.
126.2. Yalnız o ifadələr sübut
hesab oluna bilər ki, onlar hadisəni, onun səbəblərini,
xarakterini, mexanizmini və ya inkişafını bilavasitə qavrayan
şəxsin məlumatlarına və ya nəticələrinə
əsaslanmış olsun.
126.3. Şübhəli, təqsirləndirilən,
zərər çəkmiş şəxsin və ya şahidlərin
cinayət prosesini həyata keçirən orqana özgənin
sözlərindən verdikləri məlumatlar sübut kimi istifadə
edilə bilməz. Yalnız vəfat etmiş şəxsin sözlərindən
alınmış məlumatlar məhkəmənin qərarı
ilə istisna olaraq sübut kimi qəbul oluna bilər.
126.4. Aşağıdakı şəxslərin
ifadələrinə sübuti əhəmiyyət verilə bilməz:
126.4.1. cinayət təqibi üzrə
əhəmiyyət kəsb edən halların müvafiq anda dərk
və ya təsvir edilməsi qabiliyyətinə malik olmadığı
qəbul edildikdə;
126.4.2. cinayət təqibi üzrə
əhəmiyyət kəsb edən halların dərk və ya
təsvir edilməsi qabiliyyətinin ekspertiza vasitəsi ilə
yoxlanılmasından imtina edildikdə.
126.5. Şahid qismində dindirilməli
olmayan şəxslərin məlumatlarından sübut kimi istifadə
oluna bilməz.
126.6. Təqsirləndirilən şəxsin
cinayət törətməkdə öz təqsirini etiraf etməsi
yalnız iş üzrə bütün sübutların məcmusu
ilə təsdiq edildiyi halda ona qarşı ittihamın əsası
kimi qəbul edilə bilər.
Maddə 127. Ekspertin rəyi
127.1. Ekspertin rəyi onun tərəfindən
yazılı şəkildə ifadə edilmiş elm, texnika, incəsənət
və ya peşə sahəsində xüsusi biliklərə əsaslanmış:
127.1.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın və ya cinayət prosesi tərəflərinin
ekspert qarşısında qoyduğu suallara, habelə iş materiallarının
tədqiqi zamanı ortaya çıxan onun səlahiyyətlərinə
aid digər halların araşdırılmasına dair nəticələridir;
127.1.2. bu nəticələri əsaslandıran
ekspertin apardığı tədqiqatın təsviridir.
127.2. Ekspert tərəfindən
aparılan tədqiqatın üsulları, qoyulmuş sualların
cavablarının əsaslandırılması, habelə ekspertin
öz təşəbbüsü ilə müəyyən etdiyi
cinayət təqibi üzrə əhəmiyyət kəsb edən
digər hallar ekspertin rəyində öz əksini tapmalıdır.
127.3. Ekspertin rəyi təhqiqatçı,
müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə üçün
məcburi deyil, hər hansı başqa sübut kimi cinayət
prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən yoxlanılmalı
və işin bütün halları ilə bağlı surətdə
qiymətləndirilməlidir. Ekspertin rəyi ilə razılaşılmadıqda
bu barədə əsaslandırılmış qərar çıxarılmalıdır.
Maddə 128. Maddi sübutlar
128.1. Öz xüsusiyyətinə
və əlamətlərinə, mənşəyinə, aşkar
edildiyi yerə və vaxtına və ya üzərində hadisənin
izlərinin saxlanıldığına görə cinayət təqibi
üzrə əhəmiyyət kəsb edən halların müəyyən
edilməsinə kömək edən hər bir əşya maddi
sübut hesab edilə bilər.
128.2. Əşya cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın qərarı ilə maddi sübut
hesab edilir.
128.3. Əşyanın maddi sübuti
əhəmiyyəti məhkəmə tərəfindən o halda
qəbul olunur ki:
128.3.1. əşya əldə olunduqdan
dərhal sonra o, ətraflı təsvir edilməklə, möhürlənməklə
və bu kimi hərəkətlər yerinə yetirilməklə
onun üzərindəki izlərin əlamətlərinin və
xüsusiyyətlərinin əhəmiyyətli surətdə dəyişdirilməsi
imkanı aradan qaldırılmış olsun;
128.3.2. şübhəli, təqsirləndirilən,
zərər çəkmiş şəxs və ya şahid onu
bilavasitə məhkəmədə tədqiqdən əvvəl
tanısın.
Maddə 129. Maddi sübutların və digər əşyaların
saxlanılması
129.1. Maddi sübutlar mümkün
qədər qablaşdırılır, möhürlənmiş
halda cinayət işində saxlanılır, həcmi böyük
olduqda isə təşkilatlara, müəssisələrə və
müvafiq şəxslərə onların razılığı
ilə məsul saxlanışa verilə bilər.
129.2. Cinayət təqibi üzrə
icraat zamanı aşağıdakı əşyalara baxış
keçirilməsindən dərhal sonra, lakin götürmə
hərəkəti edildiyi andan 7 (yeddi) gündən gec olmayaraq
cinayət prosesini həyata keçirən orqan dövlət bankına
təhvil verməlidir:
129.2.1. qiymətli metallar və daşlar,
mirvari, onlardan hazırlanan zərgərlik əşyaları;
129.2.2. milli və ya xarici valyuta
ilə nağd pullar, çeklər, sənədli
qiymətli kağızlar və lotereya biletləri.[205]
129.3. İstintaq hərəkətləri
zamanı götürülmüş milli və ya xarici valyuta
ilə nağd pul, həmçinin sənədli qiymətli kağızlar cinayət
təqibi üzrə icraatın materiallarında o halda saxlanılır
ki, onların fərdi əlamətləri cinayət təqibi üzrə
əhəmiyyət kəsb edir.[206]
129.4. Maddi sübutların və
iş üzrə götürülmüş digər əşyaların
təyinatı məsələsi məhkəmənin qanuni qüvvəyə
minmiş hökmü və cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın cinayət təqibi üzrə icraata xitam verilməsi
haqqında qərarı ilə həll edilənədək bu əşyalar
cinayət prosesini həyata keçirən orqanda saxlanılır.
Bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş hallarda
maddi sübutlar haqqında qərar cinayət təqibi üzrə
icraat qurtaranadək də qəbul edilə bilər.
129.5. Maddi sübut kimi cinayət
təqibi üzrə icraatın materiallarına əlavə edilmiş
əşya üzərində hüquqa dair mübahisə mülki
mühakimə icraatı qaydasında baxılmalı olduqda, bu
əşya mülki iş üzrə qərar qüvvəyə
minənədək saxlanılır.
Maddə 130. Cinayət təqibi üzrə icraatın
aparıldığı müddətdə əşyaların
mühafizəsinin təmin edilməsi
130.1. Maddi sübutların və
digər əşyaların saxlanılması zamanı, habelə
onların ekspertizadan keçirilməsi, cinayət işinin digər
ibtidai araşdırma orqanına, prokurora və ya məhkəməyə
göndərilməsi ilə əlaqədar bu əşyaların
itirilməsi, zədələnməsi, xarab olması, bir-birinə
toxunması və ya qarışmasının qarşısının
alınması üçün müvafiq tədbirlər görülməlidir.
130.2. Cinayət təqibi üzrə
icraatın materialları göndərilərkən onları müşayiət
məktubunda, ayrıca siyahıda və ya ittiham aktına əlavə
olunmuş arayışda həmin materiallarla göndərilən
bütün maddi sübutlar və digər əşyalar qeyd olunmalıdır.
Cinayət təqibi üzrə icraatın materialları ilə
göndərilməyən əşyaların saxlanıldığı
yerlər yuxarıda sadalanan sənədlərdə göstərilməlidir.
130.3. Poçt vasitəsi ilə
və ya əllə göndərilən maddi sübutlara və
digər əşyalara ekspert, təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya hakim baxır və bu əşyaları müşayiət
məktubuna, siyahıya, ittiham aktına əlavə edilmiş
arayışa, habelə onların əlamətlərini və
götürülməsini əks etdirən protokollara və cinayət
təqibi üzrə digər materiallara əsasən tutuşdurur.
Əşyalara baxışın gedişi və nəticələri
barədə protokol tərtib olunur. Həmin əşyalara baxış hakim tərəfindən
keçirildikdə onun nəticələri məhkəmə iclasında
elan olunur.[207]
Maddə 131. Cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək maddi sübutlar barədə qəbul edilən
qərarlar
131.1. Cinayət təqibi üzrə
icraat başa çatanadək cinayət prosesini həyata keçirən
orqan aşağıdakı maddi sübutları mülkiyyətçiyə
və ya qanuni sahibinə qaytarır:
131.1.1. tez xarab olan əşyaları;
131.1.2. məişətdə gündəlik
tələbat əşyalarını;
131.1.3. gündəlik qulluğa
ehtiyacı olan ev heyvanlarını, quşları və digər
heyvanları;
131.1.4. verilmiş mülki iddianın
və ya əmlak tələbinin təmin edilməsi üçün
üzərinə həbs qoyulmamış avtomobil və digər
nəqliyyat vasitələrini.
131.2. Bu Məcəllənin 131.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş əşyaların
mülkiyyətçisi və ya qanuni sahibi məlum olmadıqda
və ya hər hansı səbəbdən onların qaytarılması
mümkün deyilsə, bu əşyalar istifadə, saxlanma və
ya qulluq edilməsi üçün müvafiq təşkilatlara
verilməlidir.
Maddə 131-1. Maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi[208]
131-1.1. Cinayət təqibi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı qanunsuz
dövriyyədən çıxarılmaqla maddi sübut kimi
götürülmüş narkotik vasitələrin, psixotrop
maddələrin, onların prekursorlarının və
güclü təsir edən maddələrin miqdarı qanunla
həmin maddələr üçün müəyyən
edilmiş xüsusilə külli miqdarın aşağı
həddindən artıq olduqda, müstəntiq və ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror həmin maddələrdən bu
Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada
ekspert tərəfindən nümunənin götürülməsini,
qalan hissəsinin isə məhv edilməsini və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsini təmin etmək məqsədilə zəruri
tədbirlər görməlidirlər.
131-1.2. Ekspertizanın keçirilməsi
üçün təqdim edilmiş narkotik vasitələrin,
psixotrop maddələrin, onların prekursorlarının və
güclü təsir edən maddələrin müvafiq
ekspertizası keçirildikdən sonra ekspert həmin maddədən
qanunla müəyyən edilmiş xüsusilə külli
miqdarının aşağı həddi miqdarında
nümunə götürür, bu nümunəni və
maddənin qalan hissəsini ayrılıqda
qablaşdırır. Ekspert tədqiqatı
nəticəsində ekspert həmçinin təqdim
edilmiş maddələrin tibbi məqsədlərlə istifadə
olunub-oluna bilməməsinə dair rəy verməlidir.
Nümunə və həmin maddələrin qalan hissəsi
ekspert rəyi ilə birlikdə ekspertiza təyin etmiş
şəxsə təqdim edilir.
131-1.3. Maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi məsələsinə müstəntiqin
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun
təqdimatı əsasında məhkəmə
nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydasında
baxılır. Müvafiq vəsatət və təqdimat ekspert
rəyi cinayət təqibini həyata keçirən orqana
daxil olduğu vaxtdan 10 gündən gec olmayaraq
məhkəməyə təqdim edilməlidir.
131-1.4. Bu Məcəllənin
131-1.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş
vəsatətin təmin edilməsi barədə
məhkəmənin qərarı qanuni qüvvəyə
mindiyi gündən 10 gün müddətində bu
Məcəllənin 131-1.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş maddələrin qalan hissəsi
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən
etdiyi qaydada məhv edilir və ya tibbi
məqsədlərlə istifadəsi üçün
təhvil verilir.
131-1.5. Nümunələrin
götürülməsi, habelə bu Məcəllənin
131-1.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş
maddələrin qalan hissəsinin məhv edilməsi və ya
tibbi məqsədlərlə istifadə üçün
təhvil verilməsi məqsədilə müvafiq
dövlət qurumuna verilməsi zamanı
videoçəkilişdən istifadə edilməklə
protokol tərtib olunur. Protokol videoçəkilişi əks
etdirən müvafiq məlumat daşıyıcısı
ilə birlikdə cinayət təqibi ilə bağlı
materiallara əlavə edilir.
131-1.6. Bu Məcəllənin 131-1.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş
nümunələr barədə məsələ cinayət təqibi
üzrə icraat başa çatdıqdan sonra bu
Məcəllənin 132-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada həll edilir. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan iş üzrə yekun qərar
çıxararkən nümunələrin məhv edilməli
və ya tibbi məqsədlərlə istifadə
üçün təhvil verilməli olduğunu qeyd
etməlidir.
Maddə 132. Cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatdıqda maddi sübutlar barədə qəbul edilən
qərarlar
132.1. Maddi sübutlar barədə
məsələnin həlli ilə əlaqədar məhkəmə
yekun qərar çıxararkən aşağıdakı qaydalara
riayət etməlidir: [209]
132.1.1. şəxsin cinayət törədilərkən
istifadə etdiyi alət və vasitələr (qanuni sahibinə
qaytarılmalı olan alət və vasitələr istisna olmaqla)
xüsusi müsadirə olunmalı və müvafiq təşkilatlara
verilməli, onların dəyəri olmadıqda isə məhv
edilməlidir;
132.1.2. şəxsin cinayət yolu
ilə əldə etdiyi pul vəsaitləri və ya digər
əmlak, habelə həmin pul vəsaitləri və ya digər
əmlak hesabına əldə edilmiş gəlirlər (qanuni
sahibinə qaytarılmalı olan pul vəsaitləri və ya
digər əmlak və ondan əldə edilmiş gəlirlər
istisna olmaqla), həmçinin şəxsin cinayət yolu ilə
əldə etdiyi pul vəsaitləri və ya digər əmlakın
mülki-hüquqi əqdlərin bağlanması və ya digər
üsullarla tam və ya qismən çevrildiyi digər əmlak
və ya onun müvafiq hissəsi xüsusi müsadirə olunmalı
və cinayət nəticəsində vurulmuş ziyanın ödənilməsinə
yönəldilməli, qalan hissəsi dövlətin nəfinə
keçirilməlidir (zərər çəkmiş şəxs
məlum olmadıqda isə tam həcmdə dövlətin nəfinə
keçirilməlidir); [210]
132.1.3. terrorçuluğun, qanunvericiliklə
nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələrin
və ya qrupların, mütəşəkkil dəstələrin
və ya cinayətkar birliklərin (cinayətkar təşkilatların)
maliyyələşdirilməsi üçün nəzərdə
tutulan və ya istifadə olunan əmlak xüsusi müsadirə
olunmalı və dövlət nəfinə keçirilməlidir;
132.1.4. mülki dövriyyəsi
məhdudlaşdırılmış (qanuni əsaslarla əldə
etmə halları istisna olmaqla) və mülki dövriyyədən
çıxarılmış əşyalar müvafiq təşkilatlara
verilməli, onların dəyəri olmadıqda isə məhv
edilməlidir;
132.1.5. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsi nəticəsində
qanuni sahiblikdən çıxarılmış pul və qiymətli
əşyalar sahiblərinə, mülkiyyətçilərinə
və ya hüquqi varislərinə qaytarılmalıdır;
132.1.6. maddi sübut olan sənədlər
cinayət təqibi üzrə icraat materiallarının saxlanma
müddəti ərzində işdə saxlanılmalı və
ya maraqlı təşkilatların və şəxslərin vəsatəti
olduqda bu Məcəllənin 136.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada onlara verilməlidir;
132.1.7. dəyəri olmayan digər
əşyalar məhv edilməlidir.
132.2. Maddi sübutlar barədə
məsələnin həlli ilə əlaqədar cinayət prosesini
həyata keçirən orqan cinayət təqibi üzrə icraata
xitam verilməsi haqqında qərar çıxararkən bu Məcəllənin
132.1.4–132.1.7-ci maddələrində müəyyən edilmiş
qaydalara riayət etməlidir.
Maddə 133. Əşyaların xarab olması, məhv
edilməsi və ya itirilməsinin nəticələri
133.1. Ekspertiza və ya qanuni keçirilmiş
digər istintaq, yaxud prosessual hərəkətlər zamanı
xarab olmuş, məhv edilmiş və ya itirilmiş əşyanın
dəyəri məhkəmə məsrəflərinə aid edilir.
Bu əşya məhkum olunmuş şəxsə və ya mülki
cavabdehə məxsus olduqda, onun dəyəri ödənilmir. Bu
əşya başqa şəxsə mənsub olduqda, onun dəyəri
məhkəmənin hökmü ilə Azərbaycan Respublikasının
dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına ödənilir
və ya məhkum olunmuş şəxsdən və mülki cavabdehdən
tutula bilər.
133.2. Bəraət hökmü çıxarılarkən,
habelə cinayət təqibi üzrə icraata xitam verilərkən
ekspertiza və ya qanuni keçirilmiş digər istintaq, yaxud prosessual
hərəkətlər zamanı xarab olmuş, məhv edilmiş
və ya itirilmiş əşyaların dəyəri prosessual vəziyyətindən
asılı olmayaraq sahibinə və ya onun qanuni mülkiyyətçisinə
Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsinin
vəsaiti hesabına ödənilir.
Maddə 134. İstintaq hərəkətlərinin və
məhkəmə iclasının protokolları
134.1. İstintaq hərəkətlərinin
və məhkəmə iclasının protokolları cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın cinayət təqibi
üçün əhəmiyyət kəsb edən halların
bilavasitə qavranılmasını təsdiq edən və bu Məcəlləyə
uyğun yazılı formada tərtib edilmiş sənədlərdir.
134.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən bu Məcəlləyə
müvafiq tərtib edilmiş aşağıdakı istintaq hərəkətlərinin
protokolları sübut kimi istifadə oluna bilər:
134.2.1. baxış;
134.2.2. şəxsi müayinə;
134.2.3. şəxsin və əşyaların
tanınması;
134.2.4. götürmə;
134.2.5. axtarış;
134.2.6. əmlak üzərinə
həbs qoyulması;
134.2.7. poçt, teleqraf və digər
göndərişlər üzərinə həbs qoyulması;
134.2.8. telefon və digər qurğularla
aparılan danışıqların, rabitə və digər texniki
vasitələrlə ötürülən məlumatların ələ
keçirilməsi;
134.2.9. maliyyə əməliyyatları,
bank hesablarının vəziyyəti və vergilərin ödənilməsi
barədə məlumatlar daxil olmaqla şəxsi, ailə, dövlət,
kommersiya və ya peşə sirrini təşkil edən məlumatların
ələ keçirilməsi;
134.2.10. meyitin qəbirdən çıxarılması
(ekshumasiya);
134.2.11. dindirmə, üzləşdirmə
və ifadəni yerində yoxlama;
134.2.12. ekspertiza və ya tədqiqat
üçün nümunələri götürmə;
134.2.13. istintaq eksperimenti.
134.3. Cinayət barədə şifahi
ərizənin qəbulu, təqsirini boynuna almaqla könüllü
gəlmə, tutulma, şəxslərə hüquq və vəzifələrini
izah etmə protokolları faktı təsdiq edən sübut növü
kimi istifadə oluna bilər.
134.4. Qeydiyyatdan keçirilməyən
və ya vaxtında qeydiyyatdan keçirilməyən istintaq hərəkətlərinin
protokollarının sübut kimi qəbul edilməsi məhkəmə
tərəfindən keçirilmiş araşdırmanın nəticəsindən
asılı olaraq həll edilir.
134.5. İstintaq hərəkəti
protokolundakı natamamlıq ittiham etmək məqsədi ilə
təhqiqatçının, müstəntiqin, prokurorun və ya
hal şahidinin ifadələri ilə aradan qaldırıla bilməz.
Maddə 135. Sənədlər
135.1. Cinayət təqibi üzrə
əhəmiyyət kəsb edə bilən məlumatları hərf,
rəqəm, qrafika və digər işarə formasında özündə
əks etdirən kağız, elektron və ya digər daşıyıcılar
sənəd hesab olunur. Şəxsin vəzifəsinə və
yerinə yetirdiyi işə görə ona məlum olan halları
imzası ilə təsdiq etdiyi və qanunvericiliyin müəyyən
etdiyi formada tərtib edilmiş sənəd rəsmi sənəd
hesab olunur.
135.2. Bu Məcəllənin 128.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş xüsusiyyətlərə
malik sənədlər də maddi sübut hesab edilə bilər.
135.3. İttiham üzrə sübut
kimi sənədlərin əsli və ya əslinə bərabər
surəti istifadə edilməlidir. Cinayət prosesində sənədlərin
surətindən istifadə olunmasına tərəflərin razılığı
ilə icazə verilir.
Maddə 136. Sənədlərin cinayət təqibi üzrə
icraatın materiallarına əlavə edilməsi, saxlanması
və qaytarılması
136.1. Sənəd cinayət prosesini
həyata keçirən orqan tərəfindən cinayət təqibi
üzrə icraatın materiallarına əlavə edilir və
işin bütün saxlanma müddəti ərzində işdə
saxlanılır.
136.2. Götürülmüş
və işə əlavə edilmiş sənədləri cari
uçot, hesabat və digər hüquqauyğun məqsədlər
üçün qanuni sahibi tələb etdikdə, ona həmin
sənədlərdən müvəqqəti istifadə etmək
və ya surətini çıxarmaq imkanı verilməlidir.
136.3. Məhkəmənin hökmü
qanuni qüvvəyə mindiyi gündən bir il keçdikdən
sonra və ya cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
cinayət təqibi üzrə icraata xitam verilməsi haqqında
qərarı qüvvəyə mindikdən sonra cinayət təqibi
üzrə icraatın materiallarında olan sənədlərin
əsilləri qanuni sahiblərinin xahişi ilə onlara qaytarıla
bilər. Bu halda müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə
cinayət təqibi üzrə icraatın materiallarına saxlandığı
yerdən asılı olaraq qaytarılan sənədlərin surətlərini
çıxarmalı, doğruluğunu təsdiq etməli və
həmin materiallarda saxlamalıdır.
Maddə 137. Əməliyyat-axtarış fəaliyyətinin
gedişində əldə edilmiş materiallardan sübut kimi istifadə
edilməsi
Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti
nəticəsində əldə edilmiş materiallar «Əməliyyat-axtarış
fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa
uyğun əldə olunduqda və bu Məcəllənin tələblərinə
uyğun təqdim edildikdə və yoxlanıldıqda, cinayət
təqibi üzrə sübut kimi qəbul edilə bilər.
Maddə 137-1. Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat
fəaliyyəti nəticəsində əldə edilmiş materiallardan
sübut kimi istifadə edilməsi [211]
137-1.1. Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat
fəaliyyəti nəticəsində əldə edilmiş məlumatlar,
sənədlər və digər əşyalar "Əməliyyat-axtarış
fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikasının
Qanununa uyğun əldə olunduqda və bu Məcəllənin
tələblərinə uyğun təqdim edildikdə və yoxlanıldıqda,
cinayət təqibi üzrə sübut kimi qəbul edilə bilər.
137-1.2. Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat
fəaliyyətinin nəticələri yalnız həmin fəaliyyəti
həyata keçirən orqanın səlahiyyətli şəxsinin
qərarı əsasında ibtidai araşdırmanı aparan orqana
və ya məhkəməyə verilə bilər.
XV fəsil
Sübutetmə
Maddə 138. Sübutetmənin anlayışı
138.1. Sübutetmə ittihamın
qanuni, əsaslı və ədalətli həlli üçün
əhəmiyyət kəsb edən halların müəyyən
edilməsi məqsədi ilə sübutların əldə edilməsindən,
yoxlanılmasından və qiymətləndirilməsindən ibarətdir.
138.2. Təqsirləndirilən şəxsin
cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması əsaslarını
və onun təqsirli olub-olmamasını sübutetmə vəzifəsi
ittihamçının üzərinə düşür.
Maddə 139. Sübut edilməli hallar
139.0. Cinayət təqibi üzrə
icraat zamanı aşağıdakılar yalnız sübutlara əsasən
müəyyən edilir:
139.0.1. cinayət hadisəsinin baş
vermə faktı və halları;
139.0.2. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin cinayət hadisəsi ilə
əlaqəsi;
139.0.3. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməldə cinayətin əlamətləri;
139.0.4. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsində şəxsin
təqsirliliyi;
139.0.5. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş cəzanı yüngülləşdirən və ağırlaşdıran
hallar;
139.0.6. bu Məcəllə ilə
başqa hal nəzərdə tutulmamışsa, cinayət prosesi
iştirakçısının və ya cinayət prosesində
iştirak edən digər şəxsin öz tələbini əsaslandırdığı
hallar.
Maddə 140. Bəzi sübutlar əsasında müəyyən
edilən hallar
140.0. Cinayət prosesi gedişində
aşağıdakı hallar yalnız aşağıda göstərilən
sübutların əvvəlcədən əldə edilməsi
və tədqiqi şərti ilə müəyyən edilə
bilər:
140.0.1. ölümün səbəbi,
bədən xəsarətinin ağırlıq dərəcəsi
və xarakteri — tibb sahəsində ekspertin rəyi;
140.0.2. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin ictimai təhlükəli
əməli törətdiyi zaman xroniki psixi xəstəlik, psixi
fəaliyyətin müvəqqəti pozulması, əqli gerilik və ya sair psixi xəstəlik nəticəsində öz
əməlinin (hərəkət və ya hərəkətsizliyinin)
faktiki xarakterini və ictimai təhlükəliliyini dərk etmək,
yaxud onları idarə edə bilmək iqtidarında olub-olmaması
— psixiatriya sahəsində ekspertlərin rəyi;
140.0.3. şahidin və ya zərər
çəkmiş şəxsin cinayət işi üzrə müəyyən
edilməli halları xroniki psixi xəstəlik, psixi fəaliyyətin
müvəqqəti pozulması, əqli
gerilik və ya sair psixi
xəstəlik nəticəsində düzgün qavrayıb təsvir
edə bilməməsi — psixiatriya sahəsində ekspertlərin
rəyi;
140.0.4. zərər çəkmiş,
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
müəyyən yaş həddinə çatması haqqında
sənədləri olmadıqda yaşın müəyyən edilməsi
— tibb və psixologiya sahəsində ekspertlərin rəyi;
140.0.5. təqsirləndirilən
şəxsin əvvəlki məhkumluğunun olması və ona
müəyyən cəza təyin edilməsi — məhkəmə
hökmünün surəti.
Maddə 141. Sübutsuz müəyyən edilən hallar
141.1. Cinayət təqibi üzrə
icraatın materiallarından istifadə edilmədən aşağıdakı
hallar sübut edilmiş hesab olunur:
141.1.1. ümumi məlum olan faktlar;
141.1.2. müasir elmdə, texnikada,
incəsənətdə və digər sahələrdə ümumi
qəbul edilmiş təhqiqat metodlarının düzgünlüyü;
141.1.3. məhkəmə üçün
preyudisial qaydada məcburi qüvvəyə malik qərarla müəyyən
edilmiş hallar.
141.2. Cinayət prosesinin tərəfləri
cinayət təqibi üzrə əhəmiyyət kəsb edən
hər hansı halı tədqiq etmədən onun mövcudluğu
və ya müəyyən qiymət verilməsi barədə razılığa
gələ bilərlər. Cinayət təqibi üzrə icraatın
materiallarında olan sübutlara əsasən məhkəmə
bu halların mövcudluğu və ona verilmiş qiymətin qanunla
ziddiyyət yaratmadığını qəbul etdikdə, belə
razılıq hökmün və ya digər qərarın əsası
kimi qəbul edilə bilər. Bu halda sübutların tədqiq
edilmədən müəyyən olunmuş halları cinayət
prosesinin digər iştirakçılarına deyil, yalnız razılığa
gələnlərə münasibətdə müəyyən
edilmiş hesab olunur.
141.3. Aşağıdakı hallar
cinayət təqibi üzrə icraatın materiallarından istifadə
edilmədən müəyyən edilmiş hesab olunur:
141.3.1. şəxslərin qanunu
bilməsi;
141.3.2. şəxslərin xidməti
ilə əlaqədar vəzifələrini və öz peşə
qaydalarını bilməsi;
141.3.3. şəxs xüsusi hazırlığın
və ya təhsilin olmasını təsdiq edən sənədlər
təqdim etmədikdə, yaxud xüsusi hazırlıq və təhsil
verən müəssisə və ya digər təşkilatın
adını bildirmədikdə, onun xüsusi hazırlığının
və təhsilinin olmaması.
Maddə 142. Preyudisiya KMQ8
142.1. Cinayət təqibi üzrə
məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü
cinayət təqibi üzrə icraatda həm müəyyən
olunmuş hallara, həm də onların hüquqi qiymətinə
görə təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və
ya məhkəmə üçün məcburidir.
142.2. Mülki iş, kommersiya və ya inzibati mübahisə üzrə qanuni qüvvəyə
minmiş məhkəmənin qərarı cinayət işi üzrə
icraatda təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya məhkəməyə
yalnız hadisənin yaxud hərəkətin olub-olmaması hissəsində
məcburidir və təqsirləndirilən şəxsin təqsirli
olub-olmaması nəticəsini əvvəlcədən həll
etmir.[212]
Maddə 143. Sübutların toplanılması
143.1. Sübutların toplanılması
ibtidai araşdırma və məhkəmə baxışı
zamanı dindirmə, üzləşdirmə, götürmə,
axtarış, baxış, ekspertiza, tanınmaya təqdim etmə
və digər prosessual hərəkətlərlə həyata
keçirilir.
143.2. Təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya məhkəmə cinayət prosesi tərəflərinin
vəsatəti, yaxud öz təşəbbüsü ilə sübutların
toplanması prosesində fiziki, hüquqi və vəzifəli şəxslərdən,
habelə əməliyyat-axtarış fəaliyyətini həyata
keçirən orqanlardan cinayət təqibi üzrə əhəmiyyət
kəsb edən sənəd və əşyaları təqdim
etməyə, yoxlama və təftişin keçirilməsini səlahiyyətli
orqanlardan və vəzifəli şəxslərdən tələb
etməyə haqlıdır.
143.3. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada cinayət prosesində iştirak
etmək üçün buraxılmış müdafiəçi
hüquqi yardım göstərilməsi üçün sübutlar
təqdim etməyə və məlumat toplamağa, o cümlədən
fərdi şəxslərdən izahat almağa, həmçinin
müxtəlif təşkilatlardan və birliklərdən arayış,
xasiyyətnamə və digər sənədlər tələb
etməyə haqlıdır.
143.4. Şübhəli, təqsirləndirilən
şəxs, müdafiəçi, ittihamçı, zərər
çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı, mülki
cavabdeh və onların nümayəndələri, fiziki və
hüquqi şəxslər sübut hesab oluna bilən əşya
və sənədləri, habelə şifahi və ya yazılı
məlumatları təqdim etməyə haqlıdırlar.
Maddə 144. Sübutların yoxlanılması
Cinayət təqibi üzrə toplanmış
sübutlar tam, hərtərəfli və obyektiv yoxlanılmalıdır.
Yoxlama zamanı cinayət təqibi üzrə toplanmış
sübutlar təhlil olunur və bir-biri ilə müqayisə edilir,
yeni sübutlar toplanır, əldə olunmuş sübutların
mənbəyinin mötəbərliyi müəyyənləşdirilir.
Maddə 145. Sübutların qiymətləndirilməsi
145.1. Hər bir sübut mənsubiyyəti,
mümkünlüyü, mötəbərliyi üzrə qiymətləndirilməlidir.
Cinayət təqibi üzrə toplanmış bütün sübutların
məcmusuna isə ittihamın həlli üçün onların
kifayət etməsinə əsasən qiymət verilməlidir.
145.2. Təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror, hakim və ya andlı iclasçılar qanunu və
vicdanını rəhbər tutaraq sübutların məcmusunun
hərtərəfli, tam və obyektiv baxılmasına əsaslanmaqla
öz daxili inamına görə sübutları qiymətləndirirlər.[213]
145.3. İttihamın sübut olunmasında
yaranan şübhələri digər sübutlarla aradan qaldırmaq
mümkün olmadıqda, onlar şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin xeyrinə təfsir edilir.
Maddə 146. Sübutların kifayət etməsi
146.1. Cinayət təqibi üzrə
toplanmış sübutların kifayət etməsi dedikdə,
müəyyən edilməli hallar üzrə mümkün sübutların
elə bir həcmi nəzərdə tutulur ki, onlar sübut etmə
predmetinin müəyyən edilməsi üçün mötəbər
və yekun nəticəyə gəlməyə imkan versin.
146.2. Cinayət təqibi üzrə
sübutların kifayət etməsi aşağıdakılara
nail olunmasına kömək edir:
146.2.1. ibtidai araşdırmanın
və ya məhkəmə baxışının məqsədyönlü
aparılmasına;
146.2.2. cinayət təqibi üzrə
məhkəmə perspektivinin vaxtında müəyyən edilməsinə;
146.2.3. cinayət təqibi üzrə
düzgün və əsaslı qərar qəbul edilməsinə.
146.3. Sübutların məcmusunun
toplanması aşağıdakılara gətirib çıxarmamalıdır:
146.3.1. sübut materiallarının
lüzumsuz artıq toplanmasına;
146.3.2. ibtidai araşdırmanın
və ya məhkəmə baxışının uzadılmasına
(süründürməçiliyə);
Dördüncü
bölmə
Prosessual məcburiyyət
tədbirləri
XVI fəsil
Tutulma
Maddə 147. Cinayət prosesində tutulmanın tətbiqi
147.1. Cinayət prosesində tutulma
yalnız aşağıdakı şəxslərə tətbiq
oluna bilər:
147.1.1. cinayəti törətməkdə
şübhəli olan şəxsə;
147.1.2. ittiham elan edilməli olan
şəxsə və ya haqqında seçilmiş qətimkan
tədbirinin şərtlərini pozan təqsirləndirilən
şəxsə;
147.1.3. hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin,
cəzadan
şərti olaraq vaxtından əvvəl azad etmənin, yaxud cəzanın
çəkilməsinin təxirə salınmasının ləğvi məsələsinin
həlli məqsədi ilə məhkuma.[214]
147.2. Tutulma aşağıdakı
hallarda tətbiq edilir:
147.2.1. şəxsin cinayət törətməsinə
şübhə yarandıqda;
147.2.2. bu Məcəllənin 147.1.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş şəxs haqqında
cinayət təqibi orqanının müvafiq qərarı olduqda;
147.2.3. hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin
, cəzadan
şərti olaraq vaxtından əvvəl azad etmənin və
ya cəzanın çəkilməsinin təxirə salınmasının ləğvi məsələsinin
həllinədək məhkumun tutulması barədə məhkəmənin
qərarı olduqda.[215]
147.3. Şəxsin qanunsuz tutulması
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə
tutulmuş məsuliyyətə səbəb olur.
147.4.
Barəsində tutulma tətbiq edilən şəxs azadlığının
faktiki məhdudlaşdırıldığı vaxtdan tutulmuş
hesab edilir.
147.5.
Tutulma haqqında protokolda aşağıdakılar göstərilməlidir:
147.5.1.
protokolun tərtib edildiyi yer, tarix və vaxt;
147.5.2.
protokolu tərtib edən və tutulmanı aparan şəxsin soyadı,
adı, atasının adı və vəzifəsi;
147.5.3.
tutulan şəxsin soyadı, adı, atasının adı, doğulduğu
il, ay, gün və yer, vətəndaşlığı, təhsili,
iş yeri, məşğuliyyət növü və ya vəzifəsi,
yaşadığı və qeydiyyatda olduğu yer, şəxsiyyətini
təsdiq edən sənəd barədə məlumat;
147.5.4.
tutulmanın aparıldığı yer, tarix və vaxt;
147.5.5.
tutulmanın səbəbi, şübhənin və ya ittihamın
mahiyyəti;
147.5.6.
tutulan şəxsə onun hüquq və vəzifələrinin
izah edilməsi haqqında qeyd.
147.6. Tutulma haqqında protokol onu tərtib
edən vəzifəli şəxs, tutulan şəxs və tutulma
haqqında protokolun imzalanması üçün tutulan şəxsə
təqdim edilməsində iştirak etmiş müdafiəçi
qismində dəvət edilmiş vəkil tərəfindən
imzalanır.[216]
Maddə 148. Cinayət törətməsinə şübhə
yarandıqda şəxsin tutulması
148.1. Cinayət törətməsinə
şübhə yarandıqda şəxsin tutulması onun cinayət
törətməsinə bilavasitə şübhə yarandığı
və ya cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməli
törətməsindən şübhələnməyə əsas
verən digər məlumatlar olduğu hallarda həyata keçirilir.
148.2. Şəxsin cinayət törətməsinə
bilavasitə şübhə yarandıqda təhqiqatçı,
təhqiqat orqanının digər əməkdaşı, müstəntiq
və ya prokuror onun tutulmasını aşağıdakı hallarda
tətbiq edə bilər:
148.2.1. şəxs cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş əməli törədərkən,
yaxud bilavasitə bundan sonra cinayət başında yaxalandıqda;
148.2.2. zərər çəkmiş,
yaxud hadisəni görən digər şəxslər cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlin həmin
şəxs tərəfindən törədilməsini birbaşa
göstərdikdə;
148.2.3. şəxsin bədənində,
üstündə, paltarında və ya istifadə etdiyi digər
əşyalarda, yaşayış yerində, nəqliyyat vasitəsində
cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlin
törədilməsini göstərən aşkar izlər müəyyən
olunduqda.
148.3. Şəxsin cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş əməli törətməsindən
şübhələnməyə əsas verən digər məlumatlar
olduqda, o, təhqiqatçı, təhqiqat orqanının digər
əməkdaşı, müstəntiq və ya prokuror tərəfindən
aşağıdakı hallarda tutula bilər:
148.3.1. hadisə yerindən qaçıb
gizlənməyə, yaxud cinayət prosesini həyata keçirən
orqandan gizlənməyə cəhd göstərdikdə;
148.3.2. daimi yaşayış yeri
olmadıqda və ya başqa ərazidə yaşadıqda;
148.3.3. şəxsiyyəti müəyyən
edilmədikdə.
148.4. Bu Məcəllənin 148.1
və 148.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallardan biri mövcud olduqda tutulma müvafiq cinayət işi başlananadək
həyata keçirilə bilər. Cinayət işinin başlanmasına
dair qərar şəxsin tutulduğu andan 24 saat keçənədək
qəbul olunmazsa, tutulmuş şəxs dərhal azad olunmalıdır.
Belə qərar qəbul olunsa da şəxsin tutulması 48
saatdan artıq davam edə bilməz. Tutulmuş şəxsə
tutulduğu andan 48 saat keçənədək ittiham elan edilməli,
həbslə bağlı prokurorun təqdimatı olduqda isə
o, məhkəməyə gətirilməli, məhkəmə işə
təxirə salınmadan baxmalı və onun haqqında həbs
qətimkan tədbirinin seçilməsi və ya onun azad edilməsi
haqqında qərar çıxarmalıdır.[217]
148.5. Cinayət törətməkdə şübhəli
olduğu üçün tutulmuş şəxsin müvəqqəti
saxlama yerində saxlanılması cinayət prosesini həyata keçirən
orqanlar tərəfindən tərtib edilmiş tutulma haqqında
protokol əsasında həyata keçirilir.[218]
148.6. Cinayət törətməsinə
şübhə yarandıqda şəxsin tutulması, bu Məcəllənin
148.7-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hal istisna olmaqla,
48 saatdan artıq davam edə bilməz. Həmin müddət keçənədək
tutulmuş şəxsə ittiham elan edilməli, həbslə
bağlı prokurorun təqdimatı olduqda isə o, məhkəməyə
gətirilməli, məhkəmə təxirə salmadan işə
baxmalı və həmin şəxs barəsində həbs qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya onun azad edilməsi haqqında
qərar çıxarmalıdır.
148.7. Azərbaycan Respublikası
Cinayət Məcəlləsinin 102, 114, 120.2.11, 169, 214, 214-1, 214-3,
215.3, 217, 218, 219, 219-1, 220, 274, 275, 276, 277, 279, 280, 282 və ya 283-1-ci
maddələri ilə istintaqı aparılan cinayət işləri
üzrə şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxslərin sayının çoxluğu, işin xüsusi
mürəkkəbliyi və ya toplanmış materialların həcminin
böyüklüyü bu Məcəllənin 148.6-cı maddəsində
nəzərdə tutulan hərəkətlərin 48 saat müddətində
həyata keçirilməsinə mane olduqda, həmin müddət
müstəntiqin əsaslandırılmış vəsatəti
və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurorun təqdimatı əsasında məhkəmənin
qərarı ilə 48 saatdan artıq olmayan müddətə uzadıla
bilər.[219]
Maddə 149. Hadisəni görən şəxsin köməyi
ilə cinayət törətmiş şəxsi tutub saxlamanın
xüsusiyyətləri
149.1. Cinayət baş verdikdə
və ya cinayət baş verdikdən bilavasitə sonra onu törətmiş
şəxs gizlənməyə cəhd göstərdikdə, hadisəni
görən şəxs onun yaxalanması üçün şəxsin
tutulmasında cinayət təqibi orqanına kömək göstərə
bilər, o cümlədən:
149.1.1. müqavimət göstərdikdə
cinayət törətmiş şəxsin əl-ayağını
bağlaya bilər;
149.1.2. cinayət törətmiş
şəxsin üstündə silah və ya başqa təhlükəli
alətin, yaxud cinayət işi üzrə əhəmiyyət
kəsb edən digər əşyaların olmasını ehtimal
etdikdə onun üstünü yoxlayaraq bu əşyaları cinayət
təqibi orqanına təqdim etmək üçün götürə
bilər.
149.2. Cinayət təqibi orqanının
əməkdaşı olmadıqda, cinayəti törətmiş
şəxsi yaxalayan dərhal polis çağırmalı, bunu
etmək mümkün olmadıqda isə tutulmuş şəxsi
təxirə salınmadan məcburi qaydada polisə çatdırmalıdır.
Maddə 150. İttiham elan etmək üçün şəxsin
tutulması
150.1. Cinayət işi üzrə
toplanmış sübutlar şəxsin cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməli törətməsini
ehtimal etməyə əsas verdikdə və bu şəxs başqa
ərazidə yaşadıqda, yaxud onun olduğu yer məlum olmadıqda,
müstəntiq və ya prokuror həmin şəxsin tutulması
barədə qərar çıxara bilər. Cinayət prosesini
həyata keçirən orqandan gizlənən və ya çağırışa
gəlməkdən qəsdən boyun qaçıran şəxsə
ittiham elan etmək üçün onun tutulması haqqında
qərar çıxarıldıqda, müstəntiq və ya prokuror
eyni vaxtda həmçinin həmin şəxsin axtarışını
elan edir.
150.2. İttiham elan etmək üçün
şübhəli şəxsin tutulması barədə qərarı
həmin şəxsi aşkar etmiş təhqiqat orqanının
hər hansı əməkdaşı, müstəntiq və ya
prokuror icra etməli və bundan dərhal sonra qərarı çıxarmış
müstəntiq və ya prokurora xəbər verməlidir.
150.3. İttiham elan etmək üçün
şübhəli şəxsin tutulması 48 saatdan artıq davam
edə bilməz. Tutulmuş şəxs barəsində həbs
qətimkan tədbirinin seçilməsi məsələsi həll
olunarkən o, tutulduğu andan 48 saat keçənədək məhkəməyə
gətirilməli, məhkəmə işə təxirə salınmadan
baxmalı və onun haqqında həbs qətimkan tədbirinin
seçilməsi və ya onun azad edilməsi haqqında qərar
çıxarmalıdır.
Maddə 151. Qətimkan tədbirinin şərtlərini
pozduğuna görə şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin
tutulması[220]
151.1. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs barəsində seçilmiş qətimkan
tədbirinin şərtləri pozulduqda, müstəntiq və
ya prokuror onun tutulması barədə qərar çıxara bilər.[221]
151.2. Təqsirləndirilən şəxs
barəsində ev dustaqlığı və ya girov qətimkan
tədbiri hakim tərəfindən seçilmişsə, qətimkan
tədbirinin şərtlərini pozduğuna görə prokuror
həmin şəxsin tutulması barədə qərar çıxarmaqla
yanaşı onun həbsə alınmasına dair məhkəməyə
təqdimat göndərir.
151.3. Qətimkan tədbirinin şərtlərini
pozaraq cinayət prosesini həyata keçirən orqandan gizlənən
və ya çağırışa gəlməkdən qəsdən
boyun qaçıran şəxsin tutulması barədə qərar
çıxarıldıqda, müstəntiq və ya prokuror, həmçinin
eyni vaxtda həmin şəxsin axtarışını elan edir.
151.4. Qətimkan tədbirinin şərtlərini
pozduğuna görə şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin tutulması
barədə qərarı həmin şəxsi aşkar etmiş
təhqiqat orqanının əməkdaşı, müstəntiq
və ya prokuror icra etməli və bundan dərhal sonra qərarı
çıxarmış müstəntiqə və ya prokurora xəbər
verməlidir.
151.5. Qətimkan tədbirinin şərtlərini
pozduğuna görə şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin tutulması
48 saatdan artıq davam edə bilməz. Həmin müddət keçənədək
tutulmuş şəxs barəsində daha ciddi qətimkan tədbiri
seçilməli, yaxud bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş qaydada həbs və ya ev dustaqlığı qətimkan
tədbirinin seçilməsi məsələsinə baxılması
üçün məhkəməyə gətirilməlidir. Məhkəmə qətimkan
tədbirinin seçilməsi məsələsinə təxirə
salınmadan baxmalı və qərar qəbul etməlidir. [222]
Maddə 152. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin, cəzadan şərti olaraq vaxtından əvvəl azad
etmənin və ya cəzanın çəkilməsinin təxirə
salınmasının ləğvi məsələsinin
həlli məqsədi ilə tutulma
152.1. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin,
cəzadan şərti olaraq vaxtından əvvəl azad etmənin
və ya cəzanın çəkilməsinin təxirə salınmasının
ləğvi məsələsinin həlli məqsədi ilə
məhkumun tutulması bu Məcəllənin 519.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qaydada məhkəmənin qərarına
əsasən həyata keçirilir. Məhkumun tutulması barədə
məhkəmə qərarının çıxarılması
üçün aşağıdakı hallarda cəzanı icra
edən müəssisənin və ya orqanın vəsatəti
əsasında müvafiq ərazi üzrə ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror tərəfindən
müvafiq təqdimat verilir:[223]
152.1.1. məhkum olunmuş şəxs
qaçıb gizləndikdə və ya müvafiq müəssisəyə,
yaxud orqana gəlməkdən boyun qaçırmaq cəhdləri
olduqda;
152.1.2. məhkum olunmuş şəxs
məhkəmə tərəfindən üzərinə qoyulmuş
vəzifələri mütəmadi və ya qərəzli olaraq
yerinə yetirməkdən boyun qaçırdıqda.
152.2. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin, cəzadan şərti olaraq vaxtından
əvvəl azad etmənin və ya cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınmasının ləğvi məsələsinin həlli
məqsədi ilə tutulma barədə qərar çıxararkən,
məhkəmə tutulma vaxtını şəxsin tutulduğu
andan 7 (yeddi) gün müddətində müəyyən edir.
152.3. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin, cəzadan şərti olaraq vaxtından
əvvəl azad etmənin və ya cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınmasının ləğvi məsələsinin həlli
məqsədi ilə şəxsin tutulması barədə məhkəmənin
qərarı icra olunması üçün məhkumun yaşadığı
ərazi üzrə polis orqanına göndərilir. Tutulma haqqında
qərarı icra etmiş orqan icra barədə dərhal məhkəməyə
məlumat verir.
152.4. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin, cəzadan şərti olaraq vaxtından
əvvəl azad etmənin və ya cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınmasının ləğvi məsələsinin həlli
məqsədi ilə şəxsin tutulması məhkəmə
tərəfindən müəyyən olunmuş müddətdən
artıq davam edə bilməz. Bu müddətdə tutulmuş
şəxs məhkəməyə gətirilməli, məhkəmə
bu Məcəllənin
519.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada işə təxirə salınmadan
baxmalı, hökmün və ya məhkəmənin digər yekun
qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin, cəzadan şərti olaraq vaxtından
əvvəl azad etmənin və ya cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınmasının ləğv edilməsi və hökmlə
təyin olunmuş cəzanın icra edilməsi və ya məhkumun
azad edilməsi haqqında qərar çıxarmalıdır. [224]
Maddə 153. Tutulmuş şəxsin hüquqlarının
təmin edilməsi
153.1. Cinayət təqibi orqanı
hər hansı şəxsin tutulduğu halda onun hüquqi statusundan
asılı olaraq bu Məcəllədə, habelə “Həbs yerlərində saxlanılan
şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin
edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs üçün nəzərdə tutulmuş hüquqlarını
təmin etməlidir.
153.2. Tutulmuş şəxsin hüquqlarının
təmin olunması üçün cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın və müvəqqəti saxlama yerlərinin
əməkdaşları aşağıdakıları etməlidirlər:
153.2.1. tutulmadan dərhal sonra şəxsə
tutulmanın əsaslarını bildirmək, özünə və
yaxın qohumlarına qarşı ifadə verməmək, müdafiəçinin
yardımından istifadə etmək hüquqlarını izah etmək;
153.2.2. tutulmuş şəxsi təxirə
salınmadan polis və ya digər təhqiqat orqanlarının
müvəqqəti saxlama yerlərinə gətirmək, tutulma
faktını qeydə almaq, protokollaşdırmaq və onu tutulma
protokolu ilə tanış etmək;
153.2.3. hər bir tutulma faktı
müvəqqəti saxlama yerlərində qeydiyyatdan keçirildikdən
dərhal sonra müvafiq təhqiqat orqanının rəhbərinə
və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora məlumat vermək (bu məlumat yazılı
və tutulma anından sonra 12 saat müddətində verilir);
153.2.4. tutulmadan dərhal sonra şəxsin
tutulması barədə xəbər vermək hüququnu təmin
etmək (qocaların, yetkinlik yaşına çatmayanların
və psixi vəziyyətinə görə imkanı olmayan tutulmuş
şəxslərin ailə üzvlərinə müvəqqəti
saxlama yerlərinin müdiriyyəti öz təşəbbüsü
ilə xəbər verir);
153.2.5. şəxsə tutulduğu
andan öz vəkili və qanuni nümayəndəsi ilə ləyaqətli
şəraitdə və nəzarət altında təklikdə
görüşmək və konfidensial ünsiyyət saxlamaq imkanı
yaratmaq;
153.2.6. tutulmuş şəxsin öz
vəkili olmadıqda, ona müvəqqəti saxlama yeri üzrə
ərazidə yerləşən vəkil qurumlarında fəaliyyət
göstərən vəkillərin siyahısını təqdim
etmək, seçilmiş vəkillə əlaqə saxlamaq və
onunla görüşmək imkanı yaratmaq;
153.2.7. tutulmuş şəxsin maddi
vəziyyəti öz hesabına vəkil tutmağa imkan vermədikdə,
ona dövlət hesabına müvəqqəti saxlama yeri üzrə
ərazidə yerləşən vəkil qurumlarına daxil olan
növbətçi vəkillə görüşmək imkanı
yaratmaq;
153.2.8. tutulmuş şəxs vəkildən
imtina etdikdə, bu barədə onun yazılı ərizəsini
almaq (ərizə yazmaqdan boyun qaçırıldıqda, həmin
faktla əlaqədar vəkil və müvəqqəti saxlama yerinin
nümayəndəsi tərəfindən müvafiq protokol tərtib
olunur);
153.2.9. cinayət mühakimə
icraatının aparıldığı dili bilməyən şəxsin
tərcüməçinin xidmətindən pulsuz istifadə etmək
hüququnu təmin etmək;
153.2.10. tutulmuş şəxslə
davranışda onun şəxsiyyətini və ləyaqətini
alçaltmamaq, qadınlara, yetkinlik yaşına çatmayanlara,
qocalara, xəstələrə və əlilliyi olan şəxslərə isə xüsusi diqqət yetirmək; [225]
153.2.11. tutulmuş şəxsin
barəsində həbs qətimkan tədbiri seçmək, hökmün
və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası
yerinə məcburi göndərilməsi və ya təyin olunmuş
cəzanın digər cəza növü ilə əvəz edilməsi,
habelə şərti məhkum etmənin, cəzadan şərti olaraq vaxtından
əvvəl azad etmənin və ya cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınmasının ləğvi məsələlərinin həlli
üçün bu Məcəllənin 148, 150—152-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş müddətlərə riayət
edilməsi məqsədi ilə tutulmuş şəxsi qabaqcadan
məhkəməyə gətirmək;
153.2.12. bu Məcəllənin 153.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda tutulmuş şəxsi dərhal azad etmək.[226]
153.2-1. Müvəqqəti saxlama yerinin müdiriyyəti
həmçinin bu Məcəllənin 161-ci maddəsində (161.1.5-ci,
161.1.15-ci – 16.1.17-ci maddələr istisna olmaqla) nəzərdə
tutulmuş vəzifələri daşıyır.[227]
153.3. Tutulmuş şəxs cinayət
prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən aşağıdakı
hallarda azad edilməlidir:
153.3.1. şəxsin cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş əməli törətməsi
barədə şübhələr təsdiq edilmədikdə;
153.3.2. şəxsi gələcəkdə
həbsdə saxlamaq üçün zərurət olmadıqda;
153.3.3. ləğv edilmişdir. [228]
153.3.4. hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza növü
ilə əvəz edilməsi, habelə şərti məhkum etmənin, cəzadan şərti olaraq vaxtından
əvvəl azad etmənin və ya cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınmasının ləğvi məsələlərinin həlli
üçün tutulma anından 7 (yeddi) gün, digər hallarda
isə tutulma anından 48 saat müddətində (bu Məcəllənin
148.7-ci maddəsində müəyyən edilmiş hallarda tutulmanın
uzadıldığı müddətdə) tutulmuş şəxsi
həbs etmək üçün məhkəmə qərarı
verilmədikdə. [229]
153.4. Bu Məcəllənin 153.3.1
və 153.3.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda tutulmuş şəxs müvafiq olaraq təhqiqatçı,
müstəntiq, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror və ya məhkəmə tərəfindən,
bu Məcəllənin 153.3.4-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş halda isə həmçinin müvəqqəti saxlama yerinin rəisi tərəfindən
azad edilir.[230]
153.5. Cinayətin törədilməsində
şübhəli şəxs kimi tutulmuş və şübhə
təsdiq olunmadığına görə azad olunmuş şəxs
həmin şübhəyə görə yenidən tutula bilməz.
XVII fəsil
Qətimkan tədbirləri
Maddə 154. Qətimkan tədbirinin anlayışı
və növləri
154.1. Qətimkan tədbiri cinayət
işi üzrə icraatda şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin qanuna zidd davranışının qarşısını
almaq və hökmün icrasını təmin etmək məqsədi
ilə və bu Məcəllənin 155.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda onların barəsində seçilən prosessual
məcburiyyət tədbiridir.
154.2. Qətimkan tədbirləri
aşağıdakılardır:
154.2.1. həbs;
154.2.2. ev dustaqlığı;
154.2.3. girov;
154.2.4. başqa yerə getməmək
barədə iltizam;
154.2.5. şəxsi zaminlik;
154.2.6. təşkilatın zaminliyi;
154.2.7. polisin nəzarəti altına
vermə;
154.2.8. yetkinlik yaşına çatmayanı nəzarət altına vermə; [231]
154.2.9. komandanlığın müşahidəsi
altına vermə;
154.2.10. vəzifədən kənarlaşdırma.
154.3. Həbs, ev dustaqlığı
və girov yalnız təqsirləndirilən şəxsin barəsində
seçilə bilər. Bu Məcəllənin 154.2.8-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qətimkan tədbiri yalnız on səkkiz yaşına
çatmayan şəxs barəsində seçilə bilər. Komandanlığın müşahidəsi
altına vermə yalnız hərbi qulluqçu və ya hərbi
toplantıda təlim keçdiyi müddətdə hərbi mükəlləfiyyətli
şəxs barəsində seçilə bilər. [232]
154.4. Bu Məcəllənin 154.2.1—154.2.9-cu
maddələrində nəzərdə tutulmuş qətimkan tədbirləri
əsas qətimkan tədbirləridir və biri digərilə
birlikdə seçilə bilməz. Vəzifədən kənarlaşdırma
həm əsas qətimkan tədbiri qismində, həm də digər
qətimkan tədbirlərindən birinə əlavə kimi seçilə
bilər. Ev dustaqlığı və girov həbsə alternativ
qətimkan tədbirləridir və təqsirləndirilən şəxsin
həbsə alınması barədə məhkəmənin qərarı
alındıqdan sonra onun əvəzinə seçilə bilər. [233]
Maddə 155. Qətimkan tədbirlərinin tətbiqi əsasları
155.1. Qətimkan tədbirləri
müvafiq təhqiqatçı, müstəntiq, ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror və
ya məhkəmə tərəfindən o hallarda tətbiq oluna
bilər ki, cinayət təqibi üzrə toplanmış materiallar
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs
tərəfindən aşağıdakı hərəkətlərin
edilməsi ehtimalına kifayət qədər əsas versin:
155.1.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqandan gizlənmək;
155.1.2. cinayət prosesində iştirak
edən şəxslərə qanunsuz təsir göstərməklə,
cinayət təqibi üzrə əhəmiyyət kəsb edən
materialları gizlətməklə və ya saxtalaşdırmaqla
ibtidai istintaqın və ya məhkəmə baxışının
normal gedişinə mane olmaq;
155.1.3. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli yenidən törətmək və ya cəmiyyət
üçün təhlükə yaratmaq;
155.1.4. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışlarına üzrlü
səbəblər olmadan gəlməmək və ya digər yolla
cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməkdən və
cəza çəkməkdən boyun qaçırmaq;
155.1.5. məhkəmə hökmünün
icra edilməsinə maneə törətmək.
155.2. Qətimkan tədbirinin seçilməsinin
zəruriliyi və onlardan hansının konkret şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsə tətbiq edilməsi
məsələsi həll edilərkən təhqiqatçı,
müstəntiq, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror və ya məhkəmə aşağıdakıları
nəzərə almalıdır:
155.2.1. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə istinad edilən əməlin
ağırlığını, xarakterini və törədilmə
şəraitini;
155.2.2. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin şəxsiyyətini, yaşını
və səhhətini, məşğuliyyət növünü,
ailə, maddi və sosial vəziyyətini, o cümlədən
himayəsində şəxslərin və daimi yaşayış
yerinin olmasını;
155.2.3. əvvəllər cinayətin
törədilməsini və qətimkan
tədbirinin seçilməsini; [234]
155.2.4. şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin zərərçəkmiş şəxslə və
ya onun yaxın qohumu olan hüquqi varisi ilə barışıq
əldə edib-etməməsini, cinayət nəticəsində
vurulmuş ziyanın ödənilib-ödənilməməsini
və digər əhəmiyyətli halları.
155.3. Həbs qətimkan tədbiri yalnız
aşağıdakı şəxsə tətbiq oluna bilər:
[235]
155.3.1. bu Məcəllənin 155.1.1-155.1.3-cü
maddələrində nəzərdə tutulmuş hərəkətlərin
qarşısını almaq məqsədi ilə, 2 (iki) ildən
artıq müddətə azadlıqdan məhrum etmə növündə
cəza təyin edilə bilən cinayətin törədilməsində
ittiham olunan şəxsə;
155.3.2. cinayət prosesini həyata keçirən
orqandan gizlənməsinin qarşısını almaq məqsədi
ilə, 2 (iki) ilədək müddətə azadlıqdan məhrum
etmə növündə cəza təyin edilə bilən cinayətin
törədilməsində ittiham olunan şəxsə;
155.3.3 əvvəllər seçilmiş
digər qətimkan tədbirinin şərtlərini pozmuş şəxsə
və ya hökmün icrasını təmin etmək məqsədilə,
barəsində azadlıqdan məhrum etmə növündə
cəza təyin edilmiş şəxsə.
155.4. Polisin nəzarəti altına
vermə yalnız azadlıqdan məhrum etmə növündə
cəza tətbiq edilə bilən cinayətin törədilməsində
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs
barəsində seçilə bilər.
155.5. Qətimkan tədbirinin seçilməsinə
zərurət olmadıqda, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsdən təhqiqatçının, müstəntiqin,
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun və ya məhkəmənin çağırışlarına
gəlməsi və onların yaşayış yerini dəyişməsi, habelə müalicə və ya digər
zərurətlə bağlı Azərbaycan Respublikası hüdudlarından
kənara çıxması ilə əlaqədar əvvəlcədən məlumat vermək barədə
yazılı iltizam alınır. Çağırış üzrə gəlmək
və məlumat vermək barədə iltizama əməl edilmədikdə
bu Məcəllənin 155.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulan əsasların mövcudluğu məsələsinə
yenidən baxılır.[236]
155.6. Təqsirləndirilən şəxs
barəsində həbs, ev dustaqlığı və girov qətimkan tədbirləri seçildikdə
ittihamın tam həllinədək ondan şəxsiyyətini təsdiq
edən pasport və ya digər sənəd götürülür
və cinayət işi üzrə icraatın materiallarına əlavə
olunur. Təqsirləndirilən və ya şübhəli şəxs
barəsində digər qətimkan tədbiri seçildikdə,
habelə bu Məcəllənin 155.5-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş halda, cinayət təqibi üzrə materiallara şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin şəxsiyyətini
təsdiq edən sənədin cinayət prosesini həyata keçirən
orqanda təsdiq olunmuş surəti əlavə edilir. [237]
Maddə 156. Qətimkan tədbirlərinin seçilməsinin
ümumi qaydası
156.1. Qətimkan tədbirləri
müvafiq olaraq təhqiqatçının, müstəntiqin,
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun və ya məhkəmənin qərarına əsasən
seçilir. Qətimkan tədbirinin seçilməsi barədə qərarda
şəxsin şübhəli bilindiyi və ya ittiham olunduğu
cinayəti törətməsinə əsaslı şübhələrin
və müvafiq qətimkan tədbirinin tətbiqi əsaslarının
mövcudluğuna dəlalət edən ilkin sübutlar göstərilməlidir.[238]
156.2. Həbs və vəzifədən
kənarlaşdırma müstəntiqin vəsatəti əsasında
və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurorun təqdimatı, habelə cinayət işinə
baxan məhkəmənin öz təşəbbüsü ilə
və yalnız məhkəmənin qərarına əsasən
seçilə bilər. Ev dustaqlığı bu Məcəllənin 163-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada məhkəmənin
öz təşəbbüsü, müdafiə tərəfinin
vəsatəti, habelə müstəntiqin vəsatəti və
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun təqdimatı əsasında məhkəmə tərəfindən
seçilir. Girov bu Məcəllənin 164-cü maddəsində
nəzərdə tutulmuş qaydada yalnız müdafiə tərəfinin
vəsatəti ilə məhkəmə tərəfindən seçilir.[239]
156.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan qətimkan tədbirinin seçilməsi barədə
qərarı şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsə (axtarışda olan şəxs istisna edilməklə)
dərhal elan edir və qərarın surətini ona təqdim edir.[240]
156.4. Cinayət işi üzrə
icraata xitam verildiyi hallarda, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs barəsində seçilmiş qətimkan tədbirləri
xitam olunur.
Maddə 156-1. Qətimkan tədbirləri üzrə elektron
nəzarət vasitələrinin tətbiqi[241]
156-1.1. Elektron nəzarət vasitələri
bu Məcəllənin 163-cü maddəsinə əsasən barəsində
qətimkan tədbiri seçilmiş şəxslərə tətbiq
edilir. Elektron nəzarət vasitələrinin siyahısı və
tətbiqi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən
müəyyən edilir.
156-1.2. Elektron nəzarət vasitələri
tətbiq edilmiş şəxsin üzərinə qoyulmuş vəzifələri
yerinə yetirməsinə nəzarət müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı tərəfindən həyata keçirilir.
156-1.3. Şəxsin üzərinə elektron
nəzarət vasitəsini gəzdirmək və həmin vasitənin
işlək vəziyyətdə saxlanılması üçün
ona xidmət etmək vəzifəsi qoyulduqda, elektron nəzarət
vasitəsi onun üzərinə bağlanılır və həmin
vasitənin işlək vəziyyətdə saxlanılması
üçün ona xidmət qaydaları, hər hansı müdaxilənin
və ya cihazın üzərindən çıxarılmasının
yolverilməzliyi, həmçinin bu əməllərin hüquqi
nəticələri izah edilir və bu barədə protokol tərtib
edilir.
156-1.4. Elektron nəzarət vasitəsi tətbiq
edilmiş şəxs həmin vasitəni zədələdikdə
və ya digər üsulla yararsız vəziyyətə saldıqda
onun dəyəri həmin şəxsdən tutulur.
Maddə 157. Həbs
157.1. Təqsirsizlik prezumpsiyasına
müvafiq olaraq şəxsin cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsinə aidiyyəti
sübut olunmadıqda, o, həbs oluna və ya zərurət olmadıqda
həbsdə saxlanıla bilməz.
157.2. Həbs qətimkan tədbiri
qismində bu Məcəllənin 155.1—155.3-cü maddələrinin
tələblərini nəzərə almaqla seçilə bilər.
157.3. Məhkəmə qərarına
əsasən həbs olunmuş şəxs müvəqqəti
saxlama yerində 24 saatdan artıq saxlanıla bilməz və bu müddət bitənədək o, istintaq təcridxanasına keçirilməlidir
(şəxsin
nəqliyyat vasitələri ilə istintaq təcridxanasına aparılması
müddəti göstərilən müddətə daxil deyildir).[242]
157.4. Müstəntiq, ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror və
ya məhkəmə eyni cinayət işi, yaxud əlaqəli bir
neçə cinayət işi üzrə ittiham olunan şəxslərin
ayrılıqda saxlanılması, təqsirləndirilən şəxsin
digər həbs olunmuş şəxslərlə ünsiyyətinin
qarşısının alınması, habelə həbs olunmuş
şəxslərin saxlanılması qaydalarına zidd olmayan digər
məsələlər barədə istintaq təcridxanasının
müdiriyyətinə göstərişlər verə bilər.
157.5. Həbsin qətimkan tədbiri qismində
seçilməsi və ya uzadılması məsələsinə
baxarkən məhkəmə təqsirləndirilən şəxsin
cəmiyyətdən tam təcrid edilməsinə və ya həbsdə
saxlanılmasına zərurət olmadığı qənaətinə
gəldikdə, onun barəsində müdafiə tərəfinin
vəsatəti və ya öz təşəbbüsü ilə
ev dustaqlığı, habelə müdafiə tərəfinin
vəsatəti əsasında girov qətimkan tədbiri seçir.[243]
157.6. Həbsin qətimkan tədbiri
qismində seçilməsi və ya seçilməsindən imtina
edilməsi barədə məhkəmənin qərarından cinayət
prosesinin tərəfləri apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
şikayət verə bilərlər. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
bu məsələyə dair qərarı qətidir.
157.7. Həbsin qətimkan tədbiri
qismində seçilməsi barədə qərar çıxarmış
məhkəmə ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun təqdimatına əsasən
bu qərarı vaxtından əvvəl dəyişməyə
və ya ləğv etməyə haqlıdır.
157.8. Müstəntiq və ya ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror məhkəmə tərəfindən seçilmiş həbs
qətimkan tədbirinin tətbiqinə yalnız aşağıdakı
hallarda xitam verə bilər:
157.8.1. təqsirləndirilən
şəxsin ağır xəstəliyi ilə əlaqədar
həbsdə saxlanılmasının qeyri mümkünlüyü
barədə tibbi rəy olduqda;
157.8.2. təqsirləndirilən
şəxsin əməlinin böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayət kimi tövsif edilməsi barədə
qərar çıxarıldıqda.
Maddə 158. Həbsdə saxlama müddəti
158.1. Cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı qətimkan tədbiri
qismində həbs seçilməsi barədə qərar qəbul
edərkən məhkəmə təqsirləndirilən şəxsin
həbsdə saxlanılma müddətini böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayət törədilməsinə
görə 2 (iki) ay həddində, az ağır cinayət törədilməsinə
görə 3 (üç) ay həddində, ağır və
xüsusilə ağır cinayət törədilməsinə
görə isə 4 (dörd) ay həddində müəyyən edir.[244]
158.2. Təqsirləndirilən şəxsi
həbsdə saxlama müddəti şəxsin tutulma zamanı
azadlığının
faktiki məhdudlaşdırıldığı vaxtdan, o, tutulmadıqda isə həbs
qətimkan tədbirinin seçilməsi barədə məhkəmə
qərarının icra edildiyi andan hesablanır. Təqsirləndirilən
şəxsi həbsdə saxlama müddətinə aşağıdakılar
daxildir:[245]
158.2.1. tutulduğu və həbsdə
saxlanıldığı müddət;
158.2.2. ev dustaqlığında
saxlanıldığı müddət;
158.2.3. məhkəmənin qərarı
əsasında prosessual məcburiyyət tədbirlərinin tətbiqi
ilə tibb müəssisəsində stasionar ekspertizanın keçirilməsi
və ya müvəqqəti xəstəliyi ilə əlaqədar
saxlandığı müddət.
158.2.4. Azərbaycan Respublikasının
hüdudlarından kənarda tutulduğu andan Azərbaycan Respublikasının
ərazisində cinayət prosesini həyata keçirən orqana
təhvil verilənədək olan müddət.[246]
158.3. Cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı həbsdə saxlama
müddəti bu Məcəllənin 159-cu maddəsində nəzərdə
tutulmuş həmin müddətlərin uzadılması halları
istisna olmaqla, yuxarıda göstərilən müddətlərdən
artıq ola bilməz. Şəxsin həbsdə, ev dustaqlığında
və tibb müəssisəsində saxlanıldığı
bütün müddətlər toplanılmaqla bütövlükdə
təqsirləndirilən şəxsin həbsdə saxlanılma
müddətinə hesablanır. Cinayət işi üzrə məhkəməyədək
icraatda həbsdə saxlama müddətinin axımı məhkəməyə göndərilmiş cinayət
işi üzrə qətimkan tədbiri ilə bağlı məsələyə
baxıldığı, yaxud həbs və ya ev dustaqlığı qismində
qətimkan tədbirinə xitam verildiyi gün dayandırılır.[247]
158.4. ləğv edilmişdir.[248]
158.5. ləğv edilmişdir.[249]
158.6. Cinayət işi üzrə
icraatın aparılması zamanı (məhkəməyədək,
habelə birinci və apellyasiya instansiyası məhkəmələrində
aparılmış icraat daxil olmaqla) şəxsin həbsdə
saxlanılması müddəti məhkəmə tərəfindən
ona təyin olunmuş cəza müddətinə daxil edilir.
Maddə 159. Cinayət işi üzrə məhkəməyədək
icraat zamanı həbsdə saxlanılma müddətinin uzadılması
159.1. Cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanılması müddəti işin
mürəkkəbliyi ilə əlaqədar müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun təqdimatı əsasında böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə 1 (bir) aydan,
az ağır cinayətlər üzrə 2 (iki) aydan, ağır
cinayətlər üzrə 3 (üç) aydan, xüsusilə
ağır cinayətlər üzrə isə 4 (dörd) aydan
artıq olmayan müddətə məhkəmə tərəfindən
uzadıla bilər. [250]
159.2. Məhkəməyədək
icraat zamanı işin müstəsna dərəcədə mürəkkəbliyi
ilə əlaqədar həbsdə saxlanılma müddəti bu Məcəllənin 159.3-1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qaydada az ağır cinayətlər üzrə
2 (iki) aydan, ağır cinayətlər üzrə 3 (üç)
aydan, xüsusilə ağır cinayətlər üzrə isə
5 (beş) aydan artıq olmayan müddətə məhkəmə
tərəfindən uzadıla bilər. [251]
159.3. Bu Məcəllənin 159.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda təqsirləndirilən şəxsin həbsdə saxlanılma
müddətinin uzadılmasını zəruri hesab edən müstəntiq
həbsdə saxlanılma müddətinin keçməsinə
ən geci 6 (altı) gün qalmış ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora müvafiq
əsaslandırılmış vəsatət verir. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanılması müddətinin uzadılması
zərurəti ilə razılaşdıqda, məhkəmə
qərarı ilə müəyyən edilən həbsdə saxlama
müddətinin keçməsinə ən geci 5 (beş) gün
qalmış məhkəməyə müvafiq təqdimatla müraciət
edir. Məhkəmə təqsirləndirilən şəxsin həbsdə
saxlanılma müddətinin uzadılmasının zəruriliyi
ilə razılaşdıqda, onun barəsində qətimkan tədbirinin
seçilməsi haqqında qərarla müəyyən edilmiş
həbsdə saxlanılma müddəti başa çatanadək
təqsirləndirilən şəxsin həbsdə saxlanılma
müddətinin uzadılması barədə qərar qəbul
edir. [252]
159.3-1. Bu Məcəllənin 159.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda müstəntiq təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanılma müddətinin keçməsinə
ən geci 8 (səkkiz) gün qalmış ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora müvafiq
əsaslandırılmış vəsatət verir. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanılması müddətinin uzadılması
zərurəti ilə razılaşdıqda, məhkəmə
qərarı ilə müəyyən edilən həbsdə saxlama
müddətinin keçməsinə ən geci 6 (altı) gün
qalmış vəsatəti təqdimat verilməsi üçün
müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının Hərbi prokuroru,
Naxçıvan Muxtar Respublikasının prokuroru, Bakı şəhər
prokuroru və ya Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun müavininə
göndərir. Azərbaycan Respublikasının Hərbi prokuroru,
Bakı şəhər prokuroru, Naxçıvan Muxtar Respublikasının
prokuroru və ya Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun müavini
təqsirləndirilən şəxsin həbsdə saxlanılması
müddətinin uzadılması zərurəti ilə razılaşdıqda,
məhkəmə qərarı ilə müəyyən edilən
həbsdə saxlama müddətinin keçməsinə ən
geci 4 (dörd) gün qalmış məhkəməyə müvafiq
təqdimatla müraciət edir. Məhkəmə təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanılma müddətinin uzadılmasının
zəruriliyi ilə razılaşdıqda, onun barəsində qətimkan
tədbirinin seçilməsi haqqında qərarla müəyyən
edilmiş həbsdə saxlanılma müddəti başa çatanadək
təqsirləndirilən şəxsin həbsdə saxlanılma
müddətinin uzadılması barədə qərar qəbul
edir.[253]
159.4. Həbsdə saxlanılma müddətinin
uzadılması barədə qərar qəbul edərkən həbsin
ev dustaqlığı ilə əvəz edilməsi, habelə
girov qoyulmaqla təqsirləndirilən şəxsin azad edilməsinin
mümkünlüyü və girovun məbləğinin müəyyən
edilməsi hüququ məhkəmədə saxlanılır.
159.5. Təqsirləndirilən şəxsin
həbsdə saxlanılması müddətinin uzadılması
barədə qərar qəbul edərkən, məhkəmə
həbsdə saxlanılmanın sonrakı müddətini bu Məcəllənin
159.1 və 159.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hədlərdə müəyyən edir.
159.6. Həbsdə saxlanılma müddətinin
uzadılması və ya bundan imtina edilməsi barədə məhkəmə
qərarından apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
şikayət və ya protest verilə bilər. Apellyasiya instansiyası
məhkəməsinin bu məsələ üzrə qərarı
qətidir. [254]
159.7. Cinayət işinin məhkəməyədək
icraatı zamanı təqsirləndirilən şəxsin hər
bir halda həbsdə saxlanılmasının son müddəti
bir qayda olaraq aşağıdakılardan artıq ola bilməz: [255]
159.7.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə — 3 (üç)
ay;
159.7.2. az ağır cinayətlər
üzrə — 7 (yeddi) ay;
159.7.3. ağır cinayətlər
üzrə — 10 (on) ay;
159.7.4. xüsusilə ağır
cinayətlər üzrə — 13 (on
üç) ay.[256]
159.8. Cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı toplanmış materialların
həcminin böyüklüyü və ya təqsirləndirilən
şəxslərin sayının çoxluğu işin istintaqını
gecikdirdiyi və başqa formada çətinlik yaratdığı
müstəsna hallarda təqsirləndirilən şəxsin həbsdə
saxlanılmasının 159.7-ci maddədə göstərilən
son müddəti bu Məcəllənin 159.8-1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada az ağır və
ağır cinayətlər üzrə 3 (üç) aydan, xüsusilə
ağır cinayətlər üzrə 6 (altı) aydan artıq
olmayan müddətə məhkəmə tərəfindən
uzadıla bilər.[257]
159.8-1. Bu Məcəllənin 159.8-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda müstəntiq təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanılmasının 159.7-ci maddədə
göstərilən son müddətinin uzadılması barədə
həbsdə saxlama müddətinin keçməsinə ən
geci 10 (on) gün qalmış ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora müvafiq əsaslandırılmış
vəsatət verir. İbtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror təqsirləndirilən şəxsin
həbsdə saxlanılması müddətinin uzadılması
zərurəti ilə razılaşdıqda, məhkəmə
qərarı ilə müəyyən edilən həbsdə saxlama
müddətinin keçməsinə ən geci 8 (səkkiz) gün
qalmış vəsatəti Azərbaycan Respublikası Baş prokuroruna
və ya onun birinci müavininə müraciət edilməsi üçün
müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının Hərbi prokuroru,
Bakı şəhər prokuroru, Naxçıvan Muxtar Respublikasının
prokuroru və ya Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun birinci
müavininə təqdim edir. Azərbaycan Respublikasının
Hərbi prokuroru, Bakı şəhər prokuroru, Naxçıvan
Muxtar Respublikasının prokuroru və ya Azərbaycan Respublikası
Baş prokurorunun birinci müavini təqsirləndirilən şəxsin
həbsdə saxlanılması müddətinin uzadılması
zərurəti ilə razılaşdıqda, məhkəmə
qərarı ilə müəyyən edilən həbsdə saxlama
müddətinin keçməsinə ən geci 6 (altı) gün
qalmış təqdimatın verilməsi üçün müvafiq
olaraq Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroruna və ya
onun birinci müavininə müraciət edir. Azərbaycan Respublikası
Baş prokuroru və ya onun birinci müavini təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanılması müddətinin uzadılması
zərurəti ilə razılaşdıqda, məhkəmə
qərarı ilə müəyyən edilən həbsdə saxlama
müddətinin keçməsinə ən geci 4 (dörd) gün
qalmış məhkəməyə müvafiq təqdimatla müraciət
edir. Məhkəmə təqsirləndirilən şəxsin həbsdə
saxlanılma müddətinin uzadılmasının zəruriliyi
ilə razılaşdıqda, onun barəsində qətimkan tədbirinin
seçilməsi haqqında qərarla müəyyən edilmiş
həbsdə saxlanılma müddəti başa çatanadək
təqsirləndirilən şəxsin həbsdə saxlanılma
müddətinin uzadılması barədə qərar qəbul
edir. [258]
159.9. Bu Məcəllənin 158.2.4-cü
maddəsində nəzərdə tutulan hallarda təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanılmasının 159.7-ci maddədə
göstərilən son müddəti keçdikdə və ibtidai
araşdırmanın davam etdirilməsi zərurəti olduqda həbsdə
saxlanılma müddəti 6 (altı) aydan çox olmayan müddətə
bu Məcəllənin
159.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada məhkəmə tərəfindən
uzadıla bilər. [259]
159.10. Bu Məcəllənin 303 və ya
318.2-ci maddələrinə əsasən ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora qaytarılmış
cinayət işləri üzrə təqsirləndirilən şəxsin
bu Məcəllənin 159.7-159.9-cu maddələrində göstərilən
həbsdə saxlanılma müddətləri başa çatdıqda,
məhkəmə tərəfindən həbsdə saxlanılma
müddəti bu Məcəllənin 159.2-ci maddəsinin tələblərinə
riayət etməklə uzadıla bilər.[260]
159.11. Bu Məcəllənin 159.3, 159.3-1
və 159.8-1-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda təqsirləndirilən şəxs barəsində həbs
qətimkan tədbirinin uzadılması məsələsinə
baxılarkən bu Məcəllənin 292.1-1-ci maddəsində
göstərilmiş müddət nəzərə alınmalıdır.[261]
Maddə 159-1. Həbs
edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından müvəqqəti
saxlama yerinə keçirilməsi[262]
159-1.1. İstintaq təcridxanasının
yerləşdiyi yaşayış məntəqəsindən uzaq
yerdə istintaq hərəkətlərinin aparılması və
ya həbs edilmiş şəxsin məhkəmə icraatında
iştirakının təmin edilməsi zərurəti olduqda və
onun hər gün gətirilib aparılması mümkün olmadıqda,
həbs edilmiş şəxs məhkəməyədək
icraat zamanı ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun, məhkəmə icraatı
zamanı məhkəmənin əsaslandırılmış qərarı
ilə 1 ayda 10 gündən artıq olmayan müddətə istintaq
təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə keçirilə
bilər. Həbs edilmiş şəxsin vəsatəti əsasında
həmin müddət məhkəmənin əsaslandırılmış
qərarı ilə məhkəmə icraatının sonunadək
uzadıla bilər. [263]
159-1.2. İstintaq təcridxanasının
yerləşdiyi yaşayış məntəqəsindən uzaq
yerdə istintaq hərəkətlərinin aparılması məqsədi
ilə həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsini zəruri
hesab edən müstəntiq ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora bu barədə əsaslandırılmış
vəsatət verir. İbtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror təqsirləndirilən şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi zərurəti ilə razılaşdıqda,
müddəti göstərilməklə,
təqsirləndirilən şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi barədə
əsaslandırılmış qərar qəbul edir. İbtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror təqsirləndirilən
şəxsin istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama
yerinə keçirilməsi üçün kifayət qədər
əsas olmadığı qənaətinə gəldikdə, vəsatətin
rədd edilməsi barədə qərar qəbul edir.[264]
159-1.3. Həbs edilmiş şəxsin məhkəmə
icraatında iştirakının təmin edilməsi zərurəti
ilə bağlı, onun istintaq təcridxanasından müvəqqəti
saxlama yerinə keçirilməsi məhkəmə baxışı
zamanı tərəflərin vəsatəti əsasında məhkəmənin
qərarı ilə həyata keçirilir.
159-1.4. Həbs edilmiş
şəxsin məhkəməyədək icraat zamanı istintaq
təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi
barədə ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurorun qərarından məhkəmə nəzarəti
qaydasında şikayət verilə bilər.[265]
159-1.5. Həbs edilmiş şəxs istintaq
təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə keçirildikdə
və geri qaytarıldıqda tibbi müayinədən keçirilir.
159-1.6. Həbs edilmiş şəxsin əməliyyat-axtarış
tədbirlərinin həyata keçirilməsi məqsədi ilə
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi qadağandır.
Maddə 160. Himayə və əmlaka nəzarət etmə
hüququ
160.1. Valideynin və ya ailəni
dolandıran şəxsin həbsə alınması, habelə
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın digər hərəkətləri
nəticəsində nəzarətsiz, baxımsız qalmış
və həyat üçün zəruri vəsaitlərdən
məhrum olunmuş yetkinlik yaşına çatmamış, habelə
əmək qabiliyyəti olmayan şəxslərin himayə olunmaq
hüququ vardır və həmin orqan bu hüququ Azərbaycan
Respublikasının dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına
təmin etməlidir. Əmək qabiliyyəti olmayan şəxslərin
dövlət sosial müdafiə orqanına və ya tibb müəssisəsinə
müvəqqəti yerləşdirilməsinin, onlara nəzarət
və qulluq edilməsinin təşkil olunması barədə
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın göstərişləri
qəyyumluq və himayəçilik orqanları və onların
vəzifəli şəxsləri üçün məcburidir.
Cinayət prosesini həyata keçirən orqan yetkinlik yaşına
çatmamışları və əmək qabiliyyəti olmayan
şəxsləri qohumlarının razılığı ilə
onların himayəsinə etibar etməyə haqlıdır.
160.2. Həbsə alınma, habelə
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın digər hərəkətləri
nəticəsində əmlakı baxımsız qalmış
şəxs onun əmlakına nəzarət edilməsi hüququna
malikdir. Göstərilən orqan həmin şəxsin əmlakına
nəzarət edilməsi barədə xahişini onun hesabına
təmin etməlidir. Şəxsin əmlakına nəzarət
edilməsinin təşkili barədə cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın göstərişi müvafiq dövlət
orqanları, müəssisə, idarə və təşkilatlar
üçün məcburidir.
160.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan bu maddəyə uyğun görülmüş
tədbirlər barədə həbsdə saxlanılan şəxsə
və ya digər maraqlı şəxsə təxirə salınmadan
məlumat verməlidir.
Maddə 161. İstintaq təcridxanasının müdiriyyətinin
vəzifələri[266]
161.1. İstintaq təcridxanasının
müdiriyyətinin aşağıdakı vəzifələri
vardır:
161.1.1. istintaq təcridxanasına gətirilmiş
həbs edilmiş şəxsi qəbul etmək və dərhal
aşağıdakı məlumatları qeydə almaq:
161.1.1.1. adı, atasının adı, soyadı,
anadan olduğu tarix və yer, yaşadığı ünvan;
161.1.1.2. şəxsin həbs edilməsinin
əsası və onun həbs edilməsi barədə qərarı
qəbul etmiş orqan;
161.1.1.3. istintaq təcridxanasına gətirilmənin
tarixi və vaxtı;
161.1.1.4. həbs edilmiş şəxsə
məxsus olan və saxlanılmaq üçün anbara təhvil
verilən əşyaların siyahısı;
161.1.1.5. həbs edilmiş şəxsin üzərində
müşahidə olunan hər hansı bədən xəsarətləri
və onun istintaq təcridxanasına daxil olanadək məruz qaldığı
hər hansı işgəncə və qeyri-insani və ya ləyaqəti
alçaldan rəftar barədə şikayəti;
161.1.1.6. həkim sirrinə aid tələblər
nəzərə alınmaqla, həbs edilmiş şəxsin özünün
və ya digər şəxslərin saxlanılması şəraitinə
təsir göstərə biləcək psixi və fiziki pozuntuları barədə məlumatlar;[267]
161.1.2. həbs edilmiş şəxs istintaq
təcridxanasına gətirildikdən dərhal sonra ona həbsə
alındığı və harada saxlanıldığı barədə
yaxın qohumlarına və ya əlaqə saxlaması onun üçün
qanuni maraq doğuran digər şəxslərə telefonla və
ya digər vasitələrlə məlumat vermək imkanını
yaratmaq (istintaq təcridxanasının müdiriyyəti həbs
edilmiş şəxsin qocalığı, yetkinlik yaşına
çatmaması, sağlamlıq və psixi vəziyyəti ilə
bağlı hallar istisna olmaqla, belə məlumatları öz
təşəbbüsü ilə verə bilməz) əgər
həbs edilmiş şəxs əcnəbi, yaxud vətəndaşlığı
olmayan şəxsdirsə, onun vətəndaşı olduğu
və ya daimi yaşadığı dövlətin Azərbaycan
Respublikasında olan diplomatik nümayəndəliyinə və
ya konsulluğuna bu barədə dərhal məlumat vermək və
bu cür məlumatın verildiyini qeydə almaq;
161.1.3. həbs edilmiş şəxsin istintaq
təcridxanasına gətirildikdən sonra təxirə salınmadan
tibbi müayinədən keçirilməsini təmin etmək;
161.1.4. həbs edilmiş şəxsləri
hüquq və vəzifələri, daxili intizam qaydaları, istintaq
təcridxanasında saxlanılma rejimi, təklif, ərizə və
şikayətlərin verilməsi qaydası ilə tanış
etmək və onlara bu barədə izahat vermək;
161.1.5. həbs edilmiş şəxslərin
müdafiəçisi, qanuni nümayəndəsi, yaxın qohumları
ilə və ya əlaqə saxlaması onun üçün qanuni
maraq doğuran digər şəxslərlə görüşlərini
təmin etmək;
161.1.6. həbs edilmiş şəxslərin
istintaq təcridxanasında şəxsi təhlükəsizliyini
təmin etmək;
161.1.7. həbs edilmiş şəxslərin
ünvanına daxil olan prosessual sənədlərin surətlərini
həmin sənədlərin daxil olduğu gün, sənədlər
gecə vaxtı daxil olmuşdursa, səhər saat 12-dək onlara
vermək;
161.1.8. həbs edilmiş şəxslərin
təklif, şikayət və ərizələrini qeydiyyata almaq;
161.1.9. həbs edilmiş şəxslərin
məktub, teleqram, təklif, ərizə və şikayətlərinin
qanunla müəyyən edilmiş qaydada göndərilməsini
təmin etmək;
161.1.10. həbs edilmiş şəxslərin
cinayət prosesini həyata keçirən orqana vaxtında çatdırılmasını
təmin etmək;
161.1.11. eyni cinayət işi və ya əlaqəli
bir neçə cinayət işi üzrə barəsində cinayət
təqibi həyata keçirilən həbs edilmiş şəxsləri
ayrılıqda saxlamaq, həbs edilmiş şəxsin digər
həbs edilmiş şəxslərlə ünsiyyətinin qarşısını
almaq, habelə həbs edilmiş şəxslərin qanunla müəyyən
edilmiş saxlanılma rejiminə zidd olmayan digər məsələlər
barədə cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
yazılı göstərişlərini yerinə yetirmək;
161.1.12. həbs edilmiş şəxslərin
istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərdə
iştirak etməkdən imtina etməsi barədə protokol tərtib
etmək;
161.1.13. cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın yazılı göstərişinə əsasən,
həbs edilmiş şəxslərin iştirakı ilə istintaq
təcridxanasında istintaq hərəkətlərinin, yaxud digər
prosessual hərəkətlərin aparılmasına şərait
yaratmaq;
161.1.14. həbs edilmiş şəxsləri
məhkəmənin qərarına əsasən digər istintaq
təcridxanasına köçürmək;
161.1.15. həbs edilmiş şəxsin telefonla
danışmaq hüququnun təmin edilməsinə şərait
yaratmaq;
161.1.16. həbs edilmiş şəxsin həbsdə
saxlanılma müddətinin başa çatmasına 7 gün
qalmış ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora bu barədə məlumat vermək;
161.1.17. həbs edilmiş şəxsin notariusun
xidmətlərindən istifadə etməsinə şərait
yaratmaq;
161.1.18. bu Məcəllənin 162-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda həbs edilmiş şəxsi
dərhal həbsdən azad etmək.
161.2. İstintaq təcridxanasının
müdiriyyəti həbs edilmiş şəxs həbs yerinə
gətirildikdən sonra keçirilmiş tibbi müayinənin
nəticələrinin onun sağlamlığı barədə
qeydə alınmış məlumatlara əlavə olunmasını
təmin etməlidir.
161.3. Həbs edilmiş şəxsin prosessual
hərəkətlərdə iştirak etməsi ilə əlaqədar
onun barəsində aşağıdakı məlumatlar qeydə
alınır:
161.3.1. prosessual hərəkəti həyata
keçirən orqan;
161.3.2. prosessual hərəkətin yeri və
vaxtı;
161.3.3. prosessual hərəkətin keçirilməsindən
əvvəl və sonra müşahidə olunan bədən xəsarətləri
və prosessual hərəkət zamanı yol verilən hər
hansı işgəncə və qeyri-insani və ya ləyaqəti
alçaldan rəftar barədə şikayət.
Maddə 162. Şəxsin həbsdən azad edilməsi
162.1. Şəxs məhkəmənin
qərarına əsasən aşağıdakı hallarda həbsdən
azad edilməlidir:
162.1.1. təqsirləndirilən
şəxsin cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş
əməlinə görə ittiham təsdiq edilmədikdə
və ya məhkəmədə cinayət işi üzrə icraata
xitam verildikdə;
162.1.2. məhkəmə tərəfindən
təqsirləndirilən şəxs barəsində seçilmiş
həbs qətimkan tədbiri dəyişdirildikdə və ya ləğv
edildikdə, habelə məhkuma təyin edilmiş cəza azadlıqdan
məhrumetmə ilə bağlı olmadıqda; [268]
162.1.3. şəxsin həbsdə
saxlanılmasına zərurət olmadığı müəyyən
edildikdə.
162.2. Təqsirləndirilən şəxs
müstəntiqin və ya prokurorun cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi barədə qərarına əsasən
də həbsdən azad edilir. [269]
162.3. Bu Məcəllənin 162.1.1
və 162.1.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda həbsdə saxlanılan şəxs məhkəmə
zalında dərhal həbsdən azad olunmalıdır.
162.4. Həbs qətimkan tədbirinin
ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi barədə
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qərarının
surəti alındıqda, şəxs həbs yerinin rəisi tərəfindən dərhal həbsdən
azad edilir.[270]
162.5. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın qərarı olmadan həbs yerinin rəisi müvafiq protokol tərtib etməklə
aşağıdakı hallarda şəxsi həbsdən dərhal azad edir:[271]
162.5.1. məhkəmə qərarında
müəyyən olunmuş həbsdə saxlanılma müddəti
başa çatdıqda və bu müddət uzadılmadıqda;
162.5.2. bu Məcəllənin 159.7-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş həbsdə saxlanmanın
son müddəti başa çatdıqda və həmin müddət bu Məcəllənin
159.8-159.10-cu maddələrində nəzərdə tutulmuş
qaydada uzadılmadıqda; [272]
165.5.2-1. bu Məcəllənin 159.8-159.10-cu
maddələrində nəzərdə tutulmuş qaydada uzadılmış
həbsdə saxlanılma müddəti başa çatdıqda;[273]
162.5.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqandan şəxsin həbsdən azad edilməsi
üçün məhkəmənin təyin etdiyi girovun verilməsi
barədə məlumat daxil olduqda.
162.6. Şəxs həbsdən azad
edildikdən sonra cinayət prosesini həyata keçirən orqana
yeni əhəmiyyətli hallar məlum olduğu və ya haqqında
seçilmiş qətimkan tədbiri şərtlərinin pozulduğu
hallar istisna olmaqla, həbsdən azad olunmuş şəxs həmin
ittiham üzrə yenidən həbs edilə bilməz.
Maddə 163. Ev dustaqlığı
163.1. Ev dustaqlığı qətimkan
tədbiri qismində təqsirləndirilən şəxsi həbsdə
saxlamadan və cəmiyyətdən tam təcrid etmədən,
lakin məhkəmənin qərarı ilə müəyyən
edilmiş azadlıq və digər bir sıra hüquqlara məhdudiyyətlər
qoyulmasından ibarətdir.
163.2. Ev dustaqlığı məhkəmə
tərəfindən müstəntiqin vəsatəti və ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun təqdimatı əsasında, habelə həbs qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya uzadılması məsələsinə
baxılarkən müdafiə tərəfinin vəsatəti və
ya məhkəmənin öz təşəbbüsü ilə
seçilə bilər. Ev dustaqlığı qətimkan tədbirinin
seçilməsi məsələsinə, həmçinin müdafiə
tərəfinin vəsatəti əsasında həbs qətimkan
tədbirinin əvəz edilməsi kimi baxıla bilər.[274]
163.3. Barəsində ev dustaqlığı
qətimkan tədbiri seçilmiş təqsirləndirilən
şəxs aşağıdakı vəzifələri yerinə
yetirməlidir: [275]
163.3.1. yaşayış yerini tamamilə
və ya günün müəyyən vaxtlarında tərk etməmək;
163.3.2. elektron nəzarət vasitəsini
gəzdirmək və həmin vasitənin işlək vəziyyətdə
saxlanılması üçün ona xidmət etmək;
163.3.3. məhkəmənin müəyyən
etdiyi ərazi hüdudlarını tərk etməmək;
163.3.4. məhkəmənin müvafiq qərarı
olmadan yaşayış yerini dəyişməmək.
163.3-1. Məhkəmə tərəfindən
barəsində ev dustaqlığı qətimkan tədbiri seçilmiş
təqsirləndirilən şəxs üçün aşağıdakı
əlavə vəzifələr müəyyən edilə bilər: [276]
163.3-1.1. kütləvi və digər tədbirlər
təşkil etməmək və ya belə tədbirlərdə
iştirak etməmək;
163.3-1.2. məhkəmənin müəyyən
etdiyi ərazi hüdudları daxilində müəyyən yerlərə
getməmək;
163.3-1.3. alkoqolizmdən, narkomaniyadan, toksikomaniyadan
və ya zöhrəvi xəstəliklərdən müalicə
kursu keçmək;
163.3-1.4. müəyyən şəxslərlə
ünsiyyətdə olmamaq;
163.3-1.5. təqsirləndirilən şəxsin
lazımi davranışını və cəmiyyətdən qismən
təcrid olunmasını təmin edən digər vəzifələr.
163.3-2. Ev dustaqlığı qətimkan
tədbiri Azərbaycan Respublikası ərazisində daimi yaşayış
yeri olmayan şəxslərə tətbiq edilmir.
163.3-3. Tibbi göstəricilərə görə
təqsirləndirilən şəxs tibb müəssisəsinə
stasionar müalicəyə yerləşdirildikdə ev dustaqlığı
qətimkan tədbiri məhkəmə tərəfindən ləğv
edilənə və ya dəyişdirilənədək bu qətimkan
tədbirinin tətbiqi ilə əlaqədar təqsirləndirilən
şəxsin üzərinə qoyulmuş vəzifələr qüvvəsində
qalır. Bu halda ev dustaqlığı qətimkan tədbirinin
icrası yeri müvafiq tibb müəssisəsi hesab edilir.
163.4. Ev dustaqlığı, onun
müddətinin müəyyən edilməsi və uzadılması,
ev dustaqlığından azad etmə barədə qərarların
qəbul edilməsi əsasları və qaydası bu Məcəllənin
həbs qətimkan tədbirinə aid olan müddəaları ilə
tənzimlənir.
163.5. Məhkəmə təqsirləndirilən
şəxsin həbsdən azad edilməsi məsələsini
həll edərkən ev dustaqlığının qətimkan tədbiri
qismində seçilməsi və ya bundan imtina edilməsi barədə
qərar qəbul edir. Ev dustaqlığı qətimkan tədbirinin
seçilməsi və ya bundan imtina edilməsi barədə məhkəmənin
qərarından apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
şikayət və ya protest verilə bilər. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror həmin
qərarla razı olmadıqda:[277]
163.5.1. ev dustaqlığı qətimkan
tədbirinin seçilməsi barədə məhkəmənin
qərarı yalnız apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən təsdiq olunduqdan sonra qanuni qüvvəyə
minir;[278]
163.5.2. bu qərarın qanuniliyi
və əsaslılığı məsələsinə apellyasiya
instansiyası məhkəməsində baxılanadək birinci
instansiya məhkəməsinin həbs qətimkan tədbiri kimi
seçdiyi qərar ev dustaqlığı məsələsi həll
edilənədək qüvvədə saxlanılır.
163.6. Ev dustaqlığı qətimkan
tədbirinin tətbiqinə bu Məcəllənin 157.8-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda müstəntiqin və ya ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun qərarına əsasən xitam verilə bilər.
163.7. Barəsində ev dustaqlığı
qətimkan tədbiri seçilmiş təqsirləndirilən
şəxs və onun yaşayış yeri müşahidə
altına alınır, onun ev dustaqlığı qətimkan tədbirinin
şərtlərinə riayət etməsinə müvafiq icra
hakimiyyəti orqanı tərəfindən nəzarət edilir.
Barəsində ev dustaqlığı qətimkan tədbiri tətbiq
edilmiş şəxsin müəyyən edilmiş vəzifələrə
riayət etməməsinə dair əsaslı şübhələr
olduqda müvafiq icra hakimiyyəti orqanının əməkdaşı
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun qərarı ilə təqsirləndirilən şəxsin
yaşayış yerinə daxil olmaq və müəyyən edilmiş
vəzifələrə əməl edilməsini yerində yoxlamaq
hüququna malikdir. [279]
163.8. Ev dustaqlığı qətimkan tədbirinin
tətbiqi ilə əlaqədar təqsirləndirilən şəxsin
üzərinə qoyulmuş vəzifələrin dəyişdirilməsi
və ya ləğv edilməsi, o cümlədən əlavə
vəzifələrin müəyyən edilməsi müstəntiqin
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun təqdimatı və ya müdafiə
tərəfinin vəsatəti əsasında, habelə cinayət
işinə baxan məhkəmənin öz təşəbbüsü
ilə və ya tərəflərin vəsatəti əsasında
yalnız məhkəmənin qərarı ilə həyata keçirilir.
163.9. Barəsində ev dustaqlığı
qətimkan tədbiri seçilmiş təqsirləndirilən
şəxs həmin qətimkan tədbirinin şərtlərini
pozduğu və bu Məcəllənin 155.1.1-155.1.3-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş əsaslar mövcud olduğu halda
onun barəsində həbs qətimkan tədbiri seçilir.
Maddə 164. Girov
164.1. Girov qismində qətimkan
tədbiri böyük ictimai təhlükə törətməyən
və ya az ağır, habelə ictimai təhlükəliliyi yalnız maddi
ziyanla bağlı olan və ya ehtiyatsızlıq üzündən ağır
cinayətləri törətməkdə ittiham olunan şəxsin
həbsdən azad edilməsi, lakin onun cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın sərəncamında qalmasını
təmin etmək məqsədi ilə məhkəmə tərəfindən
müəyyən edilmiş pul məbləğini (sənədli qiymətli kağız) və ya digər qiymətli əşyaları
dövlət bankında məhkəmənin depozitinə qoymaqdan
ibarətdir. Məhkəmənin qərarı ilə girov qismində
daşınmaz əmlak da qəbul edilə bilər. [280]
164.2. Girov qətimkan tədbiri məhkəmə
tərəfindən həbs qətimkan tədbirinin seçilməsi
və ya uzadılması məsələsinə baxılarkən
müdafiə tərəfinin vəsatəti əsasında seçilə
bilər. Girov qətimkan tədbirinin seçilməsi məsələsinə,
həmçinin müdafiə tərəfinin vəsatəti əsasında
həbs qətimkan tədbirinin əvəz edilməsi kimi baxıla
bilər. Məhkəmə girov qətimkan tədbirinin seçilməsini
mümkün hesab etdikdə, girovun məbləğini müəyyən
edir.[281]
164.3. Girovun qoyulması həm təqsirləndirilən
şəxsin әmlakı və vəsaiti, həm də onun yaxın
qohumlarının və ya digər fiziki və hüquqi şəxslərin
əmlakı və vəsaiti hesabına həyata keçirilə
bilər. Girovun dəyərini sübut etmə vəzifəsi girov
qoyanın üzərinə düşür.
164.4. Bu Məcəllənin 155.1
və 155.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallardan hər hansı biri mövcuddursa, məhkəmə müvafiq
motivlərə istinad edərək girov qətimkan tədbirinin tətbiq edilməsini qeyri-mümkün hesab edə bilər. [282]
164.5. Məhkəmə girovun məbləğini
həddən artıq yüksək təyin etməməli, lakin
onun məbləği, bu Məcəllənin 164.5-1-ci maddəsi nəzərə
alınmaqla, aşağıdakılardan
az olmamalıdır: [283]
164.5.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayət törədilməsinə görə
verilmiş ittiham üzrə — beş min manat miqdarından; [284]
164.5.2. az ağır və ya ictimai təhlükəliliyi yalnız maddi
ziyanla bağlı olan və yaxud ehtiyatsızlıq üzündən ağır
cinayət törədilməsinə görə verilmiş ittiham
üzrə — on min manat miqdarından.[285]
164.5-1. Girovun məbləği cinayət
nəticəsində vurulmuş ziyandan və ya onun ödənilməmiş
hissəsindən artıq olmalıdır.[286]
164.6. Məhkəmə müdafiə tərəfinin
vəsatəti əsasında girovun qətimkan tədbiri qismində
tətbiq olunması məsələsini həll edərkən
girovun qətimkan tədbiri qismində tətbiq olunması və
ya bundan imtina edilməsi barədə qərar qəbul edir. Həmin
qərardan apellyasiya instansiyası məhkəməsinə şikayət
və ya protest verilə bilər. [287]
164.7. Məhkəmə təqsirləndirilən
şəxs barəsində həbs qətimkan tədbirini girovla
əvəz etdikdə, girovun müəyyən edilmiş məbləği
dövlət bankında məhkəmənin depozitinə köçürülməyənədək
təqsirləndirilən şəxs həbsdə saxlanılır.
Cinayət prosesini həyata keçirən orqan girovun qoyulduğunu
təsdiq edən sübut əldə etdikdə məhkəmənin
qanuni qüvvəyə minmiş qərarından sonra təqsirləndirilən
şəxsin dərhal həbsdən azad edilməsi barədə
həbs
yerinin rəisinə məlumat verir.[288]
164.8. Təqsirləndirilən şəxs
cinayət prosesini həyata keçirən orqandan gizləndiyi,
onun icazəsi olmadan başqa yerə getdiyi və ya digər yolla
cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməkdən və
cəza çəkməkdən boyun qaçırdığı
halda ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror girovun dövlət nəfinə keçirilməsi
barədə təqdimatla məhkəməyə müraciət
edir. Girov qoyan bu girovun dövlətin nəfinə keçirilməsi
barədə məhkəmə qərarından apellyasiya instansiyası
məhkəməsinə şikayət edə bilər.
164.9. Məhkəmənin hökmü
qanuni qüvvəyə mindikdən sonra, habelə bu Məcəllənin
164.8-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş pozuntuların
sübut olunmadığı və ya girov qətimkan tədbirinin
ləğv edildiyi, yaxud dəyişdirildiyi bütün hallarda
girov onu qoymuş şəxsə qaytarılmalıdır. Girovun
qaytarılması barədə qərar məhkəmə tərəfindən
hökmlə və ya qətimkan tədbirinin dəyişdirilməsi,
yaxud ləğv edilməsi barədə qərarla bir vaxtda çıxarılır.
164.10. Bu Məcəllənin 164.8-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda girovun dövlət
nəfinə keçirilməsi ilə eyni vaxtda ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun təqdimatı
əsasında məhkəmə girovu həbslə əvəz
edir.
164.11. Girov qismində qətimkan
tədbirinin tətbiqinə bu Məcəllənin 157.8-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda müstəntiqin və ya prokurorun
qərarına əsasən xitam verilə bilər. [289]
Maddə 165. Başqa yerə getməmək haqqında
iltizam
165.1. Başqa yerə getməmək
haqqında iltizam qətimkan tədbiri qismində şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın sərəncamında olacağı,
həmin orqanın icazəsi olmadan başqa yerə getməyəcəyi,
ondan gizlənməyəcəyi, cinayətkar fəaliyyətlə
məşğul olmayacağı, təhqiqata, istintaqa və məhkəmə
baxışına maneçilik törətməyəcəyi,
təhqiqatçının, müstəntiqin, prokurorun və ya
məhkəmənin çağırışlarına gələcəyi
və yaşayış yerini dəyişməsi haqqında onlara
məlumat verəcəyi barədə yazılı öhdəliyindən
ibarətdir.
165.2. Başqa yerə getməmək
haqqında iltizamı şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsdən cinayət prosesini həyata keçirən orqan
alır.
Maddə 166. Şəxsi zaminlik
166.1. Şəxsi zaminlik qətimkan
tədbiri qismində şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin ictimai qaydaya riayət edəcəyi, cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın çağırışlarına
gələcəyi və digər prosessual vəzifələri
icra edəcəyi də daxil olan müvafiq davranışlarına
dair fiziki şəxslərin zamin durmaları barədə yazılı
öhdəlikdən ibarətdir.
166.2. Şəxsi zamin kimi yalnız
yetkinlik yaşına çatmış, etibar oluna bilən, götürdüyü
öhdəliyi yerinə yetirmədikdə beş yüz əlli
manat miqdarında tutula bilən cəriməni qabaqcadan dövlət
bankında məhkəmənin depozitinə keçirmiş Azərbaycan
Respublikasının vətəndaşları çıxış
edə bilərlər. [290]
166.3. Şəxsi zaminlərin sayını
cinayət prosesini həyata keçirən orqan 2-dən 5-dək
şəxs həddində müəyyən edir.
166.4. Şəxsi zaminin hüquq
və vəzifələri, habelə onların həyata keçirilmə
qaydası bu Məcəllənin 168-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuşdur.
Maddə 167. Təşkilatın zaminliyi
167.1. Təşkilatın zaminliyi
qətimkan tədbiri qismində Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə müvafiq dövlət qeydiyyatından keçmiş
etibar oluna bilən hüquqi şəxsin öz nüfuzu və
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
ictimai qaydaya riayət edəcəyi, cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışlarına gələcəyi
və digər prosessual vəzifələri icra edəcəyi də
daxil olan müvafiq davranışına dair götürdüyü
öhdəliyi yerinə yetirmədikdə min yüz manat tutula
bilən cəriməni qabaqcadan dövlət bankında məhkəmənin
depozitinə keçirdiyi pul məbləği ilə zamin durması
barədə yazılı öhdəlikdən ibarətdir. [291]
167.2. Zamin kimi çıxış
edən təşkilatın hüquq və vəzifələri,
habelə onların həyata keçirilmə qaydası bu Məcəllənin
168-ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur.
Maddə 168. Zaminliyin həyata keçirilməsi qaydası
168.1. Zaminin etibarlı olduğunu,
habelə şəxsi zaminlik və ya təşkilatın zaminliyi
qismində qətimkan tədbirlərinin şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxs barəsində seçilməsinin
mümkünlüyünü yəqin edən cinayət prosesini
həyata keçirən orqan ərizəçini, o cümlədən
hüquqi şəxsin nümayəndəsini şübhənin
və ya ittihamın məzmunu ilə tanış edir, zaminə
hüquq və vəzifələrini izah edir və zaminə məsuliyyət
barədə xəbərdarlıq edir. Bundan sonra ərizəçi
öz xahişini təsdiq və ya ondan imtina edə bilər.
168.2. Bu Məcəllənin 168.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş prosessual hərəkətlər
protokolda göstərilir. Şəxsi zaminlik və ya təşkilatın
zaminliyi qismindә qətimkan tədbiri seçildiyi halda, zamin
haqqında məlumatlar cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın qərarında göstərilir. Müvafiq qərarın
surəti gecikdirilmədən zaminə verilir.
168.3. Zamin cinayət işi üzrə
icraatın istənilən anında zaminlikdən imtina edə bilər.
Zaminlikdən imtinanın səbəblərini şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş yeni və ya daha ağır
əməldə ittiham edilməsi; zaminliyin qəbulu anında
zaminin bilmədiyi və bilməsi mümkün olmadığı
əhəmiyyətli halların aşkar olunması; özünün
başqa yerə getməsi, yaxud ağır xəstələnməsi,
habelə zamin durmuş təşkilatın fəaliyyətinə
xitam verilməsi, şübhəli va ya təqsirləndirilən
şəxsin başqa yerə getməsi və ya başqa təşkilata
keçməsi üzündən, zaminin şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxsin sonrakı davranışına
görə cavab vermək imkanı olmayan hallarda, cərimənin
təmin olunması üçün qoyulmuş pul məbləği
cinayət prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən
zaminə qaytarılır.
168.4. Zamin tutula biləcək cərimənin
tətbiqinin təmin olunması üçün qoyduğu pul
məbləğini aşağıdakı hallarda da geri almaq hüququna
malikdir:
168.4.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan qətimkan tədbirini şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxsin müvafiq davranış
qaydalarını pozması ilə əlaqədar olmayan səbəbdən
dəyişdirdikdə;
168.4.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqan şəxsi zaminlik və ya təşkilatın
zaminliyi qismində qətimkan tədbirini ləğv etdikdə;
168.4.3. zamin fəaliyyət qabiliyyətini
itirdikdə.
168.5. Zaminin qoyduğu pul məbləği
aşağıdakı hallarda cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın qərarı ilə dövlət nəfinə keçirilir:
168.5.1. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin müvafiq davranışının
təmin olunmasına dair öhdəliyi yerinə yetirmədikdə;
168.5.2. zaminlikdən özbaşına
imtina etdikdə.
168.6. Zaminin qoyduğu pul məbləğinin
dövlətin nəfinə keçirilməsi barədə qərardan
məhkəmə qaydasında şikayət verilə bilər.
Maddə 169. Polisin nəzarəti altına vermə
169.1. Polisin nəzarəti altına
vermə qətimkan tədbiri qismində bu maddədə müəyyən
olunmuş hüquqi məhdudiyyətlərin şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsə tətbiqindən
ibarətdir.
169.2. Polisin nəzarətində
olan şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs
təhqiqatçının, müstəntiqin, prokurorun və ya
məhkəmənin icazəsi olmadan başqa yerə gedə, habelə
müvafiq yaşayış məntəqəsi hüdudlarında
daimi yaşayış yerini və ya müvəqqəti olduğu
yeri dəyişə bilməz. O, polisin müəyyən etdiyi
cədvəl üzrə polis orqanına gəlməli və gəlişini
qeyd etdirməlidir. Şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs davranışına nəzarəti həyata keçirmək
üçün istənilən anda polis orqanına çağırıla
bilər. Bu məqsədlə polisin müvafiq əməkdaşları
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
iradəsinin əksinə olduqda da onun mənzilinə gəlməyə
haqlıdırlar.
169.3. Polisin nəzarəti altına
vermə qismində qətimkan tədbirinin seçilməsi barədə
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qərarı
icra edilməsi üçün şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin yaşayış yeri üzrə polis orqanına
göndərilir. Polis orqanı göstərilən qərarı
qəbul etdikdən sonra 24 saat müddətində şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsi çağırmalı,
onu qeydiyyata almalı və nəzarətin tətbiqinə başlanması
barədə cinayət prosesini həyata keçirən orqana məlumat
verməlidir.
Maddə 170. Yetkinlik yaşına çatmayanı nəzarət altına vermə[292]
170.1. Yetkinlik yaşına çatmayanı nəzarət altına vermə
qismində qətimkan tədbiri yetkinlik yaşına çatmamış
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
valideynlərinin, qəyyumlarının, himayәçilәrinin,
yaxud onun saxlandığı qapalı uşaq müəssisəsi
müdiriyyətinin üzərinə yetkinlik yaşına çatmamış
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
ictimai qaydaya riayət etməsi, cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın çağırışına gəlməsi və
digər prosessual vəzifələri icra etməsi də daxil olan
davranışını təmin etmə vəzifəsinin qoyulmasından
ibarətdir.
170.2. Yetkinlik yaşına çatmamış
şəxsin nəzarət altına verilməsindən əvvəl
təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya məhkəmə
valideynlərin, qəyyumların, yaxud himayəçilərin
şəxsiyyəti, onların yetkinlik yaşına çatmamış
şəxsə qarşı münasibətləri barədə
məlumat toplamalı, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsi lazımi nəzarət altında saxlamalarını
həyata keçirmək iqtidarında olduqlarını yəqin
etməlidir.
170.3. Yetkinlik yaşına çatmayanı nəzarət altına vermə
qismində qətimkan tədbirinin seçilməsinin mümkünlüyünü
yəqin edən cinayət prosesini həyata keçirən orqan
müvafiq qətimkan tədbirinin seçilməsinə dair qərar
çıxarır. O, valideynləri, qəyyumları, himayəçiləri
və ya uşaq müəssisəsinin nümayəndəsini həmin qərarla tanış edir və qərarın
surətini onlara təqdim edir, habelə protokolda göstərilməklə
onları şübhənin və ya ittihamın məzmunu ilə
tanış, hüquq və vəzifələrini izah, məsuliyyət
barədə xəbərdar edir. [293]
170.4. Valideynlər, qəyyumlar,
himayəçilər yetkinlik yaşına çatmamış
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
üzərində nəzarəti həyata keçirmək vəzifələrindən
xəstəliyi, ailədə qarşılıqlı münasibətin
pisləşməsi, bu şəxslərin lazımi davranışını
təmin etmə imkanını istisna edən digər səbəblər
üzündən azad olunmalarını xahiş etməyə haqlıdırlar.
170.5. Nəzarəti həyata keçirməli
olan şəxslər qarşısı alınmayan qüvvənin
təsirini sübut etdikləri hallar istisna olmaqla, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin davranışına
nəzarəti həyata keçirmək imkanından məhrum
olunduqlarına istinad etməyə haqlı deyillər.
170.6. Nəzarəti həyata keçirməli
olan şəxslər xəbərdarlıq üçün haqqında
nəzarət altına vermə qismində qətimkan tədbiri
seçilmiş şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin lazımi qaydada davranmaması barədə cinayət
prosesini həyata keçirən orqana məlumat verməlidirlər.
170.7. Nəzarəti həyata keçirməli
olan və bu vəzifələrini yerinə yetirməyən təqsirli
şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi
ilə nəzərdə tutulmuş məsuliyyət daşıyırlar.
170.8. Barəsində yetkinlik yaşına
çatmayanı nəzarət altına vermə qətimkan tədbiri
seçilmiş şəxs 18 yaşına çatdıqda və
nəzarəti həyata keçirməli olan şəxslər
onu lazımi nəzarət altında saxlamaq vəzifəsini davam
etdirmək iqtidarında olduqlarını bildirdikdə qətimkan
tədbiri dəyişdirilmir.[294]
Maddə 171. Komandanlığın müşahidəsi
altına vermə
171.1. Komandanlığın müşahidəsi
altına vermə qətimkan tədbiri qismində şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin xidmət etdiyi və
ya toplanışlar keçdiyi hərbi hissə və ya birləşmə
komandirinin, hərbi müəssisə rəisinin üzərinə
bu şəxsin ictimai qaydaya riayət etməsi, cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın çağırışına
gəlməsi və digər vəzifələri icra etməsi
də daxil olan davranışını təmin etmə vəzifəsinin
qoyulmasından ibarətdir.
171.2. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs barəsində komandanlığın
müşahidəsi altına vermə qismində qətimkan tədbirinin
seçilməsinin mümkünlüyünü yəqin edən
cinayət prosesini həyata keçirən orqan müvafiq qətimkan
tədbirinin seçilməsi barədə qərar çıxarır.
O, komandanlığın nümayəndəsini qətimkan tədbirinin
seçilməsi barədə qərarla tanış edir və
qərarın surətini ona təqdim edir, habelə protokolda göstərilməklə
onu şübhənin və ya ittihamın məzmunu ilə tanış,
hüquq və vəzifələrini izah, məsuliyyət barədə
xəbərdar edir.
171.3. Komandanlıq tabeliyində
olan şəxsə qarşı müşahidə və onun lazımi
davranışını təmin etmək üçün ümumqoşun
nizamnamələrində nəzərdə tutulmuş müvafiq
tədbirləri görməyə haqlıdır.
171.4. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs barəsində komandanlığın
müşahidəsi altına vermə qismində qətimkan tədbirinin
seçildiyi dövrdə o, qarovulun və döyüş növbətçiliyinin
aparılması üçün təyin olunmur, sülh dövründə
silah gəzdirmək hüququndan məhrum edilir, zabit, gizir və
miçman olmayan hərbi qulluqçular isə bundan əlavə
hərbi hissənin yerləşdiyi ərazidən kənarda təkbaşına
işləməyə göndərilmir, habelə hissənin yerləşdiyi
ərazidən kənara buraxılmırlar.
171.5. Müşahidəni icra edən
komandanlıq qarşısı alınmayan qüvvənin təsirini
sübut etdiyi hallar istisna olmaqla, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin davranışına nəzarəti həyata keçirə
bilmək imkanından məhrum olunduğuna istinad etməyə
haqlı deyil.
171.6. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin müşahidə altına
verildiyi komandanlıq tabeliyində olan bu şəxslərin lazımi
qaydada davranmaması barədə cinayət prosesini həyata keçirən
orqana məlumat verməlidir.
171.7. Müşahidə aparmalı
olan və bu vəzifələrini yerinə yetirməyən təqsirli
şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi
ilə nəzərdə tutulmuş məsuliyyət daşıyırlar.
Maddə 172. Vəzifədən kənarlaşdırma
172.1. Vəzifədən kənarlaşdırma
qətimkan tədbiri qismində şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin öz vəzifə səlahiyyətlərini icra etməsinə,
yerinə yetirdiyi işi, yaxud məşğul olduğu fəaliyyəti
davam etdirməsinə qadağan qoyulmasından ibarətdir.
172.2. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs barəsində vəzifədən
kənarlaşdırma qismində qətimkan tədbirinin seçilməsi
üçün kifayət qədər əsaslar olduqda, ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror göstərilən şəxsə 3 (üç) gün
müddətində vəzifə səlahiyyətlərini icra
etməyi, yerinə yetirdiyi işi, yaxud məşğul olduğu
fəaliyyəti davam etdirməyi əsaslandırılmış
qərarı ilə qadağan edə bilər. Eyni vaxtda ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror məhkəməyə şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs barəsində vəzifədən kənarlaşdırma
qismində qətimkan tədbirinin seçilməsi barədə
təqdimat göndərir.
172.3. Vəzifədən kənarlaşdırma
qismində qətimkan tədbirinin seçilməsi barədə
məhkəmə qərarının surəti dərhal icra edilməsi
üçün şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin iş yerinin müdiriyyətinə göndərilir
və o, qərarın surətini aldığı andan şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin qadağan edilmiş
işlə məşğul olmasına, yaxud fəaliyyətini
həyata keçirməsinə imkan verməyə haqlı deyil.
Maddə 173. Qətimkan tədbirlərindən şikayət
verilməsi
173.1. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs, onun müdafiəçisi
və qanuni nümayəndəsi, cinayət prosesinin digər maraqlı
iştirakçıları cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın qətimkan tədbirinin seçilməsi və ya dəyişdirilməsi
barədə qərarından ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora, yaxud məhkəməyə şikayət
edə bilərlər.
173.2. Məhkəməyədək
icraat zamanı hallar istisna olmaqla, qətimkan tədbirinin seçilməsi
barədə məhkəmə qərarından apellyasiya instansiyası
məhkəməsinə şikayət verilə bilməz.
Maddə 174. Qətimkan tədbirinin təsdiq edilməsi
174.1. Cinayət işini icraata qəbul
etmiş təhqiqatçı, müstəntiq və ya ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror əvvəlcə
digər şəxslər (hakimlər istisna olmaqla) tərəfindən
tətbiq edilmiş qətimkan tədbirinin qanuniliyini və dəyişdirilmədən
saxlanılmasının zəruriliyini yoxlamalı və müvafiq
qərar çıxarmalıdır (təhqiqatçı və
müstəntiqin prokurorun qərarını yoxlamaq səlahiyyəti
yoxdur).
174.2. Məhkəmə ibtidai istintaqı
başa çatmış işi öz icraatına qəbul etdikdən
sonra məhkəməyədək icraatın gedişində tətbiq
edilmiş qətimkan tədbirini öz qərarı ilə təsdiq
və ya ləğv edir, yaxud dəyişdirir.
Maddə 175. Qətimkan tədbirinin dəyişdirilməsi,
ləğvi və ya ona xitam verilməsi
175.1. Qətimkan tədbiri cinayət
prosesini həyata keçirən orqan tərəfindən öz
səlahiyyəti daxilində, bunun zəruriliyi sübutlarla təsdiq
olunduqda daha ciddi qətimkan tədbiri ilə, cinayət işi
üzrə icraatın gedişində şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxsin lazımi qaydada davranışının
və hökmün icrasının təmin edilməsinə nail
olmaq mümkün olduğu halda isə daha yüngül qətimkan
tədbiri ilə əvəz edilə bilər. [295]
175.2. Qətimkan tədbirinin tətbiqinə
zərurət aradan qalxdıqda cinayət prosesini həyata keçirən
orqan öz səlahiyyəti daxilində onu ləğv edir.
175.3. Məhkəmənin həbs,
ev dustaqlığı və ya girov qismində seçdiyi qətimkan
tədbiri yalnız məhkəmə tərəfindən dəyişdirilə
və ya ləğv oluna bilər. Bu Məcəllənin 157.8 və 163.6-cı maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallarda məhkəmə tərəfindən
seçilmiş həbs və ya ev dustaqlığı qətimkan tədbirinin tətbiqinə
müstəntiq və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror xitam verə bilər. [296]
175.4. Həbs qismində qətimkan
tədbirini ləğv edən və ya dəyişdirən, habelə
tətbiqinə xitam verən cinayət prosesini həyata keçirən
orqan həbs
yerinin rəisinə bu barədə həmin gün məlumat verir və müvafiq
qərarın surətini ona göndərir.[297]
175.5. Müvafiq qətimkan tədbiri
onun ləğvindən, dəyişdirilməsindən, habelə
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
barəsində cinayət təqibinə xitam verildikdən və
ya məhkuma təyin edilən cəza icraya yönəldikdən
sonra qüvvədən düşmüş sayılır.
XVIII fəsil
Cinayət prosesində
digər prosessual məcburiyyət tədbirlərinin tətbiqi
Maddə 176. Prosessual hərəkətlərin aparılması
üçün tətbiq olunan məcburiyyət tədbirləri
Bu Məcəllənin 147 və
154-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş prosessual
məcburiyyət tədbirlərindən başqa, cinayət prosesini
həyata keçirən orqan sübutların əldə edilməsinə
mane olan halları müəyyən etdikdə prosessual hərəkətlərin
aparılması üçün digər məcburiyyət tədbirləri
tətbiq edə bilər. Bu Məcəllənin 444.1.4 və 444.2-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda prosessual
məcburiyyət tədbirləri məhkəmənin qərarı
əsasında tətbiq olunur.
Maddə 177. İstintaq hərəkətlərinin məcburi
aparılması hüququ
177.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan istintaqın normal gedişini təmin etmək
üçün istintaq hərəkətini məcburi apara bilər,
onun iştirakçılarının bu hərəkətin başlanmasını
gözləmələri və onun aparıldığı yeri
tərk etməmələri üçün tədbirlər görə
bilər.
177.2. İstintaq hərəkətinin
aparılmasına müvafiq şəxs tərəfindən icazə
verilmədiyi və onun məcburi aparılması üçün
məhkəmənin qərarı tələb olunduğu halda,
müstəntiqin əsaslandırılmış vəsatəti
ilə razı olan ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror məhkəməyə təqdimatla
müraciət edir.
177.3. Aşağıdakı istintaq
hərəkətlərinin məcburi aparılması üçün
bir qayda olaraq məhkəmə qərarının alınması
tələb olunur:
177.3.1. yaşayış yerinə,
xidməti və ya istehsalat binalarına baxış, axtarış,
götürmə və digər istintaq hərəkətlərinin
aparılması;
177.3.2. tutulmuş və ya həbs
edilmiş şəxsdən başqa, şəxsin iradəsinə
zidd olaraq onun şəxsi müayinəsi;
177.3.3. əmlak üzərinə
həbs qoyulması;
177.3.4. poçt, teleqraf və digər
göndərişlərin üzərinə həbs qoyulması;
177.3.5. telefon və digər qurğularla
aparılan danışıqların, rabitə və digər texniki
vasitələrlə ötürülən məlumatların ələ
keçirilməsi;
177.3.6. maliyyə əməliyyatları,
bank hesablarının vəziyyəti və vergilərin ödənilməsi
barədə məlumatlar daxil olmaqla, şəxsi, ailə, dövlət,
kommersiya və ya peşə sirrini təşkil edən məlumatların
ələ keçirilməsi;
177.3.7. meyitin qəbirdən çıxarılması
(ekshumasiya).
177.3.8. cinayət yolu ilə əldə
edilmiş pul vəsaitlərinin və ya digər əmlakın
leqallaşdırılması və ya terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə
şübhə yaradan əməliyyatların icrasının dayandırılması.
[298]
177.4. Baxış, axtarış
və götürmə istisna edilməklə yaşayış
yerində, xidməti və istehsalat binalarında digər istintaq
hərəkətləri, habelə bu Məcəllənin 177.3.6
və 177.3.7-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
istintaq hərəkətləri yalnız məhkəmənin qərarı
əsasında aparıla bilər. Müstəntiq müvafiq məhkəmə
qərarı olmadan öz qərarı əsasında aşağıdakı
istintaq hərəkətlərini məcburi apara bilər:
177.4.1. yaşayış yerində,
xidməti və ya istehsalat binalarında baxış, axtarış
və ya götürmə aparılması — bu Məcəllənin
243.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş əsaslar
və hallar olduqda;
177.4.2. şəxsi müayinə
aparılması — bu Məcəllənin 238-2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda;
177.4.3. əmlak üzərinə
həbs qoyulması — bu Məcəllənin 249.5-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda;
177.4.4. poçt, teleqraf və digər
göndərişlərin üzərinə həbs qoyulması,
habelə telefon və digər qurğularla aparılan danışıqların,
rabitə və digər texniki vasitələrlə ötürülən
məlumatların ələ keçirilməsi — şəxsiyyət
və ya dövlət hakimiyyəti əleyhinə olan ağır
və ya xüsusilə ağır cinayətlər üzrə
sübutların müəyyən edilməsi üçün
təxirə salına bilməyən hallar yarandıqda.
177.4.5. cinayət yolu ilə əldə
edilmiş pul vəsaitlərinin və ya digər əmlakın
leqallaşdırılması və ya terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə
şübhə yaradan əməliyyatların icrasının dayandırılması
– pul vəsaitləri və ya digər əmlakla əməliyyatın
terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə yönəlməsini
və ya cinayət yolu ilə əldə edilmiş pul vəsaitlərinin
və ya digər əmlakın leqallaşdırılmasını
güman etməyə kifayət qədər əsas verən təxirə
salına bilməyən hallar yarandıqda. [299]
177.5. Bu Məcəllənin 177.3.1-177.3.5
və 177.3.8-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
istintaq hərəkətləri təxirə salına bilməyən
hallarda müstəntiqin əsaslandırılmış qərarı
ilə aparılmışdırsa, müstəntiq bu Məcəllənin
443.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş vəzifələri
yerinə yetirməlidir. Müstəntiqin qərarı istintaq hərəkətinin
məhkəmənin qərarı olmadan aparılmasının
zəruriliyi və təxirə salına bilməməyi əsaslandırılmaqla
bu Məcəllənin 446.2-ci maddəsinin tələblərinə
uyğun olaraq tərtib edilir. [300]
177.6. Yaşayış, xidməti
və ya istehsalat yerində müvafiq olaraq yaşayan, işləyən
və ya həmin yerin sahibi olan şəxsin dəvəti, yaxud
onun icazəsi ilə müstəntiq tərəfindən bu Məcəllənin
177.3.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş istintaq hərəkətlərinin
aparılması üçün məhkəmə qərarının
alınması tələb edilmir.
Maddə 178. Məcburi gətirilmə
178.1. Məcburi gətirilmə şəxsin
cinayət prosesi aparan orqana məcburi çatdırılmasından,
habelə istintaq və ya digər prosessual hərəkətlərin
aparılmasında onun iştirakının məcburi təmin
edilməsindən ibarətdir.
178.2. Məcburi gətirilmə cinayət
prosesində iştirak edən və cinayət prosesini həyata
keçirən orqana çağırılan şəxsə
yalnız aşağıdakı hallarda tətbiq edilə bilər:
178.2.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın məcburi çağırışlarına
üzürlü səbəb olmadan gəlmədikdə;
178.2.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışlarını
almaqdan boyun qaçırdıqda;
178.2.3. cinayət prosesini həyata
keçirən orqandan gizləndikdə;
178.2.4. daimi yaşayış yeri
olmadıqda.
178.3. 14 yaşınadək olan şəxslərin,
hamilə qadınların, ağır xəstələrin, habelə
xüsusi ittihamçının məcburi gətirilməsinə
yol verilmir.
178.4. Məcburi gətirilmə cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın əsaslandırılmış
qərarı və ya cinayət prosesi iştirakçılarının
vəsatəti ilə məhkəmənin qərarı əsasında
həyata keçirilir.
178.5. Məcburi gətirilmə barədə
qərar təhqiqat orqanı və ya qanunla üzərinə bu
vəzifə qoyulmuş digər orqan tərəfindən icra olunur.
Beşinci bölmə
Cinayət mühakimə
icraatında əmlak məsələləri
XIX fəsil
Cinayət mühakimə
icraatında mülki iddia
Maddə 179. Mülki iddia üzrə tətbiq edilən
qanunvericilik
179.1. Cinayət mühakimə icraatında
mülki iddia bu Məcəllənin müddəaları ilə
müəyyən edilmiş qaydalara əsasən verilir, sübut
və həll olunur.
179.2. Mülki prosessual qanunvericiliyin
normaları cinayət mühakimə icraatının prinsiplərinə
zidd olmadıqda və mülki iddia üzrə icraatda zəruri
olan qaydalar bu Məcəllədə nəzərdə tutulmadıqda
mülki prosessual qanunvericiliyin normalarının tətbiqinə
yol verilir.
179.3. Mülki iddia üzrə qərar
iddianın predmetindən asılı olaraq mülki qanunvericiliyin
və digər qanunvericilik sahələrinin normalarına uyğun
qəbul edilir.
179.4. Cinayət mühakimə icraatında
mülki iddiaya mülki hüquq və hüququn digər sahələri
üçün müəyyən edilmiş iddia müddəti
tətbiq edilmir.
Maddə 180. Mülki iddia üzrə məhkəmənin
qanuni qüvvəyə minmiş hökmünün və ya qərarının
əhəmiyyəti
180.1. Eyni tərəflər arasında
və eyni predmet üzrə mübahisəyə dair eyni əsaslarla
qəbul edilmiş mülki iddia haqqında, mülki iddiaçının
iddiadan imtina etməsinin qəbul olunması haqqında və ya
barışıq sazişinin təsdiq edilməsi haqqında qanuni
qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarının
olması, habelə iddianın rədd edilməsini, yaxud tamamilə
və ya qismən təmin edilməsini nəzərdə tutan qanuni
qüvvəyə minmiş məhkəmə hökmünün
olması yenidən mülki iddia verilməsini istisna edir.
180.2. Şəxs cinayət mühakimə
icraatı zamanı mülki iddia verməmişsə, o, mülki
mühakimə icraatı qaydasında mülki iddia verməyə
haqlıdır.
180.3. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı verilmiş, lakin məhkəmə tərəfindən
baxılmadan saxlanılmış mülki iddia sonradan mülki
mühakimə icraatı qaydasında verilə bilər.
Maddə 181. Mülki iddia vermək hüququ olan şəxslər
181.1. Əmlakına vurulmuş ziyana
görə fiziki və hüquqi şəxs cinayət mühakimə
icraatı zamanı aşağıdakı hallarda mülki iddia
verməyə haqlıdır:
181.1.1. ziyan bilavasitə cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməllə vurulduqda;
181.1.2. ziyan cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməlin törədilməsi
ilə əlaqədar vurulduqda.
181.2. Bilavasitə cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş əməllə fiziki və
ya hüquqi şəxsə maddi ziyan vurulduqda o, ziyanın ödənilməsi
barədə mülki iddia verməklə aşağıdakıları
edə bilər:
181.2.1. itirilmiş və ya zədələnmiş
əmlakın dəyərinin, mümkün olan hallarda isə əmlakın
natura şəklində ödənilməsini;
181.2.2. itirilmiş əmlakın
satın alınmasına, habelə zədələnmiş əmlakın
keyfiyyətinin, əmtəə görünüşünün
bərpa və təmir edilməsinə sərf olunmuş xərclərin
ödənilməsini;
181.2.3. itirilmiş gəlirin ödənilməsini;
181.2.4. mənəvi ziyanın ödənilməsini.
181.3. Maddi ziyan o halda cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmuş əməlin törədilməsi
ilə əlaqədar vurulmuş hesab olunur ki, o, aşağıdakı
xərclər şəklində özünü göstərir:
181.3.1. zərər çəkmiş
şəxsin müalicəsinə və ona qulluq göstərilməsinə;
181.3.2. zərər çəkmiş
şəxsin dəfninə;
181.3.3. sığorta ödəməsinə,
müavinət və pensiya verilməsinə;
181.3.4. əmlakın mühafizəsinə
dair müqavilənin icrasına çəkilən xərclər.
181.4. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddia fiziki və ya hüquqi şəxsin adından
onun nümayəndəsi tərəfindən verilə bilər.
181.5. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddia vermək hüququ olan hər hansı fiziki
şəxs öldükdə mülki iddia vermək hüququ onun
varislərinə, hüquqi şəxsin ləğv və ya yenidən
təşkil edildiyi hallarda isə onun hüquqi varisinə keçir.
181.6. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı dövlət əmlakının mühafizəsi, habelə
mülki iddia vermək hüququ olan fiziki şəxsin öz qanuni
mənafelərini şəxsən müdafiə etmək imkanı
olmadıqda, prokuror onların hüquqlarının müdafiəsi
üçün mülki iddia verir və onu müdafiə edir.
Mənəvi ziyanın ödənilməsinə dair iddianı
prokuror yalnız zərər çəkmiş şəxsin xahişi
ilə verə bilər.
181.7. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı prokuror təqsirləndirilən şəxsə və
ya onun hərəkətlərinə görə cavabdeh olan şəxsə
qarşı aşağıdakı hallarda iddia verir və onu müdafiə
edir:
181.7.1. dövlət mənafeyinin
müdafiəsi üçün dövlət idarə, müəssisə
və ya təşkilatının müraciəti olduqda;
181.7.2. mülki iddia vermək hüququna
malik olan fiziki şəxsin fəaliyyət qabiliyyəti olmadıqda
və ya o, məhdud fəaliyyət qabiliyyətli olduqda.
Maddə 182. ləğv edilmişdir. [301]
Maddə 183. Mülki iddianın verilməsi
183.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddia cinayət təqibi başlanandan məhkəmə
baxışında
cinayət prosesi tərəflərinin çıxışı başlananadək istənilən
an verilə bilər. Törədilmiş cinayət haqqında
ərizə və ya müvafiq şikayət verməklə mülki
iddia da eyni zamanda verilə bilər. [302]
183.2. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddia təqsirləndirilən şəxsə
və ya onun əməlinə görə üzərinə əmlak
məsuliyyəti qoyula bilən şəxsə verilir.
183.3. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddia yalnız yazılı formada verilə bilər.
İddia ərizəsində hansı cinayət təqibi üzrə
kimin kimə qarşı, hansı əsasla və hansı məbləğdə
mülki iddia verməsi göstərilməli, həmçinin
zərərin ödənilməsi üçün konkret məbləğin
və ya əmlakın tutulması barədə xahiş öz
əksini tapmalıdır.
183.4. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddianın əsasını və iddia tələbinin
məbləğini dəqiqləşdirmək zəruri olduqda
müvafiq fiziki və ya hüquqi şəxs məhkəmə
baxışında cinayət prosesi tərəflərinin çıxışı
başlananadək mülki iddiasına əlavələr və
dəyişikliklər etməyə haqlıdır.
Maddə 184. İddia ərizəsini qəbul etməkdən
imtina
Cinayət mühakimə icraatı
zamanı fiziki və ya hüquqi şəxsin tələbi bu Məcəllənin
müddəalarına əsasən mümkün deyilsə, mülki
iddia vaxtında və ya müvafiq şəxsə verilməmişdirsə,
yaxud iddia ərizəsi bu Məcəllənin 183.3-cü maddəsində
nəzərdə tutulmuş tələblərə uyğun deyildirsə,
cinayət prosesini həyata keçirən orqan iddia ərizəsini
qəbul etməkdən imtina edə bilər.
Maddə 185. Mülki iddia üzrə ödəmənin
təmin edilməsi
Cinayət mühakimə icraatı
zamanı təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya
məhkəmə mülki iddiaçının, yaxud onun nümayəndəsinin
vəsatəti və ya öz təşəbbüsü ilə
verilmiş, yaxud gələcəkdə qaldırıla bilən
mülki iddianın təmin edilməsi üçün tədbirlər
görməlidir.
Maddə 186. Mülki iddiadan imtina edilməsi
186.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddia vermiş şəxs məhkəmə hökm
çıxarmaq üçün müşavirə otağına
gedənədək cinayət təqibi üzrə icraatın istənilən
anında digər şəxslərin hüquqları və qanuni
mənafeləri pozulmursa, iddiadan imtina etməyə haqlıdır.
Bu hüquqlara mənafeyinin müdafiəsi üçün prokuror
tərəfindən mülki iddia verilmiş şəxslər
də malikdirlər.
186.2. Təhqiqatçı, müstəntiq,
prokuror və ya məhkəmə tərəfindən mülki
iddiadan imtina edilməsinin qəbulu cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddia üzrə icraata xitam verilməsinə
səbəb olur və müvafiq şəxsləri cinayət mühakimə
icraatında təkrar iddia vermək hüququndan məhrum edir.
Maddə 187. Mülki iddianın məhkəmə aidiyyəti
187.1. Mülki iddianın miqdarından
asılı olmayaraq ona cinayət işinin və ya cinayət təqibi
ilə bağlı digər materialın aid olduğu məhkəmədə
müvafiq olaraq həmin işlə və yaxud materialla birlikdə
baxılır.
187.2. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı mülki iddia üzrə qərarı məhkəmə
öz hökmündə göstərir.
Maddə 188. Məhkəmənin təşəbbüsü
ilə maddi ziyanın ödətdirilməsi
Cinayət işi və ya cinayət
təqibi ilə bağlı digər material üzrə sənədlər
və sübutlar buna imkan verirsə, müstəsna hallarda məhkəmə
baxışı zamanı şəxs verilmiş mülki iddianı
şəxsən müdafiə etmək imkanından məhrum olduqda
məhkəmə öz təşəbbüsü ilə cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməllə ona vurulmuş
ziyanın ödənilməsi barədə qərar qəbul etməyə
haqlıdır.
XX fəsil
Zərər çəkmiş
şəxsə kompensasiya verilməsi
Maddə 189. Zərər
çəkmiş şəxsin kompensasiya almaq hüququ
189.0. Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməllə vurulmuş ziyana görə zərər
çəkmiş şəxs kompensasiya almaq hüququna o zaman
malik olur ki, ona qarşı bu əməlin törədilməsi
aşağıdakılarla müəyyən olunur:
189.0.1. məhkəmənin hökmü
ilə;
189.0.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın yekun qərarı ilə.
Maddə 190. Zərər çəkmiş şəxsə
verilən kompensasiyanın miqdarı
190.0. Zərər çəkmiş
şəxs cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş
əməllə ona vurulmuş ziyana görə aşağıdakı
məbləğdə kompensasiya almaq hüququna malikdir:
190.0.1. ona qarşı xüsusilə
ağır cinayət törədildikdə —üç yüz
otuz manat; [303]
190.0.2. ona qarşı ağır
cinayət törədildikdə —yüz altmış beş manat; [304]
190.0.3. ona qarşı az ağır
cinayət törədildikdə —əlli beş manat; [305]
190.0.4. ona qarşı böyük
ictimai təhlükə törətməyən cinayət törədildikdə
—on bir manat. [306]
Maddə 191. Zərər çəkmiş şəxsə
dövlət hesabına kompensasiya verilməsi məsələsinin
həlli qaydası
191.1. Azərbaycan Respublikası
dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına zərər
çəkmiş şəxsə cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməllə vurulmuş ziyana görə kompensasiya
verilməsi məsələsini zərər çəkmiş
şəxsin ərizəsi ilə məhkəmə həll edir.
191.2. Zərər çəkmiş
şəxsə Azərbaycan Respublikasının dövlət
büdcəsinin vəsaiti hesabına kompensasiya verilməsi haqqında
qərarı ittiham hökmündə əks etdirərkən məhkəmə
həmçinin kompensasiya qismində ayrılan pul məbləğinin
məhkum edilmiş şəxsdən tutulub dövlət büdcəsinə
qaytarılmasını hökmdə göstərir.
XXI fəsil
Əməyin və
çəkilmiş xərclərin ödənilməsi
Maddə 192. Andlı iclasçının əməyinin
ödənilməsi, təminatları və kompensasiyası[307]
192.1. Andlı iclasçıya məhkəmədə
olduğu hər gün üçün Azərbaycan Respublikası
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi
hallarda, qaydada və miqdarda haqq verilir.
192.2. Andlı iclasçıya:
192.2.1. ezamiyyət xərcləri
— qanunvericiliklə hakimlər üçün nəzərdə
tutulmuş qaydada və miqdarda;
192.2.2. məhkəmənin yerləşdiyi
yerə getmək və geri qayıtmaq üçün nəqliyyat
xərcləri — həmin yerdə qüvvədə olan tarif üzrə
ödənilir.
192.3. Andlı iclasçının
məhkəmədə vəzifələrini yerinə yetirdiyi
müddət əmək stajının bütün növlərinin
hesablanmasında nəzərə alınır.
192.4. Andlı iclasçının
əsas iş yerində həmin idarə, müəssisə, təşkilatların
işçiləri üçün nəzərdə tutulmuş
bütün təminatlar və güzəştlər saxlanılır.
192.5. Andlı iclasçının
məhkəmədə vəzifələrini yerinə yetirdiyi
müddətdə idarə, müəssisə və təşkilatın
müdiriyyətinin təşəbbüsü ilə onun işdən
çıxarılması, azmaaşlı işə keçirilməsi
yolverilməzdir.
Maddə 193. Müdafiəçinin hüquqi yardımının
ödənilməsi
193.1. Müdafiəçi tərəfindən
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsə
göstərilən hüquqi yardım müdafiəçi ilə
müdafiə olunan şəxs arasında razılaşdırılmış
şərtlər əsasında müdafiə olunanın hesabına
ödənilir.
193.2. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin müdafiəçinin xidmətlərini
ödəməyə kifayət qədər vəsaiti yoxdursa və
müdafiəçinin cinayət prosesində iştirakı bu
Məcəllənin 92.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda təmin olunmalıdırsa, cinayət prosesini
həyata keçirən orqan həmin şəxsə hüquqi
yardımın göstərilməsini Azərbaycan Respublikasının
dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına təmin etməlidir.
193.3. Məhkəmə şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin orta aylıq gəlirini,
maddi, əmlak və ailə vəziyyətini, habelə digər
halları nəzərə alaraq həmin şəxsin müdafiəçi
tərəfindən göstərilən hüquqi yardımı
ödəməkdən azad edilməsi və ödəmənin
Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi vəsaiti
hesabına həyata keçirilməsi barədə əsaslandırılmış
qərar qəbul edir.
193.4. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs müdafiəçidən
imtina etdikdə və bu imtina cinayət prosesini həyata keçirən
orqan tərəfindən qəbul edilmədikdə, cinayət prosesində
iştirak edən müdafiəçinin hüquqi yardımı
göstərilən şəxslər üçün məhkəmənin
qərarı əsasında pulsuz, Azərbaycan Respublikasının
dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına həyata keçirilir.
193.5. Bu Məcəllənin 193.2—193.4-cü
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda hüquqi
yardım müdafiəçinin təqdim etdiyi hesabat əsasında
hər iş saatı üçün Azərbaycan Respublikasının
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi
miqdarda vəkillərin müvafiq ərazi qurumu vasitəsilə
ödənilir.
Maddə 194. Xüsusi ittihamçının nümayəndəsinin, ölmüş zərər çəkmiş şəxsin
hüquqi varisi qismində tanınmış vəkilin,
habelə cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan uşağa xidmət
göstərən vəkilin hüquqi yardımının
dövlət hesabına ödənilməsi[308]
194.1. Məhkəmə baxışı
zamanı dövlət ittihamçısı ictimai-xüsusi ittiham
qaydasında həyata keçirilən cinayət təqibindən
imtina etdikdə, xüsusi ittihamçıya cinayət təqibini
davam etdirmək üçün nümayəndəsi tərəfindən
göstərilən hüquqi yardımın ödənilməsi
qaydası məhkəmənin qərarı ilə müəyyən
olunur. Həmin cinayət təqibi üzrə ittiham hökmü
çıxarıldıqda xüsusi ittihamçının nümayəndəsi
tərəfindən göstərilən hüquqi yardımı
ödəmək üçün xüsusi ittihamçının
kifayət qədər vəsaiti olmadıqda, məhkəmə
ödəmənin Azərbaycan Respublikasının dövlət
büdcəsi vəsaiti hesabına həyata keçirilməsi
barədə əsaslandırılmış qərar qəbul
edir.
194.1-1. Ölmüş zərər çəkmiş
şəxsin hüquqi varisi qismində tanınmış vəkil
tərəfindən göstərilən hüquqi yardımın
ödənilməsi, məhkəmə tərəfindən məhkumun
üzərinə qoyulduğu hallar istisna olmaqla Azərbaycan Respublikasının
dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına təmin edilir.[309]
194.1-2. Cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan uşaqlara bu
Məcəllənin 123-2.1.5-ci maddəsinə uyğun olaraq
göstərilən pulsuz hüquqi yardımın
ödənilməsi, məhkəmə tərəfindən
məhkumun üzərinə qoyulduğu hallar istisna olmaqla,
Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin
vəsaiti hesabına təmin edilir.[310]
194.2. Vəkilin xüsusi ittihamçının nümayəndəsi
və ya ölmüş zərər çəkmiş şəxsin
hüquqi varisi qismində, yaxud cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan uşaqlara
dövlət hesabına göstərdiyi hüquqi yardım bu Məcəllənin 193.5-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qaydada ödənilir.[311]
Maddə 195. Tərcüməçi, mütəxəssis,
ekspert tərəfindən görülmüş işlərin
haqqının ödənilməsi
195.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı tərcüməçi, mütəxəssis və ya
ekspert tərəfindən görülən işin haqqı aşağıdakı
qaydada ödənilir:
195.1.1. xidməti tapşırıq
qaydasında yerinə yetirildikdə — iş yeri üzrə əmək
haqqı həddində;
195.1.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə yerinə yetirildikdə
— Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi vəsaiti
hesabına miqdarı Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının müəyyən etdiyi həddə cinayət prosesini
həyata keçirən orqanla şərtləşdirildiyi kimi;
195.1.3. müdafiə tərəfi
ilə razılığa əsasən görüldükdə
— həmin tərəflə şərtləşdirilmiş miqdarda.
195.2. Bu Məcəllənin 195.1.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda haqq tərcüməçi,
mütəxəssis və ya ekspert tərəfindən hesabat təqdim
edildikdən sonra cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
qərarı ilə ödənilir.
Maddə 196. Cinayət prosesində iştirak edən şəxslərin
çəkdikləri xərclərin ödənilməsi
196.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı zərər çəkmiş şəxsin, mülki
iddiaçının, onların qanuni nümayəndələrinin,
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsə
pulsuz hüquqi yardım göstərən müdafiəçinin,
habelə hal şahidinin, tərcüməçinin, mütəxəssisin,
ekspertin və şahidin aşağıdakı xərcləri
ödənilməlidir:
196.1.1. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın çağırışı ilə
əlaqədar dəmiryolu və avtomobil nəqliyyatında (taksidən
başqa) və nəqliyyatın digər növlərində,
habelə cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
razılığı ilə hava nəqliyyatında yol xərcləri;
196.1.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə daimi yaşayış
yerindən kənarda yaşamaq məcburiyyətində qaldıqda
gündəlik xərclər, bu xərclər idarə, müəssisə,
təşkilat və ya işə götürən tərəfindən
ödənilmədikdə;
196.1.3. idarə, müəssisə,
təşkilat və ya işə götürən tərəfindən
orta aylıq əmək haqqının saxlanıldığı
hallar istisna olmaqla, cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
tələbi ilə cinayət mühakimə icraatında iştirak
etmənin bütün müddəti üçün orta aylıq
əmək haqqı;
196.1.4. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın tələbi ilə istintaq və ya digər
prosessual hərəkətdə iştirak edərkən, xarab olan
və ya itirilən əmlakın bərpa olunması və ya əldə
edilməsinə çəkilən xərclər.
196.2. Dövlət orqanları, idarələri,
müəssisələri və təşkilatları zərər
çəkmiş şəxsin, mülki iddiaçının,
onların qanuni nümayəndələrinin, habelə hal şahidinin,
tərcüməçinin, ekspertin və şahidin cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın tələbi ilə
cinayət mühakimə icraatında iştirak etdiyi müddətdə
onların orta aylıq əmək haqqını saxlamalıdırlar.
196.3. Mütəxəssisin və
ekspertin gördüyü işlə əlaqədar sərf edilmiş
kimyəvi reaktivlərin və digər materialların xərcləri,
habelə bu məqsədlə avadanlıqdan istifadəyə, kommunal
xidmətlərə görə çəkdiyi xərclər ödənilir.
196.4. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı çəkilən xərclər cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən öz təşəbbüsü
ilə və ya bu Məcəllənin 196.1-ci maddəsində göstərilən
şəxslərin ərizələri üzrə cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın qərarına əsasən
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən
edilmiş miqdarda ödənilməlidir. Göstərilən xərclər
Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi vəsaiti
və ya cinayət təqibi üzrə təqsirli bilinmiş şəxsin
(şəxslərin) hesabına ödənilir.
XXII fəsil
Məhkəmə məsrəfləri
Maddə 197. Məhkəmə məsrəfləri
197.1. Məhkəmə məsrəfləri
aşağıdakılardan ibarətdir:
197.1.1. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməllə zərər çəkmiş şəxsə
vurulmuş ziyana görə kompensasiya qismində ödənilmiş
məbləğ;
197.1.2. zərər çəkmiş
şəxsə, mülki iddiaçıya, onların qanuni nümayəndələrinə,
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsə,
pulsuz hüquqi yardım göstərmiş müdafiəçiyə,
tərcüməçiyə çağırışa və
gündəlik xərclərə görə ödənilmiş
məbləğ;
197.1.3. andlı iclasçılara
cinayət işinin baxılmasında iştirak etməsinə
görə ödənilmiş haqqın məbləği;[312]
197.1.4. mütəxəssisə,
ekspertə ödənilməli haqlar və tərcüməçiyə
ödəniş haqqı kimi verilməli olan məbləğ;
197.1.5. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə pulsuz hüquqi yardım
göstərildiyi halda, cinayət prosesini həyata keçirən
orqan tərəfindən təyin olunmuş müdafiəçiyə
ödənilməli olan haqqın məbləği;
197.1.5-1. ölmüş zərər çəkmiş
şəxsin hüquqi varisi qismində tanınmış vəkil
tərəfindən göstərilmiş hüquqi yardıma görə
ödənilməli olan haqqın məbləği;[313]
197.1.5-2. cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan uşaqlara bu
Məcəllənin 123-2.1.5-ci maddəsinə uyğun olaraq
pulsuz hüquqi yardım göstərildikdə vəkilə
ödənilməli olan haqqın məbləği;[314]
197.1.6. maddi sübutların saxlanması,
göndərilməsi və tədqiqi üçün çəkilmiş
xərclərin məbləği;
197.1.7. cinayət işi üzrə
istintaq eksperimenti və ya ekspertiza keçirilərkən korlanmış
və ya məhv olmuş əşyaların dəyərinin və
bu kimi digər məsrəflərin ödənilməsinə çəkilmiş
xərclərin məbləği;
197.1.8. cinayət işi və ya
cinayət təqibi ilə bağlı digər material üzrə
icraat aparılması üçün zəruri olan digər tədbirlərə
sərf olunmuş xərclərin məbləği;
197.1.9. Azərbaycan Respublikası ərazisindən
kənarda istintaqdan gizlənən təqsirləndirilən şəxsin
tutularaq cinayət prosesini həyata keçirən orqana gətirilməsi
ilə əlaqədar çəkilmiş xərclərin məbləği.[315]
197.2. Bu Məcəllədə digər
qaydalar nəzərdə tutulmamışdırsa, məhkəmə
məsrəfləri Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin
vəsaiti hesabından ödənilir.
Maddə 198. Məhkəmə məsrəflərinin tutulması
198.1. Bu Məcəllənin 197.1.1,
197.1.2, 197.1.4, 197.1.5-1, 197.1.5-2, 197.1.6—197.1.9-cu maddələrində
sadalanan məhkəmə məsrəfləri məhkəmə
tərəfindən məhkumun üzərinə qoyula bilər
və məhkəmənin qərarı ilə ondan tutulub dövlət
nəfinə və ya müvafiq xərc çəkmiş dövlət orqanının, fiziki, yaxud hüquqi şəxsin
hesabına keçirilə bilər.[316]
198.2. Məhkumun məhkəmə
məsrəflərini ödəməyə imkanı olmadıqda,
yaxud məhkəmə məsrəflərini ödəməsi
öhdəsində olan şəxslərin maddi vəziyyətinə
ciddi xələl gətirərsə, məhkəmə məhkumu
məhkəmə məsrəflərinin tutulmasından tam və
ya qismən azad edə bilər.
198.3. Cinayət təqibi üzrə
bir neçə şəxs məhkum olunmuşsa, məhkəmə
məsrəfləri məhkumların hər birindən təqsirlilik
dərəcəsi, təyin olunmuş cəzanın ciddiliyi və
əmlak vəziyyəti nəzərə alınaraq məhkəmə
tərəfindən müəyyən olunmuş pay üzrə
tutulmalıdır.
198.4. Yetkinlik yaşına çatmamış
şəxs məhkum olunarkən onun qanuni nümayəndələrinin
bu şəxsin davranışına zəruri nəzarət həyata
keçirilmədiyindən cinayətin törədilməsi sübuta
yetirilərsə, məhkəmə məsrəflərinin ödənilməsi
onların üzərinə qoyula bilər.
198.5. Xüsusi ittiham qaydasında
təqib olunan şəxsə bəraət verildikdə və
ya xüsusi ittihamçı məhkəmədə ittihamın
müdafiəsindən imtina etdikdə, məhkəmə bu Məcəllənin
198.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş məhkəmə
məsrəflərini tam və ya qismən xüsusi ittihamçının
üzərinə qoymağa haqlıdır. Xüsusi ittiham qaydasında
təqib olunan şəxslə xüsusi ittihamçı arasında
əldə olunmuş barışıq nəticəsində cinayət
təqibinə xitam verildiyi halda, məhkəmə həmin məsrəfləri
tam və ya qismən cinayət prosesi tərəflərindən
birinin və ya hər ikisinin üzərinə qoymağa haqlıdır.
198.6. Hökm qanuni qüvvəyə
minənədək məhkum öldükdə, onun vərəsələri
məhkəmə məsrəfləri ilə əlaqədar öhdəliklərə
cavabdehlik daşımırlar.
198.7. Məhkəmə məsrəflərinin
tutulmasına dair məhkəmə qərarı qanuni qüvvəyə
mindiyi gündən 3 (üç) il keçərsə, müddətin
keçməsi ilə əlaqədar həmin məsrəflərin
tutulması hüququna xitam verilir. Göstərilən müddət
keçdikdən sonra ödəniş kimi tutulmuş məhkəmə
məsrəflərinin məbləği geri qaytarılmır.
Altıncı bölmə
Cinayət mühakimə
icraatı zamanı-konfidensiallıq və müddət məsələləri
XXIII fəsil
Cinayət mühakimə
icraatı zamanı konfidensiallığın qorunması
Maddə 199. Şəxsi və ailə sirrinin qorunması
199.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı şəxsi və ailə sirrini təşkil edən
məlumatların qorunması üçün bu Məcəllə
və Azərbaycan Respublikasının digər qanunları ilə
nəzərdə tutulmuş tədbirlər görülür.
199.2. Prosessual hərəkətlərin
gedişində hər hansı şəxsin şəxsi həyatına
aid məlumatların, habelə onun gizli saxlanılmasını
lazım bildiyi digər şəxsi xarakterli məlumatların
lüzumsuz toplanılmasına, yayılmasına və onlardan istifadə
edilməsinə yol verilmir. Müstəntiqin, prokurorun və ya
məhkəmənin tələbi ilə istintaq və məhkəmə
hərəkətlərinin iştirakçıları bu məlumatların
yayılmamasını öhdələrinə götürür
və onlardan bu barədə yazılı iltizam alınır.
199.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan hər hansı şəxsə onun şəxsi
həyatına aid məlumatların bildirilməsini və ya təqdim
olunmasını məhkəmənin müvafiq qərarı əsasında
təklif etdikdə, həmin şəxs bu məlumatların başlanmış
cinayət işi üzrə toplanılmasının zəruriliyinə
əmin olmaq, əks təqdirdə onları verməkdən imtina
etmək hüququna malikdir. Cinayət prosesini həyata keçirən
orqan şəxsə özünün və ya başqasının
həyatına aid məlumatları bildirməsinin və ya təqdim
olunmasının zəruriliyinə istinad edərək tələb
etdikdə o, dindirmə və ya digər istintaq hərəkəti
protokoluna bu məlumatların alınmasının zəruriliyi
barədə təsdiqedici qeydlər daxil etməlidir.
199.4. Şəxsi və ya ailə
sirlərini açıqlayan sübutlar qapalı məhkəmə
iclasında tədqiq edilməlidir.
199.5. Şəxsi həyatın
toxunulmazlığının pozulması, şəxsi və ya
ailə sirrinin yayılması nəticəsində hər hansı
şəxsə vurulan ziyan Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi
ilə nəzərdə tutulmuş qaydada ödənilməlidir.
Maddə 200. Dövlət sirrinin qorunması
200.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı dövlət sirrini təşkil edən məlumatların
qorunması üçün bu Məcəllə və Azərbaycan
Respublikasının digər qanunları ilə nəzərdə
tutulmuş tədbirlər görülür.
200.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan hər hansı şəxsə dövlət
sirrini özündə əks etdirən məlumatların bildirilməsini
və ya təqdim olunmasını məhkəmənin müvafiq
qərarı əsasında təklif etdikdə, həmin şəxs
bu məlumatların başlanmış cinayət işi üzrə
toplanılmasının zəruriliyinə əmin olmaq, əks
təqdirdə onları verməkdən imtina etmək hüququna
malikdir. Cinayət prosesini həyata keçirən orqan şəxsə
dövlət sirrini özündə əks etdirən məlumatların
bildirilməsinin və ya təqdim olunmasının zəruriliyinə
istinad edərək tələb etdikdə, o, dindirmə və
ya digər istintaq hərəkəti protokoluna bu məlumatların
alınmasının zəruriliyi barədə təsdiqedici qeydlər
daxil etməlidir.
200.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan dindirmə və ya digər istintaq hərəkəti
protokolunda bunun qadağan edilməsi barədə qeydlər etməyibsə,
dövlət qulluqçusu ona etibar edilmiş dövlət sirrini
təşkil edən məlumatlara dair ifadə verməsi barədə
dərhal müvafiq dövlət orqanının rəhbərinə
yazılı məlumat verməlidir.
200.4. Dövlət sirrini özündə
əks etdirən məlumatlarla bağlı cinayət işlərinin
icraatı bu cür məlumatların yayılmaması barədə
öhdəlik götürmüş müstəntiqlərə,
prokurorlara və ya hakimlərə həvalə edilir. Öz vəzifələrinin
icrası zamanı hakimlər, habelə dövlət sirri təşkil
edən məlumatlarla bağlı cinayət işləri üzrə
cinayət mühakimə icraatında müdafiəçi qismində
çıxış edən vəkillər dövlət sirri
ilə işləməyə “Dövlət sirri haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanunu ilə nəzərdə tutulmuş yoxlama
tədbirləri keçirilmədən buraxılırlar. Dövlət
sirrini açıqlayan sübutlar qapalı məhkəmə iclasında
tədqiq edilməlidir. [317]
200.5. Məhkəmə və prokurorluq
orqanlarında dövlət sirrinin mühafizəsinin təmin olunmasına
nəzarət bu orqanların rəhbərləri tərəfindən
təşkil edilir. [318]
Maddə 201. Peşə və kommersiya sirrinin qorunması
201.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı peşə və kommersiya sirlərini təşkil edən
məlumatların qorunması üçün bu Məcəllə
və Azərbaycan Respublikasının digər qanunları ilə
nəzərdə tutulmuş tədbirlər görülür.
201.2. Prosessual hərəkətlər
aparılarkən peşə və ya kommersiya sirlərini əks
etdirən məlumatların zərurət olmadan toplanmasına,
istifadə və yayılmasına yol verilmir. Müstəntiqin,
prokurorun və ya məhkəmənin tələbi ilə istintaq
və məhkəmə hərəkətlərinin iştirakçıları
həmin məlumatları yaymamalıdırlar və onlardan bu barədə
iltizam alınır.
201.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan hər hansı şəxsə peşə
və ya kommersiya sirlərini əks etdirən məlumatların
bildirilməsini və ya təqdim olunmasını məhkəmənin
müvafiq qərarı əsasında təklif etdikdə, həmin
şəxs bu məlumatların başlanmış cinayət işi
üzrə toplanılmasının zəruriliyinə əmin olmaq,
əks təqdirdə onları verməkdən imtina etmək hüququna
malikdir.
201.4. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan şəxsə peşə və kommersiya
sirrini özündə əks etdirən məlumatların bildirilməsinin
və ya təqdim olunmasının zəruriliyinə istinad edərək
tələb etdikdə, o, dindirmə və ya digər istintaq hərəkəti
protokoluna bu məlumatların alınmasının zəruriliyi
barədə təsdiqedici qeydlər daxil etməlidir.
201.5. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan dindirmə və ya digər istintaq hərəkəti
protokolunda bunun qadağan edilməsi barədə qeydlər etməyibsə,
dövlət qulluqçusu və ya hər hansı mülkiyyət
formasına malik müəssisə və ya təşkilatın
işçisi ona etibar edilmiş peşə və kommersiya sirrini
təşkil edən məlumatlara dair ifadə verməsi barədə
dərhal müvafiq orqanın, müəssisə və təşkilatın
rəhbərinə yazılı məlumat verməlidir.
201.6. Peşə və ya kommersiya
sirrini açıqlayan sübutlar qapalı məhkəmə iclasında
tədqiq olunmalıdır.
XXIV fəsil
Cinayət mühakimə
icraatında müddətlər
Maddə 202. Müddətlərin hesablanması
202.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı bu Məcəllə ilə müəyyən olunmuş
müddətlər saatlar, günlər, aylar və illərlə
hesablanır.
202.2. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı müddətlər hesablanarkən müddətin başlandığı
saat və gün hesaba alınmır.
202.3. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı müddətlər günlərlə hesablanarkən
müddət birinci gün gecə saat 12-də başlayır və
müddətin sonuncu günü gecə saat 12-də qurtarır.
Müddətlər aylar və ya illərlə hesablandıqda müddət
sonuncu ayın müvafiq günündə qurtarır, həmin
ayda müvafiq tarix yoxdursa, müddət ayın sonuncu günü
qurtarır. Müddətin qurtarması iş gününə
düşmürsə, həmin gündən sonrakı birinci iş
günü müddətin axırıncı günü sayılır.
202.4. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı şikayət və ya digər sənəd müddət
keçənədək poçta, həbsdə olan və tibbi
müəssisələrə yerləşdirilmiş şəxslər
üçün isə şikayət və ya digər sənəd
müddət keçənədək həbs yerinin və ya tibb müəssisəsinin müdiriyyətinə
verilmişsə, müddət buraxılmış sayılmır.
Şikayətin və ya digər sənədin poçta verilməsi
tarixi poçtun ştempeli, həbs yerinin və ya tibb müəssisəsinin müdiriyyətinə
verilmə tarixi isə dəftərxananın, yaxud həmin müəssisələrin
vəzifəli şəxslərinin qeydlərinə əsasən
müəyyən edilir.[319]
202.5. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı vəzifəli şəxslərin müəyyən olunmuş
müddətlərə riayət etməsi prosessual sənədlərdə
müvafiq qeydlərlə təsdiq olunur. Cinayət prosesində
iştirak edən şəxslərə təqdim olunması nəzərdə
tutulmuş sənədlərin onlar tərəfindən alınması
həmin şəxslərin işə əlavə edilmiş qəbzləri
ilə təsdiq olunur.
Maddə 203. Müddətin buraxılmasının nəticələri
və onun bərpa olunması qaydaları
203.1. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı müddətlər keçdikdən sonra aparılan prosessual
hərəkətlər müddət bərpa edilməmişsə,
etibarsız sayılır.
203.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın qərarından şikayət vermə
müddəti bitmişsə, onun icrası göstərilən
şəxsin vəsatəti və ya xahişi ilə buraxılmış
müddətin bərpa edilməsi məsələsinin həllinədək
dayandırıla bilər.
203.3. Cinayət mühakimə icraatı
zamanı üzrlü səbəblərə görə buraxılmış
müddət maraqlı şəxsin vəsatəti və ya xahişi
ilə cinayət prosesini həyata keçirən orqanın qərarı
ilə bərpa olunmalıdır. Cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın qərarında başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa,
müddət digər şəxslər üçün deyil,
ancaq onu buraxmış şəxs üçün bərpa edilir.
203.4. Təhqiqat və ya istintaq
orqanının müddətin bərpasından imtina etməsindən
prokurora şikayət verilə bilər. Məhkəmənin buraxılmış
müddətin bərpasından imtina etməsindən apellyasiya
instansiyası məhkəməsinə şikayət verilə
bilər. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin öz səlahiyyəti
daxilində ona müraciət etmək üçün buraxılmış
müddəti bərpa etmək hüququ vardır. Digər prosessual
müddətlərin uzadılması və ya bərpa olunması
məsələsi bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş hallarda və qaydada həll edilir. [320]
Xüsusi hissə
Yeddinci bölmə
Cinayət təqibi
üzrə məhkəməyədək icraat
XXV fəsil
Cinayət işinin
başlanması
Maddə 204. Törədilmiş və ya hazırlanan cinayət
haqqında fiziki şəxslərin məlumatları
204.1. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında cinayət işinin başlanması
üçün səbəb hesab edilən fiziki şəxslərin
məlumatları yazılı və ya şifahi şəkildə
ola bilər.
204.2. İstintaq hərəkətlərinin
aparılması və ya məhkəmə baxışı zamanı,
törədilmiş və ya hazırlanan cinayət haqqında
verilmiş şifahi məlumat müvafiq olaraq istintaq hərəkəti
və ya məhkəmə iclası protokoluna yazılır. Belə məlumat məhkəmə baxışı
zamanı verildikdə, həmçinin məhkəmə iclasında
elan olunur. Digər hallarda
ayrıca protokol tərtib edilir. Protokolda məlumatı verən
şəxsin soyadı, adı, atasının adı, doğulduğu
il, yaşayış və ya iş yerinin ünvanı, onun cinayətə
münasibəti, məlumatı aldığı mənbə,
habelə onun təqdim etdiyi vətəndaşın şəxsiyyət
vəsiqəsi, pasport və ya şəxsiyyəti təsdiq edən
digər sənəd haqqında məlumatlar qeyd edilməlidir.
Törədilmiş və ya hazırlanan cinayət haqqında
məlumat verən şəxs tərəfindən vətəndaşın
şəxsiyyət vəsiqəsi, pasport və ya şəxsiyyəti
təsdiq edən digər sənəd təqdim edilmədikdə
onun şəxsiyyəti haqqında məlumatların yoxlanılması
üçün digər tədbirlər görülməlidir. [321]
204.3. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında məlumat verən şəxs
on altı yaşına çatmışsa, ona bilə-bilə
yalan xəbərçilik etməyə görə məsuliyyət
haqqında yazılı xəbərdarlıq edilir və həmin
şəxs bunu öz imzası ilə təsdiq edir.
204.4. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında və məlumat verən şəxsə
onların məlum olduğu hallar barədə məlumatlar protokolda
birinci şəxs adından qeyd olunur.
204.5. Protokolu törədilmiş
və ya hazırlanan cinayət haqqında məlumat verən şəxs
və məlumatı qəbul edən vəzifəli şəxs
imzalayırlar.
204.6. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında imzalanmamış və ya
saxta imza ilə imzalanmış, yaxud uydurma fiziki şəxs adından
yazılmış ərizə və ya digər anonim məlumat
cinayət işinin başlanması üçün səbəb
ola bilməz.
204.7. Bu Məcəllənin 204.1,
204.2, 204.4 və 204.5-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş qaydalar şəxsin təqsirini könüllü boynuna
alma haqqında ərizə ilə müraciət etdiyi hallara da
şamil edilir.
Maddə 205. Törədilmiş və ya hazırlanan cinayətlər
haqqında hüquqi şəxslərin (vəzifəli şəxslərin)
məlumatları
205.1. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında cinayət işinin başlanması
üçün səbəb hesab edilən hüquqi şəxsin
(vəzifəli şəxsin) məlumatları məktub, yaxud təsdiq
edilmiş teleqram, telefonoqram, radioqram, teleks və ya digər qəbul
edilmiş müraciət formasında olmalıdır.
205.2. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında hüquqi şəxsin (vəzifəli
şəxsin) məktubuna cinayətin törədilməsini təsdiq
edən sənədlər əlavə edilməlidir.
205.3. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında hüquqi şəxsin (vəzifəli
şəxsin) məktubunda hüquqi şəxsin tam adı, yaxud
vəzifəli şəxsin soyadı, adı, atasının adı,
ərizəçinin xidməti ünvanı, onun cinayətə
münasibəti, məlumatı aldığı mənbə,
eləcə də məktuba əlavə edilən sənədlər
haqqında məlumatlar qeyd edilməlidir.
205.4. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında imzalanmamış və ya
saxta imza ilə imzalanmış, yaxud uydurma hüquqi şəxs
(vəzifəli şəxs) adından yazılmış ərizə
və ya digər anonim məlumat cinayət işinin başlanması
üçün səbəb ola bilməz.
Maddə 206. Törədilmiş və ya hazırlanan cinayətlər
haqqında media subyektlərinin məlumatları[322]
206.1. Cinayətin törədilməsi
və ya onun törədilməsinə hazırlıq faktına
dair müvafiq media subyektinə məlum olmuş, cinayət işinin başlanması
üçün səbəb hesab edilən media subyektlərinin məlumatları mətbuatda, radioda,
televiziyada əks etdirildikdən sonra cinayət təqibi orqanlarına
göndərilməlidir.
206.2. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlərlə əlaqədar media subyektlərinə ünvanlanmış, dərc edilməmiş
yazışmalar media subyektlərinin vəzifəli şəxsləri tərəfindən
bu Məcəllənin 205-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada cinayət təqibi orqanlarına göndərilə
bilər.
206.3. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlər haqqında məlumatları dərc
etmiş və ya aidiyyəti üzrə göndərmiş media subyektlərinin vəzifəli şəxsləri,
habelə həmin məlumatların müəllifləri onlarda
olan və cinayət haqqında məlumatı təsdiq edən
sənədləri təhqiqatçı ya, müstəntiq, ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora və ya məhkəməyə təqdim etməlidirlər.
Maddə 207. Törədilmiş və ya hazırlanan cinayətlər
haqqında məlumatlara baxılması qaydası
207.1. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror aşağıdakı hərəkətləri
yerinə yetirməlidir:
207.1.1. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında fiziki və ya hüquqi şəxs
tərəfindən daxil olmuş, habelə onun səlahiyyətlərinə
aid olan və mediada əks etdirilmiş və təsdiq edən
sənədlərlə birgə təqdim edilmiş məlumatı
dərhal qeydə almaq və ona baxmaq;[323]
207.1.2. zəruri hallarda törədilmiş
və ya hazırlanan cinayət haqqında məlumat (aşkar cinayətlər
haqqında məlumatlar istisna olmaqla) alındıqdan sonra 3 (üç)
gün müddətində, bu mümkün olmadıqda 10 (on) gündən,
ekspertin rəyinin alınması ilə əlaqədar və ya
bu Məcəllənin 207.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda isə 30 (otuz) gündən artıq olmayan müddətdə
cinayət işinin başlanması üçün əsasların
kifayət qədər olmasına dair ilkin yoxlama aparmaq; [324]
207.1.3. törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında məlumatlara baxılmasının
(aparılmış yoxlamanın) nəticələri üzrə
cinayət işinin başlanması və ya cinayət işinin
başlanmasının rədd edilməsi haqqında qərar qəbul
etmək.
207.2. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror ictimai-xüsusi ittiham qaydasında təqib
olunan cinayətlər haqqında məlumatlara baxarkən həmin
cinayətlərdən zərər çəkmiş şəxslərin
şikayəti olduğu halda yoxlama apara bilər. Belə şikayət
olmadığı halda ictimai-xüsusi ittiham qaydasında təqib
olunan cinayətlər haqqında digər şəxslərin məlumatları
təhqiqatçı və ya müstəntiq tərəfindən
nəzərə alınmamalıdır. Həmin məlumatlara
prokuror bu Məcəllənin 37.5-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda baxa bilər.
207.3. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında məlumatlara baxılarkən
hüquqi şəxsin fəaliyyətinin elm, texnika, incəsənət
və digər peşə sahələrində xüsusi biliklərdən
istifadə etməklə yoxlanılması zərurəti yarandıqda
aşağıdakı hərəkətlər yerinə yetirilir:
207.3.1. müvafiq dövlət orqanları
və ya auditor təşkilatlarından mütəxəssisin ayrılmasının
təmin edilməsinə dair ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror tərəfindən qərar qəbul
edilir;
207.3.2. toplanmış yoxlama materialları
əsasında cinayət işinin başlanması və ya cinayət
işinin başlanmasının rədd edilməsi haqqında qərar
qəbul edilir. [325]
207.4. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında məlumatlara baxarkən təhqiqatçı,
müstəntiq və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror ərizəçilərdən
əlavə sənədləri, onlardan və digər şəxslərdən
izahatları tələb edə, bu maddə ilə nəzərdə tutulmuş
istintaq və digər prosessual hərəkətlərini apara və ekspertiza təyin edə bilər.
Hadisə yerinə baxış və ekspertizanın təyin edilməsi, bu Məcəllənin 177.3.6-cı maddəsində
nəzərdə tutulmuş istintaq hərəkətinin aparılması,
habelə cinayət törətməkdə şübhələnildiyinə
görə tutulmuş şəxsə münasibətdə bu
Məcəllənin 90.11.2-90.11.5-ci maddələrində müəyyən
edilmiş vəzifələrin yerinə yetirməsi ilə bağlı
həyata keçirilən prosessual hərəkətlər istisna olmaqla cinayət işinin
başlanmasından əvvəl digər istintaq hərəkətlərinin
aparılması, habelə tutulma istisna olmaqla digər prosessual
məcburiyyət tədbirlərinin tətbiqi qadağandır.[326]
207.5. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında məlumatların alındığı
hər bir halda təhqiqatçı, müstəntiq və ya ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror aşağıdakı qərarlardan birini qəbul etməlidir:
207.5.1. cinayət işi başlamaq;
207.5.2. cinayət işinin başlanmasını
rədd etmək;
207.5.3. məlumatı istintaq aidiyyəti
üzrə göndərmək;
207.5.4. xüsusi ittiham qaydasında
təqib olunan cinayətə dair məlumatı məhkəmə
aidiyyəti üzrə göndərmək.
207.6. Bu Məcəllənin 207.5.4-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hal istisna edilməklə
törədilmiş və ya hazırlanan cinayət haqqında
məlumatları aldıqda məhkəmə onda olan bütün
məlumatları dərhal baxılması üçün ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərir.
207.7. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlərə dair şikayətlərə
baxılması qaydası bu Məcəllənin 293—297-ci maddələri
ilə müəyyən olunur.
Maddə 208. Törədilmiş və ya hazırlanan cinayətlər
haqqında məlumatların cinayət təqibi orqanı tərəfindən
bilavasitə aşkar edilməsi
208.0. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayətlər haqqında məlumatların təhqiqatçı,
müstəntiq və ya prokuror tərəfindən bilavasitə
aşkar edilməsi cinayət işinin başlanmasına aşağıdakı
hallarda səbəb olur:
208.0.1. təhqiqatçı, müstəntiq
və ya prokuror cinayətin törədilməsini göstərən
halları, yaxud cinayətin törədilməsindən dərhal
sonra onun izlərini və nəticələrini aşkar etdikdə;
208.0.2. təhqiqatçı cinayət
haqqında məlumatı təhqiqat orqanının əməliyyat-axtarış
fəaliyyətini həyata keçirən əməkdaşlarından
və ya bu Məcəllənin 86-cı maddəsinə müvafiq
olaraq digər cinayətin təhqiqatı zamanı öz səlahiyyətlərini
yerinə yetirərkən aldıqda;
208.0.3. müstəntiq cinayət
haqqında məlumatı bu Məcəllənin 85-ci maddəsinə
müvafiq olaraq digər cinayətin istintaqı zamanı öz
səlahiyyətlərini yerinə yetirərkən aldıqda;
208.0.4. prokuror cinayət haqqında
məlumatı bu Məcəllənin 84-cü maddəsinə müvafiq
olaraq digər cinayətin ibtidai araşdırması və ya məhkəmə
icraatı zamanı, habelə Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə müvafiq olaraq öz səlahiyyətlərini
yerinə yetirərkən aldıqda;
208.0.5. məhkəmə cinayət
haqqında məlumatı ədalət mühakiməsinin hər
hansı icraatı üzrə həyata keçirilməsi zamanı
öz səlahiyyətlərini yerinə yetirərkən aldıqda.
Maddə 209. Cinayət işinin dərhal başlanması
209.1. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş səbəblər və əsaslar mövcud olduğu
bütün hallarda təhqiqatçı, müstəntiq və
ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror dərhal cinayət işi başlamalıdır.
209.2. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror həmçinin
aşağıdakı hallarda dərhal cinayət işini aşkar
edilmiş fakt üzrə başlamalıdır:
209.2.1. qətl əlamətlərinin
izləri ilə insan meyiti aşkar edildikdə;
209.2.2. tanınmamış insan
meyiti, insan bədəninin hissələri, yaxud onların basdırılma
yerləri aşkar edildikdə;
209.2.3. insanların kütləvi
həlak olması, yoluxması və ya zəhərlənməsi
əlamətləri olduqda;
209.2.4. ictimai və ya yaşayış
yerlərində, habelə dövlət müəssisə, idarə
və ya təşkilatlarının binalarında güclü
partlayış, yaxud yanğın baş verdikdə;
209.2.5. qanuni əsaslarla saxlama halları
istisna olmaqla, odlu silah, döyüş sursatı, partlayıcı
maddələr və qurğular, radioaktiv materiallar, zəhərləyici
maddələr aşkar edildikdə;
209.2.6. insanların oğurlanması
və ya onların girov götürülməsi əlamətləri,
habelə insanlar xəbərsiz itkin düşdüyü hallarda
onların qətlə yetirilməsinə şübhələr
olduqda;
209.2.7. insan qanunsuz olaraq azadlıqdan
məhrum edildikdə;
209.2.8. tarix və ya mədəniyyət
abidələri, habelə qəbirlər üzərində təhqiredici
hərəkətlər edildikdə;
209.2.9. silahlı qiyam olduqda, hakimiyyət
zorla ələ keçirildikdə və ya zorla saxlanıldıqda;
209.2.10. Azərbaycan Respublikasının
konstitusiya quruluşunun zorla dəyişdirilməsi barədə
açıq çağırışlar olduqda;
209.2.11. kütləvi iğtişaş
olduqda;
209.2.12. təxribat və ya terror
aktı törədildikdə;
209.2.13. Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin, Azərbaycan Respublikasının
keçmiş Prezidentinin və ya onun arvadının (ərinin),
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının, Azərbaycan
Respublikası Nazirlər Kabineti üzvünün həyatına
sui-qəsd edildikdə; [327]
209.2.14. məhkəməyə hörmətsizlik
edildikdə;
209.2.15. hakimin, prokurorun, müstəntiqin,
təhqiqatçının, vəkilin, ekspertin, habelə təhqiqat
və ya ibtidai istintaq orqanının, məhkəmənin icraatında
olan cinayət işi üzrə zərər çəkmiş
şəxsin və ya şahidin həyatına sui-qəsd edildikdə;
209.2.16. cəza çəkən
və ya həbsdə olan şəxs müvafiq olaraq azadlıqdan
məhrum etmə yerindən, həbsdən, yaxud mühafizə
altından qaçdıqda.
Maddə 210. Cinayət işinin başlanması qaydası
210.1. Bu Məcəllənin 209-cu
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda təhqiqatçı,
müstəntiq və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror öz səlahiyyətləri daxilində
cinayət işinin başlanması barədə qərar çıxarır.
210.2. Cinayət işinin başlanması
barədə qərarda aşağıdakılar göstərilməlidir:
210.2.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
210.2.2. qərarı çıxarmış
şəxsin soyadı, adı və atasının adı, vəzifəsi;
210.2.3. cinayət işinin başlanmasına
səbəb, əsas və ya fakt;
210.2.4. cinayət işinin başlanmasına
dair cinayəti nəzərdə tutan cinayət qanununun maddəsi;
210.2.5. cinayət işinin başlanmasından
sonra onun ibtidai araşdırılma aparılması üçün
icraata götürülməsi və ya verilməsi. [328]
210.3. Cinayət işinin başlanması
anında cinayətin törədilməsindən zərər çəkmiş
şəxs məlum olduqda, cinayət işinin başlanması
ilə eyni vaxtda həmin şəxs zərər çəkmiş
kimi, cinayətin törədilməsi barədə məlumatla
birlikdə mülki iddia verildikdə isə, bu şəxs həmin
qərarda həmçinin mülki iddiaçı kimi tanınır.
210.4. Cinayət işinin başlanması
barədə qərarın surəti həmin qərarı qəbul
etmiş şəxs tərəfindən 24 saat müddətində
cinayət haqqında məlumat vermiş fiziki, hüquqi və
ya vəzifəli şəxsə, habelə ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora göndərilir.
210.5. Cinayət işinin başlanması
ilə eyni vaxtda davam edən və təkrar cinayətlərin
qarşısının alınması, habelə cinayətin izlərinin,
iş üçün əhəmiyyətli ola biləcək əşya
və sənədlərin saxlanılması və mühafizəsi
üçün tədbirlər görülməlidir.
210.6. Cinayət işinin başlanmasından
sonra:
210.6.1. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror cinayət işinin
icraata götürülməsi və ibtidai istintaq aparılması
üçün cinayət işini müstəntiqə göndərir
və ya cinayət işini öz icraatına götürür
və ibtidai istintaq aparır;
210.6.2. müstəntiq ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuroru cinayət
işinin başlanması haqda məlumatlandırmaqla cinayət
işi üzrə ibtidai istintaq aparır;
210.6.3. təhqiqatçı ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuroru cinayət işinin başlanması haqda məlumatlandırmaqla
cinayət işi üzrə təhqiqat aparır.
Maddə 211. Cinayət işlərinin birləşdirilməsi
və cinayət işinin materiallarından başqa cinayət işinin
ayrılması
211.1. Cinayət işlərinin birləşdirilməsi
bu Məcəllənin 49-cu maddəsində nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada həyata keçirilir.
211.2. Müstəntiq və ya ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror aşağıdakı şərtlərdən biri mövcud
olduqda öz icraatında olan cinayət işinin materiallarından
başqa cinayət işini ayrıca icraata ayırır:
211.2.1. təqsirləndirilən
şəxsin ittiham edildiyi cinayətlə bərabər onunla bağlı
olmayan, təqsirləndirilən şəxs tərəfindən
deyil, digər məlum və ya naməlum şəxslər tərəfindən
təqsirləndirilən şəxsin iştirakı olmadan törədilmiş
başqa cinayət müəyyən edildikdə;
211.2.2. ilkin cinayət işi üzrə
icraat araşdırılan bəzi cinayətlərə aid olan
hissədə dayandırılmalı olduqda;
211.2.3. ilkin cinayət işi üzrə
icraat bir təqsirləndirilən şəxslər barəsində
dayandırılmalı olduqda və digər təqsirləndirilən
şəxslər barəsində dayandırılmalı olmadıqda;
211.2.4. digər şəxslərlə
yanaşı ilkin cinayət işi üzrə təqsirləndirilən
şəxs qismində yetkinlik yaşına çatmayanlar cəlb
edildikdə (icraatın ayrılması mümkündürsə);
211.2.5. qapalı məhkəmə
baxışı üçün əsaslar bir təqsirləndirilən
şəxsə aid olduqda, digərlərinə aid olmadıqda;
211.2.6. cinayət işinin həcminin
həddən artıq böyüklüyü işdə iştirak
edən şəxslərin hüquq və qanuni mənafelərinin
təmin edilməsinə maneçilik törətdikdə, araşdırmanı
və işin məhkəməyə göndərilməsini yolverilməz
dərəcədə uzatdıqda.
211.3. Bu Məcəllənin 211.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş şərtlərdən
biri və ya bir neçəsi mövcud olsa da, cinayət təqibi
ilə bağlı bütün halların hərtərəfli,
tam, obyektiv və vaxtında araşdırılmasına maneələr
olduqda başqa cinayət işi ayrıla bilməz.
211.4. Başqa cinayət işinin
ayrılması haqqında qərarda aşağıdakılar
göstərilməlidir:
211.4.1. cinayət işinin ayrılması
üçün əsaslar;
211.4.2. cinayət işinin ayrılması
üçün səbəb olmuş epizodlar və şəxslər;
211.4.3. cinayət işinin ayrılmasına
dair cinayəti nəzərdə tutan cinayət qanununun maddəsi;
211.4.4. cinayət işinin sonrakı
ibtidai istintaqının aparılması və öz icraatına
qəbul edilməsi haqqında qərar.
211.5. Başqa cinayət işinin
ayrılması haqqında qərara işə daxil edilən materialların
siyahısı və qərarların, protokolların, sənədlərin,
maddi sübutların surətləri, yaxud əslləri əlavə
edilir.
211.6. Başqa cinayət işinin
ayrılması haqqında qərarın və ona daxil edilən
materialların siyahısının birinci nüsxəsi cinayət
işi üzrə ilkin icraata, ikinci nüsxəsi isə ayrılan
cinayət işi üzrə icraata əlavə edilir. Başqa
cinayət işinin ayrılması haqqında qərarın surəti
24 saat müddətində ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərilir.
211.7. Başqa cinayət işinin
ayrılması və onun gələcək istiqaməti barədə
cinayət işi üzrə ilkin icraatda iştirak etmiş təqsirləndirilən
şəxs, onun qanuni nümayəndəsi və müdafiəçisi,
habelə qanuni mənafeləri ilə əlaqəli olduqda zərər
çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı, mülki
cavabdeh və onların nümayəndələri məlumatlandırılır.
Maddə 212. Cinayət işinin başlanmasının
rədd edilməsi
212.1. Cinayət işinin başlanması
üçün səbəblərin qanunsuz olduğu və ya
əsasın olmadığı halda təhqiqatçı, müstəntiq
və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror cinayət işinin başlanmasının
rədd edilməsi haqqında qərar çıxarır.
212.2. Cinayət işinin başlanmasının
rədd edilməsi haqqında qərarın surəti həmin qərarı
qəbul etmiş şəxs tərəfindən 24 saat müddətində
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora, habelə törədilmiş və ya hazırlanan cinayət
haqqında məlumat vermiş fiziki, hüquqi və ya vəzifəli
şəxsə göndərilir. [329]
212.3. Təhqiqatçının,
müstəntiqin və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun cinayət işinin başlanmasının
rədd edilməsi haqqında qərarından müvafiq olaraq ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora, yuxarı prokurora, yaxud məhkəməyə şikayət
verilə bilər.
212.4. Təhqiqatçının,
müstəntiqin və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun cinayət işinin başlanmasının
rədd edilməsi haqqında qərarında verilmiş şikayət
üzrə aşağıdakı hərəkətlər yerinə
yetirilir:
212.4.1. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror və ya yuxarı
prokuror göstərilən qərarı ləğv edir, 10 (on)
gündən artıq olmayan müddətdə əlavə yoxlama
keçirilməklə və yaxud keçirilməməklə
cinayət işinin başlanması haqqında qərar qəbul
edir və onu ibtidai istintaqın aparılması üçün
müstəntiqə göndərir, yaxud cinayət işinin başlanmasının
rədd edilməsi haqqında çıxarılmış qərarı
dəyişdirilmədən saxlayır; [330]
212.4.2. məhkəmə nəzarəti
funksiyalarını həyata keçirən məhkəmə
göstərilən qərarı ləğv edir və ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun diqqətini
bu Məcəllənin 207, 209 və 210-cu maddələrinin tələblərinin
pozulmasına cəlb etməklə bu tələblərin yerinə
yetirilməsinin təmin edilməsi barədə qərar qəbul
edir, yaxud cinayət işinin başlanmasının rədd edilməsi
haqqında çıxarılmış qərarı dəyişdirilmədən
saxlayır.
Maddə 213. Cinayət haqqında məlumatın istintaq
və ya məhkəmə aidiyyəti üzrə göndərilməsi
213.1. Aşağıdakı hallarda
təhqiqatçı və ya müstəntiq cinayət işini
başlamadan törədilmiş və ya hazırlanan cinayət
haqqında məlumatı istintaq aidiyyəti üzrə göndərə
bilər:
213.1.1. həmin cinayətin araşdırılması
onun səlahiyyətinə aid olmadıqda;
213.1.2. cinayət onun fəaliyyət
dairəsinin hüdudlarından kənar ərazidə törədildikdə.
213.2. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror cinayət
işini başlamadan törədilmiş və ya hazırlanan
cinayət haqqında məlumatı yalnız həmin cinayət
onun fəaliyyət dairəsinin hüdudlarından kənar ərazidə
törədildikdə, cinayət işinin başlanması haqqında
məsələnin həll edilməsi üçün isə
cinayətin törədildiyi yer üzrə yoxlama hərəkətlərinin
aparılması zərurəti olduqda, istintaq aidiyyəti üzrə
göndərə bilər.
213.3. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror xüsusi ittiham qaydasında təqib edilən
cinayətlər haqqında zərər çəkmiş şəxslərin
şikayətlərini məhkəmə aidiyyəti üzrə
birinci instansiya məhkəməsinə göndərməlidir.
213.4. Törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında məlumatı istintaq aidiyyəti
qaydasında almış təhqiqatçı, müstəntiq
və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror öz səlahiyyətləri daxilində
bu Məcəllənin 207, 209 və 210-cu maddələrində
nəzərdə tutulmuş tədbirlər görməlidir.
213.5. Cinayət haqqında məlumatın
istintaq və ya məhkəmə aidiyyəti üzrə göndərilməsi
barədə qərarın surəti həmin qərarı qəbul
etmiş şəxs tərəfindən 24 saat müddətində
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora, habelə törədilmiş və ya hazırlanan cinayət
haqqında məlumat vermiş fiziki, hüquqi və ya vəzifəli
şəxsə göndərilir. [331]
XXVI fəsil
İbtidai araşdırmanın
ümumi şərtləri
Maddə 214. Cinayət
işləri üzrə təhqiqatın aparılması
214.1. Təhqiqat ibtidai araşdırmanın
növü kimi aşağıdakı şəkildə aparılır:
214.1.1. ibtidai istintaqı məcburi
olan cinayət işləri üzrə təxirəsalınmaz
istintaq hərəkətlərinin icraatı;
214.1.2. böyük ictimai təhlükə
törətməyən bəzi aşkar cinayətlər üzrə
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat.
214.2. Cinayət işləri üzrə
təhqiqatı aşağıdakı təhqiqat orqanları və
şəxslər aparırlar:
214.2.1. Azərbaycan Respublikasının
müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının (təhqiqat orqanlarının)
təhqiqatçıları — Azərbaycan Respublikasının
həmin müvafiq icra hakimiyyəti orqanları müstəntiqlərinin
səlahiyyətlərinə aid edilmiş cinayət işləri
üzrə;
214.2.2. rəhbərlik etdikləri
hərbi hissələrin, hərbi idarələrin (müvafiq icra
hakimiyyəti orqanına aid hərbi hissələr və hərbi
idarələr istisna olmaqla), cəzaçəkmə müəssisələrinin,
həbs
yerlərinin, dəniz gəmilərinin
yerləşdiyi ərazidə (ərazi üzrə) törədilmiş
cinayətlərə dair cinayət işləri üzrə — müvafiq
olaraq təhqiqatçı səlahiyyətlərini həyata keçirən
hərbi hissə komandirləri, hərbi idarə rəisləri,
cəzaçəkmə müəssisələrinin və ya həbs yerlərinin rəisləri, dəniz gəmilərinin
kapitanları və digər müvəkkil edilmiş şəxslər;
əks-kəşfiyyat fəaliyyətinin təminatını,
həyata keçirilən hərbi hissələrdə, hərbi
idarələrdə təhlükəsizlik orqanlarının sәlahiyyәtlәrinә
aid olan işlər üzrə — müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının
təhqiqatçıları.[332]
214.2.3. müvafiq icra hakimiyyəti
orqanına aid hərbi hissələrin və hərbi idarələrin
ərazisində hərbi qulluqçular tərəfindən və
ya hərbi xidmət əleyhinə törədilmiş cinayətlərə
dair işlər üzrə — müvafiq icra hakimiyyəti orqanının
təhqiqatçıları. [333]
214.3. Təxirəsalınmaz istintaq
hərəkətlərinin aparılması şəklində
təhqiqat cinayətin izlərinin müəyyən edilməsi
və rəsmiləşdirilməsi məqsədi ilə aparılır.
Təhqiqatı bu şəkildə apararkən bu Məcəllənin
147, 148, 153, 207, 209, 210, 227—232, 234 – 236, 238 – 247, 260 – 264, 268—270, 273—276-cı maddələrinin
müddəalarına müvafiq olaraq təhqiqatçı:[334]
214.3.1. cinayət işini başlayır
və bu barədə dərhal ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora məlumat verir;
214.3.2. şübhəli şəxsi
tutur
və bu Məcəllənin 86.4.2-ci maddəsində göstərilən
təxirəsalınmaz istintaq hərəkətlərini aparır; [335]
214.3.3. cinayət işinin başlanmasından
sonra 10 (on) gündən gec olmayaraq sonrakı araşdırmanın
aparılması üçün cinayət işini istintaq orqanına
göndərir;
214.3.4. cinayət işinin başlanmasından
10 (on) gün keçdikdən sonra müstəntiq və ya ibtidai
araşdırmanı həyata keçirən prokurorun tapşırığı
ilə ayrı-ayrı istintaq hərəkətlərini aparır
və ya əməliyyat-axtarış tədbirlərini həyata
keçirir;
214.3.5. cinayət işinin başlanmasından
10 (on) gün keçdikdən sonra cinayət açılmamış
qalarsa, cinayəti törətmiş şəxsin müəyyən
və aşkar edilməsi, tutulması və müstəntiqə
təhvil verilməsinə dair tədbirlər görür.
214.4. Məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat şəklində təhqiqat
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 127.1,
128-131, 174, 175, 177.1, 185.1, 186.1, 187.1, 187.2, 188, 197.1, 200.1,
201.1, 221.1, 256.1, 256.2, 258.1, 258.2, 259.1, 263.1 və 326-cı maddələri
ilə nəzərdə tutulmuş böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlər üzrə aparılır.[336]
214.5. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat şəklində təhqiqat
bu Məcəllənin 293—297-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş müddəalara uyğun aparılır.
214.6. Öz səlahiyyətləri
daxilində istintaq hərəkətlərini apararkən təhqiqatçı
aparılan təhqiqatın növündən asılı olmayaraq
müvafiq istintaq hərəkətlərinin keçirilməsi
qaydasını nəzərdə tutan bu Məcəllənin maddələrinin
tələblərinin yerinə yetirilməsini təmin etməklə
müstəntiqin hüquqlarından istifadə edir və onun vəzifələrini
yerinə yetirir.
Maddə 215. Cinayət işləri üzrə ibtidai istintaqın
aparılması
215.1. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat şəklində aparılan
təhqiqat istisna olmaqla, bütün cinayət işləri üzrə
ibtidai istintaqın aparılması məcburidir.
215.2. Cinayət işləri üzrə
ibtidai istintaq prokurorluq və Azərbaycan Respublikasının müvafiq
icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən aparılır.
215.3. İbtidai istintaq aşağıdakı
hallarda prokurorluq tərəfindən aparılır: [337]
215.3.1. Azərbaycan Respublikası
Cinayət Məcəlləsinin 100—113, 120—125, 126.3, 135—138, 145,
146, 148-1, 149, 154-162, 162-1 (cinayət işi
prokurorluqda başlandıqda), 163, 164, 165.2, 165-2, 165-3, 166.2, 167-168,
169-1, 179, 189-1, 190, 191, 192-2, 193-1 (cinayət işi prokurorluqda başlandıqda), 195, 195-1, 195-2, 202 - 203-1, 208, 210—212, 222, 223, 262, 268, 286—288,
290—302, 304, 307—315, 316-2.1, 317, 317-1.2, 318-1, 318-2, 321, 323-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş cinayətlərə dair işlər
üzrə;[338]
215.3.2. cinayətin törədilməsində
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikasının keçmiş Prezidentinin
və ya onun arvadının (ərinin), Milli Məclisin deputatlarının,
Baş nazirin, Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları
üzrə müvəkkilinin (ombudsmanın), Məhkəmə-Hüquq
Şurasının üzvlərinin, hakimlərin, prokurorluq orqanları
əməkdaşlarının, Azərbaycan Respublikasının
xaricdəki diplomatik idarələrinin və xarici dövlətlərin
Azərbaycan Respublikasındakı diplomatik nümayəndəliklərinin
əməkdaşlarının, habelə ədliyyə, polis, təhlükəsizlik,
miqrasiya, fövqəladə
hallar, vergi və gömrük
orqanları əməkdaşlarının təqsirləndirilməsi
ilə bağlı cinayət işləri üzrə. [339]
215.4. Müharibə cinayətlərinə
və hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətlərə
dair, habelə hərbi qulluqçular tərəfindən törədilmiş
cinayətlərə dair işlər üzrə ibtidai istintaq
hərbi prokurorluq tərəfindən aparılır (göstərilən
cinayətlər hərbi qulluqçu olmayan şəxsin iştirakı
ilə törədilərsə, onun barəsində cinayət
işi üzrə ibtidai istintaq da hərbi prokurorluq tərəfindən
aparılır). [340]
215.5. Bu Məcəllənin 215.3
və 215.4-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallardan başqa, digər cinayət işləri üzrə ibtidai
istintaq Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti
orqanları tərəfindən aparılır.
215.6. Cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı həmin işin bir
neçə istintaq orqanına aid olduğu müəyyən edildikdə,
ibtidai istintaqın hərtərəfli, tam və obyektiv aparılması
üçün Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun, onun
müavinlərinin, habelə Azərbaycan Respublikasının Baş
prokuroru tərəfindən müvafiq səlahiyyət verilmiş
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun əsaslandırılmış qərarı əsasında:[341]
215.6.1. prokurorluğa və Azərbaycan
Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına aid
olan cinayət işi üzrə — prokurorun və ya prokurorluğun
müstəntiqinin rəhbərliyi ilə birgə istintaq qrupu
yaradılır;
215.6.2. Azərbaycan Respublikasının
bir neçə müvafiq icra hakimiyyəti orqanına aid olan cinayət
işi üzrə — cinayətin ağırlıq dərəcəsindən
asılı olaraq həmin orqanların müstəntiqlərindən
ibarət birgə istintaq qrupu yaradılır və onun rəhbəri
müəyyən edilir.
215.7. Cinayət işi üzrə
ibtidai istintaqın hərtərəfli, tam obyektiv aparılması
üçün işin aidiyyəti olan istintaq orqanından digər
istintaq orqanına verilməsinə aşağıdakı müstəsna
hallarda Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun əsaslandırılmış
qərarı əsasında yol verilir:
215.7.1. cinayət işinin istintaqı
aid olan orqan tərəfindən cinayətin qeydiyyatdan gizlədilməsi
müəyyən edildikdə (Azərbaycan Respublikasının
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının rəhbəri tərəfindən
zəruri tədbirlər görülməmişdirsə, o cümlədən
göstərilən hallar aradan qaldırılmamışdırsa
və təqsirli şəxslər məsuliyyətə cəlb
olunmamışdırsa);
215.7.2. cinayət işinin istintaqı
aid olan orqan tərəfindən işin istintaqı zamanı təqsirləndirilən
şəxsin qanunsuz həbsdə saxlanılması və ya ona
işgəncə verilməsi müəyyən edildikdə;
215.7.3. cinayət işinin istintaqı
aid olan orqan tərəfindən bu Məcəllənin 92.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda şəxsin
müdafiəçi ilə təmin edilməməsi müəyyən
olunduqda;
215.7.4. cinayət işinin istintaqı
aid olan Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının
rəhbəri, yaxud onun yaxın qohumu həmin iş üzrə
zərər çəkmiş, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs, mülki iddiaçı, yaxud mülki cavabdeh olduqda;
215.7.5. dövlətin və cəmiyyətin
mənafeyinə qəsd edən cinayətin xarakteri, işin xüsusiyyətləri
və ibtidai araşdırmanın maraqları tələb etdikdə. [342]
215.8. Azərbaycan Respublikası
Baş prokurorunun özü və ya yaxın qohumu iş üzrə
zərər çəkmiş, şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs, mülki iddiaçı, yaxud mülki cavabdehdirsə,
istintaqı prokurorluğa aid olan işin digər istintaq orqanına
verilməsi Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun birinci müavininin
əsaslandırılmış qərarı əsasında həyata
keçirilir.
215.9. Bu Məcəllənin tələblərinə
uyğun olaraq başlanmış cinayət işi üzrə
istintaq aparan orqanın səlahiyyətinə aid olmayan cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməllərin əlamətləri
sonradan aşkar edildikdə, toplanmış materialların həcminin
böyüklüyü və ya təqsirləndirilən şəxslərin
sayının çoxluğu işin istintaqını gecikdirdiyi
və başqa formada çətinlik yaratdığı müstəsna
hallarda cinayət təqibinin səmərəliliyini və istintaq
müddətlərinə riayət olunmasını təmin etmək
məqsədilə Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun
əsaslandırılmış qərarı ilə istintaqın
davam etdirilməsi həmin orqana həvalə edilə bilər. [343]
Maddə 216. İbtidai araşdırmanın aparıldığı
yer
216.1. İbtidai araşdırma cinayətin
törədildiyi yer üzrə (inzibati ərazi vahidi üzrə)
aparılır.
216.2. Cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraatın hərtərəfli, tam,
obyektiv və vaxtında aparılmasını təmin etmək
məqsədi ilə ibtidai araşdırma Azərbaycan Respublikası
Baş prokurorunun, Naxçıvan Muxtar Respublikasının ərazisində
həmçinin Naxçıvan Muxtar Respublikası prokurorunun
qərarı əsasında cinayətin aşkar olunduğu, şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin, habelə şahidlərin
əksəriyyətinin olduğu yer üzrə də aparıla
bilər. [344]
216.3. İbtidai araşdırma zamanı
ayrı-ayrı istintaq hərəkətlərinin başqa ərazidə
aparılması zərurəti yarandıqda müstəntiq aşağıdakı
hərəkətləri yerinə yetirmək hüququna malikdir:
216.3.1. öz qərarı ilə
bu hərəkətlərin aparılmasını şübhəli,
təqsirləndirilən şəxsin və ya şahidlərin
əksəriyyətinin olduğu yeri üzrə müstəntiqə,
yaxud təhqiqatçıya həvalə etmək;
216.3.2. təxirəsalınmaz hallarda
həmin hərəkətləri təqsirləndirilən, şübhəli
şəxsin və ya şahidlərin əksəriyyətinin olduqları
yer üzrə həmin ərazidə ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora məlumat verməklə
aparmaq. [345]
Maddə 217. İbtidai araşdırmanın başlanması
217.1. İbtidai istintaq və ya təhqiqat
şəklində ibtidai araşdırma (bu Məcəllənin 207.4-cü maddəsində
nəzərdə tutulmuş prosessual hərəkətlər istisna
olmaqla) yalnız cinayət
işinin başlanması haqqında qərar çıxarıldıqdan
sonra aparılır. [346]
217.2. Cinayət işinin başlanmasından
sonra müstəntiq və ya təhqiqatçı bu Məcəllənin
85 və 86-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
səlahiyyətlərinə və ya ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun göstərişinə
əsasən onu öz icraatına qəbul edir və müvafiq
qərar çıxarmaqla iş üzrə ibtidai araşdırmaya
başlayır. Cinayət işi eyni müstəntiq və ya təhqiqatçı
tərəfindən başlandıqda və onlar tərəfindən
öz icraatına qəbul edildikdə cinayət işinin başlanması
və onun öz icraatına qəbul edilməsi haqqında vahid
qərar tərtib edilir.
217.3. Bu Məcəllənin 217.1-ci
maddəsində göstərilən qərar çıxarıldıqdan
sonra onun, habelə işin icraata qəbul edilməsi haqqında
qərarın surəti 24 saat
müddətində ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərilir. [347]
Maddə 218. İbtidai araşdırmanın müddətləri
218.1. Təxirəsalınmaz istintaq
hərəkətlərinin aparılması şəklində
təhqiqat hər bir halda cinayət işinin başlanmasından
ən geci 10 (on) gündən artıq olmayan müddətdə
başa çatır. Böyük ictimai təhlükə törətməyən
aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat şəklində təhqiqat
şikayətin daxil olduğu vaxtdan 10 (on) gün müddətində,
bu Məcəllənin 295.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda isə 20 (iyirmi) gün müddətində aparılır. [348]
218.2. Cinayət işi üzrə
ibtidai istintaq aşağıdakı müddətlərdə başa
çatmalıdır:
218.2.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə — cinayət
işinin başlanmasından ən geci 2 (iki) ay keçdikdən
sonra;
218.2.2. az ağır cinayətlər
üzrə — cinayət işinin başlanmasından ən geci
3 (üç) ay keçdikdən sonra;
218.2.3. ağır cinayətlər
üzrə — cinayət işinin başlanmasından ən geci
4 (dörd) ay keçdikdən sonra;[349]
218.2.4. xüsusilə ağır
cinayətlər üzrə — cinayət işinin başlanmasından
ən geci 4 (dörd) ay keçdikdən sonra.
218.3. İbtidai istintaq müddəti
cinayət işinin başlandığı gündən hesablanır,
işin məhkəməyə göndərilməsi və ya icraatına
xitam verilməsi haqqında qərarın çıxarıldığı
gün bitir.
218.4. Təqsirləndirilən
şəxsin və onun müdafiəçisinin cinayət işinin
materialları ilə tanış olma müddəti cinayət işi
üzrə ibtidai istintaqın müddətinə daxil deyil.
Təqsirləndirilən şəxs və onun müdafiəçisi
qəsdən və üzrlü səbəblər olmadan cinayət
işinin materialları ilə tanışlığı uzatdıqda,
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror müstəntiqin vəsatəti üzrə öz qərarı
ilə həmin müddəti məhdudlaşdıra bilər.[350]
218.5. İbtidai istintaq müddətinə
həmçinin bu Məcəllənin 53.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş əsaslarla cinayət işi üzrə ibtidai istintaqın
dayandırıldığı müddət daxil edilmir.
218.6. Cinayət işinin mürəkkəbliyi
ilə əlaqədar bu Məcəllənin 218.2-ci maddəsi ilə
müəyyən edilmiş ibtidai istintaq müddəti müstəntiqin
əsaslandırılmış vəsatəti və ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun təqdimatı
əsasında müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının
Hərbi prokuroru, Bakı şəhər prokuroru, Naxçıvan
Muxtar Respublikasının prokuroru və ya Azərbaycan Respublikası
Baş prokurorunun müavini tərəfindən aşağıdakı
qaydada uzadıla bilər:
218.6.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə — 2 (iki) aydan
çox olmayan müddətə;
218.6.2. az ağır cinayətlər
üzrə — 2 (iki) aydan çox olmayan müddətə; [351]
218.6.3. ağır cinayətlər
üzrə — 3 (üç) aydan çox olmayan müddətə;
218.6.4. xüsusilə ağır
cinayətlər üzrə — 4 (dörd) aydan çox olmayan müddətə.
218.7. Cinayət işinin xüsusi
mürəkkəbliyi ilə əlaqədar bu Məcəllənin
218.6-cı maddəsinə müvafiq olaraq yuxarı prokuror tərəfindən
həmin iş üzrə ibtidai istintaqın uzadılmış
müddəti müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının
Hərbi prokuroru, Bakı şəhər prokuroru və ya Naxçıvan
Muxtar Respublikasının prokuroru ilə razılaşdırılmış
təqdimatı əsasında Azərbaycan Respublikası Baş
prokurorunun müavini tərəfindən aşağıdakı
qaydada uzadıla bilər:
218.7.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə — 1 (bir) aydan
çox olmayan müddətə;
218.7.2. az ağır cinayətlər
üzrə — 2 (iki) aydan çox olmayan müddətə;
218.7.3. ağır cinayətlər
üzrə — 3 (üç) aydan çox olmayan müddətə;
218.7.4. xüsusilə ağır
cinayətlər üzrə — 5 (beş) aydan çox olmayan müddətə.[352]
218.8. Cinayət işinin müstəsna
mürəkkəbliyi ilə əlaqədar bu Məcəllənin
218.7-ci maddəsinə müvafiq olaraq yuxarı prokuror tərəfindən
həmin iş üzrə ibtidai istintaqın uzadılmış
müddəti müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının
Hərbi prokuroru, Bakı şəhər prokuroru və ya Naxçıvan
Muxtar Respublikasının prokuroru, habelə Azərbaycan Respublikası
Baş prokurorunun müavini ilə razılaşdırılmış
təqdimatı əsasında Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru tərəfindən aşağıdakı qaydada
uzadıla bilər:
218.8.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətlər üzrə — 1 (bir) aydan
çox olmayan müddətə;
218.8.2. az ağır cinayətlər
üzrə — 3 (üç) aydan çox olmayan müddətə;[353]
218.8.3. ağır cinayətlər
üzrə — 3 (üç) aydan çox olmayan müddətə;
218.8.4. xüsusilə ağır
cinayətlər üzrə — 6 (altı) aydan çox olmayan müddətə.
218.9. İbtidai istintaqın müddətinin
uzadılması haqqında müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və müvafiq prokurorlarla razılaşdırılmış
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun təqdimatı ibtidai istintaq müddətinin bitməsinə
ən geci 7 (yeddi) gün qalmış yuxarı prokurora təqdim
edilməlidir. Yuxarı prokuror ibtidai istintaq müddətinin uzadılması
məsələsinə baxarkən aşağıdakı hərəkətləri
yerinə yetirməlidir:
218.9.1. müstəntiqlərin vəsatətlərinin
və aşağı prokurorların təqdimatlarının qanuniliyini
və əsaslılığını yoxlamaq;
218.9.2. cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraatın hərtərəfli, tam,
obyektiv və vaxtında aparılmasının təmin edilməsi
üzrə müstəntiqin və ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun fəaliyyətini
qiymətləndirmək;
218.9.3. cinayət işi üzrə
ibtidai istintaq müddətinin uzadılması və ya həmin
müddətin uzadılmasının rədd edilməsi haqqında
əsaslandırılmış qərar qəbul etmək;
218.9.4. cinayət işinin araşdırılması
ilə bağlı süründürməçilik və ya bu
Məcəllənin tələblərinin pozulması hallarını
müəyyən etdikdə, öz səlahiyyətləri daxilində
təsir tədbirləri görmək.
218.10. Bu Məcəllənin 218.3—218.9-cu
maddələrinin müddəalarına riayət etməklə
açılmış cinayət haqqında cinayət işi üzrə
ibtidai istintaq hər bir halda aşağıdakı müddətlər
daxilində qurtarmalıdır:
218.10.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətin törədilməsində
ittiham üzrə — 6 (altı) aydan çox olmayan müddətdə;
218.10.2. az ağır cinayətin
törədilməsində ittiham üzrə — 10 (on) aydan çox olmayan
müddətdə;[354]
218.10.3. ağır cinayətin törədilməsində
ittiham üzrə — 13 (on üç) aydan çox olmayan müddətdə;[355]
218.10.4. xüsusilə ağır
cinayətin törədilməsində ittiham üzrə — 19 (on doqquz) aydan çox olmayan
müddətdə.[356]
218.11. Açılmamış cinayət
haqqında cinayət işi üzrə ibtidai istintaq müddətləri
bu Məcəllənin 218.8 və 218.9-cu maddələrinin tələblərinə
riayət etməklə cinayət açılanadək bir neçə
dəfə Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru tərəfindən
uzadıla bilər. Cinayət açıldıqdan sonra iş
üzrə ibtidai istintaq müddətləri Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru tərəfindən bu Məcəllənin 218.8
və 218.9-cu maddələrinin tələblərinə riayət
etməklə yalnız bir dəfə uzadıla bilər. Cinayətin
törədilməsində iştirakı müəyyən olunmuş
şəxsin obyektiv səbəblərə görə cinayət
məsuliyyətinə cəlb olunmadığı halda da ibtidai
istintaq müddətləri ittiham aktında həmin şəxsə
qarşı ittiham irəli sürülənədək Azərbaycan
Respublikasının Baş prokuroru tərəfindən bu Məcəllənin
218.8 və 218.9-cu maddələrinin tələblərinə riayət
etməklə uzadıla bilər. [357]
218.12. Bu Məcəllənin 303 və ya
318.2-ci maddələrinə əsasən ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora qaytarılmış
cinayət işi üzrə bu Məcəllənin 218.10 və
ya 218.11-ci maddələrində göstərilən ibtidai istintaq
müddətləri qurtardıqda, Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru tərəfindən iş üzrə ibtidai istintaq
müddətləri bu Məcəllənin 218.8 və 218.9-cu maddələrinin
tələblərinə riayət etməklə bir dəfə
uzadıla bilər. [358]
Maddə 219. İbtidai araşdırmanın qurtarması
219.1. İbtidai araşdırma ittiham
aktının tərtib edilməsi ilə tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üçün cinayət
işinin məhkəməyə göndərilməsi haqqında
və ya cinayət işi üzrə icraata xitam verilməsi haqqında
qərarla qurtarır.
219.2. İbtidai istintaqın aparılması
məcburi olan cinayət işləri üzrə təxirəsalınmaz
istintaq hərəkətlərini apardıqdan sonra və hər
bir halda cinayət işi başlanandan 10 (on) gün sonra təhqiqatçı
müvafiq qərar çıxarmaqla cinayət işini müstəntiqə
göndərir. Həmin qərarın surəti 24 saat müddətində
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərilir. Cinayət işinin müstəntiqə
göndərilməsi barədə cinayət işi üzrə
ilkin istintaq hərəkətlərinin aparılmasında iştirak
etmiş təqsirləndirilən şəxsə, onun qanuni nümayəndəsinə
və müdafiəçisinə, habelə zərər çəkmiş
şəxsə, mülki iddiaçıya, mülki cavabdehə
və onların nümayəndələrinə məlumat verilir.
Maddə 220. Cinayət prosesi iştirakçılarının
hüquqlarının izahının təmin edilməsinin və
vəsatətlərinə baxılmasının məcburiliyi
220.1. İbtidai araşdırmanın
aparılması zamanı müstəntiq və ya təhqiqatçı
şübhəli, təqsirləndirilən şəxsə, mülki
iddiaçıya, mülki cavabdehə və onların nümayəndələrinə,
istintaq hərəkətlərinin aparılmasında iştirak
edən digər şəxslərə onların hüquq və
vəzifələrini, habelə üzərlərinə qoyulmuş
vəzifələrin icra edilməməsinin nəticələrini
izah etməlidir.
220.2. İbtidai araşdırmanın
aparılması zamanı müstəntiq və ya təhqiqatçı
cinayət prosesi iştirakçılarının qaldırdığı
bütün vəsatətlərə baxmalıdır.
220.3. Cinayət təqibi ilə
bağlı olan bütün halların hərtərəfli, tam
və obyektiv araşdırılması üçün əhəmiyyət
kəsb etdikdə, müstəntiq və ya təhqiqatçı
şübhəli, təqsirləndirilən şəxsin, mülki
iddiaçının, mülki cavabdehin və onların nümayəndələrinin,
şahidlərin dindirilməsi, ekspertizanın keçirilməsi,
digər istintaq hərəkətlərinin aparılması haqqında
yazılı vəsatətlərinin təmin edilməsini əsassız
rədd edə bilməz.
220.4. Yazılı və şifahi
vəsatətlərə müstəntiq və ya təhqiqatçı
tərəfindən daxil olduğu vaxtdan 5 (beş) gündən
artıq olmayan müddətdə baxılmalıdır.
220.5. Vəsatətlərin təmin
edilməsinin və ya tam, yaxud qismən rədd edilməsi haqqında
müstəntiq və ya təhqiqatçı əsaslandırılmış
qərar çıxarmalı və bu qərarı dərhal vəsatəti
qaldırmış şəxsə göndərməlidir.
Maddə 221. Cinayətin törədilməsinə şərait
yaradan halların müəyyən edilməsi və aradan qaldırılması
vəzifəsi
221.1. İbtidai araşdırmanın
aparılması zamanı müstəntiq cinayətin törədilməsinə
imkan yaradan halları (səbəb və şəraiti) müəyyən
etməlidir. Bu halları müəyyən etdikdə müstəntiq
zərurət olduqda müvafiq hüquqi və ya vəzifəli
şəxsin ünvanına cinayətin törədilməsinə
şərait yaradan halların aradan qaldırılması üçün
tədbirlər görülməsi barədə təqdimat göndərir.
221.2. Cinayətin törədilməsinə
şərait yaradan halların aradan qaldırılması üçün
tədbirlər görülməsi haqqında müstəntiqin
təqdimatına baxılması məcburidir, nəticəsi barədə
bir ay müddətində müstəntiqə yazılı məlumat
verilməlidir.
Maddə 222. İbtidai araşdırma məlumatlarının
yayılmasının yolverilməzliyi
222.1.
İbtidai araşdırma məlumatlarının yayılması,
bu Məcəllənin 222.2 və 222.6-cı maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallardan başqa, yolverilməzdir.
222.2.
İbtidai araşdırma məlumatları cinayət prosesinin iştirakçıları
və jurnalistlər tərəfindən yalnız müvafiq olaraq
müstəntiqin, təhqiqatçının, ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun və
ya məhkəmənin icazəsi ilə ibtidai araşdırmanın
maraqlarına zidd olmayan və cinayət prosesinin digər iştirakçılarının
hüquq və qanuni mənafelərini pozmayan həddə yayıla
bilər.
222.3. Terrorçuluq cinayətləri, silahlı
mütəşəkkil dəstələr tərəfindən
törədilən cinayətlər üzrə davam edən ibtidai
araşdırmanın məlumatlarının yayılmasına,
habelə bu Məcəllənin 52-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada tərtib edilən və “İnformasiya əldə
etmək haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun
olaraq sənədləşdirilmiş informasiya hesab edilən cinayət
təqibi üzrə icraat materiallarının surətlərinin
olduğu kimi yayılmasına icazə verilmir (cinayət prosesi
iştirakçılarının bu Məcəllə ilə müəyyən
edilən prosessual hüquqlarının təmin edilməsi ilə
bağlı olan hallar istisna olmaqla).[359]
222.4. İbtidai araşdırma zamanı
bu Məcəllənin 222.1—222.3-cü maddələrinin müddəalarına
riayət edilməsinin təmin edilməsi məqsədi ilə
müstəntiq və ya təhqiqatçı şahidə, zərər
çəkmiş şəxsə, mülki iddiaçıya və
mülki cavabdehə, onların nümayəndələrinə,
mütəxəssislərə, ekspertlərə, tərcüməçilərə,
hal şahidlərinə, müdafiəçilərə və
digər şəxslərə onların razılığı
olmadan ibtidai araşdırma məlumatlarının yayılmasının, o cümlədən bu Məcəllə
ilə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada əldə
edilmiş prosessual sənədlərin surətlərinin prosessual
məqsədlərdən kənar yayılmasının yolverilməzliyi barədə yazılı
xəbərdarlıq edir. Belə xəbərdarlıq edilməmişdirsə, yayılması
cinayətin açılmasına, cinayət törətmiş
şəxsin tutulmasına, ibtidai araşdırmanın normal gedişinə
mane ola bilən məlumatların yayılmasına görə
cinayət prosesini həyata keçirən şəxs məsuliyyət
daşıyır.[360]
222.5. Şəxsi həyatın
toxunulmazlığının pozulması nəticəsində
hər hansı şəxsə mənəvi və ya maddi ziyan
vurulduqda həmin pozuntuya yol vermiş təhqiqatçı, müstəntiq,
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror və ya hakim, habelə ibtidai araşdırma məlumatlarının
yayılmasının yolverilməzliyi haqqında xəbərdar
edilmiş hər bir şəxs Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə müvafiq olaraq məsuliyyət daşıyır.
222.6.
İctimai maraq kəsb etməsi, yanlış məlumatların
yayılmasının qarşısının alınması və
ya cinayətə görə məsuliyyətin labüdlüyünün
nümayiş etdirilməsi ilə əlaqədar ibtidai araşdırma
məlumatları ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən və ya ibtidai araşdırmanı aparan
orqan tərəfindən bilavasitə və ya media ilə açıqlana
bilər. Bu zaman açıqlanan məlumat cinayət hadisəsi
ilə bağlı əldə edilmiş ibtidai araşdırma
nəticələrindən ibarət olmalı, davam edən ibtidai
araşdırmanın maraqlarına, cinayət prosesinin digər
iştirakçılarının şəxsi həyat toxunulmazlığı
hüququna zidd olmayan həddə olmalı, təqsirsizlik prezumpsiyasına
uyğun olaraq şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin cinayətə aidiyyəti ilə bağlı hissədə
onun cinayəti törətməkdə şübhəli bilinməsinə
dair həddi keçməməlidir.
222.7. Yetkinlik yaşına çatmayan şübhəli,
təqsirləndirilən və ya zərər çəkmiş
şəxslərin şəxsiyyəti barədə məlumatların
açıqlanmasına yalnız həmin şəxslərin və
onların qanuni nümayəndələrinin razılığı
ilə yol verilir.[361]
XXVII fəsil
Təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb etmə
Maddə 223. Təqsirləndirilən şəxs qismində
cəlb etmənin əsası və qaydası
223.1. Şəxsin təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilməsi üçün əsas
cinayətin onun tərəfindən törədilməsinə
dəlalət edən ilkin sübutların məcmusudur.
223.2. Bu Məcəllənin 223.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş sübutlar olduqda
müstəntiq şəxsin təqsirləndirilən şəxs
qismində cəlb edilməsi haqqında əsaslandırılmış
qərar çıxarır.
223.3. Şəxsin təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilməsi haqqında qərarın
təsviri-əsaslandırıcı hissəsində aşağıdakılar
göstərilir:
223.3.1. təqsirləndirilən
şəxsin soyadı, adı, atasının adı və onun
şəxsiyyəti barədə hüquqi əhəmiyyət
kəsb edən digər məlumatlar;
223.3.2. cinayətin törədildiyi
yer, vaxt, törədilmə üsulu, nəticəsi, təqsirin
forması, cinayətin motivi və tövsifedici əlamətlər
göstərilməklə ittihamın mahiyyəti;
223.3.3. cinayət etməyə cəhd
və ya cinayətə hazırlıq mövcud olduqda, cinayətin
başa çatdırılmamasının səbəbləri;
223.3.4. cinayət bir qrup şəxs
tərəfindən törədildikdə, iştirakçılığın
növü;
223.3.5. məsuliyyəti ağırlaşdıran
hallar.
223.4. Qərarın nəticə
hissəsində şəxsin cinayət işi üzrə təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilməsi haqqında qərar və
törədilmiş cinayətə görə məsuliyyət
nəzərdə tutan cinayət qanununun maddəsi göstərilir.
223.5. Təqsirləndirilən şəxs
cinayət qanununun müxtəlif maddələri ilə tövsif
edilən bir neçə cinayətin törədilməsinə
görə məsuliyyətə cəlb edildikdə, qərarın
təsviri-əsaslandırıcı hissəsində məhz hansı
cinayətlərin törədildiyi, nəticə hissəsində
isə cinayət qanununun həmin cinayətlərə görə
məsuliyyət nəzərdə tutan maddəsi göstərilir.
223.6. Qərarın surəti onun
qəbul edildiyi andan 24 saat müddətində müstəntiq
tərəfindən ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərilir.
Maddə 224. İttihamı elan etmə qaydası
224.1. Müstəntiq tərəfindən
şəxsin təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb
edilməsi haqqında qərarın çıxarıldığı
andan 48 saatdan gec olmayaraq və hər bir halda təqsirləndirilən
şəxsin gəldiyi, yaxud tutulduğu və məcburi gətirildiyi
gündən gec olmayaraq ona ittiham elan edilməlidir. [362]
224.2. Təqsirləndirilən şəxsin
şəxsiyyətini müəyyən etdikdən sonra müstəntiq
ona təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb edilməsi
haqqında qərarı elan edir və elan edilən ittihamın
mahiyyətini izah edir. Bu hərəkətlərin yerinə yetirilməsi,
ittihamın elan edildiyi saat və tarix, təqsirləndirilən
şəxsin və müstəntiqin imzaları ilə qərarda
təsdiq edilir. Hər hansı şəxsə ittihamın elan
edilməsində təqsirləndirilən şəxsin müdafiəçisi
iştirak etmək hüququna malikdir.
224.3. İttihamı elan etdikdən
sonra müstəntiq təqsirləndirilən şəxsə onun
bu Məcəllənin 91-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş
hüquq və vəzifələrini izah etməlidir. Təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb etmə haqqında qərarın
surəti, habelə hüquq və vəzifələrə dair
yazılı bildiriş təqsirləndirilən şəxsə
verilir. Müstəntiq ittihamın elan edilməsi, təqsirləndirilən
şəxsə onun hüquq və vəzifələrinin izah edilməsi
və qərarın surətinin verilməsi haqqında protokol tərtib
edir. Bu protokol müstəntiq, təqsirləndirilən şəxs,
müdafiəçi (bu hərəkətin yerinə yetirilməsində
iştirak edirsə) tərəfindən imzalanır. [363]
224.4. Təqsirləndirilən şəxs
və ya müdafiəçi qərarı, yaxud protokolu imza etməkdən
imtina etdikdə, müstəntiq həmin sənədlərdə
imza etməkdən imtina və imtinanın səbəbləri haqqında
qeyd aparmaqla 24 saat müddətində bu barədə ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora məlumat
verir.
Maddə 225. İttihamın dəyişdirilməsi və
ona əlavələr edilməsi
225.1. İbtidai istintaq zamanı
elan edilmiş ittihamı dəyişdirmək və ya ona əlavələr
etmək zərurəti yarandıqda, müstəntiq bu Məcəllənin
223 və 224-cü maddələrində müəyyən edilmiş
tələblərə riayət etməklə yenidən ittiham
elan etməlidir.
225.2. İbtidai istintaq zamanı
elan edilmiş ittihamın bir hissəsi təsdiq edilmədikdə,
müstəntiq öz qərarı ilə ittihamın həmin
hissəsində cinayət işi üzrə icraata xitam verir, onu
təqsirləndirilən şəxsə elan edir və qərarın
surətini ona təqdim edir.
XXVIII fəsil
Dindirmə və
üzləşdirmə
Maddə 226. Dindirməyə çağırışın
qaydaları
226.1. Şahid, zərər çəkmiş,
şübhəli, təqsirləndirilən şəxs və başqa
şəxslər müstəntiqin yanına şəxsən,
özləri olmadıqda isə onların yetkinlik yaşına
çatmış ailə üzvlərindən, qonşularından,
mənzil istismar təşkilatının nümayəndələrindən
birinə və ya onların iş, yaxud təhsil yeri üzrə
verilən çağırış vərəqəsi ilə
çağırılırlar. Onlar, həmçinin çağırışın
məzmununun yazılı ötürülməsini təmin edən
rabitə vasitələrindən istifadə edilməklə, o cümlədən
elektron qaydada çağırıla bilərlər.[364]
226.2. Çağırış
vərəqəsində kimin, hansı prosessual qisimdə çağırıldığı,
habelə çağırılan şəxsin haraya və nə
vaxt (gəlmə günü və saatı) gəlməli olduğu
göstərilir. Çağırış vərəqəsində
çağırılan şəxsin gəlmədiyi halda onun
bu Məcəllənin 178-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada məcburi gətirilməyə məruz qala biləcəyi
barədə xəbərdarlıq qeyd olunur.
226.3. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxslər, bir qayda olaraq, onların qanuni nümayəndələri
vasitəsi ilə çağırılırlar.
226.4. Həbsdə saxlanılan şübhəli
və təqsirləndirilən şəxs həbs yerinin müdiriyyəti
vasitəsilə çağırılır.[365]
Maddə 227. Şahidin dindirilməsi
227.1. Şahidi cinayət təqibi
üçün əhəmiyyəti olan hər bir hal üzrə,
o cümlədən şübhəli, təqsirləndirilən,
zərər çəkmiş şəxsin, digər şahidlərin
şəxsiyyəti barədə dindirmək olar. Şahidin dindirilməsində
onun nümayəndəsi (vəkil və ya digər şəxs)
iştirak etmək hüququna malikdir.[366]
227.2. Şahid ibtidai istintaq hərəkətinin
aparıldığı yer üzrə, zəruri hallarda isə
onun olduğu yer üzrə dindirilir.
227.3. Hər bir şahid digər
şahiddən ayrılıqda dindirilir. Bu halda müstəntiq
dindirmə qurtaranadək eyni iş üzrə çağırılmış
şahidlərin öz aralarında ünsiyyətdə ola bilməməsi
üçün tədbirlər görür.
227.4. Dindirmədən əvvəl
müstəntiq şahidin şəxsiyyətini müəyyən
edir, ona hansı iş üzrə çağırıldığı
barədə məlumat verir və ona iş üzrə məlum
olan bütün hallar barədə danışmaq vəzifəsi,
habelə ifadə verməkdən imtina etməyə, boyun qaçırmağa,
bilə-bilə yalan ifadə verməyə görə cinayət
məsuliyyəti barədə xəbərdarlıq edir. Şahidə
özünün və ya yaxın qohumlarının əleyhinə
ifadə verməyə borclu olmadığı barədə məlumat
verilir. Bundan sonra müstəntiq şahidlə şübhəli,
təqsirləndirilən, zərər çəkmiş şəxsin
münasibətlərini müəyyənləşdirir və
dindirməyə başlayır.
227.5. Dindirmə şahidə cinayət
təqibi ilə bağlı bütün halları danışmaq
təklifi ilə başlanır və bundan sonra ona suallar verilə
bilər.
227.6. Müstəntiq şahidi audio
yazıdan, video və kino çəkilişdən və digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə etməklə dindirmək
hüququna malikdir.
Maddə 227-1. Barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan hüquqi şəxsin
nümayəndəsinin dindirilməsi[367]
Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin hüquqi şəxsin xeyrinə və
ya maraqlarının qorunması üçün törədilməsinə
dəlalət edən hallar olduqda və bununla əlaqədar hüquqi
şəxsin nümayəndəsi dindirildikdə, onun dindirilməsi
bu Məcəllənin 227, 229 və 230-cu maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydalara müvafiq aparılır.
Maddə 228. Yetkinlik yaşına çatmamış şahidin
dindirilməsi
228.1. Yetkinlik yaşına çatmayan
şahid iş üçün əhəmiyyətli məlumatları
şifahi və ya digər formada təqdim edə bilərsə,
o, yaşından asılı olmayaraq dindirilə bilər.
228.2. 14 yaşınadək, müstəntiqin
mülahizəsinə görə isə 16 yaşınadək
olan yetkinlik yaşına çatmamış şahidin dindirilməsi
müəllimin, zəruri hallarda isə həkimin və onun qanuni
nümayəndəsinin iştirakı ilə aparılır.
228.3. Dindirmənin başlanmasından
əvvəl göstərilən şəxslərə onların
dindirmədə iştirak etmək, müstəntiqin icazəsi
ilə öz qeydlərini bildirmək və suallar vermək hüququ,
habelə onların vəzifələri izah edilir. Müstəntiq
verilmiş sualları rədd edə bilər, lakin onlar dindirmə
protokolunda qeyd edilməlidir. Həmin protokola, həmçinin dindirilmiş
şəxsin və dindirmədə iştirak etmiş şəxslərin
bütün qeydləri daxil edilir.
228.4. 16 yaşına çatmayan
şahidə onun yalnız həqiqəti danışmaq vəzifəsi
izah edilir, lakin o, ifadə verməkdən imtinaya, ifadə verməkdən
boyun qaçırmaya və bilə-bilə yalan ifadə verməyə
görə cinayət məsuliyyəti barədə xəbərdar
edilmir.
228.5. Yetkinlik yaşına
çatmamış şahid dindirilərkən bu
Məcəllənin 123-2.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş tələblərə də
riayət olunmalıdır.[368]
Maddə 229. Görmə, eşitmə və nitq qabiliyyəti
məhdud olan və ya digər ağır xəstəlikdən
əzab çəkən şahidin dindirilməsi[369]
229.1. Görmə, eşitmə və nitq qabiliyyəti məhdud
olan şahidin dindirilməsi
onun işarələrini başa düşən və ya onunla
işarələr vasitəsilə danışan şəxsin
iştirakı ilə aparılır. Həmin şəxsin dindirilmədə
iştirakı dindirmə protokolunda əks etdirilir. [370]
229.2. Şahidin ruhi və ya digər
ağır xəstəlikdən əzab çəkdiyi halda onun
dindirilməsi həkimin icazəsi və iştirakı ilə
aparılır.
229.3. Görmə, eşitmə və
nitq qabiliyyəti məhdud olan və ya digər ağır xəstəlikdən
əzab çəkən şahidin dindirilməsində onun qanuni
nümayəndəsi və nümayəndəsi iştirak edə
bilər.
Maddə 230. Şahidin dindirilməsi protokolu
230.1. Şahidin dindirilməsi haqqında
protokol tərtib edilir. Həmin protokolda aşağıdakılar
göstərilir:
230.1.1. dindirmənin tarixi, vaxtı
və yeri;
230.1.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
230.1.3. şahidin soyadı, adı,
atasının adı, habelə onun doğulduğu il, ay, gün
və yer;
230.1.4. şahidin vətəndaşlığı,
təhsili, iş yeri, məşğuliyyət növü və
ya vəzifəsi, faktiki yaşadığı və qeydiyyatda
olduğu yer;
230.1.5. şahidin şübhəli,
təqsirləndirilən və zərər çəkmiş
şəxslə münasibətləri barədə məlumatlar;
230.1.6. şahidə onun hüquqlarının,
vəzifələrinin və məsuliyyətinin izah edilməsi
barədə qeyd;
230.1.7. dindirmənin aparılmasının
xüsusiyyətləri, xüsusən şahidin dindirilməsi
zamanı audio yazıdan, video və kino çəkilişdən
və ya digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edilməsi
barədə qeyd;
230.1.8. şahidə verilmiş suallar
və bu suallara onun cavabları, habelə şahidin cinayət işinin
hallarının mahiyyəti üzrə sərbəst ifadələri.
230.2. Şahidin ifadələri və
onun verilmiş suallara cavabları dindirmə protokolunda birinci şəxs
adından və mümkün qədər hərfi şəkildə
qeyd edilir.
230.3. Dindirmə zamanı şahid
öz ifadələrini Azərbaycan Respublikasının dövlət
dilində və ya özünün bildiyi dildə verir. Şahid
dövlət dilini və ya ibtidai araşdırmanın aparıldığı
dili bilmədiyi halda dindirmənin aparılmasına tərcüməçi
cəlb edilir. Şahidin xahişi ilə ifadəsi onun bildiyi dilə
tərcümə edilir. Bu protokol şahid və tərcüməçi
tərəfindən imzalanır. Protokol iş materiallarına əlavə
edilir.
230.4. Şahidin xahişi ilə
ona ifadələrini əlyazma üsulu ilə vermək imkanı
verilir və bu barədə dindirmə protokolunda müvafiq qeyd
aparılır.
230.5. Dindirmə qurtardıqdan sonra
müstəntiq şahidi dindirmə protokolu ilə tanış
edir. Şahid müstəntiqdən dindirmə protokolunda əlavə
və düzəlişlərin edilməsi barədə xahiş
etmək hüququna malikdir.
230.6. Dindirmə protokolu müstəntiq
və şahid tərəfindən onun axırında, habelə
şahid tərəfindən əlavə olaraq onun hər səhifəsində
imzalanır. Dindirmə tərcüməçinin iştirakı
ilə aparıldıqda, tərcüməçi dindirmə protokolunu
şahidlə bərabər və ilk növbədə imzalayır.
230.7. Şahid dindirmə protokolunu
imzalamaqdan imtina etdiyi halda müstəntiq həmin imtinanın səbəbini
araşdırır və protokolu öz imzası ilə təsdiq
edir. Şahidin savadsızlığı və ya fiziki pozuntuları üzündən dindirmə protokolunu imzalaması mümkün
olmadıqda, müstəntiq bu halları protokolda əks etdirir
və onu öz imzası ilə təsdiq edir.
230.8. Dindirmə protokolu işin
materiallarına əlavə edilir. Dindirilmədə audio yazılan,
video və kino çəkilişdən və ya digər yazan
texniki vasitələrdən istifadə edildikdə müvafiq yazı,
çəkiliş lentləri, yaxud başqa məlumat daşıyıcıları
protokola əlavə edilir.
Maddə 231. Zərər çəkmiş şəxsin
dindirilməsi
231.1. Zərər çəkmiş
şəxsin dindirilməsi bu Məcəllənin 227—230-cu maddələrində
şahidin dindirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş
qaydalara müvafiq aparılır.
231.2. Cinsi istismarın və ya cinsi
zorakılığın qurbanı olan 14 yaşından
yuxarı uşağın tələb etdiyi hallarda onun
dindirilməsi qanuni nümayəndəsinin, yaxud onun
seçimi əsasında müəllimin, psixoloqun və ya
həkimin iştirakı ilə aparılır.[371]
Maddə 232. Şübhəli şəxsin dindirilməsi
232.1. Şübhəli şəxsin
dindirilməsi onun tutulmasından və ya barәsindә qətimkan
tədbirinin tətbiq edilməsi barədə qərar ona elan edildikdən
dərhal sonra aparılır.
232.2. Şübhəli şəxsin
tutulduğu halda o öz ifadələrini müdafiəçinin
iştirakı ilə vermək hüququna malikdir. Şübhəli
şəxsin dindirilməsində müstəntiq bu Məcəllənin
92.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda
müdafiəçinin iştirakını əvvəlcədən
təmin etməlidir. Bu Məcəllənin 92.12-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda şübhəli şəxsin
dindirilməsində müdafiəçinin iştirakı məcburidir.[372]
232.2-1. Hüquqi yardım istədiyini bildirən
tutulmuş şəxs hüquqi yardımı almayanadək dindirilməməli
və ya onun dindirilməsi vəkilin iştirakı olmadan davam
etdirilməməlidir.
232.2-2. Müdafiəçidən imtina etməyən
tutulmuş şəxsin müdafiəçinin iştirakı
olmadan verdiyi etirafedici ifadələrə məhkəmə baxışı
zamanı sübut kimi istinad edilə bilməz. Həmin ifadələrin
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada müdafiə
tərəfinin vəsatəti əsasında sübut qismində
qəbul edilməsinə yol verilir.[373]
232.3. Müstəntiq şübhəli
şəxsi audio yazıdan, video və kino çəkilişdən
və ya digər yazan texniki vasitələrdən istifadə etməklə
dindirmək hüququna malikdir.
232.4. Şübhəli şəxsin
dindirilməsindən əvvəl müstəntiq ona şübhənin
mahiyyətini elan etməyə, habelə şübhəli şəxsə
ifadə verməkdən imtina və müdafiəçinin köməyindən
istifadə etmək də daxil olmaqla, onun hüquqlarını
izah etməlidir.
232.5. Müstəntiq dindirməyə
şübhəli şəxsə şübhə barəsində
və onun mülahizələrinə görə iş üçün
əhəmiyyətli ola bilən bütün digər hallar barədə
ifadə vermək təklifi ilə başlayır. Qalan hallarda
müstəntiq şübhəli şəxsin dindirilməsində
təqsirləndirilən şəxsin dindirilməsi üçün
bu Məcəllənin 233-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydaları rəhbər tutmalıdır.
Maddə 233. Təqsirləndirilən şəxsin dindirilməsi
233.1. Müstəntiq təqsirləndirilən
şəxsin dindirilməsini ona ittiham elan edildikdən dərhal
sonra aparmalıdır.
233.2. Təxirəsalınmaz hallar
istisna olmaqla, təqsirləndirilən şəxsin dindirilməsi
yalnız gündüz vaxtı aparılmalıdır.
233.3. Təqsirləndirilən şəxsin
dindirilməsi ibtidai araşdırmanın yeri, zəruri hallarda
isə onun olduğu yer üzrə aparılır.
233.4. Təqsirləndirilən şəxs
iş üzrə digər şəxslərdən ayrılıqda
dindirilməlidir. Müstəntiq təqsirləndirilən şəxsin
iş üzrə digər şəxslərlə ünsiyyətdə
olmaması üçün tədbirlər görür.
233.5. Təqsirləndirilən şəxsin
dindirilməsində müdafiəçi iştirak etmək hüququna
malikdir. Təqsirləndirilən şəxsin dindirilməsində
müstəntiq bu Məcəllənin 92.3-cü maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda müdafiəçinin iştirakını
əvvəlcədən təmin etməlidir. Bu Məcəllənin
92.12-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda təqsirləndirilən
şəxsin dindirilməsində müdafiəçinin iştirakı
məcburidir.
233.5-1. Hüquqi yardım istədiyini bildirən
təqsirləndirilən şəxs hüquqi yardımı almayanadək
dindirilməməli və ya onun dindirilməsi vəkilin iştirakı
olmadan davam etdirilməməlidir.
233.5-2. Müdafiəçidən imtina etməyən
tutulmuş və ya həbs edilmiş təqsirləndirilən
şəxsin müdafiəçinin iştirakı olmadan verdiyi
etirafedici ifadələrə məhkəmə baxışı
zamanı sübut kimi istinad edilə bilməz. Həmin ifadələrin
bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada müdafiə
tərəfinin vəsatəti əsasında sübut qismində
qəbul edilməsinə yol verilir.[374]
233.6. Yetkinlik yaşına çatmamış,
habelə görmə, eşitmə və nitq qabiliyyəti məhdud
olan və digər
ağır xəstəlikdən əzab çəkən təqsirləndirilən
şəxsin dindirilməsi bu Məcəllənin 228.2 və 229-cu
maddələrində nəzərdə tutulmuş qaydada aparılmalıdır. [375]
233.7. Təqsirləndirilən şəxs
ona elan edilmiş ittihamın mahiyyəti, habelə iş üçün
əhəmiyyətli olan hallar üzrə dindirilir.
233.8. Müstəntiq təqsirləndirilən
şəxsi audio yazıdan, video və kino çəkilişdən
və ya digər yazan texniki vasitələrdən istifadə etməklə
dindirmək hüququna malikdir.
233.9. Dindirmənin başlanmasından
əvvəl müstəntiq təqsirləndirilən şəxsə
onun müdafiəçinin köməyindən istifadə etmək
və ifadə verməkdən imtina etmək hüququnu izah edir.
233.10. Dindirmənin əvvəlində
müstəntiq təqsirləndirilən şəxsin ona elan edilmiş
ittiham üzrə özünü təqsirli bilib-bilmədiyini
aydınlaşdırmalıdır.
233.11. Dindirmə zamanı təqsirləndirilən
şəxsin susması onun özünü təqsirli bilməsi
kimi qiymətləndirilə bilməz. Müstəntiq təqsirləndirilən
şəxsə ona elan edilmiş ittiham üzrə və özünün
mülahizələrinə görə cinayət işi üçün
əhəmiyyətli olan digər hallar üzrə ifadələr
verməyi təklif edir.
Maddə 234. Şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin dindirilməsi protokolu
234.1. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin hər bir dindirilməsi
haqqında müstəntiq tərəfindən protokol tərtib
edilir və həmin protokolda aşağıdakı məlumatlar
göstərilməlidir:
234.1.1. dindirmənin aparıldığı
tarix, vaxt və yer;
234.1.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
234.1.3. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin soyadı, adı və atasının
adı, habelə onun doğulduğu il, ay, gün və yer, onun
vətəndaşlığı, təhsili, ailə vəziyyəti,
iş yeri, məşğuliyyət növü və ya vəzifəsi,
faktiki yaşadığı və qeydiyyatda olduğu yer;
234.1.4. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin məhkumluğu, dövlət
təltifləri və şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsi səciyyələndirən və iş üçün
əhəmiyyətli olan digər məlumatlar;
234.1.5. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə onun hüquqlarının
və vəzifələrinin izah edilməsi barədə qeyd;
234.1.6. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin dindirilməsinin xüsusiyyətləri,
xüsusən dindirmə zamanı audio yazıdan, video və kino
çəkilişdən və ya digər yazan texniki vasitələrdən
istifadə edilməsi barədə qeyd;
234.1.7. şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə verilmiş suallar və
onun bu suallara cavabları, habelə şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsin işin hallarının mahiyyəti üzrə ifadələri.
234.2. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin ifadələri və onun
verilmiş suallara cavabları birinci şəxs adından mümkün
qədər hərfi şəkildə qeyd edilir.
234.3. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə öz ifadələrini
əlyazma üsulu ilə vermək imkanı verilir və bu barədə
müstəntiq protokolda qeyd aparır. Şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxsin yazılı ifadələri
ilə tanış olduqdan sonra müstəntiq ona əlavə
suallar verə bilər. Bu suallar və onlara cavablar protokola daxil
edilir.
234.4. Dindirmə qurtardıqdan sonra
müstəntiq şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxsi protokolla tanış edir. Dindirilən şəxslər
protokolda əlavələrin və düzəlişlərin edilməsini
tələb etmək hüququna malikdirlər. Onların düzəlişləri
və əlavələri mütləq protokola daxil edilməlidir.
234.5. Protokol şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxs və müstəntiq tərəfindən
imzalanmalıdır. Protokol bir neçə səhifədə
tərtib edildikdə, hər bir vərəq şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxs tərəfindən
ayrıca imzalanır.
234.6. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin dindirilməsi zamanı audio
yazıdan, video və kino çəkilişdən, yaxud digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə edildiyi halda müvafiq
yazılar, çəkiliş lentləri və ya başqa məlumat
daşıyıcıları protokola əlavə edilir.
Maddə 235. Üzləşdirmə
235.1. İfadələrində əhəmiyyətli
ziddiyyətlər olduqda, müstəntiq əvvəl dindirilmiş
iki şəxs arasında üzləşdirmə aparmaq hüququna
malikdir.
235.2. Üzləşdirmə şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin iştirakı ilə
aparıldıqda, müstəntiq həmin istintaq hərəkətinin
aparılmasında həmçinin onun müdafiəçisinin
iştirakını əvvəlcədən təmin etməlidir.
235.3. Üzləşdirmənin
əvvəlində aralarında üzləşdirmə aparılan
şəxslərin bir-birini tanıması və onların münasibətləri
dəqiqləşdirilir. Şahidlər və zərərçəkmiş şəxslər ifadə verməkdən imtinaya,
ifadə verməkdən boyun qaçırmağa və bilə-bilə
yalan ifadə verməyə görə cinayət məsuliyyəti
haqqında, habelə özünün və yaxın qohumlarının
əleyhinə ifadə verməmək hüququ barədə xəbərdar
olunurlar. [376]
235.4. Üzləşdirməyə
çağırılmış şəxslərə aydınlaşdırılması
üçün üzləşdirmənin aparıldığı
işin halları üzrə növbə ilə ifadə vermək
təklif olunur. Bundan sonra müstəntiq suallar verir. Üzləşdirməyə
dəvət olunmuş şəxslər müstəntiqin icazəsi
ilə bir-birinə suallar verməklə dindirilmədə iştirak
edə bilirlər.
235.5. Üzləşdirmə iştirakçılarının
əvvəlki dindirmələrdə verdikləri ifadələrin
səsləndirilməsinə onların üzləşdirmə
zamanı ifadə verməsindən və həmin ifadələrin
protokola daxil edilməsindən sonra icazə verilir.
235.6. Bu Məcəllənin 228 və
229-cu maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda
üzləşdirmənin aparılmasında müəllim, həkim,
tərcüməçi və dindirilən şəxsin qanuni
nümayəndəsi və nümayəndəsi iştirak edə
bilərlər.
235.7. Müstəntiq üzləşdirməni
video və kino çəkilişdən və ya digər yazan
texniki vasitələrdən istifadə etmәklә həyata
keçirmək hüququna malikdir.
235.8. Üzləşdirmənin
aparılması barədə müstəntiq protokol tərtib edir
və protokolda aşağıdakı məlumatları göstərir:
235.8.1. üzləşdirmənin
aparıldığı tarix, vaxt və yer;
235.8.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
235.8.3. üzləşdirmə iştirakçılarının
soyadı, adı və atasının adı, habelə onların
doğulduğu il, ay, gün və yer, vətəndaşlığı,
təhsili, ailə vəziyyəti, iş yeri, məşğuliyyət
növü və ya vəzifəsi, faktiki yaşadığı
və qeydiyyatda olduğu yer;
235.8.4. üzləşdirmə iştirakçılarına
onların hüquq, vəzifə və məsuliyyətinin izah
edilməsi barədə qeyd;
235.8.5. üzləşdirmənin
xüsusiyyətləri, xüsusən üzləşdirmə
zamanı video və kino çəkilişdən və ya digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə edilməsi barədə
qeyd;
235.8.6. üzləşdirmə iştirakçılarına
verilmiş suallar və bu suallara onların cavabları, habelə
işin hallarının mahiyyəti barədə onların ifadələri.
235.9. Müstəntiq üzləşdirmə
iştirakçılarını üzləşdirmə protokolunun
məzmunu ilə tanış edir. Dindirilən, habelə üzləşdirmədə
iştirak edən şəxslər protokola əlavə və
düzəlişlərin edilməsini tələb etmək hüququna
malikdirlər. Üzləşdirmə protokolu müstəntiq,
habelə dindirilən şəxs və üzləşdirmədə
iştirak edən şəxslər tərəfindən imzalanır.
Dindirilən hər bir şəxs öz ifadələrini və
protokolun hər səhifəsini imzalayır.
235.10. Üzləşdirmə zamanı
video və kino çəkilişdən və ya digər yazan
texniki vasitələrdən istifadə edildikdə, müvafiq yazı,
çəkiliş lentləri, yaxud başqa məlumat daşıyıcıları
protokola əlavə olunur.
XXIX fəsil
Baxış, meyitin
qəbirdən çıxarılması və şəxsi müayinə
Maddə 236. Baxış
236.1. Cinayətin izlərinin, sübut
mənbəyi ola biləcək digər maddi obyektlərin aşkar
edilməsi, cinayətin törədilmə hallarının və
iş üçün əhəmiyyətli olan digər halların
müəyyən edilməsi məqsədi ilə müstəntiq
hadisə yerinin, binaların, sənədlərin, əşyaların,
insan meyitinin və heyvan cəsədinin baxışını
aparır.
236.2. Hadisənin aşkar edilməsindən
sonra hadisə yerinin təxirə salınmadan baxışı
halları istisna olmaqla baxış gündüz vaxtı aparılır.
236.3. Baxış cinayət işi
başlandıqdan sonra və həmin iş üzrə təqsirləndirilən
və ya şübhəli şəxs olduğu halda aparıldıqda,
onun aparılmasında təqsirləndirilən və ya şübhəli
şəxsin müdafiəçisi iştirak edə bilər.
Bu halda müstəntiq baxışın aparılmasında müdafiəçinin
iştirakını əvvəlcədən təmin etməlidir.
Hadisə yerinin baxışının aparılmasında hal şahidləri iştirak edə bilər. [377]
236.4. Müstəntiq vətəndaşların
hüquqlarını pozmamaq şərti ilə görünən
obyektlərin baxışını aparır. Zəruri hallarda
müstəntiq baxışın aparıldığı yeri və
ayrı-ayrı əşyaları ölçür, yerin və
ayrı-ayrı əşyaların plan, sxem və cizgilərini
tərtib edir, imkan olduqda isə onların foto, video və kino çəkilişlərini
aparır. Hadisə
yerinin baxışı zamanı azı 2 (iki) hal şahidi iştirak
etmədikdə videoçəkilişdən istifadə məcburidir. [378]
236.5. Baxış zamanı müstəntiq
müstəqil və ya mütəxəssisin köməyi ilə
izləri, əşyaları, sənədləri, habelə gələcəkdə
iş üzrə sübut əhəmiyyəti kəsb edə biləcək
digər əşyaları götürür.
236.6. Baxış qurtardıqda müstəntiq
protokol tərtib edir və həmin protokolda aşağıdakılar
göstərilir:
236.6.1. baxışın aparıldığı
vaxt, tarix və yer;
236.6.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
236.6.3. baxışda iştirak edən
şəxslərin soyadı, adı, atasının adı, habelə
onların doğulduğu il, ay, gün və yer, vətəndaşlığı,
təhsili, iş yeri, məşğuliyyət növü və
ya vəzifəsi, faktiki yaşadıqları və qeydiyyatda olduqları
yer;
236.6.4. hal şahidlərindən
hər birinin şübhəli, təqsirləndirilən və
zərər çəkmiş şəxslə qarşılıqlı
münasibətləri barədə məlumatlar (yalnız hadisə
yerinin baxışında hal şahidlərinin iştirak etdiyi
halda);
236.6.5. hal şahidlərindən
hər birinə onun hüquqlarının, vəzifələrinin
və məsuliyyətinin izah edilməsi haqqında qeyd (yalnız
hadisə yerinin baxışında hal şahidlərinin iştirak
etdiyi halda);
236.6.6. baxışın xüsusiyyətləri,
xüsusən baxış zamanı foto, video və kino çəkilişdən
və ya digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edilməsi
haqqında qeyd;
236.6.7. müşahidə edilmə
ardıcıllığı ilə baxış zamanı bütün
aşkar olunanlar.
236.7. Protokol ona öz qeydlərinin
daxil edilməsini tələb etmək hüququna malik olan istintaq
hərəkətinin bütün iştirakçıları və
müstəntiq tərəfindən imzalanır. Protokol bir neçə
səhifədə tərtib edildikdə, onun hər vərəqi
istintaq hərəkətinin bütün iştirakçıları
tərəfindən imzalanır.
236.8. Baxış zamanı foto,
video və kino çəkilişdən və ya digər yazan
texniki vasitələrdən istifadə edildikdə müvafiq fotoşəkillər,
çəkiliş lentləri, yaxud başqa məlumat daşıyıcıları
protokola əlavə edilir.
236.9. Yaşayış yerinə,
xidməti və ya istehsalat binalarına və orada görünən
obyektlərə baxış bu Məcəllənin 243.3-cü
maddəsində göstərilən əsaslar və hallar olduqda
və bu Məcəllənin 177.2—177.6-cı maddələrində
nəzərdə tutulmuş tələblər yerinə yetirilməklə
aparılır.
Maddə 237. Meyitin qəbirdən çıxarılması
(ekshumasiya)
237.1. Meyitin qəbirdən çıxarılması
zərurəti olduqda müstəntiq ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror qarşısında
meyitin qəbirdən çıxarılmasına icazə alınması
üçün məhkəməyə təqdimatla müraciət
edilməsi haqqında əsaslandırılmış vəsatət
qaldırır. Meyitin qəbirdən çıxarılması
yalnız məhkəmənin qərarı əsasında həyata
keçirilə bilər.
237.2. Meyit müstəntiqin, məhkəmə
təbabəti sahəsində mütəxəssisin, ölmüş
şəxsin yaxın qohumlarının və ya onun qanuni nümayəndələrinin
(onların istəyindən asılı olaraq) iştirakı ilə
qəbirdən çıxarılır. Qəbirdən çıxarıldıqdan
sonra meyit göstərilən şəxslərin müşayiəti
ilə digər tədqiqatların aparılması üçün
müvafiq tibb idarəsinə aparıla bilər.
237.3. Meyitin qəbirdən çıxarılmasında
müstəntiqin göstərişi və ya icazəsi ilə
foto, video və kino çəkilişdən və ya digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə edilə bilər.
237.4. Meyitin qəbirdən çıxarılması
qurtardıqdan sonra müstəntiq bu istintaq hərəkətinin
protokolunu tərtib edir və həmin protokolda aşağıdakılar
göstərilir:
237.4.1. meyitin qəbirdən çıxarıldığı
vaxt, tarix və yer;
237.4.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
237.4.3. meyitin qəbirdən çıxarılmasında
iştirak etmiş məhkəmə təbabəti sahəsində
mütəxəssisin vəzifəsi, soyadı, adı və atasının
adı;
237.4.4. meyitin qəbirdən çıxarılmasında
iştirak etmiş şəxslərin soyadı, adı və atasının
adi, habelə onların doğulduğu il, ay, gün və yer,
vətəndaşlığı, təhsili, iş yeri, məşğuliyyət
növü və ya vəzifələri, faktiki yaşadıqları
və qeydiyyatda olduqları yer;
237.4.5. meyitin qəbirdən çıxarılmasında
ölənin yaxın qohumlarının və ya onun qanuni nümayəndələrinin
iştirak etdiyi halda, onların soyadı, adı, atasının
adı, doğulduğu il, ay, gün, yer, habelə faktiki yaşadıqları
və qeydiyyatda olduqları yer;
237.4.6. meyitin qəbirdən çıxarılmasının
xüsusiyyətləri, xüsusən fotoçəkiliş və
ya meyitin qəbirdən çıxarılması zamanı video
və kino çəkilişdən və ya digər texniki vasitələrdən
istifadə edilməsi haqqında qeyd;
237.4.7. müşahidə edilmə
ardıcıllığı ilə meyitin qəbirdən çıxarılması
zamanı bütün aşkar olunanlar.
237.5. Meyitin qəbirdən çıxarılması
haqqında protokol ona öz qeydlərinin daxil edilməsini tələb
etmək hüququna malik olan istintaq hərəkətinin bütün
iştirakçıları tərəfindən imzalanır. Protokol
bir neçə səhifədə tərtib edildikdə onun hər
bir vərəqi istintaq hərəkətinin iştirakçıları
tərəfindən imzalanır.
237.6. Meyitin qəbirdən çıxarılması
zamanı foto, video və kino çəkilişdən və ya
digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edildikdə,
müvafiq olaraq fotoşəkillər və ya çəkiliş
lentləri, yaxud başqa məlumat daşıyıcıları
protokola əlavə olunur.
Maddə 238. Şəxsi müayinə
238.1. Məhkəmə-tibb ekspertizasının
keçirilməsi tələb edilmədiyi halda şübhəli,
təqsirləndirilən, zərər çəkmiş şəxsin
və ya şahidin bədənində cinayətin izlərini və
ya xüsusi əlamətləri aşkar etmək məqsədi
ilə müstəntiq onların şəxsi müayinəsini
apara bilər.
238.2. Şəxsi müayinə
aparılması haqqında məhkəmənin və ya müstəntiqin
qərarı, barəsində qərar çıxarılmış
şəxs üçün məcburidir. Şəxsin tutulması
və ya həbs edilməsi halları istisna olmaqla insanın iradəsinə
zidd onun şəxsi müayinəsi yalnız məhkəmənin
qərarı əsasında aparılır.
238.3. Təqsirləndirilən və
ya şübhəli şəxs üzərində şəxsi
müayinənin aparılmasında onun müdafiəçisi iştirak
etmək hüququna malikdir.
238.4. Zəruri hallarda şəxsi
müayinə həkimin və ya məhkəmə təbabəti
sahəsində mütəxəssisin iştirakı ilə və
ya qanunla müəyyən edilmiş hallarda həkim-narkoloq, həkim
olmadıqda isə feldşer-narkoloq tərəfindən aparılır.
Barəsində şəxsi müayinə aparılan şəxsin
soyundurulması ilə müşayiət edilən şəxsi
müayinə eyni cinsdən olan şəxslərin iştirakı
ilə aparılır. [379]
238.5. Əks cinsdən olan şəxsin
soyundurulması zərurəti yarandığı halda müstəntiq,
təqsirləndirilən və ya şübhəli şəxsin
müdafiəçisi həmin istintaq hərəkətinin aparılmasında
iştirak edə bilməz. Bu halda müstəntiqin tapşırığı
ilə şəxsi müayinə həkimin və ya məhkəmə
təbabəti sahəsində mütəxəssisin iştirakı
ilə aparılır.
238.6. Şəxsi müayinə
qurtardıqdan sonra müstəntiq bu istintaq hərəkətinin
protokolunu tərtib edir və protokolda aşağıdakılar
göstərilir:
238.6.1. şəxsi müayinənin
aparıldığı vaxt, tarix və yer;
238.6.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
238.6.3. şəxsi müayinədə
iştirak etmiş məhkəmə təbabəti sahəsində
mütəxəssisin və ya həkimin vəzifəsi, soyadı,
adı və atasının adı;
238.6.4. şəxsi müayinənin
aparılmasında iştirak edən şəxslərin soyadı,
adı və atasının adı, habelə onların doğulduğu
il, ay, gün və yer, vətəndaşlığı, təhsili,
iş yeri, məşğuliyyət növü və ya vəzifələri,
faktiki yaşadıqları və qeydiyyatda olduqları yer;
238.6.5. müşahidə edilmə
ardıcıllığı ilə şəxsi müayinə
zamanı bütün aşkar olunanlar.
238.7. Şəxsi müayinə
protokolu ona öz qeydlərinin daxil edilməsini tələb etmək
hüququna malik olan istintaq hərəkətinin bütün iştirakçıları
tərəfindən imzalanır. Protokol bir neçə səhifədə
tərtib edildikdə, onun hər bir vərəqi istintaq hərəkətinin
iştirakçıları tərəfindən imzalanır.
XXX fəsil
Şəxsin və
əşyaların tanınması
Maddə 239. Şəxsin tanınması
239.1. Hər hansı şəxsi
şahidə, zərər çəkmiş, şübhəli
və təqsirləndirilən şəxsə tanınma üçün
təqdim etmə zərurəti yarandıqda müstəntiq əvvəlcədən
onları həmin şəxsin xarici görkəmi və əlamətləri
barədə, habelə tanıyanın tanınanı gördüyü
hallar barədə dindirir və bu barədə müvafiq protokol
tərtib edilir.
239.2. Müstəntiq təqsirləndirilən
və ya şübhəli şəxsin tanınmasında həmçinin
onun müdafiəçisinin iştirakını əvvəlcədən
təmin etməlidir.
239.3. Müstəntiqin göstərişi
və ya icazəsi ilə şəxsin tanınması zamanı
foto, video və kino çəkilişdən və ya digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə edilə bilər.
239.4. Tanıyan şəxs şahid
və ya zərər çəkmiş şəxs olduqda, o, əvvəlcədən
ifadə verməkdən imtina etməyə, boyun qaçırmağa,
bilə-bilə yalan ifadə verməyə görə cinayət
məsuliyyəti haqqında, habelə özünün, yaxud yaxın
qohumlarının əleyhinə ifadə verməmək hüququ
haqqında xəbərdar edilir.
239.5. Tanınmalı olan şəxs
tanıyana azı 3 (üç) nəfər eyni cinsdən olan
və tanınmalı olan şəxsdən xarici görkəmi
və geyimi ilə kəskin fərqlənməyən digər
şəxslərlə birlikdə təqdim edilir.
239.6. Tanınma başlanmazdan əvvəl
müstəntiq tanınmalı olan şəxsə digər şəxslər
sırasında istənilən yeri tutmağı təklif edir.
239.7. Tanıyan şəxsin təhlükəsizliyinin
təmin edilməsi məqsədilə və ya onun tələbi
ilə şəxsin tanınmaya təqdim edilməsi tanıyan
şəxsin tanınmalı olan şəxs tərəfindən
vizual müşahidəsini istisna edən şəraitdə aparıla
bilər. [380]
239.8. Tanıyan qeyri-müəyyənliyinə
görə tanınanın şəxsiyyətinin eyniləşdirilməsi
üçün kifayət edən əlamətləri göstərmədikdə
tanınma aparıla, aparılmış tanınma isə əsaslı
hesab edilə bilməz. Şəxsin eyni şəxs tərəfindən
və eyni əlamətlər üzrə təkrar tanınması
aparıla bilməz.
239.9. Zərurət olduqda tanınma
xarici görkəminə və geyiminə görə kəskin
fərqlənməyən müxtəlif şəxslərin fotoşəkilləri
üzrə də aparıla bilər.
Maddə 240. Əşyaların tanınması
240.1. Hər hansı əşyanı
tanınma üçün təqdim etmək zəruri olduqda müstəntiq
tanıyan şəxsi bu əşyanın əlamətləri
və həmin əşyanı gördüyü şərait
barədə qabaqcadan dindirir və bu barədə protokol tərtib
edilir.
240.2. Əşyanın tanınmasında
təqsirləndirilən və ya şübhəli şəxsin
müdafiəçisi iştirak etmək hüququna malikdir. Müstəntiq
tərəfindən bu istintaq hərəkətinin aparılması
barədə əvvəlcədən xəbərdar edilmiş
müdafiəçi əşyanın tanınmasında iştirak
etmək arzusunu bildirdikdə, müstəntiq onun bu hüququnu
təmin etməlidir.
240.3. Müstəntiqin göstərişi
və ya icazəsi ilə əşyanın tanınmasında foto,
video və kino çəkilişdən və ya digər yazan
texniki vasitələrdən istifadə edilə bilər.
240.4. Tanıyan şəxs şahid
və ya zərər çəkmiş şəxs olduqda, ona qabaqcadan
ifadə verməkdən imtinaya, ifadə verməkdən boyun qaçırmağa,
bilə-bilə yalan ifadə verməyə görə cinayət
məsuliyyəti barədə, habelə özünün və
yaxın qohumlarının əleyhinə ifadə verməmək
hüququ barədə xəbərdarlıq edilir.
240.5. Tanınmalı olan əşya
eyni növdən olan əşyalar arasında tanıyan şəxsə
təqdim edilir. Tanıyan şəxsə onun tanıya bildiyi əşyanı
göstərmək və həmin əşyanı məhz hansı
əlamətlərinə görə tanıdığını
izah etmək təklif olunur.
240.6. Meyitin, onun hissələrinin,
habelə analoqunu tapmaq qeyri-mümkün və ya çətin
olan əşyaların tanınması təqdim edilmiş vahid
nüsxə üzrə aparılır.
240.7. Tanıyan şəxsin sağlığında
müşahidə etdiyi insan meyitinin tanınması aparıldıqda
onun qrimlənməsinə yol verilir. Əşya tanındıqda
onun çirkdən, pasdan və digər çöküntülərdən
təmizlənməsinə yol verilir.
Maddə 241. Tanınma protokolu
241.1. Tanınma aparıldıqdan
sonra müstəntiq aşağıdakıları əks etdirən
tanınma protokolu tərtib edir:
241.1.1. tanınmanın aparıldığı
yer, tarix və vaxt;
241.1.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
241.1.3. tanınmada iştirak etmiş
şəxslərin soyadı, adı, atasının adı, doğulduğu
il, ay, gün və yer; vətəndaşlığı, təhsili,
iş yeri, məşğuliyyət növü və ya vəzifəsi,
yaşadığı və qeydiyyatda olduğu yer;
241.1.4. tanınmada iştirak etmiş
şəxsə onun hüquq, vəzifə və məsuliyyətinin
izah edilməsi haqqında qeyd;
241.1.5. tanınmanın xüsusiyyətləri,
meyitin qəbirdən çıxarılmasında foto, video və
kino çəkilişdən və ya digər yazan texniki vasitələrdən
istifadə edilməsi barədə qeyd;
241.1.6. müşahidə edilmə
ardıcıllığı ilə bütün aşkar olunanlar,
o cümlədən tanınma üçün təqdim edilmiş
əşyaların təsviri və tanınmanın aparıldığı
əlamətlərin təsviri.
241.2. Tanınma protokolunu ona öz
qeydlərinin əlavə edilməsini tələb etmək hüququna
malik olan istintaq hərəkətinin bütün iştirakçıları
imzalayırlar. Protokol bir neçə səhifədə tərtib
edildikdə, onun hər bir səhifəsi istintaq hərəkətinin
iştirakçıları tərəfindən ayrıca imzalanır.
241.3. Tanınmanın aparılmasında
foto, video və kino çəkilişdən və ya digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə edildikdə, müvafiq
yazılar, fotoşəkillər, çəkiliş lentləri,
yaxud başqa məlumat daşıyıcıları protokola əlavə
edilir.
XXXI fəsil
Axtarış və
götürmə
Maddə 242. Axtarış və ya götürmənin
aparılması
242.1. Əldə edilmiş (mövcud)
sübutlar və ya əməliyyat-axtarış fəaliyyətinin
materialları hər hansı yaşayış, xidməti və
ya istehsalat binasında, digər yerdə, yaxud hər hansı şəxsdə
iş üzrə sübut əhəmiyyətinə malik ola biləcək
əşyaların və ya sənədlərin olmasını
güman etməyə kifayət qədər əsas verdikdə,
müstəntiq axtarış apara bilər. [381]
242.2. Axtarış, həmçinin
axtarışda olan şəxslərin, habelə heyvanların,
insan meyitlərinin və ya heyvan cəsədlərinin aşkar
edilməsi məqsədi ilə aparıla bilər.
242.3. Toplanmış sübutlarla
və ya əməliyyat-axtarış fəaliyyətinin materialları
ilə sübut əhəmiyyətinə malik ola biləcək
əşyaların və sənədlərin kimdə və harada
olması müəyyən edildikdə müstəntiq həmin
əşya və sənədləri götürə bilər.
Maddə 243. Axtarış və ya götürmənin
aparılması üçün əsaslar
243.1. Axtarış və ya götürmə,
bir qayda olaraq, məhkəmənin qərarı əsasında
aparılır. Məhkəmə axtarış və ya götürmənin
aparılması haqqında qərarı müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun təqdimatı olduqda çıxara
bilər. Axtarış və ya götürmə bu Məcəllənin
177.2-177.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
tələblər yerinə yetirilməklə aparılır.
243.2. Axtarış və ya götürmənin
aparılması haqqında qərarda aşağıdakılar
göstərilməlidir:
243.2.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
243.2.2. qərarı çıxarmış
şəxsin soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi;
243.2.3. axtarış və ya götürmənin
aparılması üçün əsas olmuş obyektiv hallar
və motivlərin əsaslandırılması;
243.2.4. axtarışın və
ya götürmənin aparılacağı şəxsin soyadı,
adı və atasının adı;
243.2.5. axtarış və ya götürmənin
aparılacağı konkret yer (yaşayış, xidməti, istehsalat
binası, ünvanı və ya yerləşdiyi yer);
243.2.6. götürmə haqqında
qərar qəbul edildikdə, həmçinin götürülməli
olan əşya və sənədlər.
243.3. Təxirə salına bilməyən
hallarda müstəntiq axtarış və ya götürməni
məhkəmənin qərarı olmadan yalnız aşağıdakıları
güman etməyə əsas verən dəqiq məlumat olduqda
apara bilər:
243.3.1. şəxsiyyət və
ya dövlət hakimiyyəti əleyhinə cinayətin törədilməsinə
və ya həmin cinayətin törədilməsinə hazırlığın
aparılmasına dəlalət edən əşya və ya sənədlərin
yaşayış yerində gizlədilməsini;
243.3.2. şəxsiyyət və
ya dövlət hakimiyyəti əleyhinə cinayəti hazırlayan,
törədən, törətmiş, azadlıqdan məhrum etmə və ya həbs
yerlərindən, yaxud mühafizə altından qaçmış şəxsin
yaşayış yerində gizləndiyini;[382]
243.3.3. yaşayış yerində
insan meyitinin (meyit hissələrinin) olmasını;
243.3.4. yaşayış yerində
insanın həyat və ya səhhəti üçün real
təhlükə olduğunu.
243.4. Bu Məcəllənin 243.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda müstəntiq
axtarış və ya götürmənin aparılması barədə
əsaslandırılmış qərar çıxarır. Müstəntiqin
qərarı bu Məcəllənin 243.2-ci maddəsinin tələblərinə
müvafiq olaraq, habelə məhkəmənin qərarı olmadan
axtarış və ya götürmə aparılmasının
zəruriliyi və təxirə salına bilməməsi əsasları
nəzərə alınmaqla tərtib edilir.
Maddə 244. Axtarış və ya götürmə zamanı
iştirak edən şəxslər
244.1. Axtarış və ya götürmə
zamanı hal şahidləri
iştirak edə bilər. [383]
244.2. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxs barəsində axtarış
və götürmənin aparılmasında onun müdafiəçisi
iştirak etmək hüququna malikdir. Həmin istintaq hərəkətinin
aparılması barədə müstəntiq tərəfindən
əvvəlcədən xəbərdar edilmiş müdafiəçi
axtarış və götürmədə iştirak etmək
arzusunu bildirdikdə müstəntiq onun bu hüququnu təmin etməlidir.
244.3. Zəruri hallarda axtarış
və ya götürmənin aparılmasında tərcüməçi
və mütəxəssis iştirak edə bilər.
244.4. Axtarış və ya götürmə
zamanı barəsində axtarış və götürmənin
aparıldığı şəxsin, onun yetkinlik yaşına
çatmış ailə üzvünün və ya qanuni mənafelərini
təmsil edən şəxslərin iştirıkı təmin
edilməlidir. Göstərilən şəxslərin iştirakını
təmin etmək mümkün olmadıqda mənzil-istismar təşkilatının,
yaxud yerli icra hakimiyyəti orqanının nümayəndəsi
dəvət edilir.
244.5. İdarə, müəssisə,
təşkilatlara, hərbi hissələrə məxsus olan binalarda
axtarış və ya götürmə onların nümayəndəsinin
iştirakı ilə aparılır.
244.6. Barəsində axtarış
və ya götürmənin aparıldığı şəxslər,
habelə hal şahidləri, mütəxəssislər, tərcüməçilər,
nümayəndələr, müdafiəçilər müstəntiqin
bütün hərəkətləri zamanı həmin yerdə
olmaq, protokolda yazılmalı olan qeydlər vermək hüququna
malikdirlər.
Maddə 245. Axtarış və ya götürmənin
aparılması qaydası
245.1. Müstəntiq axtarış
və ya götürmə haqqında qərara əsasən yaşayış
binasına, yaxud digər binaya daxil olmaq hüququna malikdir.
245.2. Axtarış və ya götürmə
aparılmasından əvvəl müstəntiq barəsində
axtarış və ya götürmənin aparıldığı
şəxsi bu barədə qərarla tanış etməlidir.
245.3. Müstəntiq axtarış
və ya götürməni foto, video və kino çəkilişdən,
yaxud digər yazan texniki vasitələrdən istifadə etməklə
aparmaq hüququna malikdir. Axtarış və ya götürmə zamanı azı
2 (iki) hal şahidi iştirak etmədikdə videoçəkilişdən
istifadə məcburidir.[384]
245.4. Müstəntiq axtarış
və ya götürmə faktlarının, habelə onların
nəticələrinin və barəsində axtarış aparılan
şəxsin şəxsi həyatının hallarının yayılmaması
üçün tədbirlər görməlidir.
245.5. Müstəntiq axtarış
və ya götürmə qurtaranadək axtarış və ya
götürmənin aparıldığı yerdə olan şəxslərə
oranı tərk etməyi, habelə öz aralarında və digər
şəxslərlə ünsiyyətdə olmalarını qadağan
edə bilər.
245.6. Götürmə apararkən
müstəntiq qərarı elan etdikdən sonra götürülməli
olan əşya və sənədləri könüllü surətdə
verməyi təklif edir, bundan imtina edildikdə isə götürməni
məcburi aparır.
245.7. Axtarış apararkən müstəntiq
qərarı elan etdikdən sonra götürülməli olan əşya
və sənədlərin könüllü surətdə verilməsini
və gizlənən şəxsin yerinin könüllü göstərilməsini
təklif edir. Əşya və sənədlər könüllü
verildikdə və ya gizlənən şəxsin yeri könüllü
göstərildikdə, bu, protokolda öz əksini tapmalıdır.
Axtarılan əşya və sənədlər verilmədikdə
və ya tam verilmədikdə, yaxud gizlənən şəxsin
yeri göstərilmədikdə axtarış aparılır.
245.8. Axtarış və ya götürmə
zamanı götürülmüş bütün əşya və
sənədlər istintaq hərəkətinin iştirakçılarına
təqdim edilir, onların müvafiq olaraq miqdarı, ölçüsü,
çəkisi, hansı materialdan hazırlanması və digər
xüsusi əlamətləri göstərilməklə ətraflı
təsvir edilir, əşyalar və sənədlər qablaşdırılır,
zərurət olduqda isə müstəntiq tərəfindən
möhürlənir.
245.9. Axtarış və ya götürmə
apararkən bağlı bina və saxlanc yerlərinin sahibləri
onları könüllü surətdə açmaqdan imtina etdikdə
müstəntiq həmin bina və saxlanc yerlərini açmağa
haqlıdır.
245.10.Axtarış və ya götürmənin
aparılması zamanı aşağıdakılar qadağan edilir:
245.10.1. qapıların, qıfılların,
digər əşyaların lüzumsuz olaraq zədələnməsi
və binada qaydanın pozulması;
245.10.2. kimyəvi və psixotrop
maddələrin, habelə insanın səhhətinə və
ətraf mühitə ziyan vura biləcək texniki vasitələrin
və ya qurğuların istifadə edilməsi.
Maddə 246. Şəxsi axtarış və götürmə
246.1. Müstəntiq iş üzrə
sübut əhəmiyyətinə malik ola biləcək, barəsində
istintaq hərəkəti aparılan şəxsin paltarında,
əşyalarında və ya bədənində ola bilən əşya
və sənədləri, bir qayda olaraq, məhkəmənin qərarı
əsasında götürə bilər.
246.2. Məhkəmənin qərarı
alınmadan şəxsi axtarış aşağıdakı hallarda
aparıla bilər:
246.2.1. şübhəli şəxs
tutulduqda və polis və ya digər hüquq-mühafizə orqanına
gətirildikdə;
246.2.2. təqsirləndirilən
şəxs barəsində həbsə alma qətimkan tədbiri
tətbiq edildikdə;
246.2.3. axtarış və ya götürmənin
aparıldığı binada olan şəxsin cinayət təqibi
üzrə sübut əhəmiyyətinə malik ola biləcək
əşya və sənədləri gizlətməsini güman
etməyə kifayət qədər əsaslar olduqda.
246.3. Şəxsi axtarış və götürmə
zamanı videoçəkilişdən istifadə edilmədikdə
barəsində şəxsi axtarış və götürmə
aparılan şəxslə eyni cinsdən olan azı 2 (iki) hal
şahidinin iştirakı məcburidir.[385]
246.4. Şəxsi axtarış və götürmə
zamanı şəxsin soyundurulması zərurəti yarandığı
halda videoçəkilişdən istifadəyə yol verilmir. Bu
halda şəxsi axtarış və götürmə müstəntiqin
tapşırığı ilə barəsində həmin istintaq
hərəkəti aparılan şəxslə eyni cinsdən olan
şəxslərin iştirakı ilə aparılır.[386]
Maddə 247. Axtarış və ya götürmə protokolu
247.1. Axtarış və ya götürmə
qurtardıqdan sonra müstəntiq bu istintaq hərəkətlərinə
dair aşağıdakıları əks etdirən protokol tərtib
edir:
247.1.1. axtarış və ya götürmənin
aparıldığı yer, tarix və vaxt;
247.1.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
247.1.3. axtarış və ya götürmədə
iştirak etmiş digər şəxslərin soyadı, adı,
atasının adı, habelə onların doğulduğu il, ay,
gün və yer, vətəndaşlığı, təhsili,
iş yeri, məşğuliyyət növü və ya vəzifəsi,
yaşadığı və qeydiyyatda olduqları yer;
247.1.4. barəsində axtarış
və ya götürmə aparılmış şəxsə
onun hüquq, vəzifə və məsuliyyətinin izah edilməsi
haqqında qeyd;
247.1.5. hal şahidlərinin soyadı,
adı, atasının adı, habelə onların doğulduğu
il, ay, gün və yer, vətəndaşlığı, təhsili,
iş yeri, məşğuliyyət növü, yaşadığı
və qeydiyyatda olduqları yer (yalnız hal şahidlərinin iştirak
etdiyi halda); [387]
247.1.6. hal şahidlərinin hər
birinin şübhəli, təqsirləndirilən və zərər
çəkmiş şəxslə qarşılıqlı münasibəti
haqqında məlumat (yalnız hal şahidlərinin iştirak etdiyi halda);
247.1.7. hal şahidlərinin hər
birinə onun hüquq, vəzifə və məsuliyyətinin izah
edilməsi haqqında qeyd (yalnız hal şahidlərinin iştirak etdiyi halda);
247.1.8. axtarış və ya götürmənin
xüsusiyyətləri, axtarış, yaxud götürmənin
aparılmasında foto, kino və video çəkilişdən
və ya digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edilməsi
barədə qeyd;
247.1.9. axtarış və ya götürmə
aparılarkən müşahidə edilmə ardıcıllığı
ilə bütün aşkar olunanlar, o cümlədən axtarılan
əşya və şəxslərin könüllü surətdə
verilməsi hallarının olub-olmaması; istintaq hərəkəti
zamanı belə hal baş vermişsə, aşkar edilmiş əşya
və sənədləri gizlətmək cəhdləri; götürülmüş
əşyaların sayı, ölçüsü, çəkisi,
fərdi əlamətləri və digər xüsusiyyətləri
göstərilməklə ətraflı təsviri.
247.2. Axtarış və ya götürmə
protokolu ona öz qeydlərinin daxil edilməsini tələb etmək
hüququna malik olan istintaq hərəkətinin bütün iştirakçıları
tərəfindən imzalanır. Protokol bir neçə səhifədə
tərtib edildikdə, onun hər bir vərəqi istintaq hərəkətinin
iştirakçıları tərəfindən ayrıca imzalanır.
247.3. Axtarış və ya götürmə
zamanı foto, kino və video çəkilişdən, yaxud digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə edildikdə müvafiq
yazılar, fotoşәkillәr, çəkiliş lentləri
və ya başqa məlumat daşıyıcıları protokola
əlavə edilir.
247.4. Axtarış və götürmə
protokolunun surəti barəsində istintaq hərəkəti aparılan
şəxsə və ya onun yetkinlik yaşına çatmış
ailə üzvlərindən birinə və ya təmsil etdiyi şəxsə,
onlar olmadıqda isə ərazisində istintaq hərəkəti
aparılan mənzil-istismar təşkilatının nümayəndəsinə
verilir.
247.5. Axtarış və ya götürmə
idarə, müəssisə, təşkilat və hərbi hissənin
ərazisində aparıldıqda, protokolun surəti onların
nümayəndələrinə verilir.
XXXII fəsil
Əmlak üzərinə
həbs qoyulması
Maddə 248. Əmlak üzərinə həbs qoyulmasının
mahiyyəti
248.1. Əmlak üzərinə
həbs:
248.1.1. mülki iddianı və
cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş hallarda xüsusi müsadirəni təmin etmək məqsədi
ilə tətbiq edilir; [388]
248.1.2. əmlakın siyahıya
alınmasından və mülkiyyətçiyə və ya sahibə
həmin əmlak üzərində sərəncam verməyi, zəruri
hallarda isə ondan istifadəni qadağan etməkdən ibarətdir;
248.1.3. bank əmanətlərinə
tətbiq edildikdən sonra onlar üzrə əməliyyatların
aparılmasına xitam verir.
248.2. Həbs əmlakın nədən
ibarət və kimdə olmasından asılı olmayaraq, təqsirləndirilən
şəxsin, habelə üzərlərinə əmlak məsuliyyəti
qoyula bilən şəxslərin əmlakı üzərinə
qoyulur.
248.3. Həbs təqsirləndirilən
şəxsin ər-arvadın birgə mülkiyyəti və ya
onun digər şəxslərlə mülkiyyətindəki payı
üzərinə qoyulur. Əmlakın cinayətin törədilməsində
alət və ya vasitə kimi istifadə edilməsinə, cinayətin
predmeti olmasına, cinayət yolu ilə əldə edilmiş əmlak hesabına əldə edilməsinə
və ya artırılmasına kifayət qədər sübutlar
olduqda, həbs bütün əmlakın, yaxud onun çox hissəsinin
üzərinə qoyulur. Cinayət yolu ilə əldə edilmiş
əmlak və ya cinayətin predmeti istifadə edildiyi, özgəninkiləşdirildiyi
və ya başqa səbəblərdən dövlət nəfinə
alına bilinmədiyi halda həmin əmlakın dəyəri
məbləğində təqsirləndirilən şəxsə
məxsus olan pul və ya digər əmlak üzərinə
həbs qoyulur. [389]
248.4. Mülkiyyətçi və
ya əmlakın sahibi və onun ailə üzvləri üçün
zəruri olan ərzaq məhsullarına, mühüm dəyəri
olmayan yanacağa, ixtisas üzrə kitablara və peşə fəaliyyəti
ilə məşğul olmaq üçün avadanlığa,
daimi istifadə edilən qab-qacağa və mətbəx ləvazimatına,
habelə digər ilk zərurət əşyalarına həbs
qoyula bilməz.
248.5. İdarə, müəssisə
və təşkilatların təsərrüfat fəaliyyətinə
xələl gətirmədən mülkiyyətin ayrıla bilən
hissəsi istisna olmaqla, onların əmlakı üzərinə
həbs qoyula bilməz.
Maddə 249. Əmlak üzərinə həbs qoyulmasının
əsasları
249.1. Əmlak üzərinə
həbs yalnız cinayət işi üzrə toplanılmış
materiallar üzrə kifayət qədər əsas verdikdə
qoyula bilər.
249.2. Əmlak üzərinə
həbs, bir qayda olaraq, məhkəmənin qərarı əsasında
qoyulur. Məhkəmə əmlak üzərinə həbs qoyulması
haqqında qərarı aşağıdakı hallarda çıxarır:
249.2.1. məhkəməyə müstəntiqin
əsaslandırılmış vəsatəti və ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun müvafiq
təqdimatı daxil olduqda;
249.2.2. məhkəməyə müraciət
etmiş şəxslər bu Məcəllənin 249.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş halların təsdiq edilməsi üçün
kifayət olan ilkin sübutlar təqdim etdikdə, habelə əmlak
üzərinə həbs qoyulmasının zəruriliyini əsaslandırdıqda.
249.3. Əmlak üzərinə
həbs qoyulması haqqında məhkəmənin qərarında
aşağıdakılar öz əksinin tapmalıdır:
249.3.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
249.3.2. qərarı çıxarmış
hakimin soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi;
249.3.3. əmlak üzərinə
həbs qoyulması üçün əsas olmuş obyektiv halların
və motivlərin əsaslandırılması;
249.3.4. əmlakın üzərinə
həbs qoyulmuş şəxsin soyadı, adı və atasının
adı;
249.3.5. üzərinə həbs
qoyulmalı olan konkret əmlak, habelə mülki iddianın təmin
edilməsinə kifayət edən əmlak;
249.3.6. əmlak üzərinə
qoyulan həbs müddəti.
249.4. Üzərinə həbs qoyulması
üçün əmlakın könüllü verilməsinə
əsaslı şübhələr olduqda, əmlak üzərinə
həbs qoyulması haqqında qərarda axtarış aparılmasının
mümkünlüyü də göstərilir.
249.5. Təxirə salına bilməyən
hallarda cinayət törətmiş şəxs tərəfindən
əmlakın və ya cinayət yolu ilə əldə edilmiş
əşya və vasitələrin məhv edilməsini, zədələnməsini,
korlanmasını, gizlədilməsini və ya verilmiş mülki
iddianın təmin edilməsi hesabına özgəninkiləşdirilməsini
güman etməyə əsas verən dəqiq məlumat olduqda,
müstəntiq məhkəmənin qərarı olmadan bu Məcəllənin
177.2—177.5-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
tələblər yerinə yetirildikdə əmlak üzərinə
həbs qoya bilər.
249.6. Bu Məcəllənin 249.5-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda müstəntiq
əmlak üzərinə həbs qoyulması barədə əsaslandırılmış
qərar çıxarır. Müstəntiqin qərarı bu Məcəllənin
249.3-cü maddəsinin tələblərinə uyğun olaraq
və məhkəmənin qərarı olmadan əmlak üzərinə
həbs qoyulmasının zəruriliyi və təxirə salına
bilməməsi əsaslandırılmaqla tərtib edilir.
Maddə 250. Üzərinə həbs qoyulmalı olan əmlakın
dəyərinin müəyyən edilməsi
250.1. Üzərinə həbs qoyulmalı
olan əmlakın dəyəri cərimə əmsalları tətbiq
edilmədən həmin ərazidə orta bazar qiymətləri
ilə müəyyən edilir.
250.2. Mülki iddiaçı və
ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror tərəfindən verilmiş mülki iddianın təmin
edilməsi üçün üzərinə həbs qoyulan əmlakın
dəyəri iddianın qiymətindən artıq olmamalıdır.
250.3. Cinayətin törədilməsində
bir neçə təqsirləndirilən şəxs olduqda, mülki
iddianın təmin edilməsi məqsədi ilə həbs onlardan
hər birinin əmlakına tam və ya qismən, bu mümkün
deyilsə, onlardan birinin əmlakına tam həcmdə qoyula bilər.
Maddə 251. Əmlak üzərinə həbs qoyulması
qaydası[390]
251.1. Əmlak üzərinə
həbs qoyulması haqqında qərar cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı müstəntiq, məhkəmə
icraatı zamanı isə icra məmuru tərəfindən icra
olunur.
251.2. Müstəntiq və ya icra
məmuru əmlakın mülkiyyətçisinə və ya sahibinə
əmlak üzərinə həbs qoyulması haqqında qərarı
onlara təqdim edir və əmlakın verilməsini tələb
edir. Bu tələbin yerinə yetirilməsindən imtina edildikdə
əmlak üzərinə həbs məcburi qaydada qoyulur. Əmlakın
mülkiyyətçisi və ya sahibi tərəfindən gizlədildiyini
güman etməyə əsas olduqda müvafiq qərar əsasında
müstəntiq axtarış apara bilər.
251.3. Təqsirləndirilən şəxsin
əmlakı üzərinə həbs qoyulmasında, onun müdafiəçisi
iştirak etmək hüququna malikdir. Bu istintaq hərəkətinin
aparılması barədə müstəntiq tərəfindən
əvvəlcədən xəbərdar edilmiş müdafiəçi
əmlak üzərinə həbs qoyulmasında iştirak etmək
arzusunu bildirdikdə, müstəntiq və ya icra məmuru onun
bu hüququnu təmin etməlidir.
251.4. Əmlak üzərinə
həbs qoyularkən əmlakın dəyərinin müəyyənləşdirilməsi
üçün mütəxəssis-əmtəəşünas
cəlb edilə bilər.
251.5. Müstəntiqin və ya icra
məmurunun icazəsi ilə əmlak üzərinə həbs
qoyulması zamanı foto, video və kino çəkilişdən
və ya digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edilə
bilər.
251.6. Əmlak üzərinə
həbs qoyulması Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual
Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş ardıcıllıqla
həyata keçirir. Əmlak üzərinə həbs qoyulmasında
iştirak edən əmlak mülkiyyətçisi və ya sahibi
qərarda göstərilən məbləğin ödənilməsini
təmin etmək üçün, ilk növbədə, hansı
əşyalar üzərinə həbs qoyulmasını müəyyən
etmək hüququna malikdir.
251.7. Daşınmaz əmlak və
iri həcmli əşyalardan başqa üzərinə həbs
qoyulmuş əmlak, bir qayda olaraq, götürülür. Belə
halda:
251.7.1. qiymətli metallar və daşlar,
mirvari, milli və xarici valyutada pul, sənədli
qiymətli kağızlar, çeklər, konosamentlər, lotereya
biletləri saxlanılması
üçün Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankına təhvil verilir;[391]
251.7.2. götürülmüş
digər əşyalar mümkün olduqda qablaşdırılır,
möhürlənir və müvafiq olaraq istintaq orqanında və
ya məhkəmədə saxlanılır, yaxud mühafizə
altında saxlanılması üçün müvafiq dövlət
orqanının nümayəndəsinə qanunla nəzərdə
tutulmuş məsuliyyət haqqında xəbərdar edilməklə
təhvil verilir.
251.8. Üzərinə həbs qoyulmuş,
götürülməmiş əmlak möhürlənir və
iltizam alınmaqla əmlakın mülkiyyətçisi və
sahibinə, yaxud onların yetkinlik yaşına çatmış
ailə üzvlərinə həmin əmlakın özgəninkiləşdirilməsi,
korlanması və ya məhv edilməsinə görə qanunla
nəzərdə tutulmuş məsuliyyət haqqında xəbərdarlıq
edilir və saxlanılması üçün onlara verilir.
Maddə 252. Əmlak üzərinə həbs qoyulması
haqqında protokol
252.1. Əmlak üzərinə
həbs qoyulması haqqında müstəntiq protokol, icra məmuru
isə əmlakın siyahıya alınması haqqında protokol
tərtib edir. Protokolda aşağıdakılar göstərilir:
252.1.1. əmlak üzərinə
həbs qoyulduğu tarix, vaxt və yer;
252.1.2. müstəntiqin və ya
icra məmurunun soyadı, adı və atasının adı, vəzifəsi;
252.1.3. mütəxəssis əmtəəşünasın
soyadı, adı və atasının adı, vəzifəsi;
252.1.4. əmlakı üzərinə
həbs qoyulmuş şəxsin soyadı, adı və atasının
adı, doğulduğu il, ay, gün və yer, iş yeri və
ya vəzifəsi, faktiki yaşadığı və qeydiyyatda
olduğu yer;
252.1.5. əmlakı üzərinə
həbs qoyulmuş şəxsə onun hüquq və vəzifələrinin
izah edilməsi barədə qeyd;
252.1.6. əmlak üzərinə
həbs qoyulmasının xüsusiyyətləri, xüsusən
əmlak üzərinə həbs qoyulması zamanı foto, video
və kino çəkilişdən və ya digər yazan texniki
vasitələrdən istifadə edilməsi barədə qeyd;
252.1.7. adı, sayı, ölçüsü,
çəkisi, köhnəlmə dərəcəsi, digər
fərdi əlamətləri, habelə mütəxəssis-əmtəəşünas
tərəfindən müəyyən edilmiş dəyəri göstərilməklə
üzərinə həbs qoyulmuş əmlakın siyahısı;
252.1.8. hansı əmlakın götürüldüyü
və kimə saxlanmağa verildiyi barədə qeyd;
252.1.9. üzərinə həbs
qoyulmuş əmlakın digər şəxslərə məxsus
olduğu barədə iştirak edən şəxslərin məlumatları.
252.2. Əmlak üzərinə
həbs qoyulması və ya əmlakın siyahıya alınması
haqqında protokol öz qeydlərinin daxil edilməsini tələb
etmək hüququna malik olan istintaq hərəkətinin bütün
iştirakçıları tərəfindən imzalanır. Protokol
bir neçə səhifədə tərtib edildikdə, hər
bir vərəq istintaq hərəkətinin iştirakçıları
tərəfindən ayrıca imzalanır.
252.3. Əmlak üzərinə
həbs qoyulması zamanı foto, video və kino çəkilişdən
və ya digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edildikdə,
müvafiq yazılar, fotoşəkillər, çəkiliş
lentləri, yaxud başqa məlumat daşıyıcıları
protokola əlavə edilir.
252.4. Müvafiq protokolun surəti
imza etdirilməklə üzərinə həbs qoyulmuş əmlakın
mülkiyyətçisinə və ya sahibinə, onlar olmadıqda
isə onun yetkinlik yaşına çatmış ailə üzvlərindən
birinə, habelə əmlakın saxlanılmasına məsul müvafiq
dövlət orqanının nümayəndəsinə verilir.
İdarə, müəssisə və təşkilatın ərazisində
yerləşən əmlak üzərinə həbs qoyulduqda,
müvafiq protokolun surəti imza etdirilməklə müdiriyyətin
nümayəndəsinə verilir.
Maddə 253. Əmlak üzərinə səhvən həbs
qoyulmasından şikayət verilməsi
253.0. Təqsirləndirilən şəxsə
aidiyyəti olmayan əmlak üzərinə səhvən həbs
qoyulduğunu hesab edən şəxslər cinayət prosesini həyata
keçirən orqan qarşısında əmlakın həbsdən
azad edilməsi barədə müraciət etmək hüququna
malikdirlər. Cinayət prosesini həyata keçirən orqan müraciətin
təmin edilməsindən imtina etdikdə və ya müraciət
alındığı vaxtdan 10 (on) gün müddətində
müraciət etmiş şəxsə məlumat vermədikdə,
həmin şəxs əmlakın həbsdən azad edilməsini
mülki mühakimə icraatı qaydasında tələb etmək
hüququna malikdir. Tələbin kimin əmlakına yönəldilməsi
məsələsi həll edilərkən əmlakın həbsdən
azad edilməsi barədə iddia üzrə məhkəmənin
qərarı müstəntiq, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror, habelə cinayət işinə
baxan məhkəmə üçün məcburidir.
Maddə 254. Cinayət mühakimə icraatı qaydasında
əmlakın həbsdən azad edilməsi
254.1. Cinayət işi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı mülki iddiadan imtina
edildikdə və ya cinayət təqibi üzrə icraata xitam
verildikdə əmlak üzərinə məhkəmə tərəfindən
qoyulmuş həbs müstəntiqin ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorla razılaşdırılmış
qərarına əsasən ləğv edilir. Məhkəmə
icraatı zamanı və bu maddədə göstərilməyən
digər hallarda əmlak üzərinə qoyulmuş həbs yalnız
məhkəmənin qərarı əsasında ləğv edilə
bilər.[392]
254.2. Məhkəmə və ya
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror öz səlahiyyətləri daxilində cinayət təqibi
orqanı tərəfindən qanunsuz üzərinə həbs
qoyulmuş əmlakı həbsdən azad edir.
XXXIII fəsil
Poçt, teleqraf
və digər göndərişlərin üzərinə həbs
qoyulması. Telefon və digər qurğularla aparılan danışıqların,
rabitə və digər texniki vasitələrlə ötürülən
məlumatların və başqa məlumatların ələ keçirilməsi
Maddə 255. Üzərinə həbs qoyula bilən poçt-teleqraf
və digər göndərişlərin siyahısı[393]
255.0. Azərbaycan Respublikası
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının əməkdaşı
tərəfindən çatdırılan korrespondensiyalar və
digər göndərişlər istisna olmaqla üzərinə
həbs qoyula bilən poçt, teleqraf və digər göndərişlərə
aşağıdakılar aiddir:
255.0.1. bütün növlərdən
olan məktublar;
255.0.2. teleqramlar;
255.0.3. radioqramlar;
255.0.4. banderollar;
255.0.5. sovqatlar;
255.0.6. poçt konteynerləri;
255.0.7. pul baratları.
Maddə 256. Poçt, teleqraf və digər göndərişlər
üzərinə həbs qoyulmasının əsasları
256.1. Poçt, teleqraf və digər
göndərişlər üzərinə həbs, bir qayda olaraq,
məhkəmənin qərarı əsasında qoyulur. Şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsin poçt, teleqraf
göndərişlərində və ya onların göndərdikləri,
yaxud onlara başqa şəxslər tərəfindən göndərilən
poçt, teleqraf və digər göndərişlərdə
cinayət işi üzrə sübut əhəmiyyəti daşıyan
məlumatların olmasını güman etməyə kifayət
qədər əsaslar olduqda, müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun müvafiq təqdimatı üzrə
məhkəmə poçt, teleqraf və digər göndərişlər
üzərinə həbs qoyulması haqqında qərar çıxarır.
Poçt, teleqraf və digər göndərişlər üzərinə
həbs qoyulması bu Məcəllənin 177.2—177.5-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş tələblər yerinə yetirilməklə
həyata keçirilir.
256.2. Poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbs qoyulması haqqında
qərarda aşağıdakılar göstərilməlidir:
256.2.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
256.2.2. qərarı çıxarmış
şəxsin soyadı, adı və atasının adı, vəzifəsi;
256.2.3. poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbs qoyulması üçün
əsas olan obyektiv hallar və bunun motivinin əsaslandırılması;
256.2.4. poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbs qoyulmuş şəxsin
(şəxslərin) soyadı, adı, atasının adı və
dəqiq ünvanı;
256.2.5. üzərinə həbs
qoyulmalı olan poçt, teleqraf və digər göndərişin
dəqiq növü (növləri) və onun olduğu yer;
256.2.6. üzərinə poçt,
teleqraf və digər göndərişi saxlamaq vəzifəsi
qoyulmuş rabitə idarəsinin adı;
256.2.7. poçt, teleqraf və digər
göndərişin üzərinə həbs qoyulduğu müddət.
256.3. Poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbs qoyulması haqqında
qərar əsasında, həmçinin göndərişlərin
baxışı və götürülməsi aparılır.
256.4. Poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə qoyulan həbsə aşağıdakı
hallarda xitam verilir:
256.4.1. poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbs qoyulması haqqında
qərarı çıxarmış məhkəmənin və
ya yuxarı məhkəmənin həbsin ləğv edilməsi
barədə qərarı əsasında;
256.4.2. poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbs qoyulduğu müddətin
qurtarması ilə əlaqədar;
256.4.3. poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbsin davam etməsinin
lüzumsuzluğu barədə müstəntiqin qərarı,
habelə müstəntiq tərəfindən çıxarılmış
qərarın qanunsuz hesab edilməsi və onun ləğv olunması
haqqında ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurorun və ya məhkəmənin qərarı
əsasında.
Maddə 257. Poçt, teleqraf və digər göndərişlər
üzərinə həbs qoyulmasının, onun baxışının
və götürülməsinin aparılması qaydası
257.1. Müstəntiq poçt, teleqraf
və digər göndəriş üzərinə həbs qoyulması
haqqında qərarı müvafiq rabitə idarəsinin rəisinə
göndərir.
257.2. Rabitə idarəsinin rəisi
bu barədə müstəntiqə dərhal məlumat verməklə
müvafiq qərarda göstərilən poçt, teleqraf və
digər göndərişləri saxlayır.
257.3. Poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbs qoyulması ilə
əlaqədar müstəntiq aşağıdakı hərəkətləri
yerinə yetirir:
257.3.1. müvafiq qərarda göstərilən
poçt, teleqraf və digər göndərişin saxlanması
barədə rabitə idarəsinin rəisindən məlumat aldıqda,
rabitə idarəsinə gəlir və həmin idarənin işçilərinin
iştirakı ilə müvafiq göndərişə baxış
keçirir;
257.3.2. poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərinə həbs qoyulması barədə
qərar əsasında rabitə idarəsinin rəisini həmin
qərarın götürülməyə dair hissəsi ilə
imza etdirməklə tanış edir və müvafiq göndərişi
götürür.
257.4. Poçt, teleqraf və digər
göndərişdə iş üçün əhəmiyyətli
ola biləcək sənəd və əşyaları aşkar
etdikdə, müstəntiq müvafiq göndərişi götürə
və ya onların surətini çıxarmaqla kifayətlənə
bilər. İş üçün əhəmiyyətli ola biləcək
məlumatlar olmadıqda, müstəntiq baxılmış göndərişin
ünvanı üzrə verilməsi və ya onun müəyyən
etdiyi müddətədək saxlanılması barədə göstəriş
verir.
257.5. Müstəntiq poçt, teleqraf
və digər göndəriş üzərinə həbs qoyulması
zamanı, onun baxışı və götürülməsində
foto, video və kino çəkilişdən və ya digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə etmək hüququna
malikdir.
Maddə 258. Poçt, teleqraf və digər göndərişin
baxışı və ya götürülməsi protokolu
258.1. Poçt, teleqraf və digər
göndərişin baxışı və ya götürülməsinə
dair protokol tərtib edilir və həmin protokolda aşağıdakılar
göstərilir:
258.1.1. baxış və ya götürmənin
aparıldığı tarix, vaxt və yer;
258.1.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
258.1.3. poçt, teleqraf və digər
göndərişin üzərində baxış və ya götürmə
aparılan şəxsin soyadı, adı və atasının
adı, doğulduğu il, ay, gün və yer, iş yeri və
ya vəzifəsi, faktiki yaşadığı və qeydiyyatda
olduğu yer;
258.1.4. baxışın və ya
götürmənin aparılmasında iştirak etmiş digər
şəxslərin (rabitə idarəsi rəisinin, zərurət
olduqda həmin idarənin digər qulluqçularının) soyadı,
adı və atasının adı, doğulduğu il, ay, gün
və yer, iş yeri və ya vəzifəsi, faktiki yaşadığı
və qeydiyyatda olduğu yer;
258.1.5. baxış və ya götürmənin
aparılmasının xüsusiyyətləri, hansı göndəriş
üzərində baxış və ya götürmənin aparıldığı,
ünvan üzrə göndərilməli və müvəqqəti
saxlanılmalı olan göndəriş, hansı poçt, teleqraf
və digər göndərişdən surətlərin çıxarıldığı,
hansı texniki vasitələrdən istifadə edildiyi barədə
qeyd;
258.1.6. istintaq hərəkəti
aparılarkən müşahidə edilmə ardıcıllığı
ilə baxış və ya götürmədə bütün
aşkar olunanlar.
258.2. Poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərində baxış və ya götürmənin
aparılması protokolu ona öz qeydlərinin daxil edilməsini
tələb etmək hüququna malik olan həmin istintaq hərəkətinin
bütün iştirakçıları tərəfindən imzalanır.
Protokol bir neçə səhifədə tərtib edildikdə,
onun hər bir vərəqi istintaq hərəkətinin iştirakçıları
tərəfindən ayrıca imzalanır.
258.3. Poçt, teleqraf və digər
göndəriş üzərində həbs qoyulması zamanı,
onun baxışın və ya götürülməsinin aparılmasında
foto, video və kino çəkilişdən və ya digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə edildikdə, müvafiq
yazılar, fotoşəkillər, çəkiliş lentləri,
yaxud başqa məlumat daşıyıcıları protokola əlavə
olunur.
Maddə 259. Telefon və digər qurğularla aparılan
danışıqların, rabitə və digər texniki vasitələrlə
ötürülən məlumatların və ya başqa məlumatların
ələ keçirilməsi
259.1. Telefon və digər qurğularla
aparılan danışıqların, rabitə və digər texniki,
vasitələrlə ötürülən məlumatların ələ
keçirilməsi, bir qayda olaraq, məhkəmənin qərarı
əsasında həyata keçirilir. Şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxsin digər şəxslərə
ötürdükləri məlumatlarda (yaxud təqsirləndirilən
və ya şübhəli şəxsə ötürülən
məlumatlarda) cinayət təqibi üzrə sübut əhəmiyyətinə
malik olan məlumatların olmasını güman etməyə
kifayət qədər əsaslar olduqda müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun müvafiq təqdimatı üzrə,
məhkəmə telefon və digər qurğularla aparılan
danışıqların, rabitə və digər texniki vasitələrlə
ötürülən məlumatın və ya başqa məlumatın
ələ keçirilməsi haqqında qərar çıxarır.
Telefon və digər qurğularla aparılan danışıqların,
rabitə və digər texniki vasitələrlə ötürülən
məlumatların ələ keçirilməsi bu Məcəllənin
177.2—177.5-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
tələblər yerinə yetirilməklə həyata keçirilir.
259.2. Telefon və digər qurğularla
aparılan danışıqların, rabitə və digər texniki
vasitələrlə ötürülən məlumatların ələ
keçirilməsi altı aydan artıq davam edə bilməz.
259.3. Maliyyə əməliyyatları,
bank hesablarının vəziyyəti və vergilərin ödənilməsi
barədə məlumatlar daxil olmaqla, şəxsi, ailə, dövlət,
kommersiya və ya peşə sirrini təşkil edən məlumatların
ələ keçirilməsi yalnız məhkəmənin qərarı
əsasında həyata keçirilə bilər.
259.4. Telefon və digər qurğularla
aparılan danışıqların, rabitə və digər texniki
vasitələrlə ötürülən və ya başqa məlumatların
ələ keçirilməsi haqqında qərarda aşağıdakılar
göstərilməlidir:
259.4.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
259.4.2. qərarı çıxarmış
şəxsin soyadı, adı və atasının adı, vəzifəsi;
259.4.3. müvafiq danışıqların
və ya məlumatların ələ keçirilməsi üçün
əsas olan obyektiv hallar və bunun motivinin əsaslandırılması;
259.4.4. müvafiq danışıqları
və ya məlumatları ələ keçirilməli olan şəxsin
(şəxslərin) soyadı, adı, atasının adı və
dəqiq ünvanı;
259.4.5. ələ keçirilməli
olan danışıqların və ya məlumatların dəqiq
növü və ya növləri;
259.4.6. üzərinə müvafiq
danışıqların və ya məlumatların ələ
keçirilməsi vəzifəsi qoyulmuş idarənin adı;
259.4.7. müvafiq danışıqların
və ya məlumatların ələ keçirilməsinə tətbiq
edilən müddət.
259.5. Telefon və digər qurğularla
aparılan danışıqlar, rabitə və digər texniki
vasitələrlə ötürülən məlumatlar və
ya başqa məlumatlar səlahiyyətli şəxslər tərəfindən
müvafiq qərar əsasında ələ keçirilir. Ələ
keçirilmiş danışıqlar və ya məlumatlar kağız,
yaxud maqnit daşıyıcılarda əks etdirilir, onları ələ
keçirmiş şəxsin imzası ilə təsdiq olunur və
müstəntiqə verilir. İşə aid danışıqların
və ya məlumatın ələ keçirilməsi barədə
qısa məzmunlu protokol tərtib olunur və cinayət işinin
materiallarına əlavə edilir. İşə aid olmayan əldə
edilmiş məlumatlar dərhal ləğv olunur.
XXXIV fəsil
İfadələrin
yerində yoxlanılması və istintaq eksperimenti
Maddə 260. İfadələrin yerində yoxlanılması
260.1. İfadələrin yerində
yoxlanılması şahidin, zərər çəkmiş, şübhəli
və təqsirləndirilən şəxslərin dəqiq məlum
olan yerdə baş vermiş hadisə ilə bağlı ifadələrinin
düzgünlüyünü müəyyən etmək və
ya dəqiqləşdirmək məqsədi ilə aparılır.
260.2. Təqsirləndirilən və
ya şübhəli şəxsin ifadələrinin yerində yoxlanılmasında,
həmçinin onun müdafiəçisi iştirak etmək hüququna
malikdir. Bu istintaq hərəkətinin aparılması barədə
müstəntiq tərəfindən əvvəlcədən xəbərdar
edilmiş müdafiəçi ifadələrin yerində yoxlanılmasında
iştirak etmək arzusunu bildirdikdə, müstəntiq onun bu hüququnu
təmin etməlidir.
260.3. Zəruri hallarda ifadələrin
yerində yoxlanılmasında müstəntiqin dəvəti ilə,
həmçinin tərcüməçi, mütəxəssis,
ifadəsi yoxlanılan cinayət prosesi iştirakçısının
qanuni nümayəndəsi və ya nümayəndəsi, habelə
müəllim, həkim və digər şəxslər iştirak
edirlər.
260.4. Müstəntiq ifadəsi yoxlanılan
şəxslə birlikdə onun göstərdiyi yerə gəlir
və ona əvvəllər haqqında ifadə verdiyi və ya
hazırda verə biləcəyi şəraiti, habelə əşyaları
göstərməsini (və ya təsvir etməsini) təklif edir.
Bu halda dindirilmiş (dindirilən) şəxs hadisə yerinə
gedən yolu, əvvəllər haqqında ifadə verdiyi və
ya hazırda ifadə verə biləcəyi şəraiti və
əşyaları göstərir, həmçinin müstəntiqin
suallarına cavab verir.
260.5. Müstəntiqin göstərişi
və ya icazəsi ilə ifadələrin yerində yoxlanılması
zamanı foto, video və kino çəkilişdən və ya
digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edilə bilər.
260.6. İfadələrin yerində
yoxlanılması zamanı iş üzrə sübut əhəmiyyətinə
malik ola biləcək əşya və sənədlər aşkar
edildikdə, onlar bu Məcəllənin 236 və ya 243-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş protokol və ya qərara əsasən
götürülür. Müstəntiq götürülmüş
əşya və sənədləri imkan daxilində qablaşdırmalı,
möhürləməli, habelə götürmə hallarını
ifadələrin yerində yoxlanılması protokolunda göstərməlidir. [394]
Maddə 261. İfadələrin yerində yoxlanılması
protokolu
261.1. İfadələrin yerində
yoxlanılması qurtardıqdan sonra müstəntiq protokol tərtib
edir və həmin protokolda aşağıdakılar göstərilir:
261.1.1. ifadələrin yerində
yoxlanılmasının aparıldığı tarix, vaxt və
yer;
261.1.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
261.1.3. ifadələrin yerində
yoxlanılmasında iştirak edən digər şəxslərin
(müdafiəçilərin, tərcüməçilərin,
mütəxəssislərin, qanuni nümayəndələrin,
nümayəndələrin, müəllimlərin, həkimlərin
və digərlərinin) soyadı, adı və atasının
adı, habelə onların doğulduğu il, ay, gün və
yer, vətəndaşlığı, təhsili, iş yeri, məşğuliyyət
növü və ya vəzifəsi, faktiki yaşadığı
və qeydiyyatda olduğu yer;
261.1.4. ifadələri yerində
yoxlanılan şəxsin soyadı, adı, atasının adı,
doğulduğu il, ay, gün və yer, iş yeri və ya vəzifəsi,
faktiki yaşadığı və qeydiyyatda olduğu yer;
261.1.5. ifadələri yerində
yoxlanılan şəxsə onun hüquq və vəzifələrinin
izah edilməsi barədə qeyd;
261.1.6. ifadələrin yerində
yoxlanılmasının xüsusiyyətləri, o cümlədən
ifadələrin yerində yoxlanılması zamanı foto, video
və kino çəkilişdən və ya digər yazan texniki
vasitələrdən istifadə edilməsi barədə qeyd;
261.1.7. şəxs tərəfindən
yerində verilmiş və mümkün qədər hərfi şəkildə
yazılmış ifadələr;
261.1.8. ifadələrin yerində
yoxlanılması zamanı müşahidə edilmə ardıcıllığı
ilə bütün aşkar olunanlar;
261.1.9. əşya və ya sənədlərin
götürülməsi barədə qeyd və onların təsviri.
261.2. İfadələrin yerində
yoxlanılması protokolu ona öz qeydlərinin daxil edilməsini
tələb etmək hüququna malik olan bu istintaq hərəkətinin
bütün iştirakçıları tərəfindən imzalanır.
Protokol bir neçə səhifədə tərtib edildikdə,
onun hər bir vərəqi göstərilən istintaq hərəkətinin
iştirakçıları tərəfindən ayrıca imzalanır.
261.3. İfadələrin yerində
yoxlanılması zamanı foto, video və kino çəkilişdən
və ya digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edildikdə,
müvafiq yazılar, fotoşəkillər, çəkiliş
lentləri, yaxud başqa məlumat daşıyıcıları
protokola əlavə olunur.
Maddə 262. İstintaq eksperimenti
262.1. Cinayət təqibi üçün
əhəmiyyətli olan, təcrübə və digər tədqiqat
hərəkətlərinin aparılması şərti ilə
araşdırıla biləcək məlumatların yoxlanılması
və dəqiqləşdirilməsi məqsədi ilə müstəntiq
istintaq eksperimenti apara bilər.
262.2. Təqsirləndirilən və
ya şübhəli şəxsin iştirakı ilə aparılan
istintaq eksperimentində, həmçinin onun müdafiəçisi
iştirak etmək hüququna malikdir. Bu istintaq hərəkətinin
aparılması barədə müstəntiq tərəfindən
əvvəlcədən xəbərdar edilmiş müdafiəçi
istintaq eksperimentinin aparılmasında iştirak etmək arzusunu
bildirdikdə, müstəntiq onun bu hüququnu təmin etməlidir.
262.3. Müstəntiqin dəvəti
ilə istintaq eksperimentinin aparılmasında, həmçinin
şahid, mütəxəssis, müəllim, həkim və digər
şəxslər iştirak edirlər.
262.4. Müstəntiqin göstərişi
və ya icazəsi ilə istintaq eksperimentinin aparılmasında
foto, video və kino çəkilişdən və ya digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə edilə bilər.
262.5. İstintaq eksperimentinin aparılmasına
insanların həyatı və sağlamlığı üçün
təhlükə yaranmadıqda, şərəf və ləyaqətləri
alçaldılmadıqda, onlara maddi zərər vurulmadıqda
yol verilir.
Maddə 263. İstintaq eksperimentinin protokolu
263.1. İstintaq eksperimenti qurtardıqdan
sonra müstəntiq protokol tərtib edir və həmin protokolda
aşağıdakılar göstərilir:
263.1.1. istintaq eksperimentinin aparıldığı
tarix, vaxt və yer;
263.1.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
263.1.3. istintaq eksperimentinin aparılmasında
iştirak edən digər şəxslərin (şübhəli,
təqsirləndirilən şəxsin, müdafiəçinin,
şahidin, mütəxəssisin, müəllimin, həkimin və
digərlərinin) soyadı, adı və atasının adı,
doğulduğu il, ay, gün və yer, iş yeri və ya vəzifəsi,
faktiki yaşadığı və qeydiyyatda olduğu yer;
263.1.4. barəsində istintaq eksperimenti
aparılan şəxsə onun hüquq və vəzifələrinin
izah edilməsi barədə qeyd;
263.1.5. İstintaq eksperimentinin aparılmasının
xüsusiyyətləri, o cümlədən istintaq eksperimenti zamanı
hansı məlumatların yoxlanıldığı (dəqiqləşdirildiyi),
habelə foto, video və kino çəkilişdən və ya
digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edilməsi
barədə qeyd;
263.1.6. İstintaq eksperimentinin aparılması
zamanı müşahidə edilmə ardıcıllığı
ilə bütün aşkar olunanlar (eksperimentin halları və
nəticələri təfərrüatı ilə göstərilir).
263.2. İstintaq eksperimentinin protokolu
ona öz qeydlərinin daxil edilməsini tələb etmək hüququna
malik olan bu istintaq hərəkətinin bütün iştirakçıları
tərəfindən imzalanır. Protokol bir neçə səhifədə
tərtib edildikdə onun hər bir vərəqi göstərilən
istintaq hərəkətinin iştirakçıları tərəfindən
ayrıca imzalanır.
263.3. İstintaq eksperimentinin aparılması
zamanı foto, video və kino çəkilişdən və ya
digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edildikdə
müvafiq yazılar, fotoşəkillər, çəkiliş
lentləri, yaxud başqa məlumat daşıyıcıları
protokola əlavə olunur.
XXXV fəsil
Ekspertizanın aparılması
Maddə 264. Ekspertizanın aparılmasının əsasları
264.1. Ekspertiza elm, texnika, incəsənət
və ya sənət sahəsində, habelə müvafiq tədqiqatın
metodikası üzrə xüsusi biliklər tələb edildikdə
cinayət təqibi üçün əhəmiyyətli olan halların
müəyyən edilməsi məqsədi ilə aparılır.
264.2. Təhqiqatçı, müstəntiq,
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror, mütəxəssis və cinayət prosesinin digər iştirakçılarının
xüsusi biliklərə malik olması cinayət təqibi orqanını
müvafiq hallarda ekspertizanın təyin edilməsi zərurətindən
azad etmir. Bu Məcəllənin 140.0.1—140.0.4-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş halların müəyyən edilməsi
üçün müvafiq ekspertizanın təyin edilməsi məcburidir.
264.3. Ekspertiza müstəntiqin qərarına
və ya cinayət təqibi xüsusi ittiham qaydasında həyata
keçirildiyi halda müdafiə tərəfinin yazılı
müraciətinə əsasən aparılır. Ekspertizanın
təyin edilməsi haqqında qərar onun aid olduğu şəxslər
üçün məcburidir.
264.4. Ekspertizanın təyin edilməsi
haqqında qərarda aşağıdakılar göstərilməlidir:
264.4.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
264.4.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
264.4.3. ekspertizanın təyin edilməsinə
əsas verən obyektiv hallar və onun motivlərinin əsaslandırılması;
264.4.4. aşkar edildiyi və götürüldüyü
yer, vaxt və şərait göstərilməklə ekspertizaya
göndərilən maddi sübutlar və digər obyektlər,
ekspertiza işin materialları üzrə aparıldıqda isə
ekspertin gəldiyi nəticənin əsaslana biləcəyi məlumatlar;
264.4.5. ekspert qarşısında
qoyulan suallar;
264.4.6. ekspertizanın aparılması
tapşırılan ekspert idarəsinin adı və ya şəxsin
soyadı.
264.5. Cinayət təqibi xüsusi
ittiham qaydasında həyata keçirildiyi halda, müdafiə
tərəfinin mənafeyinə xidmət edə biləcək
halların müəyyən edilməsi üçün müdafiəçi
öz təşəbbüsü ilə bir və ya bir neçə
ekspertə, ekspert idarəsinə ekspert işinin müqavilə
əsasında ödənilməsi şərti ilə ekspertizanın
aparılması barədə rəsmi müraciət etmək hüququna
malikdir.
264.6. Cinayət təqibi xüsusi
ittiham qaydasında həyata keçirildiyi halda, ekspertizanın
müdafiə tərəfinin təşəbbüsü ilə
və onun hesabına aparılması zamanı ekspertə suallar
siyahısı və tədqiqat obyektləri verilir.
264.7. Cinayət təqibi xüsusi
ittiham qaydasında həyata keçirildiyi halda, müdafiə
tərəfinin rəsmi müraciəti əsasında ekspertiza
aparmış ekspertlərin təqdim edilmiş rəyləri məhkəmə
tərəfindən materiallara əlavə edilir və digər
sübutlarla yanaşı qiymətləndirilir.
Maddə 265. Təkbaşına və komisyon ekspertiza
265.1. Ekspertizanı xüsusi biliklərə
malik olan, ekspert qismində təyin olunan bir və ya bir neçə
şəxs apara bilər.
265.2. Təkbaşına ekspertizanın
aparılması müəyyən bir ekspertə və ya müəyyən
eksperti təyin edən ekspert idarəsinin rəisinə tapşırılır.
265.3. Mürəkkəb və təkrar
ekspertizalar eyni ixtisasdan olan ekspertlər komissiyası tərəfindən
aparılır. Tərəflərin xahişi ilə ekspert komissiyasının
tərkibinə onların göstərdiyi ekspertlər daxil edilə
bilər. Ekspertlər öz aralarında məsləhətləşmə
aparır və ümumi rəyə gəldikdə rəyi imzalayırlar.
Ekspertlər arasında fikir ayrılığı olduqda onlardan
hər biri fikir ayrılığı doğurmuş bir və
ya bir neçə suala dair ayrıca rəy verir.
265.4. Komisyon ekspertiza aparılması
haqqında qərarın icrası ekspert idarəsinin rəhbəri
üçün məcburidir. Hər hansı ekspertizanın aparılması
ekspert idarəsinə tapşırıldıqda, həmin idarənin
rəhbəri ekspertizanın aparılması üçün
ekspertlər komissiyası təşkil edə bilər.
265.5. Şəxsin anlaqlı olub-olmaması
ilə bağlı məhkəmə-psixiatrik ekspertizasının
aparılması üçün ən azı üç məhkəmə
ekspertindən ibarət tərkibdə komissiya təşkil edilir.[395]
Maddə 266. Kompleks ekspertiza
266.1. Cinayət təqibi üçün
əhəmiyyətli olan hallar müxtəlif bilik və ya elm sahələri,
yaxud biliyin bir sahəsi daxilində müxtəlif üsullar sistemi
əsasında yalnız bir neçə tədqiqat aparılmaqla
müəyyən edilə bildikdə kompleks ekspertiza təyin edilir.
266.2. Ekspertlər öz səlahiyyətləri
daxilində kompleks ekspertiza çərçivəsində müəyyən
edilmiş faktiki məlumatların məcmusu əsasında müəyyən
edilməsi üçün ekspertizanın təyin edildiyi hallar
barədə gəldikləri nəticəni ifadə edirlər.
266.3. Ekspert kompleks ekspertizanın
rəyinin onun səlahiyyətinə aid olmayan hissəsini imzalaya
bilməz.
266.4. Kompleks ekspertizanın aparılması
ekspert idarəsinə tapşırıldıqda, kompleks tədqiqatların
təşkili həmin idarənin rəhbərinin üzərinə
düşür.
Maddə 267. Əlavə və təkrar ekspertiza
267.1. Qoyulmuş suallara ekspert tam
cavab vermədikdə və ya tədqiqat aparılmış obyektlərə
dair müstəntiqin əlavə sualları yarandıqda, aparılmış
tədqiqatın və ya rəydəki boşluğun aradan qaldırılması
üçün həmin və ya başqa ekspert tərəfindən
əlavə ekspertiza aparılır.
267.2. Ekspertin rəyi kifayət qədər
əsaslı olmadıqda və ya şübhə doğurduqda,
yaxud onun əsaslandığı sübutlar etibarsız (qeyri-mötəbər)
hesab edildikdə və ya ekspertiza aparılmasının prosessual
qaydaları pozulduqda təkrar ekspertiza aparılır.
267.3. Təkrar ekspertizanın aparılması
başqa ekspertə tapşırılır. Əvvəlki ekspertizanı
aparmış ekspertlər təkrar ekspertizanın aparılmasında
iştirak edə və izahlar verə bilərlər, lakin tədqiqat
zamanı və rəy tərtib edilərkən onlar iştirak
etmirlər.
267.4. Təkrar ekspertizanın aparılması
haqqında qərarda əvvəlki ekspertizaların nəticələri
ilə razı olmamağın motivləri göstərilməlidir.
Təkrar ekspertiza təyin edilərkən ekspert qarşısında
əvvəllər tətbiq edilmiş tədqiqat üsullarının
elmi əsaslılığı barədə sual qoyula bilər.
Maddə 268. Ekspertizanın təyin edilməsi və aparılması
zamanı şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxsin
hüquqları
268.1. Müstəntiqin qərarına
əsasən ekspertizanın təyin edilməsi və aparılması
zamanı şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs
aşağıdakı hüquqlara malikdir:
268.1.1. protokol tərtib edilməklə
ekspertizanın aparılmasından əvvəl onun təyin edilməsi
haqqında müstəntiqin qərarı ilə tanış olmaq
və ona məxsus olan hüquqların izahını almaq;
268.1.2. ekspertə etiraz etmək;
268.1.3. eksperti onun göstərdiyi
şəxslər içərisindən təyin edilməsi barədə
vəsatət vermək;
268.1.4. öz təşəbbüsü
ilə və öz hesabına alternativ ekspertiza aparmaq və onun
rəyinin cinayət işinə əlavə edilməsi barədə
vəsatət vermək;
268.1.5. rəy alınması üçün
müstəntiq tərəfindən təyin edilmiş ekspert qarşısında
əlavə suallar qoymaq;
268.1.6. müstəntiqin icazəsi
ilə ekspertizanın aparılmasında iştirak etmək, bu
zaman tətbiq edilmiş tədqiqat üsullarının mahiyyətinin
və alınmış nəticələrin izahını ekspertdən
tələb etmək və ekspertə izahlar vermək;
268.1.7. ekspertin rəyi müstəntiqə
daxil olduğu vaxtdan ən geci 10 (on) gün müddətində
onunla tanış olmaq, əlavə və ya təkrar ekspertizanın
aparılması haqqında vəsatət vermək;
268.1.8. onun vəsatəti üzrə
aparılan ekspertin dindirilməsində iştirak etmək.
268.2. Sadalanan hüquqlar həmçinin
ruhi vəziyyəti imkan verdikdə haqqında məcburi xarakterli
tibbi tədbirlərin tətbiqi üzrə icraat aparıldığı
şəxsə də məxsusdur.
Maddə 269. Ekspert idarəsində ekspertizanın aparılması
269.1. Müstəntiq ekspertiza təyin
edilməsi haqqında qərarını, tədqiqat obyektlərini,
zəruri hallarda isə cinayət işini rəy verilməsi üçün
ekspert idarəsinin rəhbərinə göndərir. Ekspertiza
ekspert idarəsinin əməkdaşı tərəfindən aparılır.
Qərarda ekspertizanın kim tərəfindən keçirilməsi
göstərilmədikdə ekspert idarəsinin rəhbəri ekspertizanın
aparılmasını həmin idarənin əməkdaşlarından
birinə və ya bir neçəsinə tapşırır və
bu barədə ekspertiza təyin etmiş şəxsə məlumat
verir.
269.2. Ekspertiza müdafiə tərəfinin
təşəbbüsü ilə və onun hesabına aparıldıqda
həmin tərəf ekspertiza idarəsinin rəhbərinə suallar
siyahısını və tədqiqat üçün obyektləri
göndərir.
269.3. Ekspertiza idarəsinin rəhbəri
aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir:
269.3.1. ekspertə onun bu Məcəllənin
97.4 və 97.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
hüquq və vəzifələrini izah edir;
269.3.2. ekspertə bilə-bilə
yalan rəy verməyə görə cinayət məsuliyyəti
haqqında xəbərdarlıq edir və bu barədə ekspertizanın
təyin edilməsi haqqında qərarda ekspertin imzası ilə
təsdiq edilən müvafiq qeyd aparır;
269.3.3. ekspertizanın aparılmasını
təşkil edir;
269.3.4. tədqiqat obyektlərinin
qorunub saxlanılmasını təmin edir;
269.3.5. ekspertizanın qurtarma müddətini
müəyyən edir.
269.4. Ekspert idarəsinin rəhbəri
ekspertə tədqiqatın gedişi və onun gəldiyi nəticələri
əvvəlcədən həll edən göstərişlər
vermək hüququna malik deyil.
Maddə 270. Ekspert idarəsindən kənarda ekspertizanın
aparılması
270.1. Ekspert idarəsindən kənarda
ekspertiza aparıldıqda, müstəntiq ekspertizanın təyin
edilməsi haqqında qərar çıxardıqdan sonra aşağıdakı
tədbirləri görür:
270.1.1. ekspertiza aparılmasının
tapşırıldığı şəxsi çağırır;
270.1.2. onun şəxsiyyətinə
və səlahiyyətinə əmin olur;
270.1.3. ekspertin şübhəli,
təqsirləndirilən, zərər çəkmiş şəxs
və cinayət prosesinin digər iştirakçılarına
münasibətini müəyyənləşdirir və ekspertə
etiraz üçün əsasların olub-olmamasını yoxlayır;
270.1.4. ekspertiza təyin edilməsi
haqqında qərarı ekspertə təqdim edir;
270.1.5. ekspertə onun bu Məcəllənin
97.4 və 97.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
hüquq və vəzifələrini izah edir;
270.1.6. ekspertə bilə-bilə
yalan rəy verməyə görə cinayət məsuliyyəti
haqqında xəbərdarlıq edir;
270.1.7. ekspertin müraciətlərini
və xahişlərini qeyd edir;
270.1.8. bu Məcəllənin 270.1.2—270.1.7-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş müvafiq hərəkətlərin
aparılması barədə ekspertizanın təyin edilməsi
haqqında qərarla ekspertin tanış edilməsi haqqında
protokolda qeyd edir.
270.1.9. ekspertin xahişinin təmin
və ya rədd edilməsi haqqında əsaslandırılmış
qərar çıxarır.
270.2. Şübhəli, təqsirləndirilən,
zərər çəkmiş şəxsin və şahidin bədəninin
və ya ruhi vəziyyətinin tədqiqatı zərurəti olduqda,
yaxud həmin şəxslərin ekspertizanın aparılmasında
iştirakı zəruri hesab edildikdə, müstəntiq göstərilən
şəxslərin ekspertin yanına çatdırılmasını
təmin etməlidir.
270.3. Ekspertiza müdafiə tərəfinin
təşəbbüsü ilə və onun hesabına aparıldıqda
ekspertlə həmin tərəf arasında müqavilə bağlanır.
Müdafiə tərəfi ekspertizanın aparılması üzrə
xərcləri ödəyir və ekspertə suallar siyahısını
və tədqiqat üçün obyektləri verir.
Maddə 271. Ekspertin rəyi
271.1. Ekspertiza təyin edilməsi
haqqında müstəntiqin qərarının ekspertə daxil
olduğu və ya ekspertlə müdafiə tərəfi arasında
müqavilənin bağlandığı vaxtdan 1 (bir) aydan gec olmayaraq
ekspert zəruri tədqiqatlar aparır, yazılı rəy tərtib
edir, onu öz imzası ilə təsdiq edir və dərhal ekspertizanı
təyin etmiş şəxsə və ya müdafiə tərəfinə
göndərir.
271.2. Ekspertin rəyində aşağıdakılar
göstərilir:
271.2.1. ekspertizanın aparıldığı
tarix, vaxt və yer;
271.2.2. ekspertizanı aparan şəxsin
soyadı, adı, atasının adı, təhsili, ixtisası,
ixtisas üzrə iş stajı, elmi adı və elmi dərəcəsi,
tutduğu vəzifə;
271.2.3. bilə-bilə yalan rəy
verməyə görə cinayət məsuliyyətinin ekspertə
məlum olmasını təsdiq edən qeyd;
271.2.4. ekspertizanın aparılması
üçün əsaslar;
271.2.5. ekspertizanın aparılmasında
iştirak etmiş şəxslər haqqında qeyd (soyadları,
adları, atalarının adları və ev ünvanları);
271.2.6. ekspertiza aparılmasının
xüsusiyyətləri, o cümlədən ekspertin cinayət
işinin hansı materiallarından istifadə etməsi, hansı
maddi sübutların, nümunələrin və digər obyektlərin
tədqiq edilməsi, hansı üsulların tətbiq edilməsi
və onların etibarlılıq dərəcəsi, qoyulmuş
suallara əsaslandırılmış cavablar, ekspertin təşəbbüsü
ilə müəyyən edilmiş cinayət təqibi üçün
əhəmiyyətli olan hallar barədə qeyd.
271.3. Ekspertin rəyinə ekspertin
gəldiyi nəticələri təsdiq edən maddi sübutlar,
nümunələr, digər materiallar, habelə fotoşəkillər,
sxemlər, cədvəllər əlavə edilir.
271.4. Tədqiqat zamanı təqdim
edilmiş materialların və ekspertin xüsusi biliklərinin
kifayət qədər olmaması aşkar edildikdə ekspertin rəyində
onun qarşısına qoyulmuş sualların hamısına və
ya bir qisminə cavab verməyin qeyri-mümkünlüyünü
əsaslandıran müddəa öz əksini tapmalıdır.
271.5. Ekspertin rəyi ekspertizanı
aparmış şəxslər tərəfindən imzalanır
(bu imzaların həqiqiliyi ekspertiza idarəsində idarənin
rəhbəri tərəfindən təsdiq edilir).
Maddə 272. Ekspertin dindirilməsi
272.1. Ekspertin rəyi kifayət qədər
aydın olmadıqda və ya həmin rəydə əlavə
tədqiqatlar aparılmasını tələb etməyən boşluqlar
olduqda, habelə ekspertin tətbiq etdiyi üsulları və ya
istifadə olunan terminləri dəqiqləşdirmək zərurəti
yarandıqda müstəntiq eksperti dindirmək hüququna malikdir.
272.2. Ekspertin çağırılması
və dindirilməsi bu Məcəllənin 54-1 – 54-4, 227 və 230-cu maddələrində nəzərdə
tutulmuş müddəalara uyğun olaraq aparılır.[396]
272.3. Ekspert rəy təqdim edənədək
onun dindirilməsi yolverilməzdir.
XXXVI fəsil
Tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsi
Maddə 273. Tədqiqat üçün nümunələrin
götürülməsinin şərtləri
273.1. Müstəntiq tədqiqat
üçün nümunələrin götürülməsi
məqsədi ilə müvafiq istintaq hərəkətini aşağıdakı
hallarda apara bilər:
273.1.1. nümunələr hər
hansı insanın, heyvanın, insan meyitinin, heyvan cəsədinin,
habelə əşya və ya maddələrin xassələrini
əks etdirdikdə;
273.1.2. nümunələr cinayət
təqibi üçün əhəmiyyətli olduqda.
273.2. Tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsi məqsədi ilə
müvafiq istintaq hərəkətinin aparılması üçün
müstəntiq əsaslandırılmış qərar çıxarır.
Həmin qərarda aşağıdakılar göstərilməlidir:
273.2.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
273.2.2. müstəntiqin soyadı,
adı, atasının adı və vəzifəsi;
273.2.3. tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsinə əsas verən
obyektiv hallar və onun motivlərinin əsaslandırılması;
273.2.4. tədqiqat üçün
nümunələri götürməli olan şəxsin soyadı,
adı və atasının adı;
273.2.5. tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməli olduğu şəxsin
soyadı, adı və atasının adı;
273.2.6. tədqiqat üçün
hansı nümunələrin və hansı miqdarda götürülməli
olduğu;
273.2.7. tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsi üçün
şəxsin nə vaxt və kimin yanına gəlməli olduğu;
273.2.8. tədqiqat üçün
nümunələr götürüldükdən sonra onların
nə vaxt və kimə verilməli olduğu.
273.3. Tədqiqat üçün
nümunələr həmçinin bu Məcəllənin müddəaları
ilə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada baxış,
axtarış, götürmə, əmlak və ya yazışma
üzərinə həbs qoyulması zamanı da götürülə
bilər.
273.4. Tədqiqat üçün
nümunənin götürülməsi məhkəmə ekspertizası
fəaliyyətinin bir hissəsidirsə, bu hərəkət məhkəmə
ekspertizasını aparan ekspert tərəfindən həyata keçirilir.[397]
273.5. Tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsi üsulundan asılı
olmayaraq onların insana əzab verən, onun həyatına, səhhətinə
və ya bədən bütövlüyünə təhlükə
törədən üsulla götürülməsi qadağandır.
Maddə 274. Tədqiqat üçün götürülən
nümunələrin növləri
274.0. Tədqiqat üçün
aşağıdakı nümunələr götürülə
bilər:
274.0.1. qan, sperma (məni), tük,
dırnaq kəsintisi, bədənin xarici örtüklərinin
mikroskopik qazıntısı;
274.0.2. tüpürcək, tər
və orqanizmin digər ifrazatları;
274.0.3. dəri naxışının
(nəqşəsi), dişlərin və əl-ayağın izləri;
274.0.4. əlyazmalar, düyünlər,
məmulatlar və insan bacarığını əks etdirən
digər materiallar;
274.0.5. səsfonoqramı;
274.0.6. material, maddə, xammal və
hazır məhsulun nümunələri;
274.0.7. alətlər, güllə
və gilizlər;
274.0.8. digər maddələr və
əşyalar.
Maddə 275. Müstəntiqin qərarı əsasında
tədqiqat üçün nümunələrin götürülməsi
275.1. Tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsi məqsədi ilə
müstəntiq nümunələr götürülən şəxsi
çağırış vərəqəsi ilə öz yanına
çağırır və ya onun olduğu yerə gəlir.
275.2. Təqsirləndirilən və
ya şübhəli şəxsdən tədqiqat üçün
nümunələr götürüldükdə onun müdafiəçisi
iştirak etmək hüququna malikdir. Bu istintaq hərəkətinin
aparılması barədə müstəntiq tərəfindən
əvvəlcədən xəbərdar edilmiş müdafiəçi
tədqiqat üçün nümunələrin götürülməsində
iştirak etmək arzusunu bildirdikdə, müstəntiq onun bu hüququnu
təmin etməlidir.
275.3. Müstəntiqin dəvəti
ilə tədqiqat üçün nümunələrin götürülməsində,
həmçinin mütəxəssis, müəllim, həkim və
digər şəxslər iştirak edə bilər.
275.4. Tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsindən əvvəl
müstəntiq bu istintaq hərəkətinin aparılmasında
iştirak edən bütün şəxsləri imza etdirməklə
tədqiqat üçün nümunələrin götürülməsi
haqqında qərarla tanış edir, onların hüquq və
vəzifələrini izah edir.
275.5. Tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsində müstəntiq
foto, video və kino çəkilişdən və ya digər
yazan texniki vasitələrdən istifadə etmək hüququna
malikdir.
275.6. Müstəntiq və ya onun
göstərişi əsasında digər şəxs zəruri
hərəkətləri aparır və əks cinsdən olan şəxsin
soyunması ilə bağlı hallar istisna olmaqla, bu istintaq hərəkətinin
aparılmasında iştirak edən digər şəxslərin
yanında tədqiqat üçün nümunələri götürür.
Sənədlər istisna olmaqla, tədqiqat üçün götürülmüş
nümunələr qablaşdırılır və möhürlənir.
Maddə 276. Nümunələrin götürülməsi
protokolu
276.1. Nümunələri götürdükdən
sonra müstəntiq protokol tərtib edir və həmin protokolda
aşağıdakılar göstərilir:
276.1.1. nümunələrin götürüldüyü
tarix, vaxt və yer;
276.1.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
276.1.3. tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsində iştirak
edən şəxslərin vəzifəsi, soyadı, adı və
atasının adı, doğulduğu il, ay, gün və yer, iş
yeri, faktiki yaşadığı və qeydiyyatda olduğu yer;
276.1.4. tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsində iştirak
edən şəxslərə onların hüquq və vəzifələrinin
izah edilməsi barədə qeyd;
276.1.5. tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsinin xüsusiyyətləri,
o cümlədən tədqiqat üçün nümunələrin
götürülməsi zamanı hansı nümunələrin
və hansı yolla götürüldüyü, habelə tədqiqat
üçün nümunələrin götürülməsi
zamanı foto, video və kino çəkilişdən və ya
digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edilib-edilməməsi
barədə qeyd;
276.1.6. yerinə yetirilməsi ardıcıllığı
ilə nümunələrin götürülməsi üçün
görülmüş tədbirlər, tətbiq edilən elmi-texniki
üsul və vasitələr, habelə nümunələrin özünün
təsviri;
276.1.7. müşahidə edilməsi
ardıcıllığı ilə nümunələrin götürülməsi
zamanı bütün aşkar olunanlar (nümunələrin götürülməsinin
halları və nəticələri təfərrüatı ilə
göstərilir).
276.2. Tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsi protokolu ona öz
qeydlərinin daxil edilməsini tələb etmək hüququna
malik olan bu istintaq hərəkətinin bütün iştirakçıları
tərəfindən imzalanır. Protokol bir neçə səhifədə
tərtib edildikdə, onun hər bir vərəqi göstərilən
istintaq hərəkətinin iştirakçıları tərəfindən
ayrıca imzalanır.
276.3. Protokola tədqiqat üçün
götürülmüş nümunələr əlavə edilir.
Tədqiqat üçün nümunələrin götürülməsi
zamanı foto, video və kino çəkilişdən və ya
digər yazan texniki vasitələrdən istifadə edildikdə,
müvafiq yazılar, fotoşəkillər, çəkiliş
lentləri, yaxud başqa məlumat daşıyıcıları
protokola əlavə olunur.
XXXVII fəsil
Cinayət işi
üzrə icraatın dayandırılması və ona xitam verilməsi
Maddə 277. Cinayət işi üzrə icraatın dayandırılması
qaydası
277.1. Cinayət işi üzrə
icraat bu Məcəllənin 53.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda müstəntiqin əsaslandırılmış
qərarı ilə dayandırılır.
277.2. Cinayət işi üzrə
icraatın dayandırılması barədə qərarda aşağıdakılar
göstərilməlidir:
277.2.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
277.2.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
277.2.3. cinayət işi nə vaxt
və kim tərəfindən başlanmışdır;
277.2.4. cinayət işinin başlanmasına
səbəb və əsas olan hallar,
277.2.5. İbtidai istintaq zamanı
müəyyən edilmiş hallar;
277.2.6. cinayət işi üzrə
icraatın dayandırılması üçün motivlər;
277.2.7. bu Məcəllənin 53.1-ci
maddəsində göstərilən hallardan birinə və ya
bir neçəsinə istinad edilməklə müstəntiqin
cinayət işi üzrə icraatın dayandırılması
barədə qərarının əsaslandırılması;
277.2.8. müvafiq hallarda barəsində
cinayət işi üzrə icraatın dayandırıldığı
şəxsin soyadı, adı və atasının adı;
277.2.9. cinayət işi üzrə
icraatın dayandırılması ilə əlaqədar görülməli
tədbirlər.
277.3. Cinayət işi üzrə
icraatın dayandırılması barədə müstəntiqin
qərarının çıxarıldığı andan 24 saatdan
gec olmayaraq onun surəti ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərilir.
277.4. Müstəntiq zərər
çəkmiş şəxsi, onun nümayəndəsini, mülki
iddiaçını, mülki cavabdehi və ya onların nümayəndələrini
yazılı qaydada cinayət işi üzrə icraatın dayandırılması
barədə qərarla tanış etməli və onlara cinayət
işi üzrə icraatın dayandırılması barədə
qərardan bu Məcəllənin 122-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada şikayət verilməsinin mümkünlüyünü
izah etməlidir. Bu Məcəllənin 53.1.4—53.1.6-cı maddələrində
nəzərdə tutulmuş əsaslarla cinayət işi üzrə
icraat dayandırıldıqda bu barədə həmçinin təqsirləndirilən
şəxs və onun müdafiəçisi də məlumatlandırılır.
277.5. Cinayət işi üzrə
icraat dayandırıldıqdan sonra müstəntiq özü və
ya təhqiqat orqanı vasitəsilə aşağıdakı
hərəkətləri yerinə yetirir:
277.5.1. bu Məcəllənin 53.1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda—təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilməli olan şəxsin müəyyən
edilməsi üçün tədbirlər görür;
277.5.2. bu Məcəllənin 53.1.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda—təqsirləndirilən
şəxsin olduğu yerin müəyyən edilməsi üçün
tədbirlər görür;
277.5.3. bu Məcəllənin 53.1.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda—istintaqdan gizlənmiş
təqsirləndirilən şəxsin axtarışı üçün
tədbirlər görür.
277.6. İcraatı dayandırılmış
cinayət işi üzrə istintaq hərəkətlərinin
aparılmasına yol verilmir.
Maddə 278. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin axtarışı[398]
278.1. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin axtarışı müstəntiq tərəfindən
cinayət işi üzrə ibtidai istintaq aparılması zamanı
və ya cinayət işi üzrə icraatın dayandırılması
ilə eyni vaxtda elan edilə bilər.
278.2. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin olduğu yer məlum olmadıqda, yaxud şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs cinayət təqibi orqanından gizləndikdə müstəntiq
öz qərarı ilə onun axtarışını müvafiq
təhqiqat orqanına tapşırır.[399]
278.3. Şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsin axtarışı onun olduğu yerin müəyyən
edilməsi, tutulması və cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın sərəncamına verilməsi üçün tədbirlər
görülməsini nəzərdə tutur.
278.4. Bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş qaydada aşkar edilmiş və tutulmuş və ya Azərbaycan
Respublikasının ərazisindən kənarda istintaqdan gizlənən
və axtarışda olan şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs barəsində
aşağıdakı tədbirlər tətbiq edilə bilər: [400]
278.4.1. məhkəmə nəzarətini
həyata keçirən məhkəmə həbs, ev dustaqlığı, girov və vəzifədən
kənarlaşdırma qətimkan tədbirini seçə və ya dəyişə
bilər; [401]
278.4.2. müstəntiq icraatında
olan cinayət işi üzrə həbs, ev dustaqlığı, girov və vəzifədən
kənarlaşdırma qətimkan tədbirləri istisna edilməklə, digər
qətimkan tədbirlərini seçə və ya dəyişə
bilər.
Maddə 279. Cinayət işi üzrə dayandırılmış
icraatın təzələnməsi
279.1. Cinayət işi üzrə
dayandırılmış icraat müstəntiqin qərarı
ilə aşağıdakı hallarda təzələnir:
279.1.1. cinayət işi üzrə
icraatın dayandırılması üçün bu Məcəllənin
53.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar aradan
qalxdıqda;
279.1.2. təqsirləndirilən
şəxsin iştirakı olmadan aparılması mümkün
plan prosessual hərəkətlərin yerinə yetirilməsi zərurəti
olduqda.
279.2. Cinayət işi üzrə
icraatın təzələnməsi barədə müstəntiqin
qərarının çıxarıldığı andan 24 saatdan
gec olmayaraq onun surəti ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərilir.
279.3. Cinayət işi üzrə
icraat, həmçinin ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun və ya məhkəmə nəzarətini
həyata keçirən məhkəmənin qərarına əsasən,
müstəntiqin iş üzrə icraatın dayandırılması
haqqında qərarı ləğv edilməklə təzələnə
bilər.
279.4. Müstəntiq cinayət işi
üzrə icraatın təzələnməsi barədə təqsirləndirilən
şəxsə və müdafiəçiyə, habelə zərər
çəkmiş şəxsə, onun nümayəndəsinə,
mülki iddiaçıya, mülki cavabdehə və ya onların
nümayəndələrinə məlumat verməlidir.
Maddə 280. İbtidai istintaq zamanı cinayət işi
üzrə icraata xitam verilməsi qaydası
280.1. Cinayət işi üzrə
icraata müstəntiqin əsaslandırılmış qərarına
əsasən bu Məcəllənin 39—41 və 46.5-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallarda xitam verilir.
280.2. Cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi haqqında qərarda aşağıdakılar
göstərilməlidir:
280.2.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
280.2.2. müstəntiqin soyadı,
adı və atasının adı, vəzifəsi;
280.2.3. cinayət işi nə vaxt
və kim tərəfindən başlanmışdır;
280.2.4. cinayət işinin başlanmasına
səbəb və əsas olan hallar;
280.2.5. ibtidai istintaq zamanı müəyyən
edilmiş hallar;
280.2.6. cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsinin məcburiliyini şərtləndirən
hallar;
280.2.7. bu Məcəllənin 39—41
və 46.5-ci maddələrində göstərilən müddəalardan
birinə və ya bir neçəsinə istinad edilməklə
cinayət işi üzrə icraata xitam verilməsi barədə
qərarın əsaslandırılması;
280.2.8. cinayət işi üzrə
qətimkan tədbirinin, əmlak üzərinə qoyulmuş həbsin
və maddi sübutların taleyi barədə qeyd.
280.3. Cinayət işinin icraatına
xitam verilməsinin əsasları ayrı-ayrı cinayət hadisələrinə
və ya ayrı-ayrı şəxslərə şamil edilirsə,
cinayət işi üzrə icraata yalnız onlara aid hissədə
xitam verilir.
280.4. Cinayət işi üzrə
icraata bu Məcəllənin 39.1.1, 39.1.2, 39.1.11 və 39.2-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallarla əlaqədar xitam verildikdə
barəsində cinayət işi üzrə icraata xitam verilmiş
şəxsin təqsirsizliyini şübhə altına alan müddəaların
qərara daxil edilməsinə yol verilmir.
280.5. Cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi barədə qərarın çıxarıldığı
vaxtdan 24 saatdan gec olmayaraq onun surəti ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora göndərilir.
Maddə 281. Cinayət işi üzrə icraata xitam verildikdən
sonra müstəntiqin hərəkətləri
281.1. Cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi barədə qərarın surətləri
müstəntiq tərəfindən şübhəli və ya
təqsirləndirilən şəxsə, onun müdafiəçisinə,
zərər çəkmiş şəxsə, mülki iddiaçıya,
mülki cavabdehə və ya onların nümayəndələrinə,
yaxud ölmüş təqsirləndirilən (şübhəli)
şəxsin və ya cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş, lakin təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxs qismində tanınanadək ölmüş
şəxsin yaxın qohumlarına göndərilir.[402]
281.2. Bu Məcəllənin 281.1-ci
maddəsində göstərilən şəxslərə cinayət
işinin materialları ilə tanış olmaq hüququ və
həmin iş üzrə icraata xitam verilməsi barədə
qərardan şikayət etmək qaydası izah olunur.
281.3. Bu Məcəllənin 281.1-ci
maddəsində göstərilən şəxslərin cinayət
işinin materialları ilə tanış olmaq hüququ bu Məcəllənin
284—286-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
qaydada təmin olunur.
Maddə 282. Cinayət işi üzrə icraata xitam verilməsi
barədə qərardan şikayət
282.1. Cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi barədə qərardan təqsirləndirilən
şəxs, yaxud onun müdafiəçisi, zərər çəkmiş
şəxs, mülki iddiaçı, mülki cavabdeh və ya onların
nümayəndələri tərəfindən qərarın surəti
onlara verildiyi vaxtdan 10 (on) gün müddətində ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora, yuxarı prokurora və ya məhkəmə nəzarətini
həyata keçirən məhkəməyə şikayət
verilə bilər.[403]
282.1-1. Bu Məcəllənin
41.2-ci və 43.3-1-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda ölmüş şəxsin müdafiəçisinin razılığı
ilə cinayət təqibinə bəraətverici əsaslar olmadan
xitam verilməsi haqqında qərar qəbul edildiyi təqdirdə,
onun yaxın qohumu bu qərarın surətini aldığı
vaxtdan 10 (on) gün müddətində ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora, yuxarı
prokurora və ya məhkəmə nəzarətini həyata keçirən
məhkəməyə həmin qərardan şikayət etmək
hüququna malikdir. Belə şikayət verildikdə, cinayət
təqibinə bəraətverici əsaslar olmadan xitam verilməsi
haqqında qərar ləğv edilir, cinayət təqibi üzrə
icraat təzələnir, şikayət vermiş yaxın qohum
ölmüş şəxsin hüquqi varisi qismində tanınır
və icraat bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş
qaydada davam etdirilir.[404]
282.2. Cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi ilə əlaqədar şikayətin təmin
edilməsindən ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun imtina etməsindən yuxarı prokurora və məhkəmə nəzarətini
həyata keçirən məhkəməyə şikayət
verilə bilər. [405]
Maddə 283. Cinayət işi üzrə xitam verilmiş
icraatın təzələnməsi
283.1. Cinayət işi üzrə
icraat yalnız ona xitam verilməsi barədə qərar ləğv
edildikdə və şəxsin cinayət məsuliyyətinə
cəlb edilməsi müddətləri keçmədikdə təzələnir.
283.2. Cinayət işi üzrə
icraatın təzələnməsi barədə şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsə, onun müdafiəçisinə,
zərər çəkmiş şəxsə, mülki iddiaçıya,
mülki cavabdehə və ya onların nümayəndələrinə,
yazılı məlumat verilir.
XXXVIII fəsil
İttiham aktının
tərtib edilməsi və cinayət işinin məhkəməyə
göndərilməsi
Maddə 284. İttiham aktının tərtib edilməsindən
əvvəl cinayət işinin materilları ilə tanış
etmə
284.1. İttiham aktının tərtib
edilməsi və cinayət işinin ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora göndərilməsi
üçün toplanmış sübutların kifayət olduğunu
hesab edən müstəntiq aşağıdakı hərəkətləri
həyata keçirir:
284.1.1. ibtidai istintaqın qurtarması
barədə təqsirləndirilən şəxsə, onun müdafiəçisinə,
zərər çəkmiş şəxsə, mülki iddiaçıya,
mülki cavabdehə və ya onların nümayəndələrinə
məlumat verir;
284.1.2. cinayət prosesi iştirakçılarının
cinayət işinin materialları ilə tanış olma yerini
və vaxtını müəyyən edir.
284.2. Müstəntiq cinayət işinin
materialları ilə tanış olmaq üçün zərər
çəkmiş şəxsə, mülki iddiaçıya,
mülki cavabdehə və ya onların nümayəndələrinə,
həmin şəxslərin xahişi olduqda, təqsirləndirilən
şəxsə və müdafiəçiyə isə onların
xahişindən asılı olmayaraq imkan yaradır.
284.3. Təqsirləndirilən şəxsin
müdafiəçisi və ya zərər çəkmiş
şəxsin, mülki iddiaçının, mülki cavabdehin
nümayəndəsi təyin edilmiş vaxtda gələ bilmədikdə,
müstəntiq cinayət işinin materialları ilə tanış
olma vaxtını 5 (beş) günədək müddətə
təxirə salır. Müdafiəçi və ya nümayəndə
bu müddət ərzində gəlmədikdə təqsirləndirilən
şəxsə müqavilə və ya təyin etmə əsasında
başqa müdafiəçi, zərər çəkmiş şəxsə,
mülki iddiaçıya və mülki cavabdehə isə başqa
nümayəndəyə malik olmaq imkan yaradılır.
Maddə 285. Cinayət işinin materialları ilə tanış
etmə qaydası
285.1. Müstəntiq cinayət işinin
materialları ilə tanış olmaq üçün onu vərəqləri
nömrələnmiş və hər bir cilddə sənədlərin
siyahısı olmaq şərti ilə bir və ya bir neçə
tikilmiş cilddə təqdim edir. İşdə saxlanılan
maddi sübutlar və istintaq hərəkətlərinin protokollarına
əlavələr də təqdim edilməlidir. Cinayət işi
bir neçə cilddən ibarət olduqda onun bütün cildləri
eyni vaxtda təqdim edilir.
285.2. Cinayət prosesinin iştirakçılarını
cinayət işinin materialları ilə tanış edərkən
müstəntiq onların xahişi ilə müvafiq texniki vasitələrdən
istifadə etməklə protokollara əlavə edilən yazılar,
fotoşəkillər, çəkiliş lentləri və başqa
məlumat daşıyıcılarını nümayiş etdirir.
285.3. Təqsirləndirilən şəxs
və müdafiəçi cinayət işinin materialları ilə
cinayət prosesinin digər iştirakçılarından əvvəl
tanış olur və bu tanışlığı birlikdə
və ya ayrı-ayrılıqda aparmaq hüququna malikdirlər.
Zərər çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı
və ya mülki cavabdeh cinayət işinin materialları ilə
öz nümayəndəsi ilə birlikdə tanış olmaq
hüququna malikdirlər.
285.4. Müstəntiq cinayət işinin
materialları ilə tanış olmaq üçün vaxtı
məhdudlaşdıra bilməz. Eyni zamanda cinayət prosesinin iştirakçıları
bu vaxtı süni surətdə uzatdıqda, müstəntiq cinayət
işinin həcmini və onunla tanış olmaq üçün
kifayət olan vaxtı nəzərə almaqla cinayət işinin
materialları ilə tanış olmaq üçün cədvəl
müəyyən edə bilər.
285.5. Cinayət işinin materialları
ilə tanış olan şəxslər ona aid zəruri sənədlərdən
çıxarışlar etmək, surət çıxarmaq, maddi
sübutların fotoşəklini çəkmək hüququna
malikdirlər.
285.6. Müstəntiq cinayət işinin
materialları ilə tanış olan şəxslərə özündə
şəxsi, ailə, dövlət, peşə və ya kommersiya
sirrini əks etdirən sənədlərdən çıxarışlar
etməyə, surət çıxarmağa, foto şəklini
çəkməyə icazə verməməlidir.
Maddə 286. Cinayət işinin materialları ilə tanış
etmə protokolu
286.1. Müstəntiq tanış
etmənin tarixini, vaxtını və yerini, öz soyadını,
adını və vəzifəsini, işlə tanış olan
şəxslərin soyadlarını və adlarını, müdafiəçinin,
habelə zərər çəkmiş şəxsin, mülki
iddiaçının, mülki cavabdehin nümayəndəsinin
səlahiyyətlərini təsdiq edən sənədlər barədə
məlumatları göstərməklə cinayət işinin materialları
ilə tanış etmə haqqında protokol tərtib edir.
286.2. Cinayət prosesi iştirakçılarından
hər birinin cinayət işinin materialları ilə tanış
edilməsi haqqında ayrıca protokol tərtib edilir. Cinayət
işinin materialları ilə müdafiəçi və nümayəndə
təmsil etdiyi şəxslə birlikdə tanış olduqda onların
cinayət işinin materialları ilə tanış edilmələrinə
dair bir protokol tərtib olunur.
286.3. Cinayət işinin materialları
ilə tanış etmə haqqında protokolda tanış olmaq
üçün təqdim edilmiş cinayət işinin cildlərinin
və hər bir cilddə vərəqlərin sayı, habelə
təqdim edilmiş maddi sübutlər və istintaq hərəkətlərinin
protokollarına əlavələr göstərilir.
286.4. Protokolda cinayət işinin
materialları ilə tanış etmənin hər günü
üçün tanış etmənin başlanmasının
və qurtarmasının tarixi, saatı və dəqiqəsi göstərilir.
286.5. Protokola cinayət işinin
materialları ilə tanış etmədən sonra verilmiş
şifahi vəsatətlər daxil edilir.
Maddə 287. Cinayət işinin materialları ilə tanış
olduqdan sonra vəsatətlərin verilməsi
287.1. Cinayət işinin materialları
ilə tanış olduqdan sonra müstəntiq təqsirləndirilən
şəxsin, onun müdafiəçisinin, habelə zərər
çəkmiş şəxsin, mülki iddiaçının,
mülki cavabdehin və onların nümayəndələrinin
əlavə istintaq hərəkətlərinin aparılması
və ya yeni prosessual qərarların qəbul edilməsi barədə
vəsatətlərinin olub-olmamasını aydınlaşdırır.
Cinayət prosesi iştirakçısının xahişi ilə
yazılı vəsatətin hazırlanması və verilməsi
üçün 48 saatadək vaxt verilə bilər.
287.2. Vəsatətin tam və ya
qismən rədd edilməsi haqqında müstəntiq əsaslandırılmış
qərar çıxarır və həmin qərarın surətini
vəsatətin verildiyi andan 48 saatdan gec olmayaraq vəsatəti
vermiş şəxsə təqdim edir. Vəsatət həll edilməyənədək
cinayət işi ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərilə bilməz.
287.3. Müstəntiqin əlavə
istintaq hərəkətlərinin aparılması və ya yeni
prosessual qərarların qəbul edilməsindən imtina olunması
barədə qərarından bu vəsatətin rədd edilməsi
barədə qərarın surəti verildiyi vaxtdan 48 saat müddətində
istintaqa prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora
şikayət verilə bilər.
287.4. Məhkəməyə göndərilmiş
iş üzrə vəsatətin rədd edilməsinə dair şikayətin
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror tərəfindən rədd edilməsi həmin vəsatətin
məhkəmə qarşısında qaldırılmasına mane
olmur.
Maddə 288. Vəsatət təmin olunduqdan sonra cinayət
işinin materialları ilə tanış etmə
Vəsatətin kimin tərəfindən
verilməsindən və kimin mənafeyinə toxunmasından asılı
olmayaraq, vəsatət təmin edildikdən sonra müstəntiq
təqsirləndirilən şəxsə, onun müdafiəçisinə,
habelə zərər çəkmiş şəxsə, mülki
iddiaçıya, mülki cavabdehə və ya onların nümayəndələrinə
cinayət işinin materiallarının vəsatətə dair
hissəsi ilə tanış olmaq üçün imkan yaratmalıdır.
Maddə 289. İttiham aktı
289.1. Bu Məcəllənin 284—288-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş tələblər
yerinə yetirildikdən sonra müstəntiq ittiham aktı tərtib
edir.
289.2. İttiham aktının giriş
hissəsində aşağıdakılar göstərilir: [406]
289.2.1. ittiham aktının tərtib
edilməyə başlandığı tarix, vaxt və yer;
289.2.2. ittiham aktını tərtib
etmiş müstəntiqin soyadı adı və atasının
adı, vəzifəsi;
289.2.3. barəsində ittiham aktı
tərtib edilmiş cinayət işi haqqında ümumi məlumat
(cinayət işinin nə vaxt, hansı əsasla və kim tərəfindən
başlandığı, iş üzrə nə vaxt, kim tərəfindən,
kimin barəsində ittihamın irəli sürüldüyü,
iş üzrə nə vaxt, kim tərəfindən, kimin barəsində
və hansı qətimkan tədbirlərinin seçildiyi, iş
üzrə nə vaxt, kim tərəfindən və hansı əsasla
icraatın dayandırıldığı, ona xitam verildiyi və
təzələndiyi).
289.3. İttiham aktının təsviri-əsaslandırıcı
hissəsində aşağıdakılar göstərilir:
289.3.1. cinayətin törədilmə
yeri, vaxtı, üsulları, motivləri, nəticələri
və digər mühüm hallar;
289.3.2. təqsirləndirilən
şəxsin təqsirliliyini təsdiq edən sübutlar;
289.3.3. təqsirləndirilən
şəxsin öz müdafiəsi üçün gətirdiyi
dəlillər və həmin dəlillərin yoxlanılması
zamanı toplanmış sübutlar;
289.3.4. təqsirləndirilən
şəxsi səciyyələndirən hallar;
289.3.5. zərər çəkmiş
şəxsi səciyyələndirən hallar;
289.3.6. təqsirləndirilən
şəxsin məsuliyyətini ağırlaşdıran və
yüngülləşdirən hallar.
289.4. İttiham aktının nəticəvi
hissəsində təqsirləndirilən şəxs haqqında
məlumatlar və cinayət qanununun maddəsi göstərilməklə
verilmiş ittihamın təsviri əks etdirilir.
289.5. İttiham aktı cinayət
işi üzrə toplanmış materialları və cinayət
işinin vərəqlərinə istinadı əks etdirməlidir.
289.6. Müstəntiq ittiham aktının
tərtib edilməsinin qurtardığı tarixi, vaxtı və
yeri göstərməklə onu imzalayır. [407]
289.7. İttiham aktına müstəntiqin
mülahizələrinə görə məhkəmə iclasına
çağırılmalı olan şəxslərin siyahısı
əlavə edilir. Həmin siyahıda müstəntiq çağırılmalı
olan şəxslərin olduqları yeri və onların ifadələri
və ya rəyləri olan işin vərəqlərini qeyd edir.
289.8. İttiham aktına müstəntiqin
aşağıdakı arayışları əlavə edilir:
289.8.1. təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə olduğu müddət barədə;
289.8.2. maddi sübutlar və onların
saxlanıldığı yer barədə;
289.8.3. xüsusi müsadirə
olunması təklif edilən əmlak barədə;[408]
289.8.4. mülki iddianın və
ola biləcək xüsusi müsadirənin təmin edilməsi üçün
görülmüş tədbirlər barədə; [409]
289.8.5. məhkəmə xərcləri
barədə.
Maddə 290. Prokuror tərəfindən ittiham aktına
baxılması
290.1. İttiham aktını imzaladıqdan
sonra müstəntiq onu həmin gün ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora göndərir.
Təqsirləndirilən
şəxs barəsində həbs və ya ev dustaqlığı
qətimkan tədbiri seçilmişdirsə, ittiham aktı həmin
qətimkan tədbirinin müddətinin bitməsinə ən azı
20 gün qalmış ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora göndərilməlidir.[410]
290.2. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror aşağıdakı
halları yoxlamaq üçün ittiham aktı ilə daxil olmuş
cinayət işini öyrənir:
290.2.1. təqsirləndirilən
şəxsə istinad edilən əməlin sübuta yetirildiyini
və həmin əməlin cinayət tərkibi yaratmasını;
290.2.2. təqsirləndirilən
şəxsin təqsirliliyinin sübuta yetirildiyini;
290.2.3. İttihamın məzmununa
təqsirləndirilən şəxs tərəfindən törədilən
bütün cinayətlərin daxil edilməsini;
290.2.4. cinayətin törədilməsində
ifşa edilmiş bütün şəxslərin iş üzrə
cəlb edilməsini;
290.2.5. cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi üçün əsasların mövcudluğunu;
290.2.6. təqsirləndirilən
şəxsin əməllərinin düzgün tövsif edilməsini;
290.2.7. müstəntiq tərəfindən
təqsirləndirilən şəxs barəsində qətimkan
tədbirinin düzgün seçilməsini və bu Məcəllənin 290.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş müddətə riayət olunmasını;[411]
290.2.8. mülki iddianın və
ola biləcək xüsusi müsadirənin təmin edilməsi üçün
tədbirlərin görülməsini;
290.2.9. cinayətin törədilməsinə
şərait yaradan halların müəyyən edilməsini və
onların aradan qaldırılması üçün tədbirlərin
görülməsini;
290.2.10. cinayətin törədilmə
hallarının hərtərəfli, tam və obyektiv tədqiq
edilməsini;
290.2.11. müstəntiqin tərtib
etdiyi ittiham aktının bu Məcəllənin 289-cu maddəsinin
tələblərinə uyğunluğunu;
290.2.12. bu Məcəllənin müddəalarına
uyğun olaraq ibtidai istintaqın aparılma qaydalarına riayət
edilməsini.
290.3. Cinayət işinin ittiham aktı
ilə daxil olduğu vaxtdan 5 (beş) gün müddətində
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror aşağıdakı qərarlardan birini qəbul etməlidir:
290.3.1. cinayət işinin məhkəməyə
göndərilməsi üçün əsasların kifayət
qədər olmasını hesab etmək və ittiham aktını
təsdiq etmək;
290.3.2. öz qərarı ilə
ittiham aktının məzmunundan ayrı-ayrı bəndləri
xaric etmək, ittiham aktındakı tövsiflə müqayisədə
əməli cinayət qanununa uyğun olaraq daha yüngül məsuliyyət
nəzərdə tutan cinayətə tövsif etmək və bu
dəyişikliklərlə ittiham aktını təsdiq etmək;
290.3.2-1. bu Məcəllənin 467-9.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət işi üzrə
icraatı dayandırmaqla tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi məsələsinə baxılması üçün
işi məhkəməyə göndərmək;[412]
290.3.3. əlavə ibtidai istintaq
aparılması və ya ittiham aktının yenidən tərtib
edilməsi üçün cinayət işinin öz göstərişləri
ilə müstəntiqə qaytarmaq;
290.3.3-1. cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraata xitam vermək və ibtidai istintaqın
aparılması üçün cinayət işini öz
göstərişləri ilə müstəntiqə qaytarmaq;[413]
290.3.4. cinayət işi üzrə
icraatı dayandırmaq;
290.3.5. cinayət işi üzrə
icraata xitam vermək.
290.4. İttihama əlavələr
edilməsi və ya onu faktiki hallarına görə əvvəl
elan edilmiş ittihamdan əhəmiyyətli surətdə fərqləndirən,
yaxud daha ağır ittihamla əvəz edilməsi üçün
əsaslar olduqda əlavə edilmiş və ya dəyişilmiş
ittihamın təqsirləndirilən şəxsə elan edilməsi
üçün ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror cinayət işini müstəntiqə
qaytarmalıdır.
290.5. İttiham aktı ilə daxil
olmuş cinayət işi üzrə ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror öz qərarı
ilə aşağıdakı hərəkətləri yerinə
yetirmək hüququna malikdir:
290.5.1. müstəntiq tərəfindən
seçilmiş qətimkan tədbirini ləğv etmək və
ya dəyişdirmək;
290.5.2. zərurət olduqda müstəntiq
tərəfindən qətimkan tədbirlərinin seçilmədiyi
halda belə tədbirlərdən birini seçmək və ya
təqsirləndirilən şəxs haqqında həbs, qətimkan
tədbirinin seçilməsi barədə təqdimatla məhkəməyə
müraciət etmək;
290.5.3. təqsirləndirilən şəxsin
həbsdə və ya ev dustaqlığında saxlanılmasına
bu Məcəllənin 155.1-155.3-cü maddələrində nəzərdə
tutulan əsaslar mövcud olduqda, bu Məcəllənin 292.1-1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş müddətin təmin
edilməsi məqsədi ilə həmin qətimkan tədbirinin
müddətinin uzadılması barədə bu Məcəllə
ilə müəyyən edilmiş qaydada təqdimatla məhkəməyə
və ya müvafiq təqdimatın verilməsi üçün
yuxarı prokurora müraciət etmək.[414]
Maddə 291. Məhkəmə iclasına çağırılmalı
olan şəxslərin siyahısının prokuror tərəfindən
dəyişdirilməsi
291.0. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror:
291.0.1. cinayət işini məhkəməyə
göndərməzdən əvvəl məhkəmə iclasına
çağırılmalı olan şəxslərin müstəntiq
tərəfindən tərtib edilmiş siyahısını öz
qərarı ilə ixtisar və ya ona əlavələr edə
bilər;
291.0.2. həmin siyahıdan təqsirləndirilən
şəxsi, onun müdafiəçisini və qanuni nümayəndəsini, barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan hüquqi şəxsin
nümayəndəsini və onun müdafiəçisini, fəaliyyət qabiliyyətli zərər
çəkmiş şəxsi, mülki iddiaçını,
mülki cavabdehi, onların nümayəndələrini və qanuni
nümayəndələrini çıxara bilməz. [415]
Maddə 292. Cinayət işinin məhkəməyə
göndərilməsi
292.1. İttiham aktını təsdiq
etdikdən sonra ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror təxirə salmadan ittiham aktının
surətini cinayət prosesi iştirakçılarına çatacaq
sayda əlavə etməklə cinayət işini aidiyyəti üzrə
məhkəməyə göndərir və gücləndirilmiş elektron imza
ilə təsdiq edilmiş ittiham aktını “Elektron məhkəmə”
informasiya sisteminin tətbiq olunduğu məhkəmələrdə
həmin sistemə yerləşdirir. [416]
292.1-1. Təqsirləndirilən şəxs
barəsində həbs və ya ev dustaqlığı qətimkan
tədbiri seçilmişdirsə, cinayət işi həmin qətimkan
tədbirinin müddətinin bitməsinə ən azı 15 gün
qalmış məhkəməyə göndərilməlidir.[417]
292.2. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror təqsirləndirilən
şəxsə və onun qanuni nümayəndəsinə, habelə
zərər çəkmiş şəxsə, mülki iddiaçıya,
mülki cavabdehə, onların qanuni nümayəndələrinə
və nümayəndələrinə gələcəkdə vəsatət
və şikayətlərini məhkəməyə göndərmək
hüququnu izah etməklə cinayət işinin məhkəməyə
göndərilməsi barədə onlara dərhal məlumat verməlidir.
292.3. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror eyni zamanda
təqsirləndirilən şəxsə və onun müdafiəçisinə
imza etdirməklə ittiham aktının və ona əlavələrin
təsdiq edilmiş surətlərinin verilməsini təmin etməlidir.
İttiham aktına və onun əlavələrinə dəyişikliklər
edildiyi halda ittiham aktı yalnız sonuncu redaksiyada verilir.
292.4. Cinayət prosesinin aparıldığı
dili bilməyən təqsirləndirilən şəxsə və
onun müdafiəçisinə ittiham aktının və ona əlavələrin
təsdiq edilmiş və tərcüməçi tərəfindən
imzalanmış tərcümələri, habelə həmin sənədlərin
məhkəmə icraatının aparıldığı dildə
yazılmış surətləri verilməlidir.
XXXIX fəsil
Böyük ictimai
təhlükə törətməyən aşkar cinayətlər
üzrə məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat
Maddə 293. Böyük ictimai təhlükə törətməyən
aşkar cinayətlər üzrə şikayətin verilməsi
293.1. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə şikayət
zərər çəkmiş şəxs, onun qanuni nümayəndəsi
və ya nümayəndəsi tərəfindən bu Məcəllənin
214.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş cinayətlərə
dair yazılı və ya şifahi formada təhqiqatçıya,
müstəntiqə və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora verilir.
293.2. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə şikayət
təhqiqatçıya, müstəntiqə və ya ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora şifahi
formada verildiyi halda o, protokola daxil edilir və şikayəti verilmiş
və protokolu tərtib etmiş şəxslər tərəfindən
imzalanır.
293.3. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə yazılı
şikayətdə və ya şifahi şikayətin qəbul edilməsi
barədə protokolda aşağıdakılar göstərilir:
293.3.1. şikayət vermiş şəxs
haqqında məlumatlar (soyadı, adı, atasının adı,
doğulduğu il, yaşayış yeri və məşğuliyyət
növü, vəzifəsi);
293.3.2. törədilmiş cinayət
barədə məlumatlar (cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş məhz hansı əməlin törədilməsi,
onun harada, nə vaxt və necə törədilməsi, bu zaman
zərər vurulmuşdursa, məhz hansı zərərin vurulduğu,
o cümlədən maddi ziyanın məbləği);
293.3.3. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin kim tərəfindən törədilməsi
(şəxsin soyadı, adı, atasının adı və yaşayış
yeri) və əməlin məhz həmin şəxs tərəfindən
törədilməsinin nə ilə təsdiq edildiyi;
293.3.4. şikayətdə göstərilən
cinayətin törədilmə hallarının hansı şahid
ifadələri ilə və konkret olaraq hansı şəxslərin
ifadələri ilə (şəxsin soyadı, adı, atasının
adı və yaşayış yeri), hansı sənədlərlə,
habelə hansı digər sübutlarla təsdiq edildiyi;
293.3.5. cinayəti törətmiş
şəxsin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi
haqqında xahiş;
293.3.6. şikayətin verildiyi tarix
(il, ay və gün) və yer;
293.3.7. şikayəti vermiş şəxsin
imzası.
293.4. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə şikayət
verən şəxsə bilə-bilə yalan xəbərçilik
etməyə görə cinayət məsuliyyəti haqqında
xəbərdarlıq edilir və bu barədə şikayətdə
qeyd edilir. Şikayət şifahi verildikdə, bu izah protokola daxil
edilərək şikayəti vermiş və protokolu tərtib
etmiş şəxs tərəfindən imzalanır.
Maddə 293-1. Böyük ictimai təhlükə törətməyən
aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın aparılmasını istisna
edən hallar [418]
293-1.0. İbtidai araşdırmanın
böyük ictimai təhlükə törətməyən aşkar
cinayətlər üzrə məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat şəklində aparılmasına aşağıdakı
hallarda yol verilmir:
293-1.0.1. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməl yetkinlik yaşına çatmayan şəxs
tərəfindən törədildikdə;
293-1.0.2. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş şəxs barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat aparılmalı olduqda;
293-1.0.3. iki və daha çox cinayət
törətmiş şəxsin törətdiyi cinayətlərdən
ən azı biri bu Məcəllənin 214.4-cü maddəsində
nəzərdə tutulmadıqda;
293-1.0.4. zərər çəkmiş
və ya təqsirləndirilən şəxs təhqiqatın sadələşdirilmiş
icraat qaydasında aparılmasına etiraz etdikdə.
Maddə 294. Böyük ictimai təhlükə törətməyən
cinayət üzrə şikayətə dair qəbul edilən
qərarlar
294.1. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror aşağıdakı hərəkətləri
yerinə yetirməlidir:
294.1.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə şikayəti
dərhal qeydə almaq və ona baxmaq;
294.1.2. bu Məcəllənin 38-ci
maddəsinə uyğun olaraq cinayət təqibinin həyata keçirilməsi
üçün səbəb və əsasların olması qənaətinə
gəldikdə və bu Məcəllənin 293-1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallar olmadıqda, yazılı şikayətə
və ya şifahi şikayətin qəbul edilməsi barədə
protokola dərkənar qoymaqla şikayətin daxil olduğu vaxtdan
24 saatdan gec olmayaraq cinayət təqibi üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat açmaq;[419]
294.1.3. bu Məcəllənin 38-ci
maddəsinə uyğun olaraq cinayət təqibinin həyata keçirilməsi
üçün səbəb və əsasları olmaması qənaətinə
gəldikdə, şikayətin daxil olduğu vaxtdan 24 saatdan gec
olmayaraq qəbul edilmiş qərarın əsaslarını göstərməklə
cinayət təqibi üzrə məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat açılmasından imtina barədə qərar çıxarmaq;
294.1.4. şikayətin məhkəmə
aidiyyəti və ya istintaq aidiyyəti üzrə göndərilməsi
qənaətinə gəldikdə, onun daxil olduğu vaxtdan 24 saatdan
gec olmayaraq cinayətin izlərinin rəsmiləşdirilməsi
(hadisə yerinin baxışı, bu zaman aşkar edilmiş əşyaların
götürülməsi və müayinəsi) üzrə təxirəsalınmaz
istintaq hərəkətlərini aparmaq və cinayətin törədilməsini
görmüş şahidlərdən izahat almaq öz qərarı
ilə şikayəti toplanmış bütün materiallarla birlikdə
müvafiq olaraq məhkəməyə və ya istintaq orqanına
göndərmək.
294.2. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat şəklində təhqiqat
bu Məcəllənin 214 və 215-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş qaydalara riayət etməklə həyata keçirilir.
294.3. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlər üzrə şikayətə
baxarkən və ya böyük ictimai təhlükə törətməyən
aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat şəklində təhqiqatın
gedişində məhkəməyədək sadələşdirilmiş
prosedur daxilində aparılması mümkün olmayan istintaq hərəkətlərinin
aparılması zərurəti yarandıqda, təhqiqatçının
və ya müstəntiqin vəsatəti, yaxud öz təşəbbüsü
ilə ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror cinayət işinin başlanması haqqında
qərar qəbul etmək və ibtidai istintaqın aparılmasını
müvafiq istintaq orqanına tapşırmaq hüququna malikdir.
294.4. Təhqiqatçı, müstəntiq
və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror aşağıdakıları yerinə
yetirməlidir:
294.4.1. böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlər üzrə şikayət
vermiş şəxsə onun şikayəti üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın açılması barəsində
yazılı məlumat vermək;
294.4.2. böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlər üzrə şikayətə
dair məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
açılmasından imtina barədə qərar çıxardıqda
3 (üç) gün müddətində qəbul edilmiş qərarın
surətinin şikayət vermiş şəxsə təqdim edilməsini
və ya poçtla ona göndərilməsini təmin etmək.
Maddə 295. Böyük ictimai təhlükə törətməyən
aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın aparılma qaydası
295.1. Məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat şəklində təhqiqat
böyük ictimai təhlükə törətməyən aşkar
cinayət üzrə şikayətin təhqiqatçıya, müstəntiqə
və ya ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora daxil olduğu vaxtdan 10 (on) gün müddətində
aparılır.
295.2. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat zamanı təhqiqatçı
məhkəmə baxışının hərtərəfli,
tam və obyektiv aparılmasını təmin etmək üçün
zərər çəkmiş şəxsi, cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməli törətmiş şəxsi,
şahidləri və digər şəxsləri dindirməklə,
habelə zəruri arayışlar tələb etməklə cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlin törədilməsi
hallarını, onu törədənin şəxsiyyətini və
zəruri olan digər halları müəyyən edir.
295.3. Bu Məcəllənin 295.2-ci
maddəsində göstərilənlər məhkəmə baxışının
aparılması üçün kifayət etmədikdə, böyük
ictimai təhlükə törətməyən aşkar cinayət
üzrə məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat zamanı zəruri sübutların toplanılması məqsədi
ilə təhqiqatçı şikayətin daxil olduğu vaxtdan
20 (iyirmi) gün müddətində bu Məcəllənin 86.4.2-ci
maddəsində göstərilən təxirəsalınmaz istintaq
hərəkətlərini apara bilər. [420]
295.4. Bu Məcəllənin 295.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş istintaq hərəkətləri
təhqiqatçı tərəfindən həmçinin aşağıdakı
hallarda aparıla bilər:
295.4.1. özləri şəxsən
zəruri sübutları təqdim edə bilmədikdə və
ya onlar haqqında məlumat verə bilmədikdə, şikayət
vermiş şəxsin, onun qanuni nümayəndəsinin və
ya nümayəndəsinin, cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş şəxsin və onun
müdafiəçisinin vəsatəti üzrə;
295.4.2. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun göstərişi
ilə.
295.5. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə məhkəməyədək
sadәlәşdirilmiş icraat zamanı istintaq hərəkətlərini
apararkən təhqiqatçı bu Məcəllənin müvafiq
istintaq hərəkətlərinin aparılma qaydasını nəzərdə
tutan maddələrinin tələblərini rəhbər tutmalıdır.
Maddə 296. Böyük ictimai təhlükə törətməyən
aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın aparılması nəticələrinə
dair yekun protokolu
296.1. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın aparılması nəticələrinə
dair təhqiqatçı yekun protokolu tərtib edir.
296.2. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın aparılması nəticələrinə
dair yekun protokolunda aşağıdakılar göstərilir:
296.2.1. protokolun tərtib edildiyi
tarix, vaxt və yer;
296.2.2. protokolu tərtib etmiş
təhqiqatçının soyadı, adı və atasının
adı, vəzifəsi;
296.2.3. böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə şikayət
vermiş şəxsin soyadı, adı və atasının adı,
doğulduğu il, ay, gün və yer, ailə vəziyyəti,
iş yeri və vəzifəsi, qeydiyyatda olduğu və faktiki
yaşadığı yer;
296.2.4. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş şəxsin soyadı,
adı və atasının adı, doğulduğu il, ay, gün
və yer, ailə vəziyyəti, iş yeri və vəzifəsi,
qeydiyyatda olduğu və faktiki yaşadığı yer;
296.2.5. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədildiyi yer, onun vaxtı, üsulu,
motivi, nəticələri və digər mühüm halları
haqqında məlumat;
296.2.6. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş şəxsin təqsirliliyini
təsdiq edən sübutlar;
296.2.7. cinayət qanununun maddəsi
göstərilməklə əməli törətmiş şəxsin
hərəkətlərinin tövsifi;
296.2.8. məhkəmə iclasına
çağırılmalı olan şəxslərin siyahısı.
296.3. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayətlər üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın aparılması nəticələrinə
dair yekun protokolunu imzalandıqdan sonra təhqiqatçı aşağıdakı
hərəkətləri yerinə yetirməlidir:
296.3.1. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş şəxsə, onun
müdafiəçisinə və ya qanuni nümayəndəsinə,
habelə zərər çəkmiş şəxsə, mülki
iddiaçıya, mülki cavabdehə və onların nümayəndələrinə
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
üzrə materiallarla tanış olmaq üçün imkan yaradılmasını
təmin etmək;
296.3.2. məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat üzrə bütün materialları
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərmək.
Maddə 297. Böyük ictimai təhlükə törətməyən
aşkar cinayət üzrə məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat şəklində təhqiqatın aparılması nəticələrinə
dair prokurorun hərəkətləri
297.0. Böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları ona daxil olduqdan
sonra ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror aşağıdakı hərəkətləri
yerinə yetirməlidir:
297.0.1. daxil olmuş materiallara dərhal
baxmaq və böyük ictimai təhlükə törətməyən
aşkar cinayət üzrə şikayətin baxılması zamanı
təhqiqatçının hərəkətlərinin və həmin
şikayət üzrə aparılmış məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın qanuniliyini və əsaslılığını
yoxlamaq;
297.0.2. toplanılmış sübutlar
və təhqiqat zamanı araşdırılmış hallar ittihamın
irəli sürülməsinə imkan verdikdə, böyük
ictimai təhlükə törətməyən aşkar cinayət
üzrə məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın nəticələrinə dair təhqiqatçı
tərəfindən tərtib edilmiş yekun protokolunda ittihamın
irəli sürülməsini təsdiq etmək və bütün
materialları məhkəməyə göndərmək və gücləndirilmiş elektron imza
ilə təsdiq edilmiş yekun protokolu “Elektron məhkəmə”
informasiya sisteminin tətbiq olunduğu məhkəmələrdə
həmin sistemə yerləşdirmək; [421]
297.0.3. toplanılmış sübutlar
ittihamın irəli sürülməsi üçün kifayət
qədər olmadıqda və ya bu Məcəllənin 293-1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar mövcud olduqda,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materialları əsasında cinayət işinin başlanması
haqqında qərar çıxarmaq və ibtidai istintaqın aparılmasını
müvafiq istintaq orqanına tapşırmaq; [422]
297.0.4. cinayət təqibini istisna
edən hallar mövcud olduqda, cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş şəxs barəsində
cinayət təqibinə xitam verilməsi haqqında qərar çıxarmaq;
297.0.5. böyük ictimai təhlükə
törətməyən aşkar cinayət üzrə məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları ilə tanış
olmuş şəxslərə özünün çıxardığı
qərar haqqında məlumat vermək.
Səkkizinci bölmə
Birinci instansiya məhkəməsində
icraat
XL fəsil
Cinayət işlərinə,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
üzrə materiallara və xüsusi İttİham qaydasında
şikayətlərə ilkin baxılması
Maddə 298. Daxil olmuş cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə məhkəmənin
ilkin hərəkətləri
298.1. Birinci instansiya məhkəməsinə
daxil olmuş cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
hakimlər arasında işlərin kargüzarlıq qaydalarına
uyğun bölüşdürülməsinə riayət edilməklə
onlara baxmalı olan hakimə və ya hakimlərə verilir. [423]
298.2. Məhkəmənin hazırlıq
iclası aşağıdakı qaydada təmin edilir:
298.2.1. cinayət işi məhkəməyə
daxil olduqdan sonra 15 (on beş) gün müddətində(cinayət
işinin həcminin böyüklüyü, təqsirləndirilən
şəxslərin sayının çoxluğu və ya baxışın
təşkilinin xüsusilə mürəkkəb olması ilə
əlaqədar bu müddət məhkəmənin qərarı
ilə 30 (otuz) günədək uzadıla bilər); [424]
298.2.2. məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət məhkəməyə daxil olduqdan
sonra 7 (yeddi) gün müddətində.
298.3. Məhkəmənin icraatına
müvafiq olaraq cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətin daxil olması və
məhkəmənin hazırlıq iclasının keçirilməsi
barədə məhkəmə təqsirləndirilən şəxsə,
onun müdafiəçisinə, habelə dövlət ittihamçısına
(cinayət təqibi ictimai və ya ictimai-xüsusi ittiham qaydasında
aparıldıqda), zərər çəkmiş şəxsə,
xüsusi ittihamçıya (cinayət təqibi xüsusi ittiham
qaydasında aparıldıqda), mülki iddiaçıya, mülki
cavabdehə və ya onların nümayəndələrinə
aşağıdakı qaydada məlumat verir:
298.3.1. cinayət işi üzrə
məhkəmənin hazırlıq iclasının keçirilməsinə
ən azı 7 (yeddi) gün qalmış müddətdə;
298.3.2. məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə məhkəmənin
hazırlıq iclasının keçirilməsinə ən azı
3 (üç) gün qalmış müddətdə.
298.4. Bu Məcəllənin 298.3-cü
maddəsinin tələblərini yerinə yetirərkən məhkəmə
göstərilən şəxslərə müvafiq olaraq ittiham
aktının, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın nəticələrinə dair yekun protokolunun və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətin surətini göndərməlidir
(təqsirləndirilən şəxsə və onun müdafiəçisinə
ittiham aktının surətinin verilməsinin ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror tərəfindən
təmin edilməsinə görə məhkəmə bu şəxslərə
həmin sənədləri göndərmir). Məhkəmə
həmçinin bu Məcəllənin 298.3-cü maddəsində
göstərilmiş şəxslərə aşağıdakılara
dair bildiriş göndərməlidir: [425]
298.4.1. məhkəmənin icraatına
müvafiq olaraq cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətin daxil olması haqqında
(təqsirləndirilən şəxsin soyadı, adı, atasının
adı, ona qarşı irəli sürülmüş ittihamın
mahiyyəti, habelə məhkəmənin tərkibinə daxil
olan hakimlərin soyadı və vəzifəsi göstərilməklə);
298.4.2. məhkəməyə vəsatət
və ərizələrin göndərilməsi qaydası və
müddətinin izahı daxil olmaqla bildirişin göndərildiyi
şəxsin hüquq və vəzifələrinin izahı haqqında;
298.4.3. məhkəmənin hazırlıq
iclasında iştirak etmək üçün məhkəməyə
gəlməyin vaxtı barədə.
298.5. Məhkəmənin hazırlıq
iclası keçirilənədək cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətin baxılmaq üçün
verilmiş olduğu hakimlər onlara daxil olmuş sənədləri,
o cümlədən cinayət prosesinin tərəflərindən
daxil olmuş əlavə sənədləri, vəsatət və
ərizələri öyrənirlər.
298.6. Cinayət işinin həcminin böyüklüyü,
təqsirləndirilən şəxslərin sayının çoxluğu
və ya baxışın təşkilinin xüsusilə mürəkkəb
olması ilə əlaqədar məhkəmənin hazırlıq
iclasının keçirilməsi müddəti uzadıldıqda,
məhkəmə hazırlıq iclasına qədər bu Məcəllənin
155.1-155.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
əsasların mövcudluğunu araşdıraraq, həbs və
ya ev dustaqlığı qətimkan tədbirinin dəyişdirilmədən
saxlanılması, dəyişdirilməsi və ya ləğv
edilməsi barədə qərar qəbul edir.[426]
Maddə 299. Məhkəmənin hazırlıq iclası
299.1. Məhkəmənin hazırlıq
iclası cinayət işində, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarında və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətdə, irəli sürülmüş
ittihamın mahiyyəti üzrə cinayət prosesi tərəflərinin
iştirakı ilə məhkəmə baxışının
təyin edilməsinin mümkünlüyünün yoxlanılması
məqsədi ilə ilkin dinləmələrdən ibarətdir.
299.2. Hazırlıq iclasının
keçirilməsi qaydası məhkəmə tərəfindən
müəyyən olunur. Məhkəmə cinayət prosesi tərəflərinin
məhkəmənin hazırlıq iclasının keçirilməsi
qaydasına dair təkliflərini nəzərə ala bilər.
299.3. Hər bir halda cinayət prosesi
tərəflərinin iştirakçı ilə məhkəmənin
hazırlıq iclasında aşağıdakı məsələlərə
baxılır:
299.3.1. məhkəməyə daxil
olmuş cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin ona aid olub-olmaması barədə;
299.3.2. aparılmış ibtidai
araşdırma zamanı bu Məcəllənin tələblərinin
pozulub-pozulmaması barədə;
299.3.3. xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin məzmununun bu Məcəllənin 293.3.1—293.3.7-ci
maddələrinin müddəalarına uyğun olub-olmaması
barədə;
299.3.4. cinayət işi üzrə
icraatın dayandırılması və ya ona xitam verilməsi
üçün əsasların olub-olmaması barədə;
299.3.5. cinayət işi üzrə
qətimkan tədbirinin seçilməsi, dəyişdirilməsi
və ya ləğv edilməsi üçün əsasların
olub-olmaması barədə.
299.3.6. ağır və ya xüsusi
ilə ağır cinayətlərə dair cinayət işi üzrə
məhkəmə baxışının andlı iclasçıların
iştirakı ilə aparılması üçün əsasların
olub-olmaması barədə.[427]
299.4. Məhkəmənin hazırlıq
iclası zamanı, həmçinin aşağıdakı məsələlər
həll edilir:
299.4.1. verilmiş vəsatət
və etirazların təmin edilməsi və ya onların təmin
edilməsinin rədd edilməsi barədə;
299.4.2. ittiham və müdafiə
tərəflərinin məhkəmə baxışı zamanı
təqdim etdikləri sübutlar siyahısı barədə;
299.4.3. məhkəmə baxışından
sübut kimi yolverilməz materialların xaric edilməsi barədə;
299.4.4. müvafiq olaraq cinayət
işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin sonrakı hərəkəti barədə.
299.5. Yazılı və ya şifahi
vəsatət və etirazlar həll edilərkən cinayət prosesinin
tərəfləri prosesin hansı iştirakçısının
vəsatətinə baxılmasından asılı olmayaraq öz
fikirlərini bildirmək hüququna malikdirlər. Məhkəmə
vəsatəti rədd etdikdə həmin vəsatət məhkəmə
baxışı zamanı təkrarən verilə bilər.
299.6. Məhkəmənin hazırlıq
iclası zamanı aşağıdakı ardıcıllıqla
müvafiq hərəkətlər yerinə yetirilir:
299.6.1. dövlət ittihamçısı
və ya xüsusi ittihamçı məhkəmə baxışı
zamanı tədqiq etmək niyyətində olduqları müvafiq
olaraq cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə sübutlar siyahısını məhkəməyə
təqdim edir;
299.6.2. təqsirləndirilən
şəxsin müdafiəçisi (onun köməyindən imtina
edildiyi hallarda isə təqsirləndirilən şəxsin özü),
habelə zərər çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı,
mülki cavabdeh şəxsən və ya öz nümayəndəsi
vasitəsilə özlərinin qanuni mənafelərinin müdafiəsi
üçün əhəmiyyətli olan sübutlar siyahısını
təqdim edir, hər hansı şəxsin (onların soyadlarını,
adlarını, atalarının adlarını və yaşayış
yerlərini göstərməklə) məhkəmə iclasına
çağırılması və şahid qismində dindirilməsi
haqqında vəsatətlər verir, onların göstərdikləri
sübutların məhkəmədə hansı məqsədlə
tədqiq edilməsini və onların vasitəsilə məhkəmə
baxışı zamanı hansı halların müəyyən
edilə biləcəyini izah edir.
299.7. Məhkəmənin hazırlıq
iclası zamanı:
299.7.1. məhkəmə yalnız
işə aid olmayan və ya yolverilməz hesab etdiyi halda sübutların
təqdim edilməsi ilə bağlı vəsatətləri rədd
etmək hüququna malikdir;
299.7.2. sübut formal cəhətdən
yol verilməli olan, lakin məhkəmə tərəfindən
işə aid olmayan hesab edildikdə müdafiə tərəfi
onu məhkəməyə öz hesabına təqdim edə bilər.
299.8. Xüsusi ittihamçının
üzrlü səbəblərin olmasını əvvəlcədən
bildirmədən məhkəmənin hazırlıq iclasına
təkrar gəlməməsi ittihamdan imtinaya bərabər tutulur
və xüsusi ittiham qaydasında şikayətin öz icraatına
qəbul edilməsindən imtina barədə qərar çıxarılmasına
məhkəməyə əsas verir.
299.9. Məhkəmənin hazırlıq
iclası təqsirləndirilən şəxsin iştirakı
olmadan aşağıdakı hallarda aparıla bilər:
299.9.1. təqsirləndirilən
şəxs məhkəməyə gəlməkdən təkrarən
imtina etdiyi və ya boyun qaçırdığı halda;
299.9.2. cinayət təqibi ilə
bağlı bütün halların hərtərəfli, tam
və obyektiv tədqiq edilməsinə mane olmamaq
şərtilə böyük ictimai təhlükə
törətməyən cinayətin törədilməsində
təqsirləndirilən şəxs ona qarşı irəli
sürülmüş ittihama məhkəmədə onun
iştirakı olmadan baxılması barədə
vəsatət qaldırdıqda;[428]
299.9.3. bu Məcəllənin 467-13.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda.[429]
299.10. Təqsirləndirilən şəxsin
müdafiəçisinin (təmsil etdiyi şəxs onun köməyindən
imtina etməmişdirsə və ya onun cinayət prosesində
məcburi iştirakını müəyyən edən hal mövcuddursa)
məhkəmənin hazırlıq iclasında iştirakı məcburidir.
299.11. Məhkəmənin hazırlıq
iclası barədə vaxtında məlumat verilmiş bu Məcəllənin
299.8 və 299.9-cu maddələrində göstərilənlər
nəzərə alınmaqla cinayət prosesi iştirakçılarının
məhkəmənin hazırlıq iclasına gəlməməsi,
həmin iclasın keçirilməsinə və müvafiq qərarın
qəbul edilməsinə mane olmur.
Maddə 300. Məhkəmənin hazırlıq iclasının
keçirilməsi nəticəsində məhkəmə tərəfindən
qəbul edilən qərarların növləri
300.1. Məhkəmənin hazırlıq
iclasının keçirilməsi nəticəsində aşağıdakı
qərarlardan biri qəbul edilir:
300.1.1. təqsirləndirilən
şəxsin məhkəməyə verilməsi və məhkəmə
baxışının təyin edilməsi barədə;
300.1.2. xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin öz icraatına qəbul edilməsi və məhkəmə
baxışının təyin edilməsi barədə;
300.1.3. xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin öz icraatına qəbul edilməsindən imtina
olunması barədə;
300.1.4. müvafiq olaraq cinayət
işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin məhkəmə aidiyyəti üzrə göndərilməsi
barədə;
300.1.5. cinayət işinin və
ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
materiallarının baxılmasına xitam verilməsi və onun
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora qaytarılması barədə;
300.1.6. cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın dayandırılması
barədə;
300.1.7. cinayət işi və ya
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materialları üzrə icraata xitam verilməsi barədə.
300.2. Bu Məcəllənin 300.1.1,
300.1.5 və 300.1.6-cı maddələrində nəzərdə
tutulmuş qərarları çıxarmaqla yanaşı məhkəmə
aşağıdakı hərəkətləri yerinə yetirməlidir:
300.2.1. təqsirləndirilən
şəxs barəsində qətimkan tədbirinin tətbiq edilməsinin
və ya edilməməsinin əsaslılığı barədə
məsələyə baxmaq;
300.2.2. qətimkan tədbiri seçildiyi
halda onun növünün əsaslılığı və ya
əsassızlığı barədə məsələyə
baxmaq;
300.2.3. qətimkan tədbiri məsələsinə
dair qərar çıxarmaq.
300.3. Bu Məcəllənin 300.1.5-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş qərarı çıxarmaqla
yanaşı məhkəmə həmçinin məhkəməyədək
icraat zamanı bu Məcəllənin 303.3-cü maddəsində
göstərilən kobud pozuntulara yol vermiş şəxslər
barəsində xüsusi qərar çıxarmalıdır.
300.4. Məhkəmənin hazırlıq
iclasında qəbul edilmiş qərarların surətləri
qəbul edildikdən sonra 3 (üç) gün müddətində
aşağıdakı şəxslərə verilir (poçtla
göndərilir):
300.4.1. bu Məcəllənin 300.1.1,
300.1.3 və 300.1.5-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
qərarlar çıxarıldıqda—təqsirləndirilən
şəxsə, müdafiəçiyə, dövlət ittihamçısına,
zərər çəkmiş şəxsə (xüsusi ittihamçıya),
mülki iddiaçıya, mülki cavabdehə və ya onların
nümayəndələrinə;
300.4.2. bu Məcəllənin 300.1.2
və 300.1.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
qərar çıxarıldıqda—xüsusi ittihamçıya,
barəsində şikayət verilmiş şəxsə və
onların nümayəndələrinə.
300.5. Bu Məcəllənin 300.1.3,
300.1.6 və 300.1.7-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
qərarlardan bu Məcəllənin 381, 383 və 384-cü maddələrinin
müddəalarına uyğun olaraq apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti verilə bilər. [430]
Maddə 301. Məhkəmə baxışının təyin
edilməsi
301.1. Məhkəmə baxışı
məhkəmənin hazırlıq iclasının nəticələrinə
dair məhkəmənin müvafiq qərarı ilə aşağıdakı
hallarda təyin edilir:
301.1.1. cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarında və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətin materialında məhkəmə
baxışının qeyri-mümkünlüyünə səbəb
olan hallar olmadıqda;
301.1.2. ittiham aktının, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın nəticələrinə
dair yekun protokolunda və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayətin
prosessual formasına riayət edildikdə;
301.1.3. məhkəməyədək
icraat bu Məcəllənin 303.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş kobud pozuntularına yol verilmədən aparıldıqda.
301.2. Təqsirləndirilən şəxsin
məhkəməyə verilməsi və məhkəmə baxışının
təyin edilməsi haqqında qərarda aşağıdakılar
göstərilməlidir:
301.2.1. qərarın çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
301.2.2. məhkəmənin adı
və tərkibi (hər bir hakimin adı, soyadı və atasının
adı);
301.2.3. təqsirləndirilən
şəxsin soyadı, adı və atasının adı;
301.2.4. təqsirləndirilən
şəxsə istinad edilən cinayət qanununun maddəsi üzrə
tövsifi;
301.2.5. qətimkan tədbirinin dəyişdirilmədən
saxlanılması, ləğv edilməsi, dəyişdirilməsi
və ya seçilməsi və vurulmuş zərərin ödənilməsinin
təmin edilməsi üçün tədbirlər görülməsi
haqqında qərar;
301.2.6. cinayət proses iştirakçılarının
etirazlarının, vəsatətlərinin və digər ərizələrinin
həlli;
301.2.7. məhkəmənin tərkibi
haqqında və müvafiq hallarda andlı iclasçılar
kollegiyasının seçilməsində iştirak etmək üçün
çağırılmalı olan andlı iclasçılarının
sayının müəyyən edilməsi;[431]
301.2.8. təqsirləndirilən
şəxs tərəfindən seçilmiş şəxsin müdafiəçi
qismində işə buraxılması və ya təqsirləndirilən
şəxsə müdafiəçinin təyin edilməsi;
301.2.9. məhkəmə baxışı
zamanı məhkəmə iclasına çağırılmalı
olan şəxslərin siyahısı;
301.2.10. bu Məcəllənin 51-2-ci və
311.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda təqsirləndirilən
şəxsin iştirakı olmadan baxılmasının əsaslandırılması;[432]
301.2.11. məhkəmə baxışının
yeri və vaxtı haqqında məlumatlar;
301.2.12. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş hallarda işə qapalı məhkəmə
iclasında baxılmasının əsaslandırılması;
301.2.13. cinayət mühakimə
icraatının dilinin seçilməsi.
301.3. Xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin öz icraatına qəbul edilməsi və məhkəmə
baxışının təyin edilməsi haqqında qərarda
bu Məcəllənin 301.2.1—301.2.4, 301.2.6—301.2.12-ci maddələrində
göstərilən müvafiq müddəalar əks etdirilməlidir.
301.4. Məhkəmə baxışı
aşağıdakı müddətlərdə təyin edilməlidir:
301.4.1. cinayət işinə baxılması
üçün—məhkəmənin hazırlıq iclasının
keçirildiyi andan 15 (on beş) gündən artıq olmayan müddətdə;
301.4.2. məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarına və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətə baxılması
üçün-məhkəmənin hazırlıq iclasının
keçirildiyi andan 7 (yeddi) gündən artıq olmayan müddətdə.
301.5. Məhkəmə baxışı
təyin edildikdən sonra məhkəmə iclasında sədrlik
edən məhkəmə iclaslarının təşkili üzrə
tədbirlərin görülməsi üçün məhkəmə
aparatına zəruri göstərişlər verir. Məhkəmə
baxışında iştirakı nəzərdə tutulmuş
şəxslər bu Məcəllənin 54-1 – 54-4-cü maddələrində göstərilmiş qaydalara uyğun
olaraq məhkəmə iclasına çağırılırlar.[433]
Maddə 302. Xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə məhkəmə baxışının keçirilməsindən
imtina edilməsi
302.1. Aşağıdakı hallarda
məhkəmə xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə
məhkəmənin hazırlıq iclasının nəticələri
əsasında məhkəmə baxışının keçirilməsindən
imtina edir:
302.1.1. şikayət həmin məhkəməyə
aid olmadıqda;
302.1.2. şikayət xüsusi ittiham
qaydasında cinayət təqibinə hüququ olmayan şəxs
tərəfindən verildikdə;
302.1.3. şikayətin məzmunu
bu Məcəllənin 293.3.1-293.3.7-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş tələblərə uyğun olmadıqda;
302.1.4. cinayət məsuliyyətinə
cəlb etmə müddəti keçdikdə;
302.1.5. barəsində xüsusi
ittiham qaydasında şikayət verilmiş əməl ictimai və
ya ictimai-xüsusi qaydada təqib edilməli olduqda;
302.1.6. cinayət hadisəsi və
ya barəsində xüsusi ittiham qaydasında şikayət verilmiş
əməldə cinayət əlamətləri olmadıqda;
302.1.7. şikayət əsassız
olduqda və şikayət vermiş şəxsin dəlillərini
təsdiq edən sübutları əks etdirmədikdə;
302.1.8. şikayəti vermiş şəxs
şikayətindən imtina etdikdə və təqsirləndirilən
şəxslə barışdıqda və ya məhkəmənin
hazırlıq iclasına üzrlü səbəb olmadan təkrarən
gəlmədikdə.
302.2. Məhkəmə xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə məhkəmənin
hazırlıq iclasının nəticələri əsasında
məhkəmə baxışının keçirilməsindən
imtina edərək aşağıdakılar barədə qərarlar
çıxarır:
302.2.1. bu Məcəllənin 302.1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda xüsusi ittiham
qaydasında şikayətin məhkəmə aidiyyəti üzrə
göndərilməsi barədə;
302.2.2. bu Məcəllənin 302.1.5-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda xüsusi ittiham
qaydasında verilmiş şikayətin baxılması üçün
istintaq aidiyyəti üzrə göndərilməsi barədə;
302.2.3. bu Məcəllənin 302.1.2—302.1.4,
302.1.6—302.1.8-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda xüsusi ittiham qaydasında şikayətin öz icraatına
qəbul edilməsindən imtina edilməsi barədə.
302.3. Məhkəmənin hazırlıq
iclasında həmin işin məhkəməyə aid olmadığını
müəyyən etdikdə belə qərarın qəbul edilməsinin
hüquqi əsaslarını və işin göndərildiyi məhkəməni
göstərməklə, məhkəmə cinayət işinin
məhkəmə aidiyyəti üzrə göndərilməsi
barədə qərar çıxarır.
Maddə 303. Cinayət işinin və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarının baxılmasına
xitam verilməsi və onun prokurora qaytarılması
303.1. Məhkəmənin hazırlıq
iclasında məhkəməyədək icraat zamanı aradan qaldırılmadan
müvafiq olaraq cinayət işinin və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının mahiyyəti
üzrə qanuni həll edilməsi mümkün olmayan kobud pozuntularına
yol verildiyini müəyyən etdikdə məhkəmə cinayət
işinin və ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının baxılmasına xitam verir və onu ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora qaytarır.
303.2. Cinayət işi və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının baxılmasına
xitam verilməsi və onu ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora qaytarılması məhkəmənin
əsaslandırılmış qərarı ilə həyata keçirilir.
303.3. Cinayət işinin və ya
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
materiallarının baxılmasına xitam verilməsi və onun
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora qaytarılması barədə qərar aşağıdakı
kobud pozuntulara yol verildikdə çıxarılır:
303.3.1. təqsirləndirilən
şəxsin müdafiə hüququnun pozulması(bu pozuntunun mümkün
dərəcədə aradan qaldırılması üçün); [434]
303.3.2. cinayət mühakimə
icraatının aparıldığı dili bilməyən təqsirləndirilən
şəxsin ana dilindən və ya tərcüməçinin
köməyindən istifadə etmək hüququnun pozulması;
303.3.3. məhkəməyədək
icraatın etiraz edilməli və ya özü-özünə
etiraz etməli olan şəxs tərəfindən aparılması(bu
pozuntunun mümkün dərəcədə aradan qaldırılması
üçün); [435]
303.3.4. cinayət işi üzrə
ittiham aktının və ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın nəticələrinə dair yekun protokolunun məhkəməyə
təqdim olunmuş materiallarda olmaması;
303.3.5. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror tərəfindən
cinayət işi üzrə ittiham aktının və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın nəticələrinə
dair yekun protokolunda ittihamın irəli sürülməsinin təsdiq
edilməməsi;
303.3.6. cinayət işi üzrə
ittiham aktının və ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın nəticələrinə dair yekun protokolunun müvafiq
olaraq bu Məcəllənin 289 və 290.3.2-ci maddələrinin
və ya 296.2-ci maddəsinin tələblərinə uyğun olmaması;
303.3.7. cinayət mühakimə
icraatının aparıldığı dili bilməyən təqsirləndirilən
şəxsə ana dilinə və ya bildiyi başqa dilə tərcümə
olunmuş ittiham aktının surətinin verilməməsi; [436]
303.3.8. məhkəməyədək
icraat materialları ilə tanış etmə vəzifəsinə
dair müvafiq olaraq bu Məcəllənin 284—286, 288-ci və ya
296.3.1-ci maddələrinin tələblərinin pozulması;
303.3.9. məhkəməyədək
icraatın ibtidai istintaq şəklində aparılmasının
məcburiliyinə dəlalət edən halların olmasına
baxmayaraq, onun məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat şəklində təhqiqat formasında aparılması.
303.4. Cinayət işinin və ya
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
materiallarının baxılmasına xitam verilməsi və onun
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora qaytarılması barədə qərarda belə qərarın
çıxarılması üçün əsaslar göstərilir.
303.5. Cinayət işinin və ya
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
materiallarının baxılmasına xitam verildikdə və ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora qaytarıldıqda o, prokurorluğa daxil olduğu vaxtdan
istintaq müddəti əvvəllər aparılmış məhkəməyədək
icraat zamanı hesablanmış müddətə əlavə
olaraq hesablanır.
Maddə 304. Cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın dayandırılması
304.1. Məhkəmənin hazırlıq
iclasında aşağıdakılar müəyyən edildikdə
məhkəmə cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın dayandırılması
haqqında əsaslandırılmış qərar çıxarır:
304.1.1. təqsirləndirilən
şəxs gizləndikdə və onun olduğu yer məlum olmadıqda;
304.1.2. təqsirləndirilən
şəxs onun məhkəmə baxışında iştirakını
istisna edən ağır xəstəliyə tutulduqda;
304.1.3. Azərbaycan Respublikası
Konstitusiya Məhkəməsinin icraatında cinayət işi,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraat zamanı tətbiq edilmiş normativ hüquqi
aktın Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğunluğunun
yoxlanılması ilə bağlı sorğu olduqda.
304.2. Məhkəmə icraatı
müdafiə hüquqlarına xələl gətirməməsi
şərtilə bir və ya bir neçə təqsirləndirilən
şəxs barəsində dayandırıla bilər. Bu Məcəllənin
304.1-ci maddəsində göstərilən hallarda təqsirləndirilən
şəxslərdən hər hansı biri ilə bağlı
iş üzrə icraat dayandırıldıqda həbsdə olan
digər təqsirləndirilən şəxs barəsində icraat
uzadılmamalı və hər bir halda 30 (otuz) gün müddətindən
gec olmayaraq təzələnməlidir.
Maddə 305. Cinayət işi və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları üzrə
icraata xitam verilməsi
305.1. Məhkəmənin hazırlıq
iclasında bu Məcəllənin 39-cu, habelə 40.3-cü və 40.4-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş hallar
müəyyən edildikdə məhkəmə cinayət işi
və ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları üzrə icraata xitam verilməsi haqqında
əsaslandırılmış qərar çıxarır. Cinayət
təqibini istisna edən hallar ittihamın bir hissəsinə aid
olduqda cinayət işi üzrə icraata yalnız bu hissədə
xitam verilir. [437]
305.2. Cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi haqqında qərara ibtidai istintaq mərhələsində
qəbul edilmiş qətimkan tədbirlərinin və vurulmuş
ziyanın ödənilməsinin təmin edilməsinə dair tədbirlərin,
habelə digər cinayət-prosessual məcburiyyət tədbirlərinin
ləğv edilməsi barədə qərarlar daxil edilir və
həmin qərarda maddi sübutların taleyi barədə məsələ
həll edilir.
Maddə 306. Qətimkan tədbiri ilə bağlı məsələlərin
həll edilməsi
306.1. Məhkəmənin hazırlıq
iclasının nəticələrinə dair məhkəmə
bu Məcəllənin 300.1.1, 300.1.5 və 300.1.6-cı maddələrində
nəzərdə tutulmuş qərarlar çıxarmaqla yanaşı,
həmçinin aşağıdakılara dair qərar çıxarır:
306.1.1. təqsirləndirilən
şəxs barəsində qətimkan tədbirinin tətbiq edilməsinin
və ya edilməməsinin əsaslılığı;
306.1.2. qətimkan tədbirinin seçildiyi
halda onun növünün əsaslılığı;
306.1.3. təqsirləndirilən
şəxs barəsində seçilmiş qətimkan tədbirinin
qüvvəsinin saxlanılması, dəyişdirilməsi və
ya ləğv edilməsi.
306.2. Cinayət işinin baxılmasına
xitam verilməsi və onun ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora qaytarılması haqqında qərarı
elan etdikdən sonra məhkəmə bu Məcəllənin müddəaları
ilə nəzərdə tutulmuş qaydada eyni zamanda aşağıdakı
hallar mövcud olduqda təqsirləndirilən şəxsin həbsdə
saxlama müddətinin uzadılması barədə məsələyə
baxmalıdır:
306.2.1. ibtidai araşdırma zamanı
təqsirləndirilən şəxs barəsində seçilmiş
həbs qətimkan tədbirinin müddəti cinayət işinin
baxılmasına xitam verilməsi və onun ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora qaytarılması
haqqında qərarın çıxarıldığı andan
7 (yeddi) gün müddətində qurtardıqda;
306.2.2. cinayət işi üzrə
dövlət ittihamçısı təqsirləndirilən şəxsin
həbsdə saxlama müddətinin uzadılması barədə
vəsatətlə məhkəməyə müraciət etdikdə.
Maddə 307. Məhkəmənin hazırlıq iclasının
nəticələrinə dair çıxarılan xüsusi qərar
307.1. Məhkəmənin hazırlıq
iclasının nəticələrinə dair məhkəmə
cinayət işinin və ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının baxılmasına xitam verilməsi və
onun ibtidai (araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora qaytarılması haqqında qərarla,
habelə cinayət işi və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları üzrə
icraata xitam verilməsi haqqında qərarla yanaşı, məhkəməyədək
icraat zamanı bu Məcəllənin tələblərinin kobud
surətdə pozulmasına yol vermiş şəxslər barəsində
xüsusi qərar çıxarmalıdır.[438]
307.2. Məhkəmənin xüsusi
qərarında onun hansı cinayət işi və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları üzrə
və kim tərəfindən çıxarıldığı
qeyd edilməli, işin mahiyyəti, dəqiq olaraq bu Məcəllənin
303.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş kobud pozuntulardan
hansı pozuntu və kimin tərəfindən yol verildiyi ətraflı
göstərilməlidir.
307.3. Məhkəmə tərəfindən
çıxarılmış xüsusi qərar təsir tədbirlərinin
görülməsi üçün aşağıdakı şəxslərə
göndərilməlidir:
307.3.1. müstəntiq, təhqiqatçı
və təhqiqat orqanının əməkdaşı barəsində
— tabeçiliyindən asılı olaraq Azərbaycan Respublikası
müvafiq mərkəzi icra hakimiyyəti orqanının rəhbərinə;
307.3.2. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror və prokurorluğun
müstəntiqi barəsində — Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroruna;
307.3.3. ləğv edilmişdir. [439]
307.4. Məhkəmə qərarının
ünvanlandığı vəzifəli şəxslər həmin
qərar onlara daxil olduqdan sonra 30 (otuz) gündən gec olmayan müddətdə
aşağıdakı hərəkətləri yerinə yetirməlidir:
307.4.1. Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə müvafiq olaraq kobud pozuntulara yol vermiş şəxslərin
məsuliyyəti məsələsini həll etmək;
307.4.2. görülmüş tədbirlər
barədə məhkəməyə məlumat vermək.
XLI fəsil
Məhkəmə
baxışının ümumi şərtləri
Maddə 308. İşə baxılarkən məhkəmə
tərkibinin dəyişilməzliyi
308.1. Cinayət işinə, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarına və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətə hakimlərin eyni
tərkibində baxılır.
308.2. Hakimlərdən birinin məhkəmə
baxışında iştirakı davam etdirmək imkanı olmadıqda
o, digər hakimlə əvəz edilir, cinayət işinə,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materiallarına və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayətə
baxılması isə bu Məcəllənin 309-cu maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, əvvəldən
başlanır.
Maddə 309. Ehtiyatda olan hakim
309.1. Üç hakimdən ibarət
kollegial məhkəmə tərkibi tərəfindən baxılan
və baxılması üçün uzun müddət vaxt tələb
olunan cinayət işi üzrə məhkəmənin hazırlıq
iclasında qəbul edilmiş qərar əsasında çağırılmış
ehtiyatda olan hakim iştirak edə bilər. Ehtiyatda olan hakimin iştirakına,
həmçinin məhkəmə baxışının əvvəlində
məhkəmə iclasının açılmasından dərhal
sonra məhkəmə tərəfindən qəbul edilmiş qərar
əsasında yol verilir.
309.2. Ehtiyatda olan hakim məhkəmə
baxışında məhkəmə iclası açıldığı
və ya məhkəmənin onun iştirakı haqqında qərar
qəbul edildiyi andan iştirak edir. Hakimlərdən birinin çıxdığı
halda ehtiyatda olan hakim onun məhkəmə tərkibinə daxil
edildiyi andan başlayaraq hakimin hüquqlarından istifadə edir.
309.3. Çıxmış hakimin
əvəzinə işdə iştirak edən ehtiyatda olan hakim
onun göstərdiyi hər hansı məhkəmə hərəkətlərinin
təzələnməsini tələb etmək hüququna malikdir.
309.4. Çıxmış hakimin
əvəzinə işdə iştirak edən ehtiyatda olan hakim
məhkəmə hərəkətlərinin təzələnməsini
tələb etmədikdə və ya onun tələbi ilə məhkəmə
hərəkətləri təkrar olunduqdan sonra məhkəmə
baxışı davam etdirilir.
Maddə 310. Məhkəmə iclasında qaydanın təmin
edilməsi[440]
310.1. Məhkəmə baxışı
zamanı məhkəmənin iclas zalına daxil olmasından əvvəl
icra məmuru elan edir:
«Məhkəmə gəlir». Bundan
dərhal sonra məhkəmə iclasında iştirak edən bütün
şəxslər ayağa qalxmalıdırlar və yalnız məhkəmə
öz yerini tutduqdan sonra onlar öz yerlərini tuta bilərlər.
310.2. Məhkəmə baxışında
iştirak edən və ya məhkəmə iclasında olan bütün
şəxslər aşağıdakı vəzifələri yerinə
yetirməlidirlər:
310.2.1. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin bütün göstərişlərini və
icra məmurunun onlara əsaslanan tələblərini yerinə
yetirmək;
310.2.2. məhkəmə iclası
zamanı sakitliyə və təmizliyə riayət etmək;
310.2.3. yerlərindən qalxmamaq
və məhkəmə iclası zalında gəzməmək;
310.2.4. yalnız məhkəmə
iclasında sədrlik edənin icazəsi ilə foto, kino, audio,
video, kompüter və digər yazan texniki vasitələrdən
istifadə etmək;
310.2.5. yalnız məhkəmə
iclasında sədrlik edənin icazəsi ilə danışmaq,
vəsatətlər qaldırmaq və ya etirazlar etmək;
310.2.6. məhkəmə iclasında
sədrlik edən müraciət etdikdə qalxmaq və yalnız
onun icazəsi ilə əyləşmək;
310.2.7. məhkəməyə «hörmətli
məhkəmə», hakimə isə «hörmətli hakim» sözləri
ilə müraciət etmək;
310.2.8. məhkəmə iclasında
çıxış edən şəxslərin çıxışını
kəsməmək, şərh etməmək və ya onların
ünvanına atmacalar atmamaq; [441]
310.2.9. təhqiredici və nalayiq
ifadə və hərəkətlərdən, habelə təqsirləndirilən
və ya zərər çəkmiş şəxsin, şahidin
və cinayət prosesinin digər iştirakçılarının
dindirilməsi zamanı yönəldici suallardan çəkinmək.
310.3. Məhkəmənin açıq
iclasında iştirak etmək arzusunda olan şəxslər iclas
zalına iclasdan əvvəl və ya iclaslararası tənəffüsdə
zalda boş yerlərin olduğu halda buraxılırlar. 16 yaşından
aşağı olan şəxslər tərəf və ya şahid
olmadıqda məhkəmə iclası zalına buraxılmırlar.
Məhkəmə iclasının keçirilməsi zamanı təhlükəsizliyin
təmin edilməsi məqsədi ilə məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişi əsasında iclas zalına
buraxılan şəxslərin şəxsiyyətlərini təsdiq
edən sənədləri və əşyaları yoxlanıla
bilər.
310.4. Məhkəmə iclasında
qaydanın təmin edilməsi icra məmuruna həvalə edilir.
İcra məmuru bu Məcəllənin 310.2.1 - 310.2.9-cu maddələrində
göstərilən qaydalardan kənara çıxmağa yalnız
məhkəmə iclasında sədrlik edənin icazəsi ilə
yol verilməsinə nəzarət edir və ola biləcək pozuntuların
qarşısını alır.
310.5. Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş hallarda məhkəmə
iclasının keçirilməsi zamanı məhkəməyə
hörmətsizlik göstərilməsi təqsirkar şəxslərin
cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi üçün
əsasdır.
310.6. Dövlət ittihamçısı
və müdafiəçi istisna olmaqla, məhkəmə iclasında
qaydanı kobud surətdə pozan şəxslər barəsində
əvvəlcə edilmiş xəbərdarlıqdan sonra məhkəmənin
qərarı əsasında aşağıdakı tədbirlər
görülə bilər:
310.6.1. əlli beş manatadək
miqdarda cərimə; [442]
310.6.2. 3 saatdan 48 saatadək müddətə
tutma;
310.6.3. məhkəmə baxışının
bütün müddətinə və ya bu müddətin bir hissəsinə
məhkəmənin iclas zalından xaric etmə.
310.7. Məhkəmənin qərarı
ilə məhkəmə iclasına yenidən buraxılmış
cinayət prosesinin iştirakçısı onun olmadığı
dövrdə aparılmış prosessual hərəkətlərlə
tanış olmaq hüququna malikdir.
Maddə 311. Təqsirləndirilən şəxsin məhkəmə
baxışında iştirakı və onun gəlməməsinin
nəticələri
311.1. Təqsirləndirilən şəxs
məhkəmə baxışı zamanı məhkəmənin
bütün iclaslarında iştirak edir və bu Məcəllənin
91.5 və 91.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
hüquqlardan istifadə edir.
311.2. Təqsirləndirilən
şəxsin iştirakı olmadan məhkəmə
baxışına yalnız bu Məcəllənin 299.9.2-ci
və 299.9.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda yol verilir.[443]
311.3. Məhkəmə baxışı
təqsirləndirilən şəxsin iştirakı olmadan keçirildikdə
onun müdafiəçisinin məhkəmə iclasında iştirakı
məcburidir.
311.4. Bu Məcəllənin 51-2-ci və 311.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş hallar
istisna olmaqla, təqsirləndirilən şəxs məhkəmə
iclasına gəlmədikdə, məhkəmə baxışı
təxirə salınır və məhkəmə iclası başqa
vaxta keçirilir. [444]
311.5. Təqsirləndirilən şəxs
üzrlü səbəblər olmadan məhkəmə iclasına
gəlmədikdə o, məhkəmənin qərarı əsasında
məhkəmə iclasına məcburi gətirilə bilər
və bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş
əsaslar olduqda, onun barəsində qətimkan tədbiri seçilə
bilər və ya seçilmiş qətimkan tədbiri daha ağırı
ilə əvəz edilə bilər.
Maddə 312. Müdafiəçinin məhkəmə baxışında
iştirakı və onun gəlməməsinin nəticələri
312.1. Müdafiəçi təqsirləndirilən
şəxsin ərizəsinə (vəsatətinə) əsasən
və ya bu Məcəllənin 92.3.2 — 92.3.13-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş hallarda məhkəmə baxışı
zamanı məhkəmənin bütün iclaslarında iştirak
edərək bu Məcəllənin 92.9 və 92.11-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş hüquqlardan istifadə edir və
vəzifələrini yerinə yetirir.
312.2. Məhkəmə iclasına
gəlməmiş müdafiəçinin əvəz edilməsinə
təqsirləndirilən şəxsin razılığı ilə
yol verilir.
312.3. Üzrlü səbəblərə
görə məhkəmə iclasına gəlməmiş müdafiəçi
məhkəmə iclası başlananadək bu barədə məhkəməyə
məlumat verməlidir. Müdafiəçi üzrlü səbəblərə
görə məhkəmə iclasına gəlmədikdə, məhkəmə
baxışı təxirə salınır və məhkəmə
iclası başqa vaxta keçirilir.
312.4. Təqsirləndirilən şəxs
tərəfindən dəvət olunmuş müdafiəçinin
iştirakı uzun müddət ərzində (hər bir halda 10
(on) gündən artıq olmamaq şərti ilə) üzrlü
səbəblərə görə mümkün olmadıqda məhkəmə
işin baxılmasını təxirə salaraq təqsirləndirilən
şəxsə başqa müdafiəçi seçməyi təklif
etmək, o, imtina etdikdə isə vəkillər kollegiyasının
müvafiq qurumu vasitəsilə ona yeni müdafiəçi təyin
etmək hüququna malikdir. Məhkəmə baxışını
təxirə salaraq, müdafiəçinin əvəz edilməsi
məsələsini həll edərək, məhkəmə belə
qərarın qəbul edilməsinin məqsədəuyğunluğunu
(məhkəmə baxışına artıq sərf edilmiş
vaxtı, icraatın mürəkkəbliyini və bununla əlaqədar
məhkəmə baxışına yeni cəlb olunmuş müdafiəçi
tərəfindən icraat materiallarının öyrənilməsinə
sərf ediləcək vaxtı və digər halları) nəzərə
alır. Məhkəmə icraata yeni cəlb edilmiş müdafiəçini
həmin icraatın bütün materiallarının öyrənilməsi
üçün kifayət edən vaxtla təmin edir. Cinayət
işinə yeni cəlb edilmiş müdafiəçi onun işə
cəlb olunduğu vaxtadək məhkəmə baxışında
aparılmış istənilən hərəkətin təkrar
edilməsi barədə vəsatət qaldıra bilər.
312.5. Müdafiəçi üzrlü
səbəblər olmadan və məhkəməyə əvvəlcədən
bildirmədən gəlmədikdə və onun bu məhkəmə
iclasında əvəz edilməsi mümkün olmadıqda cinayət
işinə baxılması təxirə salınır və məhkəmə
iclası başqa vaxta keçirilir.
312.6. Müdafiəçi məhkəmə
iclasına təkrarən gəlmədikdə və onun bu məhkəmə
iclasında əvəz edilməsi mümkün olmadıqda da cinayət
işinə baxılması təxirə salınır və məhkəmə
iclası başqa vaxta keçirilir. Bu halda məhkəmə bu
Məcəllənin 312.4-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada müdafiəçinin əvəz edilməsi
məsələsini həll edərək Azərbaycan Respublikasının
vəkillər kollegiyasının rəyasət heyəti qarşısında
həmin vəkilin intizam məsuliyyətinə cəlb edilməsi
haqqında məsələ qaldıra bilər.
Maddə 313. Mülki cavabdehin məhkəmə baxışında
iştirakı və onun gəlməməsinin nəticələri
313.1. Mülki cavabdeh bu Məcəllənin
93.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş hüquqlardan
istifadə etməklə verilmiş iddia ilə bağlı öz
hüquq və qanuni mənafelərinin müdafiəsi məqsədi
ilə məhkəmə baxışı zamanı məhkəmə
iclaslarında iştirak edir.
313.2. Mülki cavabdeh və ya onun
nümayəndəsinin məhkəmə iclasına gəlməməsi
məhkəmə baxışının davam etdirilməsinə
və mülki iddianın baxılmasına mane olmur.
Maddə 314. Dövlət ittihamçısının
məhkəmə baxışında iştirakı və onun
gəlməməsinin nəticələri
314.1. Dövlət ittihamçısı
ictimai və ya ictimai-xüsusi ittiham üzrə məhkəmə
baxışı zamanı bütün məhkəmə iclaslarında
iştirak edərək məhkəmədə irəli sürülmüş
ittihamı müdafiə etmək üçün bu Məcəllənin
84.6 və 84.7-ci maddələri ilə nəzərdə tutulmuş
hüquqlardan istifadə edir və vəzifələrini yerinə
yetirir.
314.2. Məhkəmə baxışı
zamanı dövlət ittihamçısı qanunun tələblərini
və məhkəmə istintaqında tədqiq edilmiş sübutlara
əsaslanan öz daxili inamını rəhbər tutur. Məhkəməyədək
icraat zamanı təqsirləndirilən şəxsə elan edilmiş
ittiham məhkəmə baxışı zamanı təsdiq edilmədikdə,
o, həmin ittihamdan imtina etməyə haqlıdır. Məhkəmə
baxışı zamanı dövlət ittihamçısının
və xüsusi ittihamçının ittihamın müdafiəsindən
imtina etdikləri halda (yekun məhkəmə qərarının
çıxarılması üçün məhkəmənin
müşavirə otağına getməsindən əvvəl)
məhkəmə bu Məcəllənin 43.1-ci maddəsinin müddəalarına
əsasən cinayət təqibinə xitam verilməlidir.
314.3. Dövlət ittihamçısının
ictimai və ya ictimai-xüsusi ittiham üzrə məhkəmə
baxışı zamanı üzrlü səbəblərə
görə məhkəmə iclasına gəlməsi mümkün
olmadıqda, o məhkəmə iclası başlananadək bu barədə
məhkəməyə məlumat verməlidir. Dövlət ittihamçısı
üzrlü səbəblərə görə məhkəmə
iclasına gəlmədikdə və onu başqa dövlət
ittihamçısı ilə əvəz etmək mümkün
olmadıqda, məhkəmə baxışı təxirə salınır
və başqa vaxta keçirilir. İşə yeni cəlb edilmiş
dövlət ittihamçısına məhkəmədə ittihamın
müdafiəsinə hazırlaşması üçün vaxt
verilir.
314.4. Dövlət ittihamçısı
ictimai və ya ictimai-xüsusi ittiham üzrə məhkəmə
baxışı zamanı məhkəməyə əvvəlcədən
məlumat vermədən məhkəmə iclasına təkrarən
üzrlü səbəb olmadan gəlmədikdə və onun həmin
məhkəmə iclasında əvəz edilməsi mümkün
olmadıqda məhkəmə Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru qarşısında dövlət ittihamçısının
intizam məsuliyyətinə cəlb edilməsi haqqında məsələ
qaldırmaq hüququna malikdir.
Maddə 315. Zərər çəkmiş şəxsin
(xüsusi ittihamçının) məhkəmə baxışında
iştirakı və onun gəlməməsinin nəticələri
315.1. Zərər çəkmiş
şəxs (xüsusi ittihamçı) bu Məcəllənin
87.6-cı maddəsinin nəzərdə tutulmuş hüquqlardan
istifadə etməklə məhkəmə baxışı zamanı
bütün məhkəmə iclaslarında iştirak etmək
hüququna malikdir. Bu zaman o, xüsusi ittihamçı kimi həmçinin
bu Məcəllənin 88.4-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş hüquqlardan istifadə edir.
315.2. Zərər çəkmiş
şəxs (xüsusi ittihamçı) ictimai və ya ictimai-xüsusi
ittiham qaydasında həyata keçirilməli cinayət təqibi
üzrə məhkəmə iclasına gəlmədikdə, məhkəmə
cinayət prosesi tərəflərinin fikrini dinlədikdən sonra
onun iştirakı olmadan cinayət təqibi ilə bağlı
bütün hallarının hərtərəfli, tam və obyektiv
tədqiq edilməsinin, qanuni və əsaslı yekun məhkəmə
qərarının çıxarılmasının mümkünlüyü
barədə məsələni həll edir. Zəruri hallarda məhkəmə
baxışı təxirə salınır və məhkəmə
iclası başqa vaxta keçirilir.
315.3. Zərər çəkmiş
şəxs (xüsusi ittihamçı) ictimai və ya ictimai-xüsusi
ittiham üzrə məhkəmə baxışı zamanı
məhkəmə iclasına təkrarən gəlmədikdə
cinayət prosesi tərəflərindən birinin xahişi ilə
məhkəmə baxışı yenidən təxirə salınır
və məhkəmə iclası başqa vaxta keçirilir. Lakin
belə hallarda zərər çəkmiş şəxs (xüsusi
ittihamçı) məhkəmə iclasına üzrlü səbəblərə
görə gəlməsinin təkrarən mümkünsüzlüyünü
məhkəmə iclası başlananadək məhkəməyə
bildirməmişsə, məhkəmə öz qərarı ilə
onun barəsində məcburi gətirilmə haqqında qərar
çıxara bilər.
315.4. Xüsusi ittihamçının
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə məhkəmə
baxışı zamanı üzrlü səbəblərə
görə məhkəmə iclasına gəlməsi mümkün
olmadıqda, o, məhkəmə iclası başlananadək bu
barədə məhkəməyə məlumat verməlidir. Məhkəmə
xüsusi ittihamçının məhkəmə iclasına gəlməməsi
səbəbini üzrlü hesab etdikdə, cinayət işinin
məhkəmə baxışı təxirə salınır
və məhkəmə iclası başqa vaxta keçirilir.
315.5. Xüsusi ittihamçı
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə məhkəmə
baxışı zamanı üzrsüz səbəblərə
görə təkrarən məhkəmə iclasına gəlmədikdə,
məhkəmənin qərarı ilə cinayət işinin məhkəmədə
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraata xitam
verilir.
Maddə 316. Məhkəmə baxışında mülki
iddiaçının iştirakı və onun gəlməməsinin
nəticələri
316.1. Mülki iddiaçı verdiyi
iddianı müdafiə etmək üçün bu Məcəllənin
89.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş hüquqlardan
istifadə etməklə məhkəmə baxışı zamanı
bütün məhkəmə iclaslarında iştirak edə bilər.
316.2. Mülki iddiaçı və
ya onun nümayəndəsi məhkəmə iclasına gəlmədikdə
mülki iddia baxılmamış saxlana bilər. Bu, mülki iddia
vermiş şəxsi iddianı mülki mühakimə icraatı
qaydasında iddia vermək hüququndan məhrum etmir.
316.3. Mülki iddiaya dair məhkəmə:
316.3.1. mülki iddiaçının
və ya onun nümayəndəsinin vəsatəti əsasında
məhkəmə baxışı zamanı mülki iddiaya onların
məhkəmə iclasında iştirakı olmadan baxmalıdır;
316.3.2. bu Məcəllənin 181.7-ci
maddəsinin müddəalarına müvafiq olaraq mülki iddia
dövlət ittihamçısı tərəfindən müdafiə
edildikdə, məhkəmə baxışı zamanı mülki
iddiaya mülki iddiaçının və ya onun nümayəndəsinin
gəlib-gəlməməsindən asılı olmayaraq baxmalıdır.
Maddə 317. Məhkəmə iclasına gəlməmiş
şahid, ekspert və ya mütəxəssisin iştirakı olmadan
məhkəmə baxışının davam etdirilməsinin mümkünlüyü
barədə məsələnin həlli
317.1. Bu Məcəllənin 54-1 – 54-4-cü maddələrinin müddəalarına
uyğun olaraq məhkəmə iclasına çağırılmış
şahid, ekspert və mütəxəssisdən hər hansı
biri məhkəmə iclasına gəlmədikdə, məhkəmə
növbə ilə cinayət prosesi tərəflərindən
hər birinin fikrini dinlədikdən sonra məhkəmə baxışının
davam etdirilməsi və ya onun təxirə salınması haqqında
qərar çıxarır. Göstərilən şəxslərdən
hər hansı birinin gəlməməsi cinayət təqibi ilə
bağlı olan bütün hallarının hərtərəfli,
tam və obyektiv tədqiq edilməsinə mane olmadıqda məhkəmə
baxışı davam etdirilə bilər.[445]
317.2. Məhkəmə bu Məcəllənin
317.1-ci maddəsində göstərilmiş şəxslərin
gəlməməsi səbəbindən məhkəmə baxışının
təxirə salınması qərarına gəldikdə məhkəmə
iclasına gəlmiş şahidi, eksperti, mütəxəssisi,
zərər çəkmiş şəxsi, mülki iddiaçını,
mülki cavabdehi və ya onların nümayəndələrini
dindirmək hüququna malikdir. Belə halda cinayət işinə,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materiallarına və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayətə
həmin məhkəmə tərkibi tərəfindən onun təxirə
salınmasından sonra baxılması zamanı dindirilmiş şahid,
ekspert və mütəxəssisin təkrarən çağırılmasına
cinayət prosesi tərəflərinin fikri nəzərə alınmaqla
zərurət olduqda yol verilir.
Maddə 318. Məhkəmə baxışının hədləri
318.1. Məhkəmə baxışı
zamanı cinayət işinə, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarına və ya xüsusi
ittiham üzrə şikayətə yalnız təqsirləndirilən
şəxsə qarşı irəli sürülmüş və
ya məhkəməyə verilən ittiham daxilində baxılır.
Məhkəmə baxışı nəticəsində məhkəmə
təqsirləndirilən şəxsin əməlini ağır
cinayətdən daha yüngül cinayət əməlinə tövsif
etmək, habelə ona qarşı irəli sürülmüş
ittihamdan ayrı-ayrı bəndləri çıxartmaq hüququna
malikdir.
318.2. Məhkəmə baxışı
zamanı təqsirləndirilən şəxsin hərəkətlərində
daha ağır cinayətin əlamətlərinin mövcudluğu
müəyyən edildikdə, dövlət ittihamçısının
vəsatəti əsasında məhkəmə irəli sürülmüş
ittiham üzrə cinayət işinin və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının baxılmasına
xitam verilməsi və təqsirləndirilən şəxsə
başqa ittihamın irəli sürülməsi məsələsinə
baxılması üçün işin ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora qaytarılması
barədə əsaslandırılmış qərar çıxarır.
Məhkəmə baxışı zamanı tәqsirlәndirilәn
şəxsin hərəkətlərində daha ağır cinayətin
əlamətlərinin mövcudluğu barədə zərər
çəkmiş şəxsin və ya onun qanuni nümayəndəsinin
vəsatəti əsasında məhkəmə bu maddədə
nəzərdə tutulmuş qaydada qərar çıxara bilər.[446]
318.2-1. Bu Məcəllənin 318.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qərar çıxarıldıqda,
məhkəmə həbsdə saxlanılan təqsirləndirilən
şəxs barəsində həbsdə saxlama müddətinin
müəyyən edilməsi məsələsinə baxmalıdır.
[447]
318.2-2. Təqsirləndirilən şəxsə
qarşı başqa ittihamın irəli sürülməsi məsələsinə
baxılması üçün ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora qaytarılmış
cinayət işi və ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materialı üzrə bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş qaydada ibtidai araşdırma aparıla bilər. Bu halda
ibtidai araşdırma müddəti həmin iş prokurorluğa
daxil olduğu vaxtdan əvvəllər aparılmış məhkəməyədək
icraat zamanı hesablanmış müddətə əlavə
olaraq hesablanır.
318.2-3. Cinayət işi və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materialı üzrə toplanmış
sübutlar təqsirləndirilən şəxsə qarşı
başqa ittihamın irəli sürülməsi və işin
aidiyyəti məhkəməyə göndərilməsi üçün
kifayət hesab edildikdə bu Məcəllənin 284-297-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş tələblər yerinə yetirilməlidir.
Bu halda cinayət işi və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materialı məhkəməyə
daxil olduqda məhkəmə icraatı bu Məcəllənin 298-ci
maddəsinin tələblərinə uyğun olaraq məhkəmənin
ilkin hərəkətləri ilə başlayır.
318.2-4. Cinayət işi və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materialı üzrə təqsirləndirilən
şəxsə qarşı başqa ittihamın irəli sürülmədiyi
hallarda həmin iş müvafiq məhkəməyə ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun əsaslandırılmış
qərarı ilə göndərilir. Bu halda məhkəmə
bu Məcəllənin 318.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qərarı ləğv etməklə məhkəmə
baxışını təzələyir və baxışın
davam etdirilməsi bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş qaydada həyata keçirilir.
318.3. Bu Məcəllənin 318.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda məhkəmə
eyni zamanda ibtidai istintaqı aparan müstəntiq və ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror haqqında
xüsusi qərar çıxara bilər. Bu qərar müvafiq
tədbirlərin görülməsi üçün Azərbaycan
Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanının
rəhbərinə və Azərbaycan Respublikasının Baş
prokuroruna göndərilir.[448]
Maddə 319. Məhkəmə baxışının təxirə
salınması və məhkəmədə icraatın dayandırılması
319.1. Məhkəmə iclasına
çağırılmış şəxslərdən hər
hansı birinin məhkəmə iclasına gəlməməsinə
görə və ya məhkəmənin təşəbbüsü
ilə, yaxud cinayət prosesi tərəflərinin vəsatətləri
üzrə yeni sübutların tələb edilməsi zərurəti
ilə əlaqədar məhkəmə baxışının
keçirilməsi mümkün olmadıqda məhkəmə:
319.1.1. təxirə salınma müddəti
göstərilməklə məhkəmə baxışını
təxirə salır;
319.1.2. məhkəmə iclasına
şəxsin gəlməsi və ya yeni sübutların tələb
edilməsi üçün lazımi tədbirlər görür.
319.2. Təqsirləndirilən şəxs
gizləndikdə və ya xroniki, yaxud digər ağır xəstəliyə
tutulduğuna görə onun məhkəmə iclasına gəlməsi
qeyri-mümkün olduqda məhkəmə həmin təqsirləndirilən
şəxs tapılanadək və ya sağalanadək onun barəsində
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraatı dayandırır, digər təqsirləndirilən
şəxslər barəsində isə məhkəmə baxışını
mümkün olduqda davam etdirir. Məhkəmə baxışının
ayrı-ayrılıqda aparılması cinayət təqibi ilə
bağlı olan bütün halların hərtərəfli, tam
və obyektiv tədqiq edilməsinə mane olduqda, məhkəmə
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə bütün icraatı bu Məcəllənin 304.2-ci
maddəsinin müddəaları nəzərə alınmaqla dayandırır.
319.3. Məhkəmə bu Məcəllənin
53.1.3 və 53.3.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada məhkəmədən gizlənən təqsirləndirilən
şəxsin axtarışını elan etmək və bu məsələ
üzrə qəbul etdiyi qərarı onun icrasına nəzarətin
həyata keçirilməsi üçün ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora göndərməlidir.
Maddə 320. Qətimkan tədbiri barədə məsələnin
həll edilməsi
Məhkəmə baxışı
zamanı təqsirləndirilən şəxsin və onun nümayəndəsinin
izahatlarını, habelə dövlət ittihamçısının,
zərər çəkmiş şəxsin (xüsusi ittihamçının)
fikrini dinləyərək məhkəmə öz qərarı
ilə təqsirləndirilən şəxs barəsində qətimkan
tədbirini dəyişə və ya ləğv edə bilər.
Maddə 321. Məhkəmə baxışı zamanı
qərarların çıxarılması qaydası
321.1. Məhkəmə baxışı
zamanı məhkəmə tərəfindən həll edilən
bütün məsələlər üzrə qərar çıxarır.
321.2. Müşavirə otağında
ayrıca sənədlər şәklindә tərtib edilən
və məhkəmənin bütün tərkibi tərəfindən
(cinayət işinə təkbaşına baxıldığı
halda hakim tərəfindən) imzalanan aşağıdakı qərarlar
çıxarılır:
321.2.1. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraata xitam verilməsi
və ya onun dayandırılması barədə;
321.2.2. qətimkan tədbirinin seçilməsi,
dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi barədə;
321.2.3. etirazlar barədə;
321.2.4. ekspertizanın təyin edilməsi
barədə.
321.3. Məhkəmə baxışı
zamanı qəbul edilən bütün digər qərarlar məhkəmənin
mülahizəsinə görə hakimlərin müşavirəsindən
sonra məhkəmə iclasının protokoluna daxil edilməklə
yerində çıxarıla bilər.
321.4. Məhkəmə tərəfindən
məhkəmə baxışı zamanı çıxarılmış
qərarlar dərhal elan edilməlidir. Bu Məcəllədə
başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, həmin qərarlar
elan edildikdən dərhal sonra qüvvəyə minir.
XLII fəsil
Məhkəmə
baxışının açılışı
Maddə 322. Məhkəmə baxışının açılışı
ilə məhkəmənin ilkin hərəkətləri
322.1. Məhkəmə baxışı
üzrə məhkəmə iclası üçün təyin
edilmiş vaxtda məhkəmə tərkibi (cinayət işinə
təkbaşına baxıldığı halda hakim) məhkəmənin
iclas zalına daxil olur və orada hakimlərin yerini tutur. Bundan
sonra məhkəmə iclasında ardıcıllıqla aşağıdakı
hərəkətlər yerinə yetirilir:
322.1.1. məhkəmə iclasında
sədrlik edən məhkəmə baxışını açır
və hansı cinayət işinə, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarına və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətə baxılacağını
elan edir;
322.1.2. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin göstərişi əsasında məhkəmə
iclasının katibi cinayət prosesi iştirakçılarının,
habelə şahidlərin, ekspertlərin, mütəxəssislərin,
tərcüməçinin məhkəmə iclasına gəlməsi
və gəlməyən şəxslərin gəlməmə
səbəbləri barədə məhkəməyə məruzə
edir;
322.1.3. məhkəmə iclasında
sədrlik edən icra məmurlarına şahidlərin müşayiət
altında şahidlər üçün otağa aparılması,
bir-biri və digər şəxslərlə ünsiyyətdə
olmasının qarşısının alınması, şahidlər
üçün ayrılmış otaqda ləyaqətli şəraitin
yaradılması barədə göstərişlər verir;[449]
322.1.4. məhkəmə iclasında
sədrlik edən məhkəmə iclasında tərcüməçi
qismində kimin iştirak etdiyini yoxlayır və ona, bu Məcəllənin
99.4 — 99.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
vəzifələrini, hüquqlarını və məsuliyyətini
izah edir;
322.1.5. məhkəmə iclasında
sədrlik edən məhkəmə iclasına gəlmiş cinayət
prosesinin iştirakçılarına tərcüməçiyə
etiraz etmək hüququnu və bu Məcəllənin 117-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş tərcüməçiyə etiraz
edilməsinə səbəb olan əsasları izah edir;
322.1.6. tərcüməçiyə
etiraz edildikdə məhkəmə həmin etirazın təmin
edilib-edilməməsini həll edir (qərar qəbul etmək üçün
məhkəmə müşavirə otağına gedir, qayıtdıqdan
sonra qəbul edilmiş qərarı elan edir və onun icrasını
təmin edərək məhkəmə iclasını davam etdirir);
322.1.7. məhkəmə iclasında
sədrlik edən məhkəmənin tərkibini və məhkəmə
iclasının katibini elan edir və hakimə, hakimlərə
və ya məhkəmənin bütün tərkibinə, habelə
məhkəmə iclasının katibinə etiraz etmək hüquqlarını
və etiraz etmək üçün bu Məcəllənin 109
və 116-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
əsasları izah edir (bu qaydalar məhkəmə iclasında
iştirak etdiyi halda ehtiyatda olan hakim barəsində də tətbiq
edilir);
322.1.8. hakimə, hakimlərə
və ya bütün məhkəmə tərkibinə etiraz edildikdə
məhkəmə iclasında sədrlik edən məhkəmə
iclasını təxirə salır, etiraza bu Məcəllənin
109.3—109.5-ci maddələrinin müddəalarına əsasən
baxılır, etirazın təmin edilib-edilməməsi məsələsi
həll edilir, qəbul edilmiş əsaslandırılmış
qərar məhkəmə iclasında sədrlik edən tərəfindən
elan edilir (etiraz baxılmamış saxlanıldıqda və ya
təmin edilmədikdə məhkəmə baxışı davam
etdirilir, etiraz təmin olunduqda məhkəmə iclası bağlı
elan edilir, məhkəmə baxışı isə təxirə
salınır və yalnız hakim və məhkəmə tərkibi
əvəz edildikdən sonra təzələnərək əvvəldən
başlanır); məhkəmə iclasının katibinə etiraz
edildikdə məhkəmə müşavirə otağına
gedir, etirazın təmin edilib-edilməməsi məsələsini
həll edir və qayıtdıqdan sonra qəbul etdiyi əsaslandırılmış
qərarı elan edir (etiraz təmin edildikdə məhkəmə
iclasının katibi başqa məhkəmə iclasının
katibi ilə əvəz olunur və məhkəmə baxışı
davam etdirilir); [450]
322.1.9. məhkəmə iclasında
sədrlik edən təqsirləndirilən şəxsin (növbə
ilə təqsirləndirilən hər bir şəxsin) şəxsiyyətini
(soyadını, adını, atasının adını, doğulduğu
ili, ayı, günü, yeri və ailə vəziyyətini) müəyyən
edir;
322.1.10. məhkəmə iclasında
sədrlik edən ittiham aktının, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın nəticələrinə
dair yekun protokolunun və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayətin
surətinin təqsirləndirilən şəxsə verilib-verilmədiyini
aydınlaşdırır (təqsirləndirilən şəxsin
şəxsiyyəti və ya göstərilən sənədlərin
ona verilməsi müəyyən edilmədikdə məhkəmə
baxışı təxirə salınır və yalnız həmin
sənədlər ona verildikdən sonra təzələnərək
əvvəldən başlanır);
322.1.11. məhkəmə iclasında
sədrlik edən təqsirləndirilən hər bir şəxsə
bu Məcəllənin 91-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş
hüquq və vəzifələrini izah edir;
322.1.12. məhkəmə iclasında
sədrlik edən cinayət işi üzrə kimin zərər
çəkmiş şəxs, mülki iddiaçı, mülki
cavabdeh olduğunu (onların soyadı, adı, atasının adı,
doğulduğu il, ay, gün, yer, ailə vəziyyəti) elan edir;
322.1.13. məhkəmə iclasında
sədrlik edən hər bir zərər çəkmiş şəxsə
(xüsusi ittihamçıya), mülki iddiaçıya, mülki
cavabdehə onların bu Məcəllənin 87 — 89 və 93-cü
maddələrinə müvafiq olaraq nəzərdə tutulmuş
hüquqlarını və vəzifələrini izah edir;
322.1.14. məhkəmə iclasında
sədrlik edən kimin (soyadı, adı, atasının adı,
ixtisas dərəcəsi, tutduğu vəzifə) dövlət
ittihamını müdafiə etdiyini elan edir və cinayət prosesi
iştirakçılarının dövlət ittihamçısına
etiraz etmək hüququnu və həmin etirazın edilməsi üçün
bu Məcəllənin 112-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş əsasları izah edir;
322.1.15. dövlət ittihamçısına
etiraz edildikdə, məhkəmə müşavirə otağına
getməmişdən əvvəl bu məsələyə dair
dövlət ittihamçısının və təqsirləndirilən
şəxsin, onun müdafiəçisinin fikrini öyrənməklə,
müşavirə otağına gedir və etirazın təmin
edilib-edilməməsi məsələsini həll edir, qayıtdıqdan
sonra məhkəmənin qəbul etdiyi əsaslandırılmış
qərarı elan edir (etiraz təmin edildikdə məhkəmə
baxışı təxirə salınır və yalnız işə
yeni cəlb edilmiş dövlət ittihamçısına işin
materialları ilə tanış olmaq imkanı təmin edildikdən
sonra təzələnir);
322.1.16. məhkəmə iclasında
sədrlik edən təqsirləndirilən şəxsin müdafiəçisini
və ya növbə ilə təqsirləndirilən şəxslərin
müdafiəçilərini (soyadı, adı, atasının
adı, hansı vəkillər kollegiyasının hansı qurumunda
işləməsi) elan edir;
322.1.17. məhkəmə iclasında
sədrlik edən cinayət prosesinin iştirakçılarına
bu Məcəllənin 114-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş müdafiəçinin cinayət prosesində iştirakını
istisna edən halları izah edir və müdafiəçiyə
etiraz etmək barədə vəsatətlərinin olub-olmamasını
aydınlaşdırır;
322.1.18. müdafiəçiyə
etiraz edildikdə məhkəmə müşavirə otağına
getməmişdən əvvəl bu məsələyə dair
cinayət prosesi iştirakçılarının fikrini öyrənməklə
müşavirə otağına gedir və etirazın təmin
edilib-edilməməsi məsələsini həll edir, qayıtdıqdan
sonra məhkəmənin qəbul etdiyi əsaslandırılmış
qərarı elan edir (etiraz təmin edildikdə məhkəmə
baxışı təxirə salınır və yalnız işə
yeni cəlb edilmiş müdafiəçiyə icraatın materialları
ilə tanış olmaq imkanı təmin edildikdən sonra təzələnir);
322.1.19. məhkəmə iclasında
sədrlik edən zərər çəkmiş şəxsin
(xüsusi ittihamçının), mülki iddiaçının
və mülki cavabdehin qanuni nümayəndəsinin, habelə
nümayəndəsinin kim olduğunu elan edir, cinayət prosesinin
iştirakçılarına zərər çəkmiş şəxsin
(xüsusi ittihamçının), mülki iddiaçının
və ya mülki cavabdehin nümayəndəsinə bu Məcəllənin
114-cü maddəsinə əsasən etiraz etmək hüququnu
və etiraz etmək üçün əsasları izah edir;
322.1.20. zərər çəkmiş
şəxsin (xüsusi ittihamçının), mülki iddiaçının
və ya mülki cavabdehin nümayəndəsinə etiraz edildikdə,
məhkəmə müşavirə otağına getməmişdən
əvvəl bu məsələyə dair cinayət prosesi iştirakçılarının,
ilk növbədə dövlət ittihamçısının
və təqsirləndirilən şəxsin, onun müdafiəçisinin
fikrini öyrənməklə, müşavirə otağına
gedir, etirazın təmin edilib-edilməməsi məsələsini
həll edir, qayıtdıqdan sonra məhkəmənin qəbul
etdiyi əsaslandırılmış qərarı elan edir (zərər
çəkmiş şəxsin (xüsusi ittihamçının),
mülki iddiaçının və ya mülki cavabdehin nümayəndəsinə
etiraz təmin edildikdə, məhkəmə baxışı təxirə
salınır və yalnız işə yeni cəlb edilmiş
müvafiq şəxsin nümayəndəsinə icraatın materialları
ilə tanış olmaq imkanı təmin edildikdən sonra təzələnir);
322.1.21. məhkəmə iclasında
sədrlik edən cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatda növbə
ilə kimin mütəxəssis və ekspert olduğunu (soyadı,
adı, atasının adı, təhsili, elmi dərəcəsi,
tutduğu vəzifə) elan edir;
322.1.22. məhkəmə iclasında
sədrlik edən cinayət prosesinin iştirakçılarına
mütəxəssis və ya ekspertə etiraz etmək hüququnu
və onlara etiraz etmək üçün bu Məcəllənin
117 və 118-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
müvafiq əsasları izah edir;
322.1.23. mütəxəssis və
ya ekspertə etiraz edildikdə, məhkəmə müşavirə
otağına getməmişdən əvvəl bu məsələyə
dair cinayət prosesi iştirakçılarının, ilk növbədə,
dövlət ittihamçısının və təqsirləndirilən
şəxsin, onun müdafiəçisinin fikrini öyrənməklə,
etirazın təmin edilib-edilməməsi məsələsini həll
edir, qayıtdıqdan sonra məhkəmənin qəbul etdiyi əsaslandırılmış
qərarı elan edir (ekspertə etiraz təmin edildikdə məhkəmə
baxışı təxirə salınır, məhkəmə
cinayət prosesi tərəflərinin fikrini nəzərə almaqla
başqa ekspertin təyin edilməsi haqqında qərar qəbul
edir, ibtidai istintaq zamanı ekspertiza aparmış və ya müdafiə
tərəfinin hesabına ekspertiza aparmaq üçün məhkəməyə
dəvət edilmiş ekspertə etiraz edildikdə, məhkəmə
iclasında sədrlik edən həmin tərəfdən yenə
də ekspertizanın aparılmasını öz hesabına başqa
ekspertə tapşırıb-tapşırmayacağını
soruşur və müsbət cavab aldıqda tərəfə yeni
ekspertin dəvət edilməsi üçün zəruri vaxt ayırır,
məhkəmə baxışı yalnız yeni ekspertə zəruri
materiallarla tanış olmaq üçün və ekspert rəyinin
hazırlanması üçün imkan verildikdən sonra təzələnir,
lakin hər bir halda həmin müddət ekspertizanın təyin
edildiyi vaxtdan 15 (on beş) gündən artıq ola bilməz, məhkəmə
baxışı təzələndikdən sonra yeni dəvət
edilmiş ekspertə etiraz haqqında məsələ ümumi
qaydada həll edilir, ekspertə etiraz etmə ilə bağlı
olan yuxarıda göstərilən qaydalar mütəxəssisə
etiraz edildikdə də tətbiq edilir);
322.1.24. məhkəmə iclasında
sədrlik edən ekspertə və mütəxəssisə onların
bu Məcəllənin müvafiq olaraq 96 və 97-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş hüquq və vəzifələrini
izah edir.
322.2. Məhkəmə baxışının
açılışı ilə ilkin hərəkətləri
apardıqdan sonra məhkəmə cinayət prosesi tərəflərinin
məhkəmə istintaqının aparılmasından əvvəl
verdikləri vəsatətlərin baxılmasına başlayır.
Maddə 323. Məhkəmə istintaqının aparılmasından
əvvəl cinayət prosesi tərəflərinin vəsatət
verməsi və həmin vəsatətlərin həlli
323.1. Məhkəmə istintaqına
başlamazdan əvvəl məhkəmə iclasında sədrlik
edən növbə ilə cinayət prosesi tərəflərindən
hər birinin aşağıdakı məsələlərə
dair vəsatətlərinin olub-olmamasını aydınlaşdırır:
323.1.1. yeni sübutların tələb
edilməsi və cinayət işinə, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarına və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətə əlavə edilməsi
haqqında;
323.1.2. əlavə şahid, ekspert
və ya mütəxəssisin çağırılması haqqında;
323.1.3. ekspertizanın təyin edilməsi
haqqında;
323.1.4. maddi sübutların və
sənədlərin tələb edilməsi haqqında.
323.2. Vəsatət vermiş şəxs
hansı halların müəyyən edilməsi üçün
əlavə sübutların zəruri olduğunu göstərməlidir.
323.3. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən cinayət prosesi tərəflərinin sübut
kimi yolverilməz olan sənədlərin məhkəmə baxışından
xaric edilməsi haqqında vəsatətlərinin olub-olmamasını
aydınlaşdırmalıdır.
323.4. Cinayət prosesi tərəflərinin
hər hansı birinin verdiyi vəsatəti məhkəmə əvvəlcədən
digər tərəfin fikrini dinlədikdən sonra müzakirə
etməlidir.
323.5. Aşağıdakı hallarda
məhkəmə bu Məcəllənin 323.1-ci maddəsində
göstərilən vəsatətləri təmin etməlidir:
323.5.1. cinayət təqibi ilə
bağlı olan bütün məsələlərin hərtərəfli,
tam və obyektiv tədqiq edilməsi üçün əhəmiyyətli
ola biləcək halların araşdırılması məqsədi
ilə vəsatət qaldırıldıqda;
323.5.2. sübut əhəmiyyəti
mübahisə doğuran məlumat və sənədlər bu
Məcəllənin və Azərbaycan Respublikasının digər
qanunlarının tələblərinin əhəmiyyətli dərəcədə
pozulması ilə əldə edildikdə.
323.6. Vəsatətin rədd edilməsi
haqqında məhkəmə əsaslandırılmış qərar
çıxarır. Vəsatəti rədd edilmiş şəxs
işin sonrakı baxışından asılı olaraq həmin
vəsatəti təkrarən vermək hüququna malikdir.
323.7. Məhkəmə öz təşəbbüsü
ilə şahidlərin məhkəmə iclasına çağırılması,
ekspertizanın təyin edilməsi, başqa sübutların tələb
edilməsi, habelə məhkəmə baxışından yolverilməz
sənədlərin xaric edilməsi haqqında qərar çıxarmaq
hüququna malikdir.
XLIII fəsil
Məhkəmə
istintaqı
Maddə 324. Məhkəmə istintaqının başlanması
324.1. Məhkəmə baxışının
açılışına dair bütün ilkin hərəkətləri
apardıqdan və bu Məcəllənin 322 və 323-cü maddələrində
göstərilən etiraz və vəsatətlərə baxdıqdan
sonra məhkəmə iclasında sədrlik edən məhkəmə
istintaqına başlamasını elan edir.
324.2. Məhkəmə istintaqı
aşağıdakı hərəkətlərlə başlanır:
324.2.1. cinayət işinə və
ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materiallarına baxılması ilə əlaqədar dövlət
ittihamçısı tərəfindən müvafiq olaraq ittiham
aktının nəticəvi hissəsinin və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın nəticələrinə
dair yekun protokolunun ittihamın irəli sürülməsinə
dair hissəsinin elan edilməsi ilə;
324.2.2. xüsusi ittiham qaydasında
şikayətə baxılması ilə əlaqədar — xüsusi
ittihamçı və ya onun nümayəndəsi tərəfindən
şikayətin elan edilməsi ilə.
324.3. Bundan sonra məhkəmə
iclasında sədrlik edən təqsirləndirilən şəxsə
aşağıdakıları izah edir:
324.3.1. ona qarşı irəli sürülmüş
hər bir ittihamın mahiyyətini;
324.3.2. ona istinad edilən əməllərin
hüquqi tövsifini və həmin əməllərə görə
cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulan cəzanı;
324.3.3. təqsirləndirilən
şəxsə qarşı verilmiş mülki iddianın əsaslarını
və məbləğini;
324.3.4. təqsirləndirilən
şəxsin məhkəməyədək icraat zamanı təqsirini
boynuna alması və ya almaması ilə bağlı olmadığını;
324.3.5. təqsirləndirilən
şəxsin məhkəmə iclasında verilmiş suallara cavab
verməyə borclu olmadığını;
324.3.6. təqsirləndirilən
şəxsin suala cavab verməkdən imtina etməsinin onun ziyanına
şərh edilə bilinməyəcəyini;
324.3.7. təqsirləndirilən
şəxsin özünün hər hansı cavabını əsaslandırmaq
hüququna malik olduğunu.
324.4. Daha sonra məhkəmə
iclasında sədrlik edən təqsirləndirilən şəxslərin
hər birinə aşağıdakı suallarla müraciət
edir:
324.4.1. özünü təqsirli
bilib-bilməməsi, əgər bilirsə, tam və ya qismən
və məhz hansı əməldə bildiyini;
324.4.2. ona qarşı verilmiş
mülki iddianı qəbul edib-etməməsi, əgər edirsə,
tam və ya qismən qəbul etməsini.
324.5. Bundan sonra məhkəmə
iclasında sədrlik edənin icazəsi ilə cinayət prosesinin
tərəfləri təqsirləndirilən şəxsin bu Məcəllənin
324.4-cü maddəsində göstərilən suallara verdiyi cavabları
dəqiqləşdirmək hüququna malikdirlər.
Maddə 325. Məhkəmə istintaqında sübutların
tədqiq edilmə ardıcıllığı
325.1. Təqsirləndirilən şəxsin
özünü təqsirli bilməsi və ya bilməməsi məsələsinə
dair münasibətini aydınlaşdırdıqdan sonra məhkəmə
iclasında sədrlik edən cinayət prosesinin tərəflərinə
məhkəmə istintaqında sübutların tədqiq edilmə
qaydasını (təqsirləndirilən, zərər çəkmiş
şəxslərin və şahidlərin dindirilməsinin, ekspertlərin
dinlənilməsinin və digər hərəkətlərin aparılmasının
ardıcıllığını) izah edir.
325.2. Məhkəmə istintaqı
zamanı sübutların tədqiq edilməsinin aşağıdakı
ardıcıllığı təmin edilir:
325.2.1. ittiham tərəfinin təqdim
etdiyi sübutlar — növbə ilə dövlət ittihamçısı,
xüsusi ittihamçı və ya zərər çəkmiş
şəxs, onun nümayəndəsi, mülki iddiaçı
və onun nümayəndəsi tərəfindən;
325.2.2. müdafiə tərəfinin
təqdim etdiyi sübutlar — növbə ilə təqsirləndirilən
şəxs, onun müdafiəçisi və ya qanuni nümayəndəsi,
mülki cavabdeh və onun nümayəndəsi tərəfindən;
325.2.3. məhkəmənin təşəbbüsü
ilə tələb edilmiş sübutlar yuxarıda göstərilmiş
ardıcıllıqla əvvəl ittiham tərəfinin, sonra isə
müdafiə tərəfinin nümayəndələri tərəfindən.
325.3. Cinayət prosesinin tərəfləri
bu Məcəllənin 325.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş ardıcıllığa riayət etməklə sübutlar
təqdim edirlər. Cinayət prosesinin iştirakçıları
tərəfindən təqdim edilən hər bir sübutun tədqiq
edilməsinin ardıcıllığı sübutları təqdim
etmiş şəxs tərəfindən müəyyən edilir.
325.4. Məhkəmənin təşəbbüsü
ilə tələb edilmiş sübutların hər birinin tədqiq
edilməsinin ardıcıllığı cinayət prosesi tərəflərinin
fikri dinlənildikdən sonra məhkəmə tərəfindən
müəyyən edilir.
325.5. İttiham tərəfinin təqdim
etdiyi sübutların tədqiqində müdafiə tərəfi,
sonra məhkəmə iştirak edir. Müdafiə tərəfinin
təqdim etdiyi sübutların tədqiqində isə ittiham tərəfi,
sonra məhkəmə iştirak edir. Məhkəmənin təşəbbüsü
ilə tələb edilmiş sübutları əvvəl ittiham
tərəfi, sonra isə müdafiə tərəfi tədqiq
edir. Hər bir halda bu sübutların hər birinin tədqiqində
məhkəmə axırıncı növbədə iştirak
edir.
325.6. Çarpaz dindirmə hallarında
dindirməyə çağırılan şəxsə sualları,
birinci növbədə, onu çağırmağa təşəbbüs
göstərmiş şəxs verir.
Maddə 326. Təqsirləndirilən şəxsin dindirilməsi
326.1. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən dindirməni başlayarkən təqsirləndirilən
şəxsə elan edilmiş ittiham və həmin ittihamın
hərtərəfli, tam və obyektiv baxılması üçün
əhəmiyyətli olan digər hallar barədə ifadə verməyi
təklif edir.
326.2. Təqsirləndirilən şəxs
sərbəst ifadə verdikdən sonra o, dövlət ittihamçısı,
zərurət olduqda məhkəmə iclasında sədrlik edənin
icazəsi ilə, zərər çəkmiş şəxs (xüsusi
ittihamçı), mülki iddiaçı və onun nümayəndəsi
tərəfindən, sonra isə öz müdafiəçisi,
zərurət olduqda məhkəmə iclasında sədrlik edənin
icazəsi ilə digər təqsirləndirilən şəxslər
və onların müdafiəçiləri, mülki cavabdeh və
onun nümayəndəsi tərəfindən dindirilir.
326.3. Təqsirləndirilən şəxs
bu Məcəllənin 326.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslər tərəfindən dindirildikdən sonra hakimlər
ona suallar verirlər. Təqsirləndirilən şəxsə
axırıncı sual vermək hüququna onun müdafiəçisi
malikdir.
326.4. İşə aid olmayan suallar
məhkəmə iclasında sədrlik edən tərəfindən
çıxarılır.
326.5. Təqsirləndirilən şəxs
məhkəmə iclasında sədrlik edənin icazəsi ilə
məhkəmə istintaqının istənilən anında sübutlardan
hər birinin tədqiqi zamanı ifadə vermək hüququna malikdir.
326.6. Dindirilmə zamanı təqsirləndirilən
şəxs yazılı qeydlərdən və sənədlərdən
istifadə edə bilər.
326.7. İfadələrinə aid
olan qeydlər və sənədlər təqsirləndirilən
şəxs tərəfindən oxunduqda, həmin materiallar məhkəmənin
tələbi ilə nəzərdən keçirilməsi və
icraatın materiallarına əlavə edilməsi üçün
məhkəməyə təqdim edilir. Cinayət prosesi tərəflərinin
vəsatətinə əsasən təqsirləndirilən şəxsin
icraatın materiallarına əlavə edilən qeyd və sənədləri
nəzərdən keçirilməsi üçün həmçinin
onlara təqdim edilir.
326.8. Təqsirləndirilən şəxsin
dindirilməsi zamanı:
326.8.1. cinayət prosesinin tərəfləri
onlarda olan, məhkəmə isə məhkəmə icraatının
materiallarına əlavə edilmiş əşya və sənədləri
təqdim edə bilərlər;
326.8.2. cinayət prosesinin tərəfləri
həmin sənədlərin oxunması və onların icraatın
materiallarına əlavə edilməsi barədə vəsatət
qaldıra bilərlər;
326.8.3. cinayət prosesinin tərəfləri
və məhkəmə təqsirləndirilən şəxsə
təqdim edilmiş əşya və sənədlərlə (məhkəmə
iclasının protokolunda təqsirləndirilən şəxsin
dindirilməsi zamanı məhz hansı əşyaların, sənədlərin
və kim tərəfindən təqdim edildiyi göstərilməli və məhkəmə
iclasında elan olunmalıdır”) bağlı ona suallar verə bilərlər. [451]
326.9. Cinayət təqibi ilə
bağlı olan halların hərtərəfli, tam və obyektiv
tədqiq edilməsi üçün zəruri olan hallarda məhkəmənin
əsaslandırılmış qərarı əsasında təqsirləndirilən
şəxs digər təqsirləndirilən şəxs olmadan
dindirilə bilər. Məhkəmə iclası zalında olmayan
təqsirləndirilən şəxs qayıtdıqdan sonra:
326.9.1. onun iştirakı olmadan
dindirilmiş digər təqsirləndirilən şəxsin məhkəmə
iclasının protokoluna daxil edilmiş ifadələri oxunur, audio, video və digər yazan texniki vasitələrdən
istifadə edilməklə qeydə alınmış ifadələr
isə səsləndirilir və nümayiş etdirilir; [452]
326.9.2. ona zəruri ifadələr
vermək, onun olmadığı vaxt dindirilmiş təqsirləndirilən
şəxsə suallar vermək üçün imkan yaradılır.
Maddə 327. Təqsirləndirilən şəxsin ifadələrinin
elan edilməsi
327.1. Təqsirləndirilən şəxsin
məhkəməyədək icraat zamanı, davam edən məhkəmə
baxışı zamanı əvvəllər keçirilmiş
məhkəmə iclasında və ya cari məhkəmə iclasında
verdiyi ifadələr və həmin ifadələrin audio yazısı,
video və ya kino çəkilişi yalnız aşağıdakı
hallarda elan edilə və ya göstərilə bilər:
327.1.1. təqsirləndirilən
şəxs məhkəməyədək icraat zamanı elan edilmiş
ittihamın mahiyyəti üzrə ifadə verməkdən imtina
etdikdə;
327.1.2. məhkəmə baxışı
təqsirləndirilən şəxsin iştirakı olmadan aparıldıqda;
327.1.3. təqsirləndirilən
şəxsin əvvəllər vermiş olduğu və cari məhkəmə
baxışında verdiyi ifadələr arasında əhəmiyyətli
ziddiyyətlər olduqda (belə halda təqsirləndirilən
şəxsin ifadələrinin elan edilməsi yalnız onun sərbəst
ifadə verməsindən və verilmiş suallara cavab verməsindən
sonra mümkündür).
327.2. Təqsirləndirilən şəxsin
dindirilməsi protokoluna və ya məhkəmə iclasının
protokoluna daxil edilmiş ifadәlәrinin elan edilməsindən
əvvəl onun əvvəllər verdiyi ifadələrin audio
yazısının səsləndirilməsinə, video və ya
kino çəkilişinin göstərilməsinə yol verilmir.
Maddə 328. Şahidin dindirilməsi
328.1. Məhkəmə iclasında
şahidlər ayrı-ayrılıqda və dindirilməmiş
şahidlərin iştirakı olmadan dindirilirlər.
328.2. Şahidin dindirilməsindən
əvvəl məhkəmə iclasında sədrlik edən onun
şəxsiyyətini müəyyən edir və ona aşağıdakıları
izah edir:
328.2.1. özünün və ya
yaxın qohumunun əleyhinə ifadə verməkdən imtina etmək
hüququnu;
328.2.2. məhkəmədə baxılan
ittihamla əlaqədar ona məlum olan bütün halları düzgün
danışmağın məhkəmədə ifadə verən
şahidin vəzifəsi olduğunu;
328.2.3. ifadə verməkdən imtina
etməyə və ya bilə-bilə yalan ifadə verməyə
görə məsuliyyətini.
328.3. Şahid ona məhkəmə
tərəfindən bu Məcəllənin 328.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş tələblərə müvafiq
olaraq edilmiş izahları, bu Məcəllənin 51-2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla, yazılı surətdə təsdiq edir.
Şahidin bu iltizamı məhkəmə iclasının protokoluna
əlavə edilir. [453]
328.4. Şahid ifadə verməmişdən
əvvəl məhkəmə iclası katibinin sözlərini
onun ardınca təkrar edərək aşağıdakı məzmunda
and içir:
«Həqiqəti və məhkəmədə
baxılan cinayət təqibi ilə bağlı mənə məlum
olan bütün halları məhkəməyə söyləyəcəyimə
and içirəm». And içmə barədə məhkəmə
iclasının protokolunda qeydiyyat aparılır. 16 (on altı)
yaşına çatmamış şahid bunun əvəzinə
yalnız həqiqəti danışacağına və heç
nəyi gizlətməyəcəyinə şifahi vəd verir və
bu barədə məhkəmənin iclas protokolunda müvafiq qeydiyyat
aparılır.
328.5. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən şahidin təqsirləndirilən şəxsə, barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat aparılan hüquqi şəxsə və onun nümayəndəsinə, zərər çəkmiş
şəxsə, mülki iddiaçıya, mülki cavabdehə
və icraatda iştirak edən digər şəxslərə
münasibətini aydınlaşdırır və baxılan ittihamla
əlaqədar məlum olanlar barədə ifadə verməyi təklif
edir. Məhkəmə heç kəsə şahidin sərbəst
ifadəsini kəsməyə imkan vermir. [454]
328.6. Məhkəmə iclasına
cinayət prosesi tərəflərindən birinin vəsatəti
üzrə çağırılmış şahid aşağıdakı
ardıcıllıqla dindirilir:
328.6.1. vəsatət vermiş şəxs;
328.6.2. bu tərəfə aid olan
digər şəxslər;
328.6.3. əks tərəfə aid
olan şəxslər;
328.6.4. məhkəmə.
328.7. Məhkəmənin təşəbbüsü
ilə çağırılmış şahidi əvvəl
ittiham tərəfi, sonra müdafiə tərəfi, daha sonra isə
məhkəmə dindirir.
328.8. Cinayət təqibi ilə
bağlı olan bütün halların hərtərəfli, tam
və obyektiv tədqiq edilməsi üçün zərurət
olduqda cinayət prosesi tərəflərindən birinin vəsatəti
üzrə və ya məhkəmənin təşəbbüsü
ilə və yalnız onun əsaslandırılmış qərarı
əsasında 16 (on altı) yaşına çatmamış
şahidin məhkəmə iclasında təqsirləndirilən
şəxsin iştirakı olmadan dindirilməsinə yol verilə
bilər. Bütün hallarda 16 (on altı) yaşına çatmamış
şahidin ifadələri təqsirləndirilən şəxsə
elan edilir və ona öz müdafiəçisi vasitəsilə
həmin şahidə suallar vermək imkanı yaradılır.
Məhkəmə iclası zalına qayıtdıqdan sonra təqsirləndirilən
şəxs yetkinlik yaşına çatmamış şahidin
verdiyi məlumatlarla əlaqədar öz ifadələrini vermək
hüququna malikdir.
328.9. Cinayət prosesi tərəflərinin
vəsatəti əsasında və ya öz təşəbbüsü
ilə on altı yaşına çatmamış şahidin məhkəmənin
iclas zalında qalmasının məhkəmə tərəfindən
zəruri hesab edildiyi hallar istisna olmaqla, o, dindirildikdən sonra
məhkəmənin iclas zalını tərk etməlidir.
Maddə 329. Şahid ifadələrinin elan edilməsi
329.1. Şahid tərəfindən
məhkəməyədək icraat, davam edən məhkəmə
baxışı zamanı əvvəllər keçirilmiş
məhkəmə iclasında və ya cari məhkəmə iclasında
verilmiş ifadələrin şahidin məhkəmə iclasında
iştirakı olmadan elan edilməsinə, habelə həmin ifadələrin
audio yazısının səsləndirilməsinə video və
ya kino çəkilişinin göstərilməsinə yalnız
şahidin məhkəmə baxışına gəlməsini
istisna edən səbəblərə görə həmçinin
bu Məcəllənin 327.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş digər hallarda yol verilir. [455]
329.2. Şahid ifadələrinin
audio yazısının səsləndirilməsinə, video və
ya kino çəkilişinin göstərilməsinə yalnız
onun dindirilməsi protokolu və ya şahidin ifadələri yazılan
hissədə məhkəmə iclasının protokolu elan edildikdən
sonra yol verilir.
Maddə 330. Zərər çəkmiş şəxsin
dindirilməsi və ifadələrinin elan edilməsi[456]
330.1. Zərər çəkmiş
şəxs bu Məcəllənin 328-ci maddəsində şahidin
dindirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş qaydalar
üzrə dindirilir, habelə onun ifadələrinin elan edilməsinə
bu Məcəllənin 329-cu maddəsində göstərilən
qaydada yol verilir. [457]
330.2. Məhkəmə iclasında
zərər çəkmiş şəxs şahidlərin dindirilməsindən
və digər sübutların tədqiq edilməsindən əvvəl
dindirilir. Yalnız təqsirləndirilən şəxsin dindirilməsi
istisna təşkil edə bilər.
330.3. İttihamı müdafiə
edən zərər çəkmiş şəxsi əvvəl
ittiham tərəfi, sonra müdafiə tərəfi və daha
sonra məhkəmə dindirir.
330.4. Cinayət prosesinin tərəfləri
etiraz etmədiyi halda məhkəmə zərər çəkmiş
şəxsin vəsatəti əsasında ona dindirildikdən sonra
məhkəmənin iclas zalını tərk etməyə icazə
verə bilər.
330.5. Müstəsna hallarda həyatına
real təhdidlər olduqda zərər çəkmiş şəxsin
təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, ona təsir göstərilməsinin
qarşısının alınması məqsədilə zərər
çəkmiş şəxsin və ya dövlət ittihamçısının
vəsatəti üzrə, yaxud məhkəmənin təşəbbüsü
ilə və yalnız onun əsaslandırılmış qərarı
əsasında, həmin şəxsə məhkəmə iclasında
bilavasitə iştirak etmədən texniki vasitələrdən
istifadə olunmaqla ifadə vermək imkanı yaradıla bilər.[458]
330.6. Uşaqların dindirilməsi bu
Məcəllənin 123-2-ci və 228-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydada aparılır.[459]
Maddə 331. Məhkəmə baxışında ekspertiza
331.1. Məhkəməyədək
icraat zamanı ekspertizanın keçirildiyi halda, məhkəmə
istintaqının gedişində ekspertin məhkəməyədək
icraat mərhələsində verdiyi rəy tədqiq edilir.
331.2. Məhkəməyədək
icraat zamanı rəy vermiş ekspert aşağıdakı hüquqlara
malikdir:
331.2.1. məhkəmə baxışında
və ekspertizanın predmetinə aid olan sübutların tədqiq
edilməsində iştirak etmək;
331.2.2. təqsirləndirilən,
zərər çəkmiş şəxsin, şahidlərin dindirilməsində,
maddi sübutların müayinəsində və digər istintaq
hərəkətlərinin aparılmasında iştirak etmək.
331.3. Ekspertin rəyi tədqiq edildikdən
sonra məhkəmə cinayət prosesi tərəflərindən
hər birinin fikrini dinləməklə cinayət prosesi tərəflərinin
vəsatəti əsasında və ya öz təşəbbüsü
ilə təkrar və ya əlavə ekspertiza təyin etmək
hüququna malikdir.
331.4. Cinayət işi üzrə
ibtidai araşdırma zamanı ekspertiza təyin edilmədikdə
cinayət prosesinin tərəfləri məhkəmə baxışında
ekspertizanın təyin edilməsi haqqında vəsatət qaldıra
bilərlər.
331.5. Cinayət prosesinin tərəfi
özünün yazılı vəsatətində aşağıdakıları
göstərməlidir:
331.5.1. ekspertin rəy verəcəyi
sualları;
331.5.2. hansı halların araşdırılmalı
olduğunu;
331.5.3. kimin ekspert qismində cəlb
edilməsi məsələsinə dair təkliflərini.
331.6. Cinayət prosesinin hər bir
tərəfi aşağıdakı hüquqlara malikdir:
331.6.1. ekspertizanın təyin edilməsi
haqqında əks tərəfin vəsatəti ilə tanış
olmaq;
331.6.2. bu Məcəllənin 331.5-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş məsələlərə
dair öz fikrini bildirmək.
331.7. Bu Məcəllənin 140.0.1
— 140.0.4-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
halların müəyyən edilməsi üçün ibtidai
araşdırma zamanı ekspertiza keçirilməmişdirsə,
məhkəmə ekspertizanın aparılmasını təmin
etməlidir. Bu və digər hallarda ekspertiza təyin edildikdə,
məhkəmə iclasında sədrlik edən cinayət prosesinin
tərəflərinə ekspert qarşısında suallar qoymağı,
ekspertizanın aparılmasının kimə tapşırılması
və nəyin tədqiq edilməsi barədə öz mülahizələrini
bildirməyi təklif edir. Məhkəmə cinayət prosesinin
tərəflərinə aid olan şəxslərdən hər
hansı birinin vəsatəti üzrə tərəflərə
öz mülahizə və suallarını bildirmək üçün
imkan yaradılması məqsədi ilə məhkəmə iclasında
tənəffüs elan edir.
331.8. Cinayət prosesinin tərəfləri
ekspert tədqiqatının obyekti kimi əşya və sənədləri
təqdim etmək hüququna malikdirlər. Onları belə obyektlər
sırasından xaric edərək məhkəmə əsaslandırılmış
qərar çıxarmalıdır.
331.9. Məhkəmə baxışında
ekspertizanın aparılması qaydası haqqında yekun nəticə
məhkəmənin qərarında öz əksini tapır.
331.10. Ekspert təyin edilmiş şəxsə
ekspertizanın təyin edilməsi haqqında məhkəmə
qərarının surəti verilir və ona ekspertin hüquq və
vəzifələri izah edilir.
331.11. Tədqiqat üçün
zəruri olan halda məhkəmə cinayət prosesi tərəflərinin
fikrini dinlədikdən sonra məhkəmə iclasını təxirə
sala bilər.
331.12. Ekspertin rəyi yazılı
şəkildə məhkəməyə təqdim edilir və
sədrlik edənin göstərişi ilə məhkəmə
iclasında elan olunur.
Maddə 332. Ekspertin dindirilməsi
332.1. Məhkəmə iclasına
çağırılmış ekspert aşağıdakı
ardıcıllıqla dindirilir:
332.1.1. vəsatəti əsasında
ekspertizanın aparıldığı şəxs;
332.1.2. həmin tərəfə
aid olan digər şəxslər;
332.1.3. əks tərəfə aid
olan şəxslər;
332.1.4. məhkəmə.
332.2. Ekspertiza cinayət prosesinin
tərəflərin vəsatəti əsasında və ya məhkəmənin
təşəbbüsü ilə aparıldıqda, eksperti növbə
ilə ittiham tərəfi, müdafiə tərəfi və məhkəmə
dindirir.
Maddə 333. Maddi sübutlara baxış keçirilməsi
333.1. Məhkəmədə olan
maddi sübutlara, məhkəmə iclasında cinayət prosesi
tərəflərinin təqdim etdiyi və məhkəmənin
maddi sübut kimi qəbul etdiyi əşyalara növbə ilə
ittiham, müdafiə tərəfləri və məhkəmə
tərəfindən baxış keçirilir. Maddi sübut kimi
qəbul edilmiş əşyanı cinayət prosesinin tərəflərindən
biri təqdim etdikdə, həmin tərəf onu birinci baxışdan
keçirir. Baxış keçirilən zaman maddi sübutlar
məhkəmə iclasında sədrlik edən tərəfindən
şahidə, ekspertə və mütəxəssisə təqdim
edilə bilər. Elan edilmiş ittihamın məhkəmədə
hərtərəfli, tam və obyektiv tədqiq edilməsi üçün
həmin şəxslər məhkəmənin diqqətini maddi
sübuta baxış keçirilərkən aşkar edilmiş,
əhəmiyyətli olan bütün hallara yönəltməlidir.
333.2. Məhkəmə iclasına
təqdim edilə bilməyən maddi sübutlara baxış keçirilməsi
bu Məcəllənin 333.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydalara riayət edilməklə aparılır.
Maddə 334. Sənədlərin elan edilməsi
Məhkəməyədək icraatın
materiallarına əlavə edilmiş, cinayət prosesi tərəflərinin
məhkəməyə təqdim etdikləri və ya məhkəmənin
təşəbbüsü ilə tələb edilmiş sənədlərdə
elan edilmiş ittihamın məhkəmə baxışı zamanı
hərtərəfli, tam və obyektiv tədqiq edilməsi üçün
əhəmiyyətli olan hallar əks və ya təsdiq edildikdə,
həmin sənədlər məhkəmə iclasında elan edilir.
Maddə 335. Yerin və binanın baxışı
335.1. Məhkəmə cinayət
prosesi tərəflərinin fikrini dinlədikdən sonra aşağıdakı
hallarda məhkəmə baxışı zamanı yerin və
ya binanın baxışını aparır:
335.1.1. məhkəməyədək
icraat zamanı yerin və binanın baxış protokolunun elan
edilməsi ilə kifayətlənməyi qeyri-mümkün hesab
etdikdə;
335.1.2. yerin və ya binanın baxışı
əvvəllər aparılmadıqda.
335.2. Yerin və binanın baxışı
növbə ilə ittiham tərəfi, müdafiə tərəfi
və məhkəmə tərəfindən aparılır.
335.3. Zərurət olduqda yerin və
binanın baxışı şahidlərin, ekspertin və mütəxəssisin
iştirakı ilə aparılır.
335.4. Cinayət təqibi ilə
bağlı olan halları nəzərə almaqla və cinayət
prosesi tərəflərinin razılığı ilə məhkəmə
yerin və binanın baxışının aparılmasını
baxılmalı olan obyektlərin yerləşdiyi yer üzrə
birinci instansiya məhkəməsinə tapşırmaq hüququna
malikdir. Belə halda baxış hal şahidlərinin iştirakı
ilə aparılır, bu Məcəllənin 236.6.1—236.6.7-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş tələblərə uyğun olaraq
tərtib edilmiş protokol isə məhkəmə iclasında
elan edilir.
Maddə 336. Tanınma üçün təqdim etmə,
istintaq eksperimentinin aparılması, tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsi
336.1. Məhkəmə baxışı
zamanı tanınma üçün təqdimetmə, istintaq eksperimenti,
tədqiqat üçün nümunələrin götürülməsi
cinayət prosesi tərəflərinin iştirakı ilə bu
Məcəllədə müvafiq istintaq hərəkətlərinin
məhkəməyədək icraatı üçün nəzərdə
tutulmuş qaydalara riayət etməklə həyata keçirilir.
336.2. Bu Məcəllənin müddəaları
ilə nəzərdə tutulmuş hallarda tanınma üçün
təqdim etmə, istintaq eksperimentinin aparılması, tədqiqat
üçün nümunələrin götürülməsi
qapalı məhkəmə iclasında aparıla bilər.
336.3. Məhkəmə baxışı
qaydalarına riayət etməklə tanınma üçün
təqdim etməni, istintaq eksperimentinin aparılmasını, tədqiqat
üçün nümunələrin götürülməsini
həyata keçirmək mümkün olmadıqda, məhkəmə
cinayət prosesi tərəflərinin razılığı ilə
göstərilən hərəkətlərin müəyyən
müddətdə həyata keçirilməsini məhkəməyədək
icraat zamanı ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora tapşıra bilər. Zəruri
hallarda göstərilən hərəkətlərin həyata
keçirilməsi müddətində məhkəmə baxışında
tənəffüs elan edilə bilər.
336.4. Tərtib edilən tanınma
üçün təqdim etmə protokolu, istintaq eksperimentinin
protokolu, ekspert tədqiqatı üçün nümunələrin
götürülməsi protokolu məhkəmə iclasında
elan edilir.
Maddə 337. Sübutların tədqiqatının məhdudlaşdırılması
337.1. Dövlət ittihamçısı
ittihamın təsdiqi üçün tədqiq edilmiş sübutların
kifayət olmasını hesab etdikdə məhkəmə istintaqının
ittiham tərəfindən təqdim olunmuş sübutların
tədqiqinin baxılmış sübutlarla məhdudlaşdırılması
barədə vəsatət qaldıra bilər. Məhkəmə
cinayət prosesi tərəflərinin hər birini dinləyərək
aşağıdakı hərəkətləri yerinə yetirmək
hüququna malikdir: [460]
337.1.1. həmin vəsatəti təmin
etmək;
337.1.2. tədqiq edilməmiş
sübutların irəli sürülmüş ittihamın məhkəmədə
hərtərəfli, tam və obyektiv araşdırılması
üçün mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu
hesab etdikdə, vəsatəti rədd etmək.
337.2. Müdafiə tərəfi
cinayət işini başlamış şəxs tərəfindən
cinayət işinin materiallarına əlavə edilmiş və
ya təqsirləndirilən şəxsin, onun müdafiəçisinin,
qanuni nümayəndəsinin, habelə mülki cavabdehin və
ya onun nümayəndəsinin vəsatəti əsasında məhkəməyə
təqdim edilmiş, lakin məhkəmədə hələ ki
baxılmamış sübutların tədqiq edilməsindən
imtina etmək hüququna malikdir. Belə imtina hər bir halda məhkəmə
tərəfindən qəbul olunmalıdır.
Maddə 338. Məhkəmə istintaqının qurtarması
338.1. Məhkəmə baxışına
təqdim edilmiş bütün sübutlar məhkəmə iclasında
tədqiq edildikdən sonra məhkəmə iclasında sədrlik
edən cinayət prosesinin tərəfləri barəsində aşağıdakı
hərəkətləri yerinə yetirir:
338.1.1. məhkəmənin məhkəmə
çıxışlarına keçmək üçün
hazır olduğunu onlara bildirir;
338.1.2. onlara məhkəmənin
hökm çıxardıqda yalnız məhkəmə istintaqı
zamanı baxılmış sübutlara istinad edəcəyi barədə
xəbərdarlıq edir;
338.1.3. onların məhkəmə
istintaqının tamamlanması üçün hansı sübutların
baxılması və həmin sübutların işin məhz
hansı hallarının müəyyən edilməsi üçün
zəruriliyi barədə vəsatətlərinin olub-olmamasını
aydınlaşdırır.
338.2. Məhkəmə istintaqının
tamamlanması barədə vəsatəti həll edərək
məhkəmə cinayət təqibi ilə bağlı mühüm
əhəmiyyətə malik olan halların hərtərəfli,
tam və obyektiv araşdırılması tələbini rəhbər
tutur.
338.3. Məhkəmə istintaqının
tamamlanması barədə vəsatət məhkəmənin əsaslandırılmış
qərarı ilə təmin edildikdə, məhkəmə iclasında
sədrlik edən məhkəmə istintaqının qurtardığını
elan edir. Vəsatət təmin edilmədikdə məhkəmə
istintaqı davam edir.
XLIV fəsil
Məhkəmə
çıxışları və təqsirləndirilən şəxsin
son sözü
Maddə 339. Məhkəmə çıxışlarının
başlanması
339.1. Məhkəmə istintaqı
qurtardıqdan sonra məhkəmə iclasında sədrlik edən
məhkəmə çıxışlarına başladığını
elan edir.
339.2. Məhkəmə çıxışlarında
iştirak edən şəxslərdən hər hansı biri məhkəmə
çıxışlarına hazırlaşmaq üçün
vaxt verilməsi haqqında vəsatət qaldırdıqda, məhkəmə
iclasında sədrlik edən müddətini göstərməklə
məhkəmə iclasında tənəffüs elan edir.
Maddə 340. Tərəflərin çıxışları
340.1. Məhkəmə çıxışları
dövlət ittihamçısı, zərər çəkmiş
şəxs (xüsusi ittihamçı) və ya onun nümayəndəsi,
mülki iddiaçı və ya onun nümayəndəsi, təqsirləndirilən
şəxs (yalnız müdafiəçi işdə iştirak
etmədiyi halda) və ya onun müdafiəçisi, mülki cavabdeh
və ya onun nümayəndəsi tərəfindən növbə
ilə söylənilən nitqlərdən ibarətdir.
340.2. İşdə bir neçə
zərər çəkmiş şəxs (xüsusi ittihamçı),
mülki iddiaçı, təqsirləndirilən şəxs,
mülki cavabdeh iştirak etdikdə, məhkəmə iclasında
sədrlik edən öz çıxışlarının ardıcıllığını
müəyyən etmək üçün onlara vaxt verir. Zərurət
olduqda bu məqsədlə məhkəmə iclasında fasilə
elan edilə bilər. Göstərilən şəxslər öz
çıxışlarının ardıcıllığı
barədə razılığa gəlmədikdə, məhkəmə
onların fikrini dinləyərək müvafiq qərar qəbul
edir. [461]
340.2-1. Dövlət ittihamı bir
neçə dövlət ittihamçısı tərəfindən
müdafiə edildikdə məhkəmə çıxışı
onların öz razılığına əsasən müəyyən
edilən dövlət ittihamçısı tərəfindən
səsləndirilir. İşdə təqsirləndirilən şəxsin
bir neçə müdafiəçisi, zərər çəkmiş
şəxsin (xüsusi ittihamçının), mülki iddiaçının
və ya mülki cavabdehin bir neçə nümayəndəsi
olduqda məhkəmə çıxışını müdafiə
və ya təmsil olunan şəxsin müəyyən etdiyi müdafiəçi
və ya nümayəndə səsləndirir. Göstərilən
hallarda müvafiq məhkəmə çıxışından
sonra məhkəmə iclasında fasilə elan edilmədən
digər dövlət ittihamçısı, müdafiəçi
və ya nümayəndə məhkəmə çıxışına
əlavələr səsləndirə bilər.[462]
340.3. Cinayət prosesinin tərəfləri
öz çıxışlarında məhkəmə istintaqı
zamanı tədqiq edilməmiş sübutlara istinad edə bilməzlər.
Özünün gəldiyi nəticənin əsaslandırılması
üçün yeni sübutlardan istifadə etmək zərurəti
yarandıqda cinayət prosesinin tərəfi hansı halların
və hansı sübutlar əsasında əlavə tədqiqat
tələb edildiyini göstərməklə məhkəmə
istintaqının təzələnməsi barədə vəsatət
qaldırır. Məhkəmə cinayət prosesinin digər tərəfinin
fikrini dinləyərək vəsatətin təmin və ya rədd
edilməsi barədə qərar qəbul edir.
340.4. Məhkəmə, məhkəmə
çıxışlarını müəyyən vaxtla məhdudlaşdıra
bilməz, lakin məhkəmə çıxışlarında
iştirak edən şəxslər məhkəmədə baxılan
ittihama aid olmayan hallara toxunduqda, məhkəmə iclasında sədrlik
edən onların çıxışlarını dayandırmaq
hüququna malikdir.
Maddə 341. Replikalar
Məhkəmə baxışının
bütün iştirakçılarının məhkəmə
çıxışları səsləndikdən sonra dövlət
ittihamçısı, zərər çəkmiş şəxs
(xüsusi ittihamçı), təqsirləndirilən şəxs
və onun müdafiəçisi cinayət prosesi tərəfləri
nümayəndələrinin çıxışlarında deyilənlərə
dair qısa etiraz və qeydlərlə bir dəfə də çıxış
etmək hüququna malikdirlər.
Maddə 342. Təqsirləndirilən şəxsin son sözü
342.1. Məhkəmə çıxışları
və replikalar qurtardıqdan sonra təqsirləndirilən şəxsə
son söz verilir. Təqsirləndirilən şəxs son sözünü
söyləyərkən ona suallar verilməsinə yol verilmir.
342.2. Məhkəmə təqsirləndirilən
şəxsin son sözünün müddətini müəyyən
edə bilməz. Təqsirləndirilən şəxs məhkəmədə
baxılan ittihama açıq surətdə aid olmayan hallara toxunduqda,
məhkəmə iclasında sədrlik edən onun sözünü
kəsmək hüququna malikdir.
342.3. Təqsirləndirilən şəxs
son sözündə elan edilmiş ittihamın məhkəmədə
hərtərəfli, tam və obyektiv baxılması üçün
mühüm əhəmiyyətə malik olan yeni halları barədə
məlumat verdikdə, məhkəmə, məhkəmə istintaqını
təzələyir.
Maddə 343. İttihamın mahiyyəti üzrə cinayət
prosesi tərəflərinin təklifləri
343.1. Təqsirləndirilən şəxsin
son sözü qurtardıqdan sonra, məhkəmə müşavirə
otağına gedənədək cinayət prosesinin tərəfləri
məhkəmə baxışının nəticələri əsasında
yekun məhkəmə qərarının layihəsinin variantını
məhkəməyə təqdim edə bilərlər.
343.2. Cinayət prosesi tərəflərindən
biri yekun məhkəmə qərarının layihəsi barədə
təklif verdikdə, o, həmin layihəni cinayət prosesinin digər
tərəfinə də verməlidir.
XLV fəsil
Yekun məhkəmə
qərarının çıxarılması
Maddə 344. Məhkəmənin müşavirə otağına
getməsi
344.0. Məhkəmə çıxışları
qurtardıqdan, təqsirləndirilən şəxsin son sözü
dinlənildikdən, cinayət prosesinin tərəflərinə
yekun məhkəmə qərarının layihəsinə dair
öz təkliflərini vermək üçün imkan yaradıldıqdan
sonra aşağıdakı hərəkətlər yerinə yetirilir:
344.0.1. məhkəmə iclasında
sədrlik edən məhkəmə baxışının başa
çatdığını elan edir;
344.0.2. məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair yekun məhkəmə qərarının
çıxarılması üçün məhkəmə müşavirə
otağına gedir.
Maddə 345. Hakimlərin müşavirəsinin gizliliyi
345.1. Məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair yekun məhkəmə qərarının
çıxarılması ilə bağlı məsələlər
müşavirə otağında məhkəmə tərəfindən
müzakirə edilir (hakim tərəfindən baxılır).
345.2. Müşavirə otağında
yalnız müvafiq olaraq cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayətin məhkəmə baxışı
zamanı məhkəmə tərkibinə daxil olan hakimləri
ola bilərlər. Yekun məhkəmə qərarının məhkəmə
tərəfindən müzakirə edilməsi (hakim tərəfindən
baxılması) və çıxarılması zamanı müşavirə
otağında digər şəxslərin olması qəti qadağandır.
345.3. Aşağıdakı hallarda
hakimlər müşavirə otağında olmalarına fasilə
verə bilərlər:
345.3.1. nahar etmək zərurəti
olduqda;
345.3.2. iş günü başa
çatdıqda;
345.3.3. istirahət, səsvermə,
iş günü hesab edilməyən bayram günləri və
ümumxalq hüzn günündə. [463]
345.4. Hakimlər müşavirə
zamanı məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair yekun məhkəmə qərarı müzakirə edilərkən
və çıxarılarkən söylənilən mülahizələri
yaya bilməzlər.
Maddə 346. Məhkəmə tərəfindən müşavirə
otağında müzakirə edilən məsələlər
346.1. Məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair müşavirə otağında
aşağıdakı məsələlər göstərilən
ardıcıllıqla məhkəmə tərəfindən müzakirə
edilməlidir (hakim tərəfindən baxılmalıdır):
346.1.1. cinayət hadisəsinin olmasının
sübuta yetirilib-yetirilmədiyi;
346.1.2. təqsirləndirilən
şəxsin törətdiyi əməldə cinayət tərkibinin
olmasının sübuta yetirilib-yetirilmədiyi;
346.1.3. təqsirləndirilən
şəxsin cinayətin törədilməsində aidiyyətinin
sübuta yetirilib-yetirilmədiyi;
346.1.4. cinayətin törədilməsində
təqsirləndirilən şəxsin təqsirliliyinin sübuta
yetirilib-yetirilmədiyi;
346.1.5. təqsirləndirilən
şəxsin əməlinin cinayət qanununun müvafiq maddəsi
əsasında ona ittihamın elan edildiyi cinayətin əlamətlərinə
uyğun olub-olmadığı;
346.1.6. əməlin cinayət olmasını
aradan qaldıran halların olub-olmadığı;
346.1.7. təqsirləndirilən
şəxsin məsuliyyətini ağırlaşdıran və
ya yüngülləşdirən halların olub-olmadığı;
346.1.8. cinayət məsuliyyətindən
azad etmə üçün əsasların olub-olmadığı;
346.1.9. törətdiyi əmələ
görə təqsirləndirilən şəxsin cəzalanmalı
olub-olmadığı;
346.1.10. təqsirləndirilən
şəxsə residivə görə cəzanın təyin edilməsi
üçün əsasların olub-olmadığı;
346.1.11. təqsirləndirilən
şəxsə məhz hansı cəzanın (o cümlədən
cinayətlərin residivi, cinayətlərin məcmusu, hökmlərin
məcmusu, cəzaların birləşdirilməsi, cəza müddətlərinin
hesablanması, cəzanın əvəz edilməsi, güzəşt
edilməsi, həmin cinayətə görə nəzərdə
tutulmuş cəzadan daha yüngül cəzanın təyin edilməsi
haqqında andlı iclasçıların verdikti, şərti
məhkum etmənin tətbiq edilməsi imkanı nəzərə
alınmaqla təyin edilməli olduğu;[464]
346.1.12. təqsirləndirilən
şəxsə təyin edilmiş cəzanın çəkilməli
olub-olmadığı;
346.1.13. təqsirləndirilən
şəxsə azadlıqdan məhrum etmə növündə
cəza təyin edildikdə, hansı cəzaçəkmə
və ya tərbiyə müəssisəsinin müəyyən
edilməli olduğu;
346.1.14. cinayətin törədilməsində
təqsirli hesab edilmiş təqsirləndirilən şəxs
barəsində əlavə cəzaların və məhz hansı
cəzanın təyin edilməsinin zəruri olub-olmadığı;
346.1.15. yetkinlik yaşına çatmamış
təqsirləndirilən şəxs barəsində tərbiyəvi
xarakterli məcburi tədbirlərin və məhz hansı tədbirlərin
tətbiq edilməsinin mümkün olub-olmadığı;
346.1.16. təqsirləndirilən
şəxs barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
və məhz hansı tədbirlərin tətbiq edilməsinin
mümkün olub-olmadığı;
346.1.17. mülki iddianın kimin
mənafeyinə və hansı məbləğdə təmin
edilməli olub-olmadığı;
346.1.18. cinayət nəticəsində
vurulmuş maddi zərərin və ya mümkün ola biləcək
xüsusi müsadirənin təmin edilməsi məqsədi ilə
əmlak üzərinə qoyulmuş həbsin ləğv edilməli
olub-olmadığı;
346.1.19. maddi sübutlar məsələsinin
necə həll edilməli olduğu; hansı əmlakın xüsusi müsadirə edilməli
olduğu; [465]
346.1.20. qətimkan tədbirinin ləğv
edilməli, dəyişdirilməli və seçilməli (məhz
hansı tədbirin) olub-olmadığı, o cümlədən
girov haqqında məsələnin necə həll ediləcəyi;
346.1.21. məhkəmə xərclərinin
kimin üzərinə və hansı məbləğdə qoyulmalı
olduğu;
346.1.22. cəzanın çəkilmə
müddətinin hansı tarixdən başlanılması;
346.1.23. xüsusi qərarın çıxarılması
üçün əsasların olub-olmadığı, belə
əsaslar olduqda kimin barəsində və hansı məzmunda
çıxarılacağı.
346.2. Təqsirləndirilən şəxsin
cinayət törədildiyi zaman və ya cinayət törədildikdən
sonra öz hərəkətlərinə hesabat vermək və
ya onları idarə etmək qabiliyyəti barədə məsələ
məhkəməyədək icraat və ya baxış zamanı
qalxdıqda və bununla əlaqədar məhkəmə-psixiatriya
ekspertizası təyin edilməli olduqda, təqsirləndirilən
şəxsin anlaqlılığı barədə məsələ
bir daha məhkəmə tərəfindən müzakirə edilməlidir.
Maddə 347. Məhkəmənin yekun qərarının
çıxarılması qaydası
347.1. Məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair yekun qərar (hökm və ya digər
qərar) yalnız bu Məcəllənin 346.1-ci maddəsində
göstərilən məsələlər və onların hüququn tətbiqi üzrə
vahid məhkəmə təcrübəsinə uyğunluğu hakimlər tərəfindən
müzakirə edildikdən (hakim tərəfindən baxıldıqdan)
sonra müşavirə otağında çıxarılır. [466]
347.2. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən bütün məsələləri hakimlərin
müzakirəsinə bu Məcəllənin 346.1-ci maddəsində
göstərilən ardıcıllıqla çıxarır (hakim
isə baxır).
347.3. Müzakirə edilən hər
bir məsələ üzrə qəti qərar qəbul edilir.
Onun qəbul edilməsi üçün hər bir hakim təsdiqedici
və ya inkaredici cavab verməlidir. Səsvermədə iştirak
edən hakimlərdən heç biri bitərəf qalmamalıdır.
Bütün hallarda məhkəmə iclasında sədrlik edən
axırda səs verir.
347.4. Bütün məsələlər
sadə səs çoxluğu ilə həll edilir. Ömürlük
azadlıqdan məhrum etmənin tətbiqi barədə qərar
hakimlər tərəfindən yalnız yekdilliklə qəbul
edilə bilər.
347.5. Müşavirə otağında
müzakirə edilən məsələlərdən hər biri
üzrə məhkəmə iclasında sədrlik edən tərəfindən
təklif olunan qərar birinci səsə qoyulur. Hakimlərdən
biri təqsirləndirilən şəxsə bəraət verilməsinin
lehinə səs verdikdə, digər iki hakimin isə həmin cinayətin
tövsifi və cəza tədbirinə dair qərarları üst-üstə
düşmədikdə, bəraət verilməsini təklif etmiş
hakimin səsi həmin məsələlər üzrə təqsirləndirilən
şəxs üçün ən əlverişli qərarı
təklif etmiş hakimin səsinə əlavə edilir.
347.6. Qərarın qəbul edilməsi
zamanı xüsusi rəy vermiş hakim həmin rəyi məhkəmənin
yekun qərarının elan edildiyi vaxtdan 3 (üç) günədək
müddətdə yazılı şəkildə bildirmək hüququna
malikdir. Xüsusi rəy məhkəmə iclasında sədrlik
edənə təqdim edilir və yalnız apellyasiya və kassasiya
instansiyası məhkəməsində icraat zamanı açıla
bilən möhürlənmiş zərfdə onun tərəfindən
məhkəmə icraatının materiallarına əlavə
edilir.
347.7. Bu Məcəllənin 347.1
— 347.6-cı maddələrinin tələblərinin yerinə yetirilməsi
barədə məhkəmə iclasında sədrlik edən protokol
tərtib edir və bu protokolda hakimlərin soyadları qeyd edilməklə
məhkəmə tərəfindən müşavirə otağında
müzakirə edilmiş məsələlər və məsələlərdən
hər birinin həll edilməsi zamanı hakimlər tərəfindən
verilmiş səslərin sayı göstərilməlidir. Həmin
protokol yalnız apellyasiya və kassasiya instansiyası məhkəməsində
icraat zamanı açıla bilən möhürlənmiş
zərfdə məhkəmə icraatının materiallarına
əlavə edilir. Müşavirə protokolu və hakimin xüsusi rəyi
elektron formada kodlaşdırılmaqla “Elektron məhkəmə”
informasiya sistemində yerləşdirilir. [467]
Maddə 348. Bəzi məsələlər üzrə
məhkəmənin yekun qərarların qəbul edilməsi xüsusiyyətləri
348.1. Məhkəmə baxışının
nəticələri əsasında məhkəmə ilk dəfə
böyük ictimai təhlükə törətməyən və
ya az ağır cinayəti törətmiş 18 yaşınadək
olan şəxsi cinayət məsuliyyətinə cəlb etmədən
islah edilməsinin mümkün olduğu qənaətinə gəldikdə,
cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş tərbiyəvi
xarakterli məcburi tədbirlərdən birinin tətbiq edilməsi
barədə qərar çıxara bilər.
348.2. Aşağıdakı hallarda
məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair məhkəmə cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş tibbi xarakterli məcburi tədbirlərdən birinin
tətbiq edilməsi barədə qərar çıxarır:
348.2.1. əməlin törədilməsi
zamanı təqsirləndirilən şəxs anlaqsız vəziyyətdə
olduqda;
348.2.2. cinayət törətdikdən
sonra təqsirləndirilən şəxs cinayət cəzasının
təyin edilməsini və ya icrasını istisna edən psixi
xəstəliyə tutulduqda;
348.2.3. təqsirləndirilən
şəxs cinayət törətdikdə və onun anlaqsız
olduğunu istisna etməyən psixi pozuntu vəziyyətində
olduqda;
348.2.4. təqsirləndirilən
şəxs cinayət törətdikdə və onun alkoqolizmdən
və ya narkomaniyadan müalicəyə ehtiyacı olduqda.
348.3. Bəraət hökmü çıxararkən
məhkəmə bəraət almış şəxsə cinayət
təqibi orqanlarının qanunsuz hərəkətləri nəticəsində
vurulmuş ziyanın ödənilməsi məsələsinə
dair qərar qəbul edir.
348.4. Hər hansı şəxs
bir neçə cinayətin törədilməsində ittiham edildikdə,
məhkəmə bu Məcəllənin 346.1.1—346.1.12, 346.1.14 —
346.1.16-cı maddələrində göstərilmiş məsələləri
cinayətlərdən hər biri üzrə ayrılıqda həll
edir.
348.5. Cinayətin törədilməsində
bir neçə təqsirləndirilən şəxs ittiham edildikdə,
bu Məcəllənin 346.1-ci maddəsində göstərilən
bütün məsələlər təqsirləndirilən şəxslərdən
hər birinin barəsində həll edilir. [468]
348.6. Şərti məhkum etməni
tətbiq edərkən məhkəmə aşağıdakı
məsələləri həll etməlidir:
348.6.1. şərti məhkum etmənin
hansı sınaq müddətinə və şərti məhkum
edilmiş şəxs üçün hansı konkret vəzifələrlə
müəyyən edildiyini;
348.6.2. şərti məhkum edilmiş
şəxs üzərində nəzarətin kimə həvalə
edildiyini.
Maddə 349. Məhkəmənin hökmünə dair
irəli sürülən ümumi tələblər
349.1. Məhkəmənin hökmü
Azərbaycan Respublikasının adından çıxarılır.
349.2. Məhkəmənin hökmü
ittihamedici, yaxud bəraətverici ola bilər.
349.3. Məhkəmənin hökmü
qanuni və əsaslı olmalıdır.
349.4. Məhkəmənin hökmü
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının, bu Məcəllənin,
Azərbaycan Respublikasının cinayət və digər qanunlarının
tələblərinə riayət edilməklə çıxarıldıqda
qanuni hesab edilir.
349.5. Aşağıdakı hallarda
məhkəmənin hökmü əsaslı hesab edilir:
349.5.1. məhkəmənin gəldiyi
nəticələr yalnız məhkəmə istintaqında tədqiq
edilmiş sübutlara əsaslandıqda;
349.5.2. bu sübutlar ittihamın
qiymətləndirilməsi üçün kifayət etdikdə;
349.5.3. məhkəmənin müəyyən
etdiyi hallar onun tədqiq etdiyi sübutlara uyğun gəldikdə.
Maddə 350. Məhkəmənin bəraət hökmü
350.1. Məhkəmənin bəraət
hökmü təqsirləndirilən şəxsin cinayət məsuliyyətinə
cəlb edildiyi və məhkəməyə verildiyi ittiham üzrə
cinayətin törədilməsində onun təqsirli olmaması
haqqında məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair yekun məhkəmə qərarını əks etdirir.
350.2. Bu Məcəllənin 42.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallardan biri olduqda,
aparılmış məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair məhkəmə bəraət hökmü çıxarmalıdır.
350.3. Məhkəmənin bəraət
hökmünə bəraət almış şəxsin təqsirsizliyini
şübhə altına qoyan ifadələrin daxil edilməsi
yolverilməzdir.
350.4. Bəraət hökmü çıxarılarkən
cinayəti törətmiş şəxs müəyyən edilməmiş
qaldıqda, hökm qanuni qüvvəyə mindikdən sonra bu Məcəllənin
müddəaları ilə nəzərdə tutulmuş qaydada
həmin şəxsin cinayət təqibi məsələsinin
həll edilməsi üçün məhkəmə baxılmış
cinayət işi üzrə materialları və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarını ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərir. [469]
Maddə 351. Məhkəmənin ittiham hökmü
351.1. Məhkəmənin ittiham
hökmü təqsirləndirilən şəxsin cinayətin
törədilməsində təqsirli bilinməsi və onun barəsində
cəza tədbirinin tətbiq edilməsi (cinayət qanunu ilə
bilavasitə nəzərdə tutulduğu hallarda onun barəsində
cəzanın tətbiq edilməməsi və ya cəzadan azad
edilməsi) barədə məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair yekun məhkəmə qərarını
əks etdirir.
351.2. Məhkəmənin ittiham
hökmü ehtimallara əsaslana bilməz və yalnız məhkəmə
baxışı zamanı təqsirləndirilən şəxsin
təqsiri sübuta yetirildiyi halda çıxarılır.
351.3. Məhkəmə bu Məcəllənin
346.1.1—346.1.6-cı maddələrində göstərilən məsələlərə
təsdiqedici cavab verdikdə, təqsirləndirilən şəxsin
cinayətin törədilməsində təqsiri aşağıdakılar
nəzərə alınmaqla sübuta yetirilmiş hesab edilə
bilər:
351.3.1. təqsirsizlik prezumpsiyasını
rəhbər tutaraq;
351.3.2. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş qaydalar daxilində məhkəmə
baxışında ittihamın baxılması nəticələrinə
əsaslanaraq;
351.3.3. məhkəmə istintaqında
tədqiq edilmiş mötəbər və mümkün sübutlara
əsaslanaraq;
351.3.4. təqsirləndirilən
şəxsin təqsirliliyinə dair aradan qaldırıla bilməyən
şübhələri onun xeyrinə şərh edərək.
Maddə 352. Məhkəmə hökmünün tərtib
edilməsi
352.1. Bütün zəruri məsələləri
həll etdikdən sonra məhkəmə hökmün tərtib
edilməsinə başlayır.
352.2. Məhkəmənin hökmü
məhkəmə baxışının aparıldığı
dildə, aydın, anlaşılan ifadələrlə tərtib
edilməlidir.
352.3. Məhkəmənin hökmü
giriş, təsviri-əsaslandırıcı və nəticəvi
hissələrdən ibarətdir.
352.4. Məhkəmənin hökmü
hakimlərdən biri tərəfindən əllə yazılmalı
və ya çap makinasında, yaxud kompüterdə hazırlanmalıdır.
352.5. Məhkəmə hökmünün
hər səhifəsi onun lehinə səs vermiş hakimlər
tərəfindən imzalanmalıdır. Bu hökmlə razılaşmayan
hakim hər səhifəsi özü tərəfindən imzalanmış
yazılı xüsusi rəyini möhürlənmiş zərfdə
məhkəmə icraatının materiallarına əlavə
edir.
352.6. Məhkəmənin hökmünə
düzəlişlər hökm elan olunanadək müşavirə
otağında edilməli və onun lehinə səs vermiş hakimlərin
imzaları ilə təsdiq olunmalıdır.
Maddə 353. Məhkəmə hökmünün məzmunu
353.1. Məhkəmə hökmünün
giriş hissəsində aşağıdakılar göstərilməlidir:
353.1.1. məhkəmə hökmünün
Azərbaycan Respublikasının adından çıxarıldığı;
353.1.2. hökmün çıxarıldığı
tarix, vaxt və yer;
353.1.3. hökmü çıxarmış
məhkəmənin adı;
353.1.4. məhkəmənin tərkibi
(hakimlərdən hər birinin soyadı, adı və atasının
adı);
353.1.5. məhkəmə iclasının
katibi (soyadı, adı və atasının adı);
353.1.6. dövlət ittihamçısı
(soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi);
353.1.7. xüsusi ittihamçı
(soyadı, adı və atasının adı);
353.1.8. müdafiəçi (soyadı,
adı, atasının adı, daxil olduğu vəkillər kollegiyasının
qurumu);
353.1.9. zərər çəkmiş
şəxs, mülki iddiaçı, mülki cavabdeh və onların
nümayəndələri (hər birinin soyadı, adı və
atasının adı);
353.1.10. təqsirləndirilən
şəxs (soyadı, adı, atasının adı, doğulduğu
il, ay, gün və yer, ailə vəziyyəti, vətəndaşlığı,
iş yeri, məşğuliyyəti, təhsili və onun şəxsiyyəti
barədə digər məlumatlar);
353.1.11. təqsirləndirilən
şəxsin məhkəməyə verildiyi cinayəti nəzərdə
tutan cinayət qanununun maddəsi.
353.2. Məhkəmənin ittiham
hökmünün təsviri-əsaslandırıcı hissəsində
aşağıdakılar göstərilməlidir:
353.2.1. cinayətin törədilməsi
yeri, vaxtı, üsulu, təqsirin xarakteri, törədilmə
motivləri və nəticələri göstərilməklə
məhkəmə tərəfindən sübuta yetirilmiş hesab
edilən cinayət əməlinin təsviri;
353.2.2. məhkəmənin nəticəyə
gəlməsi üçün əsaslandığı sübutlar
və onun tərəfindən digər sübutların rədd
edilməsinin motivləri;
353.2.3. təqsirli şəxsin məsuliyyətini
ağırlaşdıran və ya yüngülləşdirən
hallar;
353.2.4. ittihamın bir hissəsi
əsassız hesab edildikdə, bunun əsasları;
353.2.5. təqsirli şəxsin hərəkətlərinin
tövsifi məhkəmə tərəfindən dəyişdirildikdə
bunun motivləri;
353.2.6. qərarların qəbul
edilməsində məhkəmənin istina etdiyi qanunların normaları;
353.2.7. bu Məcəllənin 346.1.11—346.1.14-cü
maddələrində nəzərdə tutulmuş məsələlərin
həlli zamanı məhkəmənin gəldiyi nəticələrin
motivləri;
353.2.8. əlavə cəza növünün
təyin edilməsi haqqında qərarın motivləri;
353.2.9. mülki iddia və məhkəmə
xərclərinin ödənilməsi barədə qərarın
motivləri.
353.3. Məhkəmənin bəraət
hökmünün təsviri-əsaslandırıcı hissəsində
aşağıdakılar göstərilməlidir:
353.3.1. təqsirləndirilən
şəxsin məhkəməyə verildiyi ittihamın mahiyyəti;
353.3.2. məhkəmə baxışı
zamanı məhkəmə tərəfindən müəyyən
edilmiş hallar;
353.3.3. məhkəmənin nəticəyə
gəlməsi üçün əsaslandığı sübutlar
və ittihamın əsaslandırılması üçün
göstərilmiş sübutların onun tərəfindən rədd
edilməsinin motivləri göstərilməklə təqsirləndirilən
şəxsə bəraət verilməsi əsasları;
353.3.4. bəraət almış
şəxsə cinayət təqibi orqanlarının qanunsuz hərəkətləri
nəticəsində vurulmuş ziyanın, məhkəmə xərclərinin
ödənilməsi məsələsi və mülki iddia üzrə
qərarın motivləri.
353.4. Məhkəmənin ittiham
hökmünün nəticəvi hissəsində aşağıdakılar
göstərilməlidir:
353.4.1. təqsirləndirilən
şəxsin soyadı, adı, atasının adı və onun
cinayət qanununun konkret maddəsi ilə nəzərdə tutulmuş
cinayətin törədilməsində təqsirli bilinməsi;
353.4.2. təqsirləndirilən
şəxsə sübuta yetirilmiş hesab edilən hər bir
cinayətə görə təyin edilmiş cəzanın növü
və həddi;
353.4.3. çəkilməli olan
yekun cəza tədbiri;
353.4.4. azadlıqdan məhrum etmə
növündə cəzanın çəkilməsi üçün
müəyyən edilmiş cəzaçəkmə və ya tərbiyə
müəssisəsinin növü;
353.4.5. cəzaçəkmə
müddətinin başlanğıcı;
353.4.6. şərti məhkum etmə
tətbiq edildiyi halda sınaq müddətinin davam etdiyi müddət,
şərti məhkum edilmiş şəxsin vəzifələri
və şərti məhkum edilmiş şəxs üzərində
nəzarətin həyata keçirilməsi həvalə edilən
orqan və ya müəssisə;
353.4.7. müvafiq qərar qəbul
edildikdə cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş
əsaslarla təqsirləndirilən şəxsin cəzadan azad
edilməsi;
353.4.8. təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlanıldığı halda ibtidai
həbs müddətinin cəzaçəkmə müddətinə
daxil edilməsi;
353.4.8-1. azadlığın məhdudlaşdırılması
növündə cəzaya məhkum edilmiş şəxslər
üçün müəyyən edilən vəzifələr;[470]
353.4.9. cinayət qanununun müddəaları
ilə nəzərdə tutulmuş hallarda əlavə cəza
növünün təyin edilməsi;
353.4.10. mülki iddianın həlli
və məhkəmə xərclərinin ödənilməsi (kimin
və hansı məbləğdə ödəməsi);
353.4.11. maddi sübutların həlli,
xüsusi müsadirə edilən əmlakın siyahısı; [471]
353.4.12. məhkəmənin hökmü
qanuni qüvvəyə minənədək məhkumun barəsində
seçilmiş qətimkan tədbirinin həlli;
353.4.13. məhkəmə hökmünün
qanuni qüvvəyə minməsi və ondan şikayət vermə
qaydasının izahı.
353.5. Bəraət hökmünün
nəticəvi hissəsində aşağıdakılar göstərilməlidir:
353.5.1. təqsirləndirilən
şəxsin soyadı, adı, atasının adı və ona
bəraət verilməsi haqqında qərar;
353.5.2. məhkəmə hökmü
çıxarılanadək bəraət almış şəxs
barəsində qətimkan tədbirlərinin seçildiyi halda
onun dərhal ləğv edilməsi;
353.5.3. məhkəmə hökmü
çıxarılanadək mülki iddianın və ya mümkün
ola biləcək xüsusi müsadirənin təmin edilməsi üzrə
tədbirlər görüldükdə görülmüş
tədbirlərin ləğv edilməsi; [472]
353.5.4. mülki iddianın həlli
və məhkəmə xərclərinin ödənilməsi (kimin
və hansı məbləğdə ödəməsi);
353.5.5. maddi sübutların həlli;
353.5.6. məhkəmə hökmünün
qanuni qüvvəyə minməsi və ondan şikayət verilmə
qaydasının izahı.
353.6. Məhkəmə baxışı
bir neçə təqsirləndirilən şəxs barəsində
aparıldıqda müvafiq hallarda məhkəmənin hökmündə
bu Məcəllənin 353.2.3—353.2.9, 353.3—353.5-ci maddələrində
göstərilmiş məsələlər təqsirləndirilən
şəxslərdən hər birinə dair ayrı-ayrılıqda
qeyd edilir.
Maddə 354. Məhkəmənin hökmündə mülki
iddianın həlli
354.1. Məhkəmənin hökmündə
mülki iddianın əsaslarının və məbləğinin
sübuta yetirilməsindən asılı olaraq aşağıdakı
qərarlardan biri əks etdirilir:
354.1.1. iddianın tam və ya qismən
təmin edilməsi;
354.1.2. iddianın rədd edilməsi;
354.1.3. iddianın baxılmamış
saxlanması.
354.2. Mülki iddia təmin edildiyi
halda hökm qanuni qüvvəyə minənədək iddianın
təmin edilməsi üzrə tədbirlər görülməmişdirsə,
məhkəmə həmin tədbirləri görmək hüququna
malikdir.
Maddə 355. Məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair xüsusi qərar
355.1. Məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair aşağıdakılar müəyyən
edildikdə məhkəmə xüsusi qərar çıxara
bilər:
355.1.1. fiziki şəxslərin
cinayət məsuliyyətinə səbəb olmayan hərəkət
və ya hərəkətsizliyinin, dövlət orqanlarının
vəzifəli şəxslərinin fəaliyyətindəki çatışmazlıqların
və ya səhvlərin cinayətin törədilməsinə
səbəb olduğunu və şərait yaradıldığını;
355.1.2. məhkəməyədək
icraat üzrə bu Məcəllənin tələblərinin pozulmasına
yol verildiyini.
355.2. Məhkəmənin xüsusi
qərarında onun hansı cinayət işi, məhkəməyədək
icraat materialı və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə və kim tərəfindən çıxarıldığı,
ittihamın mahiyyəti, xüsusi qərarın çıxarılmasına
səbəb olan əsaslar, kim tərəfindən və konkret
olaraq hansı hərəkətə (hərəkətsizliyə)
yol verilməsi, habelə bu əməlin hansı hüquq pozuntularına
səbəb olması ətraflı göstərilməlidir.
355.3. Məhkəmə tərəfindən
çıxarılmış xüsusi qərar müvafiq tədbir
görülməsi üçün aşağıdakı şəxslərə
göndərilməlidir:
355.3.1. dövlət orqanlarının
vəzifəli şəxsləri barəsində—tabeçilik
qaydasında müvafiq yuxarı dövlət orqanının rəhbərinə;
355.3.2. müstəntiqlər, təhqiqatçılar
və təhqiqat orqanının əməkdaşları barəsində—tabeçilik
qaydasında Azərbaycan Respublikasının müvafiq mərkəzi
icra hakimiyyəti orqanının rəhbərinə;
355.3.3. prokurorlar və prokurorluğun
müstəntiqləri barəsində—Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroruna.
355.4. Xüsusi qərarın ünvanlandığı
vəzifəli şəxslər həmin qərarın onlara daxil
olduğu vaxtdan 30 (otuz) gündən gec olmayan müddətdə
aşağıdakı hərəkətləri yerinə yetirməlidir:
355.4.1. fəaliyyətində pozuntulara,
çatışmazlıqlara və ya səhvlərə yol vermiş
şəxslərin məsuliyyəti barədə məsələni
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq olaraq
həll etmək;
355.4.2. görülmüş tədbirlər
barədə məhkəməyə məlumat vermək.
Maddə 356. Məhkəmənin yekun qərarının
elan edilməsi
356.1. Məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair məhkəmənin yekun qərarı
imzalandıqdan sonra məhkəmə iclas zalına qayıdır
və məhkəmə iclasında sədrlik edən, həcmi
böyük olduqda isə məhkəmə tərkibində olan
digər hakimlər növbə ilə həmin qərarın giriş və nəticəvi
hissəsini elan edirlər. [473]
356.2. Məhkəmə tərkibi
daxil olmaqla məhkəmənin iclas zalında olan şəxslər
məhkəmənin yekun qərarını ayaq üstə dinləyirlər.
356.3. Məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair məhkəmənin yekun qərarı
təqsirləndirilən şəxsin bilmədiyi dildə tərtib
edildikdə, həmin qərar elan edildikdən dərhal sonra o,
tərcüməçi tərəfindən təqsirləndirilən
şəxsin ana dilinə və ya onun bildiyi başqa dilə tərcümə
edilərək təqsirləndirilən şəxsə oxunmalıdır.
356.4. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən təqsirləndirilən şəxsə, habelə
cinayət prosesi tərəflərinin nümayəndələrinə
məhkəmənin yekun qərarından şikayət etmə
qaydasını və müddətini izah edir.
356.5. Bəraət almış şəxsə
onun qanunsuz tutulması, təqsirləndirilən şəxs qismində
cəlb edilməsi, qətimkan tədbirinin tətbiqi, qanunsuz məhkəməyə
verilməsi nəticəsində vurulmuş zərərin ödənilməsi
hüququ və həmin hüququn həyata keçirilməsi
qaydası izah edilməlidir.
356.6. Təqsirləndirilən şəxs
ömürlük azadlıqdan məhrum etmə cəzasına
məhkum edildikdə, ona əfv haqqında vəsatət qaldırmaq
hüququ izah edilir.
356.7. Məhkəmənin yekun qərarını
elan və izah etdikdən sonra məhkəmə, həmçinin
çıxardığı xüsusi qərarı elan edir.
Maddə 357. Məhkəmənin hökmü elan edildikdən
sonra şəxsin həbsdən azad edilməsi
357.0. Aşağıdakı hallarda
şəxs məhkəmənin hökmü elan edildikdən dərhal
sonra məhkəmə iclası zalında həbsdən azad edilməlidir:
357.0.1. məhkəmənin hökmü
ilə ona bəraət verildikdə;
357.0.2. cəzadan azad etməklə
barəsində ittiham hökmü çıxarıldıqda;
357.0.3. şərti məhkum etməklə
barəsində ittiham hökmü çıxarıldıqda;
357.0.4. azadlıqdan məhrum etmə
ilə bağlı olmayan cəzaya məhkum etməklə barəsində
ittiham hökmü çıxarıldıqda;
357.0.5. qətimkan tədbiri qaydasında
faktiki həbsdə olduğu müddətdən artıq olmayan
müddətə azadlıqdan məhrum etməklə barəsində
ittiham hökmü çıxarıldıqda.
Maddə 358. Məhkəmənin yekun qərarının
surətinin verilməsi və onun qanuni qüvvəyə minməsi
358.1. Məhkəmənin yekun qərarı
elan edildiyi vaxtdan 3 (üç) gündən gec olmayaraq aşağıdakı
hərəkətlər yerinə yetirilməlidir:
358.1.1. məhkəmə hökmün
surətini müvafiq olaraq məhkum edilmiş və ya bəraət
verilmiş şəxsə, onun müdafiəçisinə, qanuni
nümayəndəsinə, dövlət ittihamçısına,
zərər çəkmiş şəxsə (xüsusi ittihamçıya)
, mülki
iddiaçıya, mülki cavabdehə və onların nümayəndələrinə verməlidir; [474]
358.1.2. məhkəmə cinayət
prosesi iştirakçılarının vəsatəti əsasında
onlara məhkəmənin yekun qərarının digər surətini
verməlidir. [475]
358.2. Məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair məhkəmənin yekun qərarı
ondan apellyasiya qaydasında protest və ya şikayət verilməmişsə,
bu Məcəllənin 384.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş müddətin başa çatdığı vaxtdan
sonrakı gün qanuni qüvvəyə minir.
358.3. Məhkəmə baxışının
nəticələrinə dair məhkəmənin yekun qərarı
bir neçə təqsirləndirilən şəxs barəsində
çıxarıldıqda, həmin yekun qərar barəsində
apellyasiya qaydasında protest və ya şikayət verilməmiş
şəxsə münasibətdə və yalnız ona aid hissədə
bu Məcəllənin 384.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş müddətin başa çatdığı vaxtdan
sonrakı gün qanuni qüvvəyə minir.[476]
XLVI fəsil[477]
Andlı iclasçıların
iştirakı ilə birinci instansiya məhkəməsində
icraatın xüsusiyyətləri
Maddə 359. Məhkəmə baxışının andlı
iclasçıların iştirakı ilə keçirildiyi hallar
359.0. Məhkəmənin hazırlıq
iclasının keçirilməsinin nəticələrinə
dair məhkəmə iclasında sədrlik edən aşağıdakı
hallarda andlı iclasçıların iştirakı ilə məhkəmə
baxışını təyin edir:
359.0.1. təqsirləndirilən
şəxsin məhkəməyə verildiyi cinayətə görə
cinayət qanununun norması (sanksiyası) ilə ömürlük
azadlıqdan məhrum etmə növündə cəzanın təyin
edilməsi imkanı nəzərdə tutulduqda;
359.0.2. xüsusilə ağır
cinayətə görə məhkəməyə verilmiş təqsirləndirilən
şəxslərdən heç olmasa biri ona elan edilmiş ittihama
məhkəmədə andlı iclasçıların iştirakı
ilə baxılması haqqında arzusunu bildirdikdə.[478]
Maddə 360. Andlı iclasçıların seçilməsi
qaydası
360.0. Məhkəmə baxışında
iştirak etmək üçün andlı iclasçıların
seçilməsi göstərilən ardıcıllıqla aşağıdakı
yollarla həyata keçirilir:
360.0.1. «Məhkəmələr
və hakimlər haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun
115—121-ci maddələrinin tələblərinə müvafiq olaraq
tərtib edilmiş andlı iclasçıların ümumi siyahısı
nəzərə alınmaqla andlı iclasçılar kollegiyasına
namizəd olan andlı iclasçılar siyahısının məhkəmə
tərəfindən tərtib edilməsi ilə;
360.0.2. xüsusi məhkəmə
iclasının keçirilməsi ilə.
Maddə 361. Andlı iclasçılar kollegiyasına namizəd
olan andlı iclasçılar siyahısının tərtib edilməsi
361.1. Məhkəmənin hazırlıq
iclasını başa çatdırdıqdan sonra bu Məcəllənin
birinci hissəsində nəzərdə tutulmuş hallarda məhkəmə
iclasında sədrlik edən andlı iclasçılar kollegiyasına
namizəd olan andlı iclasçılar siyahısının tərtib
edilməsi məqsədi ilə 7 (yeddi) gündən gec olmayan
müddətdə andlı iclasçıların ümumi siyahısı
üzrə ilkin püşkatmanın keçirilməsi barədə
məhkəmə aparatına dərhal göstəriş verir.
361.2. Məhkəmə aparatı
tərəfindən keçirilmiş püşkatma nəticəsində
andlı iclasçılar kollegiyasına namizəd olan andlı
iclasçılar siyahısında konkret cinayət işinin xüsusiyyətləri
nəzərə alınmaqla bu Məcəllənin 363—365-ci maddələrinin
tələblərinin yerinə yetirilməsi üçün kifayət
olan sayda andlı iclasçılar qalmalıdır.
Maddə 362. Andlı iclasçıların seçilməsi
üzrə məhkəmə iclasının keçirilməsi
362.1. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən andlı iclasçılar kollegiyasına namizədlərin
siyahısını aldıqdan sonra 7 (yeddi) gündən gec olmayan
müddətdə andlı iclasçıların seçilməsi
üzrə məhkəmə iclasını təyin edir. Məhkəmə
iclasının keçirilməsinin vaxtı və yeri barədə
müəyyən olunmuş qaydada namizədlər siyahısına
daxil edilmiş andlı iclasçılara, dövlət ittihamçısına,
zərər çəkmiş şəxsə (xüsusi ittihamçıya),
təqsirləndirilən şəxsə və onun müdafiəçisinə
məlumat verilir.
362.2. Andlı iclasçıların
seçilməsi üzrə məhkəmə iclası aşağıdakılardan
ibarətdir:
362.2.1. andlı iclasçıların
məhkəmə iclasında iştirak etməsinə mane olan
halların araşdırılmasından;
362.2.2. andlı iclasçılara
etirazların və onların özü-özünə etirazlarının
həll edilməsindən;
362.2.3. andlı iclasçılar
kollegiyası tərkibinin müəyyən edilməsi üzrə
püşkatmanın keçirilməsindən;
362.2.4. andlı iclasçıların
and içməsindən.
Maddə 363. Andlı iclasçıların seçilməsi
üzrə məhkəmə iclasının keçirilməsi
zamanı məhkəmənin ilkin hərəkətləri
363.1. Andlı iclasçıların
seçilməsi üzrə məhkəmə iclasını,
iştirak edən şəxslərə özünü təqdim
edən və onlara məhkəmə iclasının hansı məqsədlə
keçirildiyini qısa izah edən məhkəmə iclasında
sədrlik edən açır.
363.2. Bundan sonra məhkəmə
iclasında sədrlik edənin göstərişi ilə məhkəmə
iclasının katibi aşağıdakı şəxslərin
məhkəmə iclasına gəlməsini məruzə edir:
363.2.1. andlı iclasçılar
kollegiyasına namizədlər siyahısına daxil edilmiş
andlı iclasçıların;
363.2.2. dövlət ittihamçısının,
zərər çəkmiş şəxsin (xüsusi ittihamçının)
təqsirləndirilən şəxsin və onun müdafiəçisinin.
363.3. Andlı iclasçıların
məhkəmə iclasına gəlməməsi nəticəsində
onlardan gələnlərin sayı bu Məcəllənin 363.4.7,
364 və 365-ci maddələrinin tələblərinin yerinə
yetirilməsinin təmin edilməsi üçün kifayət
etdikdə, konkret cinayət işinin xüsusiyyətləri nəzərə
alınmaqla göstərilən şəxslərin məhkəmə
iclasına gəlməməsi onun keçirilməsinə mane
olmur.
363.4. Məhkəmə iclasını
davam etdirərək məhkəmə iclasında sədrlik edən
andlı iclasçıların məhkəmə baxışında
iştirakına mane olan halları aydınlaşdırır və
bu məqsədlə göstərilən ardıcıllıqla
aşağıdakı hərəkətləri yerinə yetirir:
363.4.1. andlı iclasçılar
qarşısında qısa giriş sözü ilə çıxış
edərək məhkəmənin icraatında hansı cinayət
işinin olması, habelə andlı iclasçıların vəzifələri
və qanuna müvafiq olaraq onların həmin iş üzrə
məhkəmə baxışında iştirakının şərtləri
barədə məlumat verir;
363.4.2. məhkəmədə baxılmalı
olan cinayət işinin halları barədə andlı iclasçıların
məlumatlarının olub-olmadığını aydınlaşdırır;
363.4.3. hər hansı andlı iclasçının
cinayət işinin halları barədə məlumata malik olduğunu
bildikdə, onun iş üzrə məhkəmə baxışından
azad edilməsi barədə məsələni həll edir;
363.4.4. andlı iclasçılardan
onların məhkəmə baxışından azad edilməsi
üçün üzrlü səbəblərin olub-olmamasını
soruşur;
363.4.5. məhkəmə iclasına
gəlmiş hər bir andlı iclasçının ona özünün
andlı iclasçı borcunun yerinə yetirilməsinə mane
olan üzrlü səbəbləri göstərmək, habelə
özü-özünə etiraz etmək hüququnu izah edir;
363.4.6. hər hansı andlı iclasçının
məhkəmə baxışından azad edilməsi haqqında
məsələnin obyektiv həll edilməsi məqsədi ilə
ona dövlət ittihamçısı, zərərçəkmiş
şəxs (xüsusi ittihamçı), təqsirləndirilən
şəxs və onun müdafiəçisi tərəfindən
yazılı şəkildə təklif edilmiş sualları,
habelə öz mülahizəsinə görə digər suallar
verir;
363.4.7. Bu Məcəllənin 111-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada andlı iclasçıları
məhkəmə baxışından azad edir.
363.5. Çağırılmış
andlı iclasçılar kifayət etməyən sayda gəldikdə
məhkəmə iclasında sədrlik edən məhkəmə
iclasını başqa vaxta keçirir, məhkəmə aparatına
andlı iclasçılar kollegiyasına namizəd olan andlı
iclasçılar siyahısına əlavələr etmək barədə
göstəriş verir və bu Məcəllənin 363.4-cü
maddəsində göstərilən hərəkətləri növbəti
məhkəmə iclasında yerinə yetirir.
Maddə 364. Andlı iclasçılara edilmiş etirazların
həll edilməsi
364.1. Bu Məcəllənin 363.4-cü
maddəsində göstərilən hərəkətlər yerinə
yetirildikdən sonra məhkəmə iclasında sədrlik edən
arzu etdikləri halda dövlət ittihamçısına, zərər
çəkmiş şəxsə (xüsusi ittihamçıya),
təqsirləndirilən şəxsə və onun müdafiəçisinə
bu Məcəllənin 111-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş əsaslarla andlı iclasçılara etiraz etmək
üçün imkan verir.
364.2. Andlı iclasçılara
bildirilmiş etirazlarla əlaqədar bütün məsələlər
məhkəmə iclasında sədrlik edən tərəfindən
müşavirə otağına getmədən həll edilir.
364.3. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən tərəfindən bəzi andlı iclasçılar
məhkəmə baxışından kənarlaşdırıldıqdan,
habelə onlara bildirilmiş etirazlar təmin edildikdən sonra andlı
iclasçılar kollegiyasına namizədlər siyahısında
22 nəfərdən az andlı iclasçı qaldıqda, məhkəmə
iclasında sədrlik edən məhkəmə iclasını
başqa vaxta keçirir, məhkəmə aparatına andlı
iclasçılar kollegiyasına namizəd olan andlı iclasçılar
siyahısına əlavələr etmək barədə göstəriş
verir və bu Məcəllənin 363.4-cü maddəsində göstərilən
hərəkətləri yerinə yetirir.
364.4. Andlı iclasçılara
bildirilmiş etirazlar həll edildikdən sonra məhkəmə
iclasının katibi məhkəmə iclasında sədrlik edənin
göstərişi ilə andlı iclasçılara dəlilsiz
etiraz etmək hüququnun həyata keçirilməsi üçün
andlı iclasçılar kollegiyasında qalan namizədlər
siyahısını dövlət ittihamçısına, habelə
təqsirləndirilən şəxsə və onun müdafiəçisinə
verir.
364.5. Andlı iclasçılara
dəlilsiz etiraz etmək hüququ aşağıdakıları
nəzərdə tutur:
364.5.1. etirazlar qurtardıqdan sonra
məhkəmə püşkatması keçirilənədək
andlı iclasçılar kollegiyasına namizədlər siyahısında
18 nəfərdən az olmayan andlı iclasçı qalır;
364.5.2. dövlət ittihamçısı,
habelə təqsirləndirilən şəxs və onun müdafiəçisi
andlı iclasçılara etiraz etmək hüququnu dəlil göstərmədən
və ya hər hansı izahat vermədən andlı iclasçıların
soyadlarını siyahıdan silməklə həyata keçirirlər;
364.5.3. dövlət ittihamçısı
2 nəfərdən çox olmayan andlı iclasçıya etiraz
etmək hüququna malikdir və etirazını birinci bildirir;
364.5.4. təqsirləndirilən
şəxs və onun müdafiəçisi andlı iclasçılara
dövlət ittihamçısından sonra etiraz edirlər və
həmçinin 2 andlı iclasçıya etiraz etmək hüququna
malikdirlər;
364.5.5. təqsirləndirilən
şəxs öz müdafiəçisinə andlı iclasçıya
etirazın sərbəst həyata keçirilməsini tapşırmaq
hüququna malikdir;
364.5.6. təqsirləndirilən
şəxs özünün andlı iclasçılara etiraz etmək
hüququndan imtina etdikdə, müdafiəçi onun razılığı
olmadan andlı iclasçılara sərbəst etiraz etmək hüququna
malik deyil;
364.5.7. məhkəmə iclasında
bir neçə təqsirləndirilən şəxsin iştirak
etdiyi halda onların andlı iclasçılara etirazı qarşılıqlı
razılıq əsasında həyata keçirilir;
364.5.8. təqsirləndirilən
şəxslər arasında belə razılıq olmadıqda,
andlı iclasçılara etiraz onlar arasında püşkatma
yolu ilə həyata keçirilir;
364.5.9. təqsirləndirilən
şəxsin andlı iclasçılara etiraz etmək hüququndan
imtina etməsi digər təqsirləndirilən şəxslərin
andlı iclasçılara etiraz etmək hüququnun məhdudlaşdırılmasına
səbəb olmur.
Maddə 365. Andlı iclasçılar kollegiyasının
tərkibinin müəyyən edilməsi üzrə püşkatmanın
keçirilməsi
365.1. Məhkəmə iclasında
andlı iclasçılara dəlilsiz etirazların həllini başa
çatdırdıqdan sonra məhkəmə iclasında sədrlik
edən andlı iclasçılar kollegiyasının tərkibinin
müəyyən edilməsi üzrə püşkatma keçirir.
365.2. Andlı iclasçılar
kollegiyasının tərkibinə on iki əsas andlı iclasçı
və məhkəmə baxışı zamanı məhkəmənin
iclas zalında daimi iştirak etməli olan iki ehtiyat andlı iclasçı
daxildir.
365.3. Andlı iclasçılar
kollegiyasının tərkibinin müəyyən edilməsi üzrə
püşkatmanın keçirilməsi zamanı məhkəmə
iclasında sədrlik edən etiraz edilməmiş andlı iclasçıların
soyadları yazılmış biletləri qutuya salır, onları
qarışdırır və andlı iclasçılar kollegiyasının
tərkibinə daxil edilən andlı iclasçının biletdə
qeyd edilmiş soyadını elan etməklə bir-bir on dörd
bilet çıxarır. Püşkatma üzrə birinci seçilmiş
on iki andlı iclasçı əsas, iki axırıncı andlı
iclasçı isə ehtiyat andlı iclasçı hesab olunurlar.
Maddə 366. Andlı iclasçıların seçilməsi
nəticələrinin tanınması
366.1. Andlı iclasçılar
kollegiyasının tərkibinin müəyyən edilməsi üzrə
püşkatmanı keçirdikdən sonra məhkəmə iclasında
sədrlik edən dövlət ittihamçısının, zərər
çəkmiş şəxsin (xüsusi ittihamçının),
təqsirləndirilən şəxsin və onun müdafiəçisinin
fikrini nəzərə almaqla andlı iclasçıların seçkisini
baş tutmuş və ya etibarsız hesab etməlidir.
366.2. Məhkəmə baxışının
keçirilməsi üçün andlı iclasçıların
seçilməsi aşağıdakı hallarda baş tutmuş
hesab edilir:
366.2.1. andlı iclasçıların
seçilməsi üzrə məhkəmə iclasının
keçirilməsi zamanı bu Məcəllənin 363—365-ci maddələrinin
müddəalarının pozulmasına yol verilmədikdə;
366.2.2. qutudan çıxarılmış
və qutuda qalmış biletlərin sayı etiraz edilməmiş
andlı iclasçıların ümumi sayına bərabər
olduqda.
366.3. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən andlı iclasçıların seçilməsini
etibarsız elan etdikdə, andlı iclasçılar kollegiyasının
yaradılması bu Məcəllənin müddəalarına uyğun
olaraq tam həcmdə və ya qismən yenidən aparılır.
366.4. Seçilmiş andlı iclasçıların
soyadları onların püşkatma üzrə qutudan çıxarıldığı
ardıcıllıqla məhkəmə baxışında iştirak
etmək üçün məhkəmə iclasının katibi
tərəfindən andlı iclasçılar kollegiyasının
tərkibinə daxil edilir. Andlı iclasçılar kollegiyasının
tərkibi məhkəmə iclasında sədrlik edən və
məhkəmə iclasının katibi tərəfindən imzalanır.
Seçilmiş andlı iclasçıların soyadlarının
qeyd edildiyi biletlər birinci instansiya məhkəməsində
icraatın materiallarına əlavə edilir.
Maddə 367. Andlı iclasçıların and içməsi
və onlara hüquq və vəzifələrinin izah edilməsi
367.1. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən məhkəmə baxışında iştirak
etmək üçün andlı iclasçılar kollegiyasının
tərkibini elan etdikdən sonra məhkəmə iclasının
katibi məhkəmənin iclas zalında olanlara ayağa qalxmağı
təklif edir.
367.2. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən püşkatma əsasında seçilmiş
andlı iclasçılara aşağıdakı məzmunda and
içməyi təklif edir: «Öz vəzifələrimi vicdanla
və qərəzsiz, təqsirkara haqq qazandırmadan və təqsirsizi
məhkum etmədən yerinə yetirəcəyimə and içirəm».
367.3. Sonra məhkəmə iclasında
sədrlik edən andlı iclasçılardan hər birinin soyadını
çəkir və onlar «And içirəm» deyərək cavab
verirlər. And içmə barəsində məhkəmənin
iclas protokolunda qeyd aparılır.
367.4. Andlı iclasçılar
and içdikdən sonra məhkəmə iclasında sədrlik
edən aşağıdakı hərəkətləri yerinə
yetirir:
367.4.1. andlı iclasçılara
məhkəmənin iclas zalında olan şəxslərdən
ayrı olan və bir qayda olaraq, təqsirləndirilən şəxslərin
oturacağının qarşısında yerləşən onlar
üçün ayrılmış yeri tutmağı təklif
edir;
367.4.2. andlı iclasçılara
bu Məcəllənin 82 və 83-cü maddələrində nəzərdə
tutulmuş hüquq və vəzifələrini izah edir və həmin
vəzifələrin pozulmasının nəticələri barədə
xəbərdarlıq edir;
367.4.3. ehtiyatda olan andlı iclasçılara
əsas andlı iclasçılardan hər hansı birinin məhkəmə
baxışında iştirakı qeyri-mümkün olduğu halda
verdikt çıxarılanadək onların əsas andlı iclasçılar
siyahısına daxil edilə biləcəyini bildirir. Məhkəmə
baxışından çıxmış əsas andlı iclasçıların
ehtiyat andlı iclasçılarla əvəz edilməsi püşkatma
üzrə ehtiyatda olan andlı iclasçıların soyadları
qeyd edilmiş biletlərin qutudan çıxarıldığı
ardıcıllıqla həyata keçirilir.
Maddə 368. Andlı iclasçıların iştirakı
ilə məhkəmə baxışının keçirilməsinin
xüsusiyyətləri
368.1. Andlı iclasçıların
seçilməsindən sonra məhkəmə iclasında sədrlik
edən bu andlı iclasçıların iştirakı ilə
məhkəmə baxışına başlayır.
368.2. Andlı iclasçıların
iştirakı ilə keçirilən məhkəmə iclası
aşağıdakı qaydalara riayət etməklə aparılır:
368.2.1. bu Məcəllənin 359—380-ci
maddələrinin tələbləri nəzərə alınmaqla;
368.2.2. bu Məcəllənin 308—358-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş qaydada.
368.3. Dövlət ittihamçısına,
zərər çəkmiş şəxsə (xüsusi ittihamçıya),
təqsirləndirilən şəxsə və onun müdafiəçisinə,
habelə cinayət prosesinin digər iştirakçılarına
məhkəmə iclaslarının keçirildiyi vaxt və iclaslararası
tənəffüslər zamanı məhkəmə baxışında
iştirak edən andlı iclasçılarla ünsiyyətdə
olmaq qadağandır.
368.4. Aşağıdakı əsasların
məcmusu mövcud olduqda, andlı iclasçı məhkəmə
iclasında sədrlik edənin əsaslandırılmış
qərarı ilə məhkəmə baxışından kənarlaşdırıla
bilər:
368.4.1. andlı iclasçı tərəfindən
cinayət işinin Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə
tam uyğun şəkildə həll edilməsi üçün
zəruri olan qərəzsizliyin və obyektivliyin itirilməsinə
dəlalət edən açıq-aşkar əlamətlər
olduqda;
368.4.2. məhkəmə baxışının
yekununda maraqlı olan şəxslər tərəfindən andlı
iclasçıya qanunsuz təsir göstərilməsi halları
və ya ona məhkəmə iclasından kənar edilmiş digər
təsir barədə məlumat alındıqda.
368.5. Andlı iclasçıların
iştirakı ilə məhkəmə baxışı zamanı
əsas andlı iclasçıların ehtiyat andlı iclasçılarla
əvəz edilməsi imkanları tükəndikdə, aparılmış
məhkəmə baxışı məhkəmə iclasında
sədrlik edənin qərarı ilə etibarsız elan edilir və
bu Məcəllənin müddəalarına müvafiq olaraq andlı
iclasçılar yenidən seçilir.
Maddə 369. Andlı iclasçılar kollegiyası tərəfindən
həll edilməli olan məsələlər
369.0. Məhkəmə çıxışları
qurtardıqdan və təqsirləndirilən şəxs son sözünü
söylədikdən sonra məhkəmə iclasında sədrlik
edən andlı iclasçılar kollegiyasına aşağıdakı
sualları ötürür:
369.0.1. İttihamın müvafiq
bəndi üzrə təqsirləndirilən şəxsin təqsirliliyi
barədə (əsasında dövlət ittihamçısı
tərəfindən ittiham irəli sürülmüş hər
bir cinayətə dair məhkəmə baxışının
həddi barədə tələblər nəzərə alınmaqla)
mütləq olan əsas sual;
369.0.2. təqsirləndirilən
şəxsin təqsirli bilindiyi halda təqsirli şəxsin mərhəmətə
layiq olub-olmaması barədə mütləq olan sual.
Maddə 370. Andlı iclasçılar kollegiyası tərəfindən
həll edilməli olan sualların tərtib edilməsinə dair
tələblər
370.1. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən andlı iclasçılar kollegiyası tərəfindən
həll edilməli olan sualların siyahısını dövlət
ittihamçısının müdafiə etdiyi ittiham, məhkəmə
baxışının nəticələri və məhkəmə
çıxışlarının əsasında tərtib edir.
Həmin suallar aşağıdakı tələblərə uyğun
olmalıdır:
370.1.1. andlı iclasçılara
aydın olan tərzdə, hər bir təqsirləndirilən şəxs
barəsində ayrı-ayrılıqda qoyulmalıdır;
370.1.2. yazılı tərtib olunmalıdır;
370.1.3. məhkəmə iclasında
elan edilməlidir;
370.1.4. dövlət ittihamçısına,
habelə zərər çəkmiş şəxsə (xüsusi
ittihamçıya), mülki iddiaçıya, mülki cavabdehə
və onların nümayəndələrinə, təqsirləndirilən
şəxsə və onun müdafiəçisinə verilməlidir.
370.2. Bu Məcəllənin 370.1.4-cü
maddəsində göstərilən şəxslər məhkəmə
iclasında sədrlik edən tərəfindən ifadə edilmiş
suallara düzəlişlər və başqa sualların qoyulmasını
xahiş etmək hüququna malikdirlər. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən törədilmiş əməlin təqsirləndirilən
şəxsə istinad edilməməsinin və ya onun üçün
az ciddi cəzaya səbəb olmasının səbəblərinin
mövcudluğu barədə sualların qoyulmasından imtina edə
bilməz.
370.3. Sonra məhkəmə iclasında
sədrlik edən andlı iclasçılar kollegiyası tərəfindən
həll edilməli olan sualları qəti şəkildə ifadə
edir və onları suallar vərəqində əks etdirir.
370.4. Son variantda suallar vərəqi
aşağıdakı tələblərə uyğun olmalıdır:
370.4.1. biri-birinə əks qaydada
həll edilə biləcək suallar birləşdirilməməlidir;
370.4.2. sualların ifadə qaydası
onlara dair hər hansı cavab verildikdə, əsasında təqsirləndirilən
şəxsə dövlət ittihamçısı tərəfindən
ittihamın irəli sürülmədiyi, yaxud sualın qoyulduğu
anda həmin ittihamın onun tərəfindən müdafiə
edilmədiyi cinayətin törədilməsində təqsirləndirilən
şəxsin təqsirli bilinməsi imkanını özündə
əks etdirməməlidir;
370.4.3. bununla təqsirləndirilən
şəxsin vəziyyəti ağırlaşmadıqda və
onun müdafiə hüququ pozulmadıqda, təqsirləndirilən
şəxsin az ağır cinayətin törədilməsində
təqsirliliyinin müəyyən edilməsinə imkan verən
sualların qoyulmasına yol verilir.
370.5. Suallar vərəqi:
370.5.1. məhkəmə iclasında
sədrlik edən tərəfindən imzalanır;
370.5.2. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin qərarı ilə təsdiq edilir;
370.5.3. məhkəmə iclasının
protokoluna daxil edilməlidir;
370.5.4. məhkəmə iclasında
sədrlik edən tərəfindən elan edilir və aparıcı
andlı iclasçıya verilir.
Maddə 371. Məhkəmə iclasında sədrlik edənin
tövsiyəsi
371.1. Andlı iclasçılar
kollegiyası verdikt çıxarılması üçün
məşvərət otağına getməmişdən əvvəl
məhkəmə iclasında sədrlik edən onlara tövsiyə
ilə müraciət edir.
371.2. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən tövsiyə verərkən andlı iclasçılar
kollegiyasının qarşısında qoyulmuş suallara dair hər
hansı şəkildə öz rəyini bildirməkdən çəkinməlidir.
371.3. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən öz tövsiyəsində aşağıdakıları
göstərir:
371.3.1. ittihamın qısa məzmununu
xatırladır;
371.3.2. törədilməsində
təqsirləndirilən şəxsin təqsirləndirildiyi əmələ
görə məsuliyyəti nəzərdə tutan cinayət qanununun
məzmunu barədə məlumat verir;
371.3.3. zərurət olduqda obyektivliyi
saxlamaqla məhkəmədə tədqiq edilmiş bütün
və ya bəzi sübutları xatırladır və onların
cinayət prosesinin iştirakçıları tərəfindən
təhrif edilmiş məzmununu bərpa edir;
371.3.4. zərurət olduqda dövlət
ittihamçısının və müdafiəçinin mövqelərini
xatırladır;
371.3.5. sübutların qiymətləndirilməsinin
əsas qaydalarını, təqsirsizlik prezumpsiyasının mahiyyətini
və aradan qaldırılmamış şübhələrin
təqsirləndirilən şəxsin xeyrinə şərh edilməsi
qaydasını izah edir;
371.3.6. təqsirləndirilən
şəxs məhkəmə baxışı zamanı ifadə
verməkdən imtina etdikdə və ya susduqda, andlı iclasçılar
kollegiyasının diqqətini həmin faktın hüquqi əhəmiyyət
daşımamasına və təqsirləndirilən şəxsin
təqsirliliyinin təsdiqi kimi şərh edilə bilməməsinə
yönəldir;
371.3.7. andlı iclasçıların
verdiktinin yalnız məhkəmə iclasında bilavasitə tədqiq
edilmiş sübutlara əsaslana biləcəyini, heç bir sübutun
onlar üçün əvvəlcədən müəyyən
edilmiş qüvvəyə malik olmamasını, onların nəticələrinin
ehtimallara, habelə məhkəmə baxışından xaric
edilmiş sübutlara əsaslana bilməyəcəyini andlı
iclasçılara izah edir;
371.3.8. andlı iclasçılara
onların müşavirə, qoyulmuş suallara cavabların hazırlanması
və verdiktin çıxarılması qaydasını izah edir;
371.3.9. andlı iclasçıların
öz verdiktlərinin çıxarılması üçün
müşavirə otağında olma vaxtının müddətini
(işin mürəkkəbliyini və suallar vərəqinin həcmini
nəzərə almaqla 3 saatdan az və 24 saatdan çox olmamaqla)
müəyyən edir;
371.3.10. andlı iclasçılara
verdiktin çıxarılma qaydasını, bu zaman yekdil qərarların
qəbul edilməsinə səylər göstərilməsinin
arzu olunduğunu, habelə səsvermə nəticəsində
səs çoxluğu ilə qəbul edilmiş cavabların suallar
vərəqində əks etdirilməsi qaydasını izah edir;
371.3.11. andlı iclasçılara
onların içdiyi andın məzmununu xatırlatmaqla və
onların diqqətini ittiham verdiktinin çıxarıldığı
halda təqsirləndirilən şəxsi mərhəmətə
layiq hesab edə biləcəklərinə yönəldir.
371.4. Andlı iclasçılar
məhkəmə iclasında sədrlik edənin tövsiyəsini
dinlədikdən və andlı iclasçılar kollegiyasının
qarşısında qoyulmuş suallarla tanış olduqdan sonra
məhkəmə iclasında sədrlik edəndən əlavə
izahatlar almaq hüququna malikdirlər.
Maddə 372. Andlı iclasçıların müşavirə
otağına getməsi
Tövsiyəni bitirdikdən dərhal
sonra məhkəmə iclasında sədrlik edən ehtiyatda olan
andlı iclasçıları sonrakı məhkəmə baxışında
iştirak etməkdən azad edir və əsas andlı iclasçılara
verdiktin çıxarılmasına başlamağı təklif
edir və bu məqsədlə andlı iclasçılar kollegiyası
məşvərət otağına gedir.
Maddə 373. Məhkəmə iclasında sədrlik edənin
tövsiyələrinə qarşı etirazlar
373.1. Andlı iclasçılar
məhkəmənin iclas zalından çıxdıqdan sonra dövlət
ittihamçısı, zərər çəkmiş şəxs,
mülki iddiaçı, mülki cavabdeh və onların nümayəndələri,
təqsirləndirilən şəxs və onun müdafiəçisi
məhkəmə iclasında sədrlik edən tərəfindən
obyektivlik prinsipinin pozulması ilə bağlı onun tövsiyəsinin
məzmununa dair öz etirazlarını bildirmək hüququna
malikdirlər.
373.2. Cinayət prosesi tərəflərinin
belə etirazlar bildirmədiyi halda onlar həmin işə yuxarı
məhkəmə tərəfindən yenidən baxılmasının
əsası kimi məhkəmə iclasında sədrlik edənin
tövsiyəsinin məzmununa istinad edə bilməzlər.
373.3. Cinayət prosesi tərəflərinin
etirazlarını əsaslı hesab etdikdə, məhkəmə
iclasında sədrlik edən andlı iclasçıları müşavirə
otağından geri qaytarır və onlara əlavə tövsiyələr
verir.
Maddə 374. Andlı iclasçıların müşavirəsinin
gizliliyi
374.1. Əsas andlı iclasçılardan
başqa müşavirə otağında digər şəxslərin
olmasına yol verilmir. Gecə vaxtı, məhkəmə iclasında
sədrlik edənin icazəsi ilə iş vaxtı başa çatdıqda
andlı iclasçılar istirahət üçün müşavirəni
dayandırmaq hüququna malikdirlər.
374.2. Andlı iclasçılar
müşavirə zamanı söylənilmiş mülahizələri
yaymağa haqlı deyillər.
Maddə 375. Andlı iclasçıların müşavirəsi,
səs verməsi və verdikt çıxarılması qaydası
375.1. Andlı iclasçıların
müşavirəsinə rəhbərlik, həll edilməli olan
sualları ardıcıllıqla müzakirəyə çıxaran,
cavablar üzrə səsvermə aparan və səsləri hesablayan
aparıcı andlı iclasçı tərəfindən həyata
keçirilir.
375.2. Aşağıda göstərilən
materiallar aparıcı andlı iclasçı tərəfindən
məhkəmə iclasında sədrlik edənə cinayət
prosesi iştirakçılarının fikri nəzərə
alınmaqla təqdim edildikdə andlı iclasçılar müşavirənin
gedişində aşağıdakı ardıcıllıqla müvafiq
sənədlərlə bir daha tanış olurlar:
375.2.1. ittiham hökmünün
nəticəvi hissəsinin mətni;
375.2.2. məhkəmə iclasında
elan edilmiş sənədlər;
375.2.3. maddi sübutlar, o cümlədən
məhkəmə iclasında tədqiq edilmiş fotoşəkil
və sxemlər;
375.2.4. məhkəmə iclasında
səsləndirilmiş audio yazılar və nümayiş etdirilmiş
video və ya kino çəkilişlər;
375.2.5. məhkəmə iclasında
sədrlik edənin tövsiyəsinin mətni.
375.3. Andlı iclasçıların
müşavirəsi zamanı səsvermə açıq aparılır.
Andlı iclasçılardan heç kəs səsvermə zamanı
bitərəf qala bilməz. Aparıcı andlı iclasçı
sonuncu olaraq səs verir.
375.4. Andlı iclasçılar
kollegiyasının sualların müzakirəsi zamanı müəyyən
edilmiş müddətdə yekdil qərarın qəbul edilməsinə
nail ola bilməməsi aşağıdakı nəticələrə
səbəb olur:
375.4.1. təqsirləndirilən
şəxsin təqsirliliyi barədə əsas suala andlı iclasçıların
əksəriyyəti təsdiqedici cavabın lehinə səs verdiyi
halda ittiham verdikti qəbul edilmiş hesab olunur;
375.4.2. təqsirləndirilən
şəxsin təqsirliliyi barədə əsas suala ən azı
6 andlı iclasçı mənfi cavabın lehinə səs verdikdə,
bəraət verdikti qəbul edilmiş hesab olunur;
375.4.3. digər suallara cavablar andlı
iclasçıların sadə səs çoxluğu ilə müəyyən
edilir, səslər bərabər bölündükdə isə
təqsirləndirilən şəxs üçün daha əlverişli
cavab qəbul olunur.
375.5. Sual vərəqində qoyulmuş
hər bir suala cavab mütləq «hə, təqsirkardır», «yox,
təqsirkar deyildir», '"hə, təqsirkardır, lakin həyatdan
məhrum etmək niyyəti olmadan», «hə, mərhəmətə
layiqdir» və sair cavabların mahiyyətini açıqlayan izahedici
söz və ya söz birləşmələri ilə təsdiqedici
və ya inkaredici şəkildə olmalıdır.
375.6. Suallara cavablar suallar vərəqinə
aparıcı andlı iclasçı tərəfindən bilavasitə
hər müvafiq sualdan sonra daxil edilir. Əvvəlki suala verilmiş
cavab sonrakı suala cavab verilməsi zərurətini istisna etdikdə
andlı iclasçıların əksəriyyətinin razılığı
ilə aparıcı andlı iclasçı həmin sualdan sonra
«cavabsız» sözünü qeyd edir.
375.7. Suala cavab səsvermə yolu
ilə qəbul edildikdə, aparıcı andlı iclasçı
cavabdan sonra səslərin hesablanmasının nəticələrini
göstərir.
375.8. Andlı iclasçılar
kollegiyasının cavabları ilə suallar vərəqi aparıcı
andlı iclasçı tərəfindən imzalanır.
Maddə 376. Andlı iclasçılar kollegiyasının
xahişi ilə məhkəmə istintaqının təzələnməsi
376.1. Müşavirə zamanı
andlı iclasçıların əksəriyyəti onların
qarşısında qoyulmuş suallara cavab verilməsi üçün
mühüm əhəmiyyətə malik olan hər hansı halların
əlavə tədqiq edilməsini zəruri hesab etdikdə, aşağıdakı
hərəkətləri yerinə yetirirlər:
376.1.1. andlı iclasçılar
məhkəmənin iclas zalına qayıdırlar;
376.1.2. aparıcı andlı iclasçı
andlı iclasçılar kollegiyasının adından müvafiq
məqsədlə məhkəmə istintaqının təzələnməsi
barədə rəsmi xahişlə məhkəmə iclasında
sədrlik edənə müraciət edir.
376.2. Andlı iclasçılar
kollegiyasının xahişinin təmin edilməsi mümkün
və zəruri olduqda aşağıdakı hərəkətlər
yerinə yetirilir:
376.2.1. məhkəmə iclasında
sədrlik edən öz qərarı ilə məhkəmə
istintaqını təzələyir və məhkəmə istintaqı
başa çatdıqdan sonra cinayət prosesi tərəflərinin
fikri nəzərə alınmaqla andlı iclasçılar kollegiyasının
qarşısına qoyulmuş sualları dəqiqləşdirir
və ya yeni suallar ifadə edir;
376.2.2. yeni tədqiq edilmiş hallar
üzrə cinayət prosesi tərəflərinin nitq və replikalarını,
habelə təqsirləndirilən şəxsin son sözünü
və məhkəmə iclasında sədrlik edənin tövsiyəsini
dinlədikdən sonra andlı iclasçılar kollegiyası verdiktin
çıxarılması üçün müşavirə
otağına qayıdır.
Maddə 377. Andlı iclasçıların verdiktinin elan
edilməsi
377.1. Sual vərəqi tərtib
edildikdən və imzalandıqdan sonra andlı iclasçılar
tərəfindən aşağıdakı hərəkətlər
yerinə yetirilir:
377.1.1. andlı iclasçılar
məhkəmənin iclas zalına qayıdırlar;
377.1.2. aparıcı andlı iclasçı
cavabların qeyd edildiyi sual vərəqini məhkəmə iclasında
sədrlik edənə verir.
377.2. Verdikti öyrənib onu aydın
olmayan və ya ziddiyyətli hesab etdikdə, məhkəmə iclasında
sədrlik edən aşağıdakı hüquqlara malikdir:
377.2.1. andlı iclasçıların
verdiktinin qeyri-aydınlığını və ya ziddiyyətli
olduğunu andlı iclasçılara bildirmək və müşavirə
otağında onun dəqiqləşdirilməsini təklif etmək;
377.2.2. cinayət prosesi tərəflərinin
fikrini dinlədikdən sonra sual vərəqinə zəruri dəyişikliklər
etmək.
377.3. Bu Məcəllənin 377.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda andlı iclasçılar
kollegiyası sual vərəqində edilmiş dəyişikliklərlə
bağlı məhkəmə iclasında sədrlik edənin qısa
tövsiyyəsini dinlədikdən sonra verdiktin çıxarılması
üçün müşavirə otağına qayıdır.
377.4. Andlı iclasçıların
verdiktinə dair qeydlər olmadıqda, aşağıdakı
hərəkətlər yerinə yetirilir:
377.4.1. məhkəmə iclasında
sədrlik edən andlı iclasçılar kollegiyasının
cavabları qeyd edilmiş sual vərəqini aparıcı andlı
iclasçıya qaytarır;
377.4.2. aparıcı andlı iclasçı
andlı iclasçılar kollegiyasının qarşısında
qoyulmuş sualları və onlara verilmiş cavabları oxuyaraq
andlı iclasçıların verdiktini səsləndirir.
377.5. Məhkəmə iclası
zalında olanların hamısı andlı iclasçıların
verdiktini ayaq üstə dinləyirlər.
377.6. Andlı iclasçıların
elan edilmiş verdikti məhkəmə icraatının materiallarına
əlavə edilməsi üçün məhkəmə iclasının
katibinə verilir.
Maddə 378. Andlı iclasçıların verdikti elan
edildikdən sonra məhkəmə iclasında sədrlik edənin
hərəkətləri
378.0. Andlı iclasçıların
verdikti çıxarıldıqdan dərhal sonra göstərilən
ardıcıllıqla aşağıdakı hərəkətlər
yerinə yetirilir:
378.0.1. həbsdə saxlanılan
şəxs tam təqsirsiz hesab edildikdə, məhkəmə iclasında
sədrlik edən onun məhkəmə iclası zalında həbsdən
azad edilməsi barədə dərhal göstəriş verir;
378.0.2. məhkəmə iclasında
sədrlik edən andlı iclasçılara təşəkkürünü
bildirir, onların məhkəmə iclasında iştirakının
sona yetdiyini və məhkəmə iclasında tənəffüs
elan edir.
Maddə 379. Andlı iclasçıların verdiktinin nəticələrinin
müzakirə edilməsi
379.1. Zərurət olduqda andlı
iclasçıların verdiktinin nəticələri andlı iclasçıların
məhkəmə baxışında iştirakı olmadan məhkəmə
iclasında müzakirə edilir. Andlı iclasçılar məhkəmə
baxışı qurtaranadək digər iştirak edənlər
üçün ayrılmış yerlərdə məhkəmə
iclası zalında qalmaq hüququna malikdirlər.
379.2. Andlı iclasçıların
verdiktinin nəticələrinin müzakirəsi məhkəmə
iclasında təqsirləndirilən şəxsin məhkumluğu
barədə sənədlərin elan edilməsindən, habelə
məhkəmə istintaqının qaydalarına uyğun olaraq
andlı iclasçıların iştirakı ilə tədqiq
edilməli olmayan sübutların tədqiqindən başlanır.
379.3. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən dövlət ittihamçısına, habelə
zərər çəkmiş şəxsə (xüsusi ittihamçıya),
mülki iddiaçıya, mülki cavabdehə və ya onların
nümayəndələrinə, təqsirləndirilən şəxsə
və onun müdafiəçisinə təqsirləndirilən
şəxs tərəfindən törədilmiş əməlin
tövsifi, ona cəzanın təyin edilməsi və mülki
iddianın həll edilməsi məsələləri daxil olmaqla
andlı iclasçılar kollegiyasının çıxardığı
verdiktin hüquqi nəticələri ilə bağlı məsələlərə
dair bir dəfə çıxış etmək imkanı verir.
Təqsirləndirilən şəxs və onun müdafiəçisi
hər dəfə sonuncu olaraq çıxış edirlər.
379.4. Cinayət prosesinin tərəflərinə
öz çıxışlarında andlı iclasçıların
verdiktinin düzgünlüyünü şübhə altına
almaq qadağan edilir.
379.5. Cinayət prosesi tərəflərinin
çıxışları qurtardıqdan sonra məhkəmə
iclasında sədrlik edən hökmün çıxarılması
üçün müşavirə otağına gedir.
379.6. Təqsirləndirilən şəxs
güzəştlərə layiq hesab edildikdə, məhkəmə
iclasında sədrlik edənin üzərinə aşağıdakı
vəzifələr düşür:
379.6.1. cinayət qanununun tələblərinə
uyğun olaraq törədilməsində təqsirləndirilən
şəxsin təqsirli bilindiyi cinayətlərdən ən ağırının
ağırlıq dərəcəsini müəyyən etmək;
379.6.2. təqsirləndirilən
şəxsə bu Məcəllənin 379.6.1-ci maddəsinə
müvafiq olaraq müəyyən edilmiş cinayətdən ağırlıq
dərəcəsinə görə bir pillə aşağı
olan cinayətlər üçün nəzərdə tutulmuş
maksimum yol verilən həddi aşmayan cəza təyin etmək:
379.6.3. törədilməsində
təqsirləndirilən şəxsin təqsirli bilindiyi cinayətlərdən
ən ağırı böyük ictimai təhlükə törətməyən
cinayətlər kateqoriyasına aid olduqda, cəza təyin etmədən
ittiham hökmü çıxarmaq.
Maddə 380. Andlı iclasçıların iştirakı
ilə məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair çıxarılmış hökmlərdən şikayət
verilməsinin xüsusiyyətləri
380.0. Andlı iclasçıların
verdikti əsasında çıxarılmış birinci instansiya
məhkəməsinin hökmü aşağıdakı xüsusiyyətlərə
malikdir:
380.0.1. bu hökmdən apellyasiya
instansiyası məhkəməsinə apellyasiya şikayəti
və ya apellyasiya protesti verilə bilməz;
380.0.2. bu hökm elan edildikdən
dərhal sonra qanuni qüvvəyə minir;
380.0.3. bu hökmdən bu Məcəllənin
410-cu maddəsinin müddəalarında nəzərdə tutulmuş
əsaslarla və müddətlərdə kassasiya instansiyası
məhkəməsinə kassasiya şikayəti və ya kassasiya
protesti verilə bilər.
Doqquzuncu bölmə
Apellyasiya və
kassasiya instansiyaları məhkəmələrində icraat
XLVII fəsil
Məhkəmələrin
hökm və qərarlarına apellyasiya qaydasında yenidən
baxılması
Maddə 381. Birinci instansiya məhkəmələri tərəfindən
çıxarılmış hökm və qərarlardan apellyasiya
şikayətinin və ya apellyasiya protestinin verilməsi
381.1. Birinci instansiya məhkəmələri
tərəfindən çıxarılmış hökm və
ya qərarlardan bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallarda və qaydada apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
apellyasiya şikayəti və ya protesti verilə bilər.
381.2. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin verildiyi məhkəmələr:
381.2.1. Naxçıvan Muxtar Respublikasının
rayon (şəhər) məhkəmələri tərəfindən
çıxarılmış hökm və ya qərarlardan - Naxçıvan
Muxtar Respublikası Ali Məhkəməsinin cinayət kollegiyasına; [479]
381.2.2. Naxçıvan Muxtar Respublikasının
rayon (şəhər) məhkəmələri istisna olmaqla rayon
(şəhər) məhkəmələri tərəfındən
çıxarılmış hökm və ya qərarlardan - yurisdiksiya
üzrə apellyasiya məhkəməsinin cinayət kollegiyasına; [480]
381.2.3. andlılar məhkəməsinin
çıxardığı hökmlər istisna olmaqla, hərbi
məhkəmələr tərəfindən çıxarılmış
hökm və ya qərarlardan - yurisdiksiya üzrə müvafiq
apellyasiya məhkəməsinin cinayət kollegiyasına, yaxud Naxçıvan Muxtar Respublikası
Ali Məhkəməsinin cinayət kollegiyasına;[481]
381.2.4. andlılar məhkəməsinin
çıxardığı hökmlər istisna olmaqla, Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ağır Cinayətlər Məhkəməsi
tərəfindən çıxarılmış hökm və
ya qərarlardan - Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məhkəməsinin
cinayət kollegiyasına; [482]
381.2.5. andlılar məhkəməsinin
çıxardığı hökmlər istisna olmaqla, ağır
cinayətlər məhkəmələri tərəfindən çıxarılmış
hökm və ya qərarlardan - yurisdiksiya üzrə apellyasiya
məhkəməsinin cinayət kollegiyasına; [483]
381.2.6. ləğv edilmişdir. [484]
Maddə 382. Apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya
protesti üzrə icraatın xüsusiyyətləri
382.1. Cinayət işinə, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarına və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayətə baxılması zamanı
birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən çıxarılmış
hökm və ya qərarlardan apellyasiya şikayəti və ya
apellyasiya protesti üzrə icraat bu Məcəllənin 381—407-ci
maddələrinin müddəalarına müvafiq olaraq aparılır.
382.2. Məhkəmə nəzarəti
qaydasında birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən
çıxarılmış qərarlardan apellyasiya şikayəti
və ya apellyasiya protesti üzrə icraat bu Məcəllənin
452—454-cü maddələrinin müddəalarına müvafiq
olaraq apellyasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən
aparılır.
Maddə 383. Apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya
protesti vermək hüququna malik olan şəxslər
383.1. Apellyasiya şikayəti vermək
hüququna aşağıdakı şəxslər malikdir:
383.1.1. məhkum edilmiş şəxsin
mənafeyinə aid hissədə—məhkum edilmiş şəxs,
onun qanuni nümayəndəsi və ya müdafiəçisi;
383.1.2. bəraətin dəlil və
əsaslarına aid hissədə—bəraət almış şəxs,
onun qanuni nümayəndəsi və ya müdafiəçisi;
383.1.3. tərbiyəvi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsinə və ya qapalı tipli
xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsinə
dair—yetkinlik yaşına çatmamış şəxsin özü,
onun qanuni nümayəndəsi və ya müdafiəçisi; [485]
383.1.4. tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsinə dair—barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbir tətbiq edilmiş şəxsin qanuni nümayəndəsi
və müdafiəçisi, xəstəliyin xüsusiyyəti
ona öz hüquqlarından istifadə etməyə mane olmadıqda
isə həmin şəxsin özü;
383.1.5. zərər çəkmiş
şəxsin mənafelərinə aid hissədə—zərər
çəkmiş şəxs (xüsusi ittihamçı) və
onun nümayəndəsi; [486]KMQ2
383.1.6. mülki iddiaya dair hissədə—mülki
iddiaçı, mülki cavabdeh, onların qanuni nümayəndələri
və ya nümayəndələri;
383.1.7. hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsinə
dair hissədə - hüquqi şəxsin nümayəndəsi
və ya müdafiəçisi. [487]
383.2. Apellyasiya protesti vermək hüququna
onun gəldiyi nəticələrin və təkliflərin nəzərə
alınmadığı hissədə birinci instansiya məhkəməsində
işə baxılmasında iştirak etmiş dövlət ittihamçısı
malikdir. Göstərilən dövlət ittihamçısı
vəfat etdikdə, xəbərsiz itkin düşdükdə,
uzunsürən ağır xəstəliyə tutulduqda, protest
verməkdən yayındıqda və ya imtina etdikdə, habelə
onun mövqeyi ilə razılaşmadıqda Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru və ya onun müavini, habelə Naxçıvan
Muxtar Respublikasının birinci instansiya məhkəmələri
tərəfindən çıxarılmış hökm və
ya qərarlardan, həmçinin Naxçıvan Muxtar Respublikasının
prokuroru birinci instansiya məhkəməsində iştirak etmiş
dövlət ittihamçısının əvəzinə apellyasiya
protesti vermək hüququna malikdir. Birinci instansiya məhkəməsində
cinayət işi və ya məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materiallarına bu Məcəllənin 314.1, 314.3 və
314.4-cü maddələrinin tələblərinin ziddinə baxıldığı
halda apellyasiya protesti vermək hüququna Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru və ya onun müavini, habelə Naxçıvan
Muxtar Respublikasının birinci instansiya məhkəmələri
tərəfindən çıxarılmış hökm və
ya qərarlardan həmçinin Naxçıvan Muxtar Respublikasının
prokuroru malikdir. [488]
383.3. Məhkumun və ya zərər
çəkmiş şəxsin yaxın qohumlarının şikayətləri
yalnız o halda apellyasiya icraatına səbəb olur ki, həmin
şəxslər bu Məcəllənin qaydalarına uyğun
olaraq müstəntiq və ya birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən təqsirləndirilən və ya zərər
çəkmiş şəxsin qanuni nümayəndəsi qismində
işə buraxılır.
Maddə 384. Apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya
protestinin verilmə müddətləri və halları
384.1. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya protesti
vermək hüququna malik olan şəxslər tərəfindən
hökm və ya məhkəmənin digər qərarının
elan olunduğu,
bu Məcəllənin 384.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş halda isə həmin şəxsə verildiyi andan 20 (iyirmi) gün müddətində
aşağıdakı hallarda verilir: [489]
384.1.1. ittiham və ya bəraət
hökmü çıxarıldıqda;
384.1.2. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın dayandırılması
haqqında qərar çıxarıldıqda;
384.1.3. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraata xitam verilməsi
haqqında qərar çıxarıldıqda;
384.1.4. ləğv edilmişdir. [490]
384.1.5. ləğv edilmişdir. [491]
384.1.6. ləğv edilmişdir. [492]
384.1.7. xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin öz icraatına qəbul edilməsindən imtina
olunması barədə qərar çıxarıldıqda;
384.1.8. tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi haqqında qərar çıxarıldıqda;
384.1.9. tərbiyəvi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi və ya qapalı tipli xüsusi
təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsi
haqqında qərar çıxarıldıqda. [493]
384.1.10. hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası qaydasında qərar
çıxarıldıqda; [494]
384.1.11. hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsinə
dair icraat üzrə məhkəmənin yekun qərarı çıxarıldıqda;[495]
384.1.12. apellyasiya şikayətinin və
ya apellyasiya protestinin verilməsi müddətinin bərpa olunmasına
dair vəsatətin rədd edilməsi barədə qərar çıxarıldıqda.[496]
384.2. Həbsdə saxlanılan məhkum
tərəfindən ittiham hökmündən apellyasiya şikayəti
hökmün və ya müvafiq qərarın surətinin ona verildiyi
andan 20 (iyirmi) gün müddətində verilir.
384.3. Məhkəməyə gəlməkdən
boyun qaçıran məhkum və ya bəraət almış
şəxs çıxarılmış hökm barədə
birinci instansiya məhkəməsinin elanlar lövhəsində
məlumatın yerləşdirildiyindən sonra 20 (iyirmi) gün
müddətində apellyasiya şikayəti vermək hüququna
malikdirlər.
384.4. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin verilməsi üçün müəyyən
edilmiş müddət ərzində cinayət işi yuxarı
məhkəmə tərəfindən birinci instansiya məhkəməsindən
tələb edilə bilməz.
384.5. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti vermək hüququna malik olan şəxslər
məhkəmə baxışı zamanı birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən qəbul edilmiş digər qərarlardan narazı
olduqlarını cinayət işi üzrə yekun məhkəmə
qərarından verdikləri müvafiq olaraq apellyasiya şikayətində
və ya apellyasiya protestində əsaslandırmaq hüququna malikdirlər.
Maddə 385. Apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya
protestinin verilməsi qaydası
385.1. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti hökm və ya qərarı çıxarmış
birinci instansiya məhkəməsi vasitəsi ilə verilir.
385.2. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin surətləri apellyasiyanın maraqlarına
aid olduğu cinayət prosesinin iştirakçılarına çatacaq
sayda apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya protestinə
əlavə edilir. Bu vəzifə həbsdə olan məhkuma,
yetkinlik yaşına çatmamış şəxsə və
barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbir tətbiq edilən
şəxsə şamil edilmir. Belə hallarda lazım olan miqdarda
apellyasiya şikayətlərinin surətlərini birinci instansiya
məhkəməsi hazırlayır.
385.3. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti bilavasitə apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
verildiyi halda apellyasiya instansiyası məhkəməsi bu Məcəllənin
385.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş tələblərin
görülməsi üçün şikayəti və ya protesti
birinci instansiya məhkəməsinə göndərir.
Maddə 386. Apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya
protestinin verilməsi müddətinin bərpa edilmə qaydası
386.1. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin verilməsi müddəti üzrlü
səbəblərə görə buraxıldıqda, bu Məcəllənin
383-cü maddəsində göstərilən şəxslər
hökm və ya qərarı çıxarmış birinci instansiya
məhkəməsi qarşısında buraxılmış müddətin
bərpa edilməsi haqqında vəsatət qaldırmaq hüququna
malikdirlər.
386.2. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin verilmə müddətinin bərpa
edilməsi məsələsi birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə iclasında sədrlik edən və ya hakim tərəfindən
həll edilir. Belə vəsatətin baxılma günü və
saatı barədə vəsatəti qaldırmış şəxsə
vaxtında xəbər verilməlidir. Həmin şəxsin məhkəmə
iclasına gəlməməsi vəsatətə baxılmasına
mane olmur.
386.3. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin verilməsi müddətinin bərpa
olunmasına dair vəsatət rədd edildikdə, bu qərardan
apellyasiya instansiyası məhkəməsinə şikayət
və ya protest verilə bilər. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
apellyasiya şikayəti və apellyasiya protestinin verilmə müddətini
bərpa etdikdə öz qərarını icra üçün
birinci instansiya məhkəməsinə göndərir. [497]
Maddə 387. Apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya
protestinə dair tələblər
387.1. Apellyasiya şikayətində
və ya apellyasiya protestində aşağıdakılar göstərilməlidir:
387.1.1. apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin ünvanlandığı apellyasiya
instansiyası məhkəməsinin adı;
387.1.2. apellyasiya şikayətini
və ya apellyasiya protestini verən şəxsin adı;
387.1.3. hökm və ya qərar
çıxarmış birinci instansiya məhkəməsinin adı;
387.1.4. hökm və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının qısa məzmunu və apellyasiya
şikayəti, yaxud protesti verən şəxsin mülahizələrinə
görə onun qanunsuzluğunun, əsassızlığının
yaxud ədalətsizliyinin nədən ibarət olması;
387.1.5. apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti verən şəxsin xahişi.
387.1.6. apellyasiya şikayətinə
və ya apellyasiya protestinə əlavə olunan sənədlərin
siyahısı.
387.2. Hökmün dəyişdirilməsi
və ya ləğv edilməsinin zəruriliyi əsaslandırıldıqda
apellyasiya şikayətində və ya apellyasiya protestində işin
müvafiq vərəqlərinə istinad olunmalıdır. Bu tələb
həbsdə saxlanılan məhkuma və yetkinlik yaşına
çatmamış şəxsə şamil edilmir.
387.3. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti yazılı şəkildə verilir və
onu verən şəxs tərəfindən imzalanır.
387.4. Qanuni nümayəndənin
və ya nümayəndənin səlahiyyətlərini təsdiq
edən sənəd cinayət işində, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarında və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraat materiallarında
olmadıqda qanuni nümayəndənin və ya nümayəndənin
verdiyi apellyasiya şikayətinə onların səlahiyyətlərini
təsdiq edən sənəd əlavə edilməlidir.
387.5. Apellyasiya şikayətində
və ya apellyasiya protestində birinci instansiya məhkəməsinə
təqdim edilməmiş yeni sübutlara istinad edilməsinə
yalnız həmin sübutların birinci instansiya məhkəməsinə
təqdim edilməsinin mümkünsüzlüyünün və
ya onların həmin məhkəmə tərəfindən qəbul
edilməməsinin əsaslandırıldığı halda yol
verilir.
Maddə 388. Apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya
protestinin daxil olması haqqında bildiriş
388.1. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti daxil olduqdan sonra birinci instansiya məhkəməsi
48 saat müddətində onların surətlərini bu Məcəllənin
383.1 və 383.2-ci maddələrində göstərilən şəxslərə
təqdim edir və ya göndərir və onlara bu sənədlərə
dair öz etirazlarını bildirmək və digər şəxslərin
etirazları ilə tanış olmaq hüququnu və müddətini
izah edir.
388.2. Apellyasiya şikayətinə
və ya apellyasiya protestinə dair etirazlar işə əlavə
olunur, bu etirazlar iş məhkəməyə göndərildikdən
sonra daxil olduqda bilavasitə apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
göndərilir.
Maddə 389. Apellyasiya şikayətinin və apellyasiya
protestinin verilməsinin nəticələri
389.1. Birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarından apellyasiya şikayətinin və
ya apellyasiya protestinin verilməsi onların qanuni qüvvəyə
minməsini dayandırır.
389.2. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti məhkəməyə daxil olduqdan sonra hökmü
və ya qərarı çıxarmış məhkəmə
10 (on) gün müddətində onları cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə bütün icraat
materialları ilə birlikdə apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
göndərir.
Maddə 390. Apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya
protestinin geri götürülməsi, dəyişdirilməsi
və onlara əlavə edilməsi
390.1. Apellyasiya instansiyası məhkəməsində
işə baxılmamışdan əvvəl apellyasiya şikayətini
və apellyasiya protestini verən şəxs onu geri götürmək,
dəyişdirmək və ya ona əlavələr etmək, habelə
cinayət prosesinin digər iştirakçısının apellyasiya
şikayətinə, yaxud apellyasiya protestinə öz etirazlarını
bildirmək hüququna malikdir.
390.2. Apellyasiya instansiyası məhkəməsində
icraatda iştirak etmək üçün təyin edilmiş dövlət
ittihamçısı birinci instansiya məhkəməsində
həmin icraatda iştirak etmiş dövlət ittihamçısının
verdiyi apellyasiya protestinə əlavə etmək, onu dəyişmək
və ya geri götürmək hüququna malikdir.
390.3. Barəsində tərbiyəvi
və ya tibbi xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilmiş
şəxsin, habelə məhkumun və ya bəraət almış
şəxsin vəziyyətinin pisləşməsinə səbəb
olan dəyişikliklərin edilməsi yalnız apellyasiya şikayətinin
və apellyasiya protestinin verilməsi üçün müəyyən
edilmiş müddət ərzində apellyasiya şikayətinə
və ya apellyasiya protestinə verilə bilər.
390.4. Bu Məcəllənin 390.5
və 390.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallar istisna olmaqla, apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya protesti
vermiş şəxs apellyasiya instansiyası məhkəməsində
məhkəmənin yekun qərarı çıxarılanadək
öz şikayətini və ya protestini geri götürmək
hüququna malikdir.
390.5. Müdafiəçi öz
apellyasiya şikayətini yalnız müdafiə etdiyi şəxsin
və ya onun qanuni nümayəndəsinin razılığı
ilə gəri götürə bilər. Apellyasiya icraatında
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraata cəlb edilmiş müdafiəçi yalnız
məhkum olunmuş və ya bəraət almış şəxsin
və onların qanuni nümayəndələrinin razılığı
ilə birinci instansiya məhkəməsində iştirak etmiş
müdafiəçinin apellyasiya şikayətinə əlavə
və dəyişikliklər etmək hüququna malikdir.
390.6. Məhkum və ya bəraət
almış şəxs öz müdafiəçisinin apellyasiya
şikayətini geri götürmək hüququna malikdir.
390.7. Zərər çəkmiş
şəxsin (xüsusi ittihamçının) apellyasiya instansiyası
məhkəməsində iştirak edən nümayəndəsi
öz apellyasiya şikayətini, habelə zərər çəkmiş
şəxsin birinci instansiya məhkəməsində iştirak
edən nümayəndəsinin apellyasiya şikayətini yalnız
zərər çəkmiş şəxsin (xüsusi ittihamçının)
və ya onun qanuni nümayəndəsinin razılığı
ilə geri götürmək hüququna malikdir.
390.8. Barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan
hüquqi şəxsin nümayəndəsi ona verilmiş etibarnamə
ilə müəyyən edildiyi hallarda, müdafiəçisi
isə nümayəndənin razılığı ilə apellyasiya
şikayətini geri götürə bilər.[498]
Maddə 391. Apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya
protestinə ilkin baxılması
391.1. Apellyasiya şikayətləri
və ya apellyasiya protestləri apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
daxil olduqdan sonra bu Məcəllənin 298.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qaydaya uyğun olaraq hakimlərin icraatına
verilir. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi 15 (on beş)
gün müddətində (cinayət işinin həcminin böyüklüyü,
təqsirləndirilən şəxslərin sayının çoxluğu
və ya baxışın təşkilinin xüsusilə mürəkkəb
olması ilə əlaqədar bu müddət məhkəmənin
qərarı ilə 30 (otuz) günədək uzadıla bilər)
üç hakimdən ibarət tərkibdə və məhkəmə
iclası katibinin iştirakı ilə məhkəmə iclasında
apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya protestinin ilkin baxışını
aparır. Apellyasiya şikayəti vermək hüququ olan şəxslər
və apellyasiya instansiyasında ittiham tərəfi təmsil edən
dövlət ittihamçısı məhkəmənin iclasında
iştirak etmək hüququna malikdirlər. Həmin şəxslər
müəyyən edilmiş qaydada məhkəmə iclasının
keçirilməsinin vaxtı və yeri barədə əvvəlcədən
xəbərdar edilirlər, lakin onların gəlməməsi apellyasiya
şikayətinə və ya apellyasiya protestinə ilkin baxılmasına
mane olmur. Apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya protestinə
ilkin baxılması üzrə məhkəmə iclasında iştirak
etmək barədə müraciət olduqda apellyasiya instansiyası
məhkəməsi həbsdə saxlanılan məhkumun gətirilməsi
barədə qərar çıxarır. [499]
391.2. Apellyasiya şikayətinə
və ya apellyasiya protestinə ilkin baxılması qaydası apellyasiya
instansiyası məhkəməsi tərəfindən müəyyən
edilir. Bu zaman hər bir halda apellyasiya instansiyası məhkəməsi
aşağıdakı məsələləri araşdırmalıdır:
391.2.1. daxil olmuş apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin həmin məhkəməyə aid
olub-olmadığını;
391.2.2. apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti verilərkən bu Məcəllənin 381—390-cı
maddələrinin tələblərinə riayət olunub-olunmadığını;
391.2.3. cinayət işinə, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarına və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraata xitam
verilməsi və ya dayandırılması üçün əsasların
olub-olmadığını;
391.2.4. cinayət işi üzrə
qətimkan tədbirinin dəyişdirilməsi, ləğv edilməsi
və ya seçilməsi üçün əsasların olub-olmadığını;
391.2.5. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə birinci instansiya məhkəməsində
icraat zamanı bu Məcəllənin tələblərinin kobud
surətdə pozulmasına yol verilib-verilmədiyini.
391.3. Apellyasiya şikayətinə
və ya apellyasiya protestinə ilkin baxılması zamanı apellyasiya
instansiyası məhkəməsi bu Məcəllənin müddəalarına
müvafiq olaraq aşağıdakı qərarlardan birini qəbul
edir:
391.3.1. apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin hərəkətsiz saxlanılması
haqqında;
391.3.2. apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin məhkəmə aidiyyəti üzrə
göndərilməsi haqqında;
391.3.3. apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin verilməsi üçün müəyyən
edilmiş müddətin bərpa edilməsi və ya bərpanın
rədd edilməsi haqqında;
391.3.4. apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti üzrə məhkəmə baxışının
təyin edilməsi haqqında;
391.3.5. apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin öz icraatına qəbul edilməsindən
imtina haqqında;
391.3.6. cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə, icraat materiallarının
birinci instansiya məhkəməsinə qaytarılması haqqında;
301.3.7. apellyasiya şikayətinə
və ya apellyasiya protestinə baxılmasına xitam verilməsi
və cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə materialların birinci instansiya məhkəməsinə
qaytarılması haqqında;
391.3.8. cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın
dayandırılması haqqında;
391.3.9. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarına və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraata xitam
verilməsi haqqında;
391.3.10. apellyasiya şikayətinə
və ya apellyasiya protestinə baxılmasına xitam verilməsi
haqqında.
391.4. Bu Məcəllənin 386 və
387-ci maddələrinin tələbləri yerinə yetirilmədikdə
apellyasiya instansiyası məhkəməsi apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin hərəkətsiz saxlanılması
barədə qərar çıxarır və öz qərarı
ilə həmin tələblərin yerinə yetirilməsi üçün
10 (on) gündən 20 (iyirmi) günədək müddət təyin
edir. Təyin edilmiş müddət ərzində həmin tələblər
yerinə yetirilmədikdə, apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarı ilə apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya
protesti verilməmiş hesab edilir və baxılmamış saxlanılır.[500]
391.5. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti buna hüququ olmayan şəxs tərəfindən
verildikdə apellyasiya instansiyası məhkəməsi apellyasiya
şikayətinin və ya apellyasiya protestinin öz icraatına
qəbul edilməsindən imtina haqqında qərar çıxarır.
391.6. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
aşağıdakı hallarda cinayət işinin, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə materialların
birinci instansiya məhkəməsinə qaytarılması haqqında
qərar çıxarır:
391.6.1. birinci instansiya məhkəməsində
icraat zamanı aparılmış məhkəmə iclasının
protokolu məhkəmə iclasında sədrlik edən və ya
məhkəmənin katibi tərəfindən imzalanmadıqda;
391.6.2. hökmün surəti məhkuma
və ya bəraət almış şəxsə verilmədikdə
və ya onun ana dilinə, yaxud bildiyi dilə tərcümə
edilmədən verildikdə;
391.6.3. birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarı məhkəmə baxışında
iştirak edən hakim tərəfindən imzalanmadıqda;
391.6.4. cinayət işində, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarında və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraat materiallarında
məhkəmə iclasının protokolu və məhkəmə iclasının audioyazısı, birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı zamanı çıxarılmış
hökm və ya qərar olmadıqda. [501]
391.7. Bu Məcəllənin 391.6-cı
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda aşağıdakı
hərəkətlər yerinə yetirilir:
391.7.1. apellyasiya instansiyası məhkəməsi
öz qərarı ilə yol verilmiş pozuntuların aradan qaldırılması
üçün 10 (on) gündən çox olmamaq şərtilə
müddət təyin edir və cinayət işini, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarını və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə materialları birinci
instansiya məhkəməsinə göndərir;
391.7.2. birinci instansiya məhkəməsi
təyin edilmiş müddət ərzində yol verilmiş pozuntuları
imkan daxilində aradan qaldırır və cinayət işini,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materiallarını və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə materialları apellyasiya şikayətinə və ya
apellyasiya protestinə yenidən baxılması üçün
apellyasiya instansiyası məhkəməsinə göndərir.
391.8. Bu Məcəllənin müddəalarının
aşağıdakı kobud pozuntularına yol verildiyi hallarda apellyasiya
instansiyası məhkəməsi apellyasiya şikayətinə
və apellyasiya protestinə baxılmasına xitam verilməsi və
cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə materialların birinci instansiya məhkəməsinə
qaytarılması haqqında qərar çıxarır:
391.8.1. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı bu Məcəllənin 303.3-cü
maddəsinin tələbləri pozulmaqla keçirildikdə;
391.8.2. birinci instansiya məhkəməsi
bu Məcəllənin 391.6-cı maddəsində göstərilən
pozuntulardan hər hansı birini aradan qaldırmadıqda;
391.8.3. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı məhkəmə aidiyyətinin
qaydaları pozulmaqla keçirildikdə;
391.8.4. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı özü-özünə
etiraz etmiş və ya etiraz edilmiş hakimin qanunsuz iştirakı
ilə keçirildikdə;
391.8.5. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı hakimlərin tərkibinin dəyişilməzliyi
barədə tələblər pozulmaqla keçirildikdə;
391.8.6. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı təqsirləndirilən şəxsin
müdafiə hüquqlarının pozulması ilə keçirildikdə;
391.8.7. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı təqsirləndirilən şəxsin
sərbəst bildikləri ana dilindən və tərcüməçinin
köməyindən istifadə etmək hüququnun pozulması
ilə keçirildikdə;
391.8.8. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı dövlət ittihamçısının,
təqsirləndirilən şəxsin və ya onun müdafiəçisinin
iştirakına dair tələblərin pozulması ilə keçirildikdə;
391.8.9. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı təqsirləndirilən və
zərər çəkmiş şəxsə, dövlət ittihamçısına
məhkəmə çıxışları, təqsirləndirilən
şəxsə isə, həmçinin son sözlə çıxış
etmək imkanının yaradılması barədə tələblərin
pozulması ilə keçirildikdə;
391.8.10. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair yekun məhkəmə qərarı hakimlərin müşavirəsinin
gizliliyi haqqında tələbin pozulması ilə çıxarıldıqda;
391.8.11. birinci instansiya məhkəməsində
məhkəmə baxışı ittihamın hüdudları
barədə tələblərin pozulması ilə keçirildikdə
(ittihamın irəli sürüldüyü cinayətlə müqayisədə
ittiham hökmü daha ağır cinayət üzrə çıxarıldıqda);
[502]
391.8.12. birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarı hakimlər tərəfindən bu
Məcəllənin 352.5 və 352.6-cı maddələrinin tələblərinə
müvafiq surətdə imzalanmadıqda.
391.8-1. Apellyasiya
instansiyası məhkəməsi birinci instansiya məhkəməsində
dövlət ittihamçısı tərəfindən müdafiə
edilmiş ittihamla müqayisədə daha ağır cinayət
üzrə ittihamın irəli sürülməsinə dair Azərbaycan
Respublikası Baş prokurorunun, Naxçıvan Muxtar Respublikasının
ərazisində, həmçinin Naxçıvan Muxtar Respublikasının
prokurorunun protesti ilə razılaşdıqda apellyasiya şikayətinə
və apellyasiya protestinə baxılmasına xitam verilməsi və
cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının birinci instansiya məhkəməsinə
qaytarılması haqqında qərar çıxarır.[503]
391.9. Bu Məcəllənin 391.8
və 391.8-1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda
apellyasiya instansiyası məhkəməsi öz qərarı
ilə: [504]
391.9.1. məhkəmə baxışının
nəticələri üzrə çıxarılmış birinci
instansiya məhkəməsinin hökm və ya qərarını
ləğv edir;
391.9.2. cinayət işini, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarını və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə materialları birinci
instansiya məhkəməsinə məhkəmənin hazırlıq
iclasının keçirilməsi mərhələsinə və
ya yeni məhkəmə baxışına göndərir.
391.10. Bu Məcəllənin 391.6
, 391.8 və 391.8-1-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda apellyasiya instansiyası məhkəməsi bu Məcəllənin
yol verilmiş kobud pozuntularına dair xüsusi qərar çıxara
bilər və həmin qərarı müvafiq olaraq aşağıdakı
şəxslərə göndərməlidir: [505]
391.10.1. dövlət orqanlarının
vəzifəli şəxsləri barəsində tabeçilik
qaydasında müvafiq yuxarı dövlət orqanının rəhbərinə;
391.10.2. müstəntiqlər, təhqiqatçılar
və təhqiqat orqanın əməkdaşları barəsində—tabeçilik
qaydasında Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının rəhbərinə;
391.10.3. prokurorlar və prokurorluğun
müstəntiqləri barəsində—Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroruna;
391.10.4. birinci instansiya məhkəməsinin
hakimləri barəsində—apellyasiya instansiyası məhkəməsi
sədrinin vasitəsilə Məhkəmə-Hüquq Şurasına.
[506]
391.11. Apellyasiya şikayətini
və ya apellyasiya protestini vermiş şəxs öz apellyasiya
tələblərindən imtina etdikdə və cinayət prosesinin
digər iştirakçılarının apellyasiya şikayəti
və ya apellyasiya protesti olmadığı halda, məhkəmə
apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya protestinə baxılmasına
xitam verilməsi haqqında qərar çıxarır. Apellyasiya
şikayətinə və ya apellyasiya protestinə baxılmasına
xitam verildiyi andan birinci instansiya məhkəməsinin hökm və
ya digər yekun qərarı qanuni qüvvəyə minir.
391.12. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya protestinə ilkin
baxılması nəticələrinə dair çıxarılmış
qərarlarından (bu Məcəllənin 391.3.4-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş qərar istisna olmaqla) kassasiya instansiyası məhkəməsinə
şikayət və ya protest verilə bilər. [507]
Maddə 392. Apellyasiya instansiyası məhkəməsində
baxışın təyin edilməsi
392.1. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin baxışını təyin edərkən
apellyasiya instansiyası məhkəməsi aşağıdakı
məsələləri həll edir:
392.1.1. məhkəmə istintaqının
aparılması zərurəti və onun həcmi haqqında;
392.1.2. əlavə sübutların
tələb edilməsinin zəruriliyi haqqında;
392.1.3. məhkəmə iclasına
çağırılmalı olan şəxslər haqqında;
392.1.4. cinayət işi üzrə
qətimkan tədbirinin dəyişdirilməsi, ləğv edilməsi
və ya seçilməsi haqqında;
392.1.5. zəruri hallarda tərcüməçinin
çağırılması haqqında;
392.1.6. apellyasiya şikayətinə
və ya apellyasiya protestinə açıq, yaxud qapalı məhkəmə
iclasında baxılması haqqında;
392.1.7. məhkəmə iclasının
vaxtı və yeri haqqında;
392.1.8. apellyasiya instansiyasında
məhkəmə baxışının keçirilməsi üçün
hazırlıq tədbirlərinə dair bütün digər məsələlər.
392.2. Apellyasiya şikayətində
və ya apellyasiya protestində məhkum edilmiş və ya bəraət
almış şəxsin vəziyyətinin pisləşməsi
barədə məsələ qoyulduqda, yaxud məhkəmə
istintaqının aparılması apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən zəruri hesab edildikdə, məhkum edilmiş
və ya bəraət almış şəxs, onların qanuni
nümayəndələri apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
iclasına mütləq çağırılmalıdırlar.
Belə hallarda dövlət ittihamçısı və cinayət
prosesində iştirakı məcburi olan müdafiəçilər
də çağırılırlar. Apellyasiya şikayəti
və ya apellyasiya protesti vermiş şəxsin, habelə apellyasiya
instansiyası məhkəməsinin iclasına mütləq çağırılan
digər şəxslərin məhkəmə baxışında
iştirakı və onların gəlməməsinin nəticələri
bu Məcəllənin 311 - 316-cı maddələrinin tələblərinə
müvafiq olaraq müəyyən olunur. [508]
392.3. Birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən məhkəmənin gəldiyi nəticələrin
düzgünlüyü üçün mühüm əhəmiyyət
kəsb edən bütün faktiki halların araşdırılmadığını
güman etməyə əsaslar olduqda, apellyasiya instansiyası
məhkəməsi məhkəmə istintaqının tam və
ya qismən aparılmasını zəruri hesab edə bilər.
Məhkəmə istintaqı tam və ya qismən aparıldıqda
apellyasiya tələbinin əsaslandırıldığı bütün
dəlillərin tədqiq edilməsi məcburidir.
392.4. Apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti məhkəməyə daxil olduğu vaxtdan
30 (otuz) gün müddətində apellyasiya instansiyası məhkəməsi
onların baxışını təyin edir. Cinayət işinin
həcminin böyüklüyü, təqsirləndirilən şəxslərin
sayının çoxluğu və ya baxışın təşkilinin
xüsusilə mürəkkəb olması ilə əlaqədar
bu müddət apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qərarı
ilə 45 (qırx beş) günədək uzadıla bilər. [509]
Maddə 393. Apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya
protestinə baxıldığı gün barədə məlumatın
verilməsi
393.1. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
iclasına çağırılmalı olan şəxslər
məhkəmə baxışına çağırılmaları
barədə çağırış vərəqəsi ilə
məlumatlandırılırlar. Məhkum edilmiş və ya bəraət
almış şəxsə eyni zamanda işin apellyasiya baxışına
təyin edilməsi haqqında qərarın surəti göndərilir.
393.2. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
məhkəmə iclasına ən geci 3 (üç) gün qalmış
apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya protestinə baxılmasının
vaxtı və yeri barədə elanlar lövhəsində məlumat
asmalıdır.
Maddə 394. Apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya
protestinə baxılması qaydası
394.1. Bu Məcəllənin 322 və
323-cü maddələrində göstərilmiş ilkin hərəkətləri
apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya protestinin məhkəmə
açılışına uyğun yerinə yetirdikdən sonra
məhkəmə iclasında sədrlik edən aşağıdakı
hüquqları izah edir: [510]
394.1.1. apellyasiya şikayəti və
apellyasiya protesti vermək hüququna malik olan şəxslərə
öz apellyasiya şikayətlərini və ya apellyasiya protestlərini
müdafiə etmək, yaxud onlardan imtina etmək hüququnu;
394.1.2. cinayət prosesinin digər
iştirakçılarına apellyasiya şikayətini və ya
apellyasiya protestini müdafiə etmək, onlara dair öz etirazlarını
bildirmək və ya izahat vermək hüququnu;
394.1.3. cinayət prosesi iştirakçılarına
məhkəmədə çıxış etmək hüququnu;
394.1.4. cinayət prosesinin iştirakçılarına
birinci instansiya məhkəməsinin hökm və ya qərarının
yalnız apellyasiya qaydasında mübahisə edilən hissəsinə
dair vəsatət qaldırmaq hüququnu.
394.2. Bundan sonra məhkəmə
iclasında sədrlik edən aşağıdakı hərəkətləri
yerinə yetirir:
394.2.1. birinci instansiya məhkəməsinin
mübahisə edilən hökm və ya qərarının mahiyyətini
izah edir;
394.2.2. onlara dair kim tərəfindən
və hansı həcmdə apellyasiya şikayətinin və ya
apellyasiya protestinin verilməsi barədə məlumat verir;
394.2.3. apellyasiya şikayəti və
ya apellyasiya protesti vermiş şəxslərdən öz şikayət
və ya protestlərini müdafiə edib-etməmələrini
araşdırır və apellyasiyaya dair etiraz vermiş şəxsləri
sadalayır;
394.2.4. cinayət prosesinin digər
iştirakçılarından öz etirazlarını müdafiə
edib-etməmələrini aydınlaşdırır.
394.3. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya protestinin baxışını
məhkəmə istintaqını aparmadan keçirdikdə bu
Məcəllənin 394.2-ci maddəsində göstərilən
hərəkətlər yerinə yetirildikdən sonra:
394.3.1. əlavə vəsatətlər
verildiyi halda məhkəmə iclasında sədrlik edən cinayət
prosesi iştirakçılarını həmin vəsatətlərlə
tanış edir;
394.3.2. məhkəmə verilmiş
apellyasiya şikayətlərinə və apellyasiya protestlərinə
dair cinayət prosesi iştirakçılarının dəlillərini
dinləyir və bu Məcəllənin 339—341-ci maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydalara uyğun olaraq məhkəmə
çıxışları keçirir. [511]
394.4. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya protestinin baxışını
məhkəmə istintaqını aparmaqla keçirdikdə bu
Məcəllənin 394.2-ci maddəsində göstərilən
hərəkətlər yerinə yetirildikdən sonra:
394.4.1. məhkəmə istintaqı
və məhkəmə çıxışları bu Məcəllənin
324—341-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş qaydalara
uyğun olaraq aparılır; [512]
394.4.2. apellyasiyanın daxil olduğu
vaxt nəzərə alınmaqla məhkəmə çıxışlarında
apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya protesti ilə müraciət
etmiş şəxslər birinci çıxış edirlər.
394.5. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin baxışı zamanı apellyasiya
instansiyası məhkəməsi cinayət prosesi tərəflərinin
verdikləri, vəsatətlərə və məhkəmə
baxışının aparılması məsələlərinə
dair qərarlar qəbul etmək hüququna malikdir.
394.6. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
apellyasiya şikayəti və ya apellyasiya protestinin baxışını
məhkəmə istintaqını aparmaqla keçirdikdə yekun
məhkəmə qərarını qəbul etmək üçün
müşavirə otağına getməmişdən əvvəl
məhkuma (bəraət almış şəxsə) son söz
verir. [513]
Maddə 395. Məhkəmə istintaqının təzələnməsi
Məhkəmə çıxışları,
məhkumun (bəraət almış şəxsin) son sözünün
səslənməsi və ya yekun məhkəmə qərarının
çıxarılması zamanı yeni halların, yaxud sübutların
tədqiq edilməsinə zərurət yarandıqda apellyasiya instansiyası
məhkəməsi bu Məcəllənin 324—343-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş tələblərə riayət etməklə
məhkəmə istintaqını təzələyir.
Maddə 396. Apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya
protestinin baxılmasına xitam verilməsi
Apellyasiya şikayətini və
ya apellyasiya protestini vermiş şəxslər öz tələblərindən
imtina etdiyi və cinayət prosesinin digər iştirakçılarının
apellyasiya şikayətləri olmadığı halda apellyasiya
instansiyası məhkəməsi apellyasiya şikayətinin və
ya apellyasiya protestinin baxılmasına xitam verilməsi haqqında
qərar çıxarmalıdır.
Maddə 397. Apellyasiya şikayətinə və ya apellyasiya
protestinə baxılması hüdudları
397.1. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən işin
faktiki hallarının müəyyən edilməsinin, habelə
cinayət qanununun və bu Məcəllənin normalarının
tətbiq edilməsinin düzgünlüyünü yoxlayır. KMQ6
397.2. Birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən müəyyən edilmiş faktiki hallar apellyasiya
instansiyası məhkəməsi tərəfindən yalnız
apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya protestinin hüdudlarında
yoxlanılır. Birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən
cinayət qanununa və bu Məcəllənin normalarına riayət
edilməsi apellyasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən
apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya protestinin dəlillərindən
asılı olmayaraq yoxlanılır.
397.3. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin baxışı zamanı aşağıdakı
hallardan ən azı biri mövcud olduqda apellyasiya instansiyası
məhkəməsi tərəfindən yeni sübutlar tədqiq
edilir:
397.3.1. cinayət prosesinin iştirakçıları
yeni sübutların birinci instansiya məhkəməsinə təqdim
edilməməsini onlardan asılı olmayan səbəblərlə
əsaslandırdıqda; [514]
397.3.2. birinci instansiya məhkəməsi
bu sübutların tədqiqini obyektiv səbəb olmadan rədd
etdikdə.
397.4. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
yeni sübutların tədqiqini apellyasiya şikayətinin və
ya apellyasiya protestinin baxışının uzadılması cəhdi
kimi qiymətləndirdikdə, həmin sübutların tədqiq
edilməsi haqqında vəsatəti rədd etmək hüququna
malikdir.
397.5. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi,
apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya protestinin baxışının
nəticələri buna əsas verərsə, haqlarında apellyasiya
verilməyən şəxslərin xeyrinə yekun qərar qəbul
etməlidir.
Maddə 398. Apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya
protestinin baxışına dair yekun məhkəmə qərarı
398.1. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin baxışı nəticəsində
apellyasiya instansiyası məhkəməsi aşağıdakılardan
birini etməyə haqlıdır:
398.1.1. birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarını dəyişdirmədən,
apellyasiya şikayətini və ya apellyasiya protestini isə təmin
etmədən saxlanılması haqqında qərar qəbul etmək;
398.1.2. birinci instansiya məhkəməsinin
hökmünü və ya qərarını ləğv edərək
yeni hökm və ya qərar çıxarmaq; [515]
398.1.3. birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarını ləğv edərək və
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə
icraata xitam verilməsi barədə qərar qəbul etmək;
398.1.4. birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarının dəyişdirilməsi barədə
qərar qəbul etmək.
398.2. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
hökmü bu Məcəllənin 353-cü maddəsinin tələblərinə
uyğun olmalıdır. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
digər yekun qərarı giriş, təsviri-əsaslandırıcı
və nəticəvi hissələrdən ibarət olmalıdır.
Yekun qərarı çıxarmaqla yanaşı apellyasiya instansiyası
məhkəməsi, həmçinin apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin baxışı nəticəsində
aşağıdakıları müəyyən etdikdə xüsusi
qərar çıxara bilər:
398.2.1. cinayətin törədilməsinə
səbəb və ya şərait, fiziki şəxslərin cinayət
məsuliyyətinə səbəb olmayan hərəkət və
hərəkətsizliyi, habelə dövlət hakimiyyəti orqanlarının
və ya dövlət orqanlarının vəzifəli şəxslərinin
fəaliyyətindəki pozuntular, çatışmazlıqlar
və ya nöqsanlar olduqda;
398.2.2. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraat zamanı müvafiq
olaraq cinayət təqibi orqanları və ya birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən bu Məcəllənin tələblərinin
pozulmasına yol verildikdə.
Maddə 399. Birinci instansiya məhkəməsinin hökm
və ya qərarının ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi
üçün əsaslar
399.1. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin baxışının nəticələri
üzrə birinci instansiya məhkəməsinin hökm və
ya qərarının ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi
üçün əsaslar aşağıdakılardır:
399.1.1. məhkəmənin gəldiyi
nəticələr üzrə mühüm əhəmiyyət
kəsb edən bütün faktiki halların araşdırılmaması;
399.1.2. məhkəmənin gəldiyi
nəticələrin işin faktiki hallarına uyğun olmaması;
399.1.3. birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən müəyyən edilmiş iş üçün
əhəmiyyətli olan halların sübuta yetirilməməsi;
399.1.4. cinayət qanunu normasının
düzgün tətbiq edilməməsi;
399.1.5. təyin edilmiş cəzanın
cinayətin ağırlığına və ya məhkumun şəxsiyyətinə
uyğun olmaması.
399.2. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
bəraət hökmünü yalnız təqsirləndirilən
şəxsin hüquqlarının əhəmiyyətli dərəcədə
pozulmasına əsaslanaraq dəyişdirə bilməz.
399.3. İşin bütün hallarının
araşdırılması nəticəsində çıxarılmış
və mahiyyətcə düzgün olan birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarı yalnız bu Məcəllənin tələblərinin
pozulması səbəbindən formal mülahizələrə
əsaslanaraq ləğv edilə bilməz.
Maddə 400. Məhkəmənin gəldiyi nəticələr
üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən
bütün faktiki halların araşdırılmaması
400.1. Apellyasiya instansiyası məhkəməsində
yeni sübutların tədqiqi zamanı məhkəmənin gəldiyi
nəticələrin düzgünlüyünə təsir göstərən
digər faktiki hallar müəyyən edildikdə məhkəmənin
gəldiyi nəticələr üçün mühüm əhəmiyyət
kəsb edən bütün faktiki halların araşdırılmaması
birinci instansiya məhkəməsinin hökm və ya qərarının
ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi üçün
əsasdır.
400.2. Məhkəmənin gəldiyi
nəticələr üçün mühüm əhəmiyyət
kəsb edən bütün faktiki halların araşdırılmaması
aşağıdakılar hesab edilir:
400.2.1. işin düzgün həll
edilməsi üçün mühüm əhəmiyyətə
malik olan halların təsdiq və ya təkzib edilməsi üçün
şəxslərin dindirilməməsi, sənədlərin, maddi
və ya digər sübutların tələb edilməməsi;
400.2.2. bu və ya digər halın
tədqiqinin zəruriliyinin apellyasiya şikayətinin və ya
apellyasiya protestinin apellyasiya instansiyası məhkəməsində
baxışı zamanı təqdim edilmiş yeni materiallardan irəli
gəlməsi;
400.2.3. barəsində tərbiyəvi
və ya tibbi xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilmiş
məhkumun və ya bəraət almış şəxsin şəxsiyyəti
barədə məlumatların kifayət qədər tam aydınlaşdırılmaması.
Maddə 401. Birinci instansiya məhkəməsinin gəldiyi
nəticələrin işin faktiki hallarına uyğun olmaması
401.1. Birinci instansiya məhkəməsinin
gəldiyi nəticələrin işin faktiki hallarına uyğun
gəlməməsi yalnız aşağıdakılara təsir
göstərdiyi halda birinci instansiya məhkəməsinin hökm
və ya qərarı ləğv edilməlidir:
401.1.1. məhkumun təqsirliliyi
və ya bəraət almış şəxsin təqsirsizliyi
haqqında məsələnin həll edilməsinə;
401.1.2. ictimai təhlükəli
əməlin tövsifinə dair cinayət qanunvericiliyinin tətbiqinin
düzgünlüyünə;
401.1.3. cəza tədbirinin müəyyən
edilməsinə;
401.1.4. tibbi və ya tərbiyəvi
xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsinə;
401.1.5. hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsinə.[516]
401.2. Aşağıdakı hallarda
məhkəmənin gəldiyi nəticələr işin faktiki
hallarına uyğun olmayan hesab edilir:
401.2.1. məhkəmənin hökm
və ya qərarında əks etdirilmiş birinci instansiya məhkəməsinin
gəldiyi nəticələr məhkəmə iclasında tədqiq
edilmiş sübutlarla təsdiq edilmədikdə;
401.2.2. birinci instansiya məhkəməsi
onun tərəfindən məhkəmə iclasında tədqiq
edilmiş və özünün gəldiyi nəticələrin
düzgünlüyünə əhəmiyyətli təsir göstərən
sübutları nəzərə almadıqda;
401.2.3. birinci instansiya məhkəməsi
öz hökm və ya qərarında bir sübutun qəbul edilməsinin
və digər sübutun rədd edilməsinin səbəbini göstərmədikdə
həmin məhkəmənin gəldiyi nəticələr üçün
mühüm əhəmiyyətə malik olan ziddiyyətli sübutlar
olduqda;
401.2.4. birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarında şərh edilmiş hallarla, onun
gəldiyi nəticələr arasında əhəmiyyətli ziddiyyətlər
olduqda.
Maddə 402. Birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən
müəyyən edilmiş halların sübuta yetirilməməsi
402.0. Aşağıdakı hallarda
birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən müəyyən
edilmiş hallar sübuta yetirilməmiş hesab edilir:
402.0.1. irəli sürülmüş
ittihama baxılması üçün mühüm əhəmiyyətə
malik olan hallar birinci instansiya məhkəməsinin hökm və
ya qərarında qanunda göstərilən sübutlarla təsdiq
edilmədikdə;
402.0.2. irəli sürülmüş
ittihama baxılması üçün mühüm əhəmiyyətə
malik olan hallar birinci instansiya məhkəməsinin hökm və
ya qərarında mötəbər olmayan, ziddiyyətli, yolverilməz
və ya aid olmayan sübutlarla təsdiq edildikdə.
Maddə 403. Cinayət qanunu normasının düzgün
tətbiq edilməməsi
403.0. Birinci instansiya məhkəməsinin
hökm və ya qərarının ləğv edilməsinə,
yaxud dəyişdirilməsinə səbəb olan cinayət qanunu
normasının düzgün tətbiq edilməməsi aşağıdakılar
hesab edilir:
403.0.1. tətbiq edilməli olan cinayət
qanunu normasının məhkəmə tərəfindən tətbiq
edilməməsi;
403.0.2. tətbiq edilməli olmayan
cinayət qanunu normasının tətbiq edilməsi;
403.0.3. cinayət qanunu normasının
düzgün şərh edilməməsi.
Maddə 404. Məhkəmənin təyin etdiyi cəzanın
cinayətin ağırlığına və məhkumun şəxsiyyətinə
uyğun olmaması
Cinayət qanununun müvafiq maddəsi
ilə müəyyən edilmiş hüdudlardan kənara çıxmasa
da, həm sərtliyinə, həm də yüngüllüyünə
görə açıq-aydın ədalətsiz olan cəza cinayətin
ağırlığına və məhkumun şəxsiyyətinə
uyğun olmayan cəza hesab edilir.
Maddə 405. Birinci instansiya məhkəməsinin hökm
və ya qərarının dəyişdirilməsi
405.1. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
birinci instansiya məhkəməsinin hökmünü aşağıdakı
hallarda dəyişdirir:
405.1.1. cəzanın öz sərtliyinə
görə cinayətin ağırlığına və məhkumun
şəxsiyyətinə uyğun olmadığını hesab
edərək təyin edilmiş cəzanı yüngülləşdirdikdə;
405.1.2. cinayətin tövsifini dəyişdirdiyi
və az ağır cinayət haqqında cinayət qanunvericiliyini
tətbiq etdiyi halda;
405.1.3. tutulmalı olan məbləğləri
azaltdıqda və ya həmin mәblәğlәri artırdıqda,
belə artırma ittihamın həcminə və cinayətin tövsifinə
təsir göstərmədiyi halda;
405.1.4. hökmün dəyişdirilməsi
ittihamın həcmini və məhkumun əməllərinin hüquqi
tövsifini dəyişdirmədiyi, lakin birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən ona təyin edilmiş cəzanı ağırlaşdırdığı
digər hallarda.
405.2. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
birinci instansiya məhkəməsinin qərarını aşağıdakı
hallarda dəyişdirir:
405.2.1. ictimai təhlükəli
əməlin tövsifinin dəyişdirilməsi və daha yüngül
cinayət haqqında cinayət qanununun normasının tətbiq
edilməsi;
405.2.2. tərbiyəvi və ya tibbi
xarakterli məcburi tədbirlərin yüngülləşdirilməsi
və ya ağırlaşdırılması;
405.2.3. hüquqi şəxs barəsində
tətbiq edilən cinayət-hüquqi tədbirlərin yüngülləşdirilməsi
və ya ağırlaşdırılması.[517]
Maddə 406. Apellyasiya şikayətinin və ya apellyasiya
protestinin baxışının nəticələrinə dair
xüsusi qərar
406.1. Apellyasiya şikayətinin
və ya apellyasiya protestinin baxışı nəticəsində
apellyasiya instansiyası məhkəməsi işin ibtidai araşdırması
və ya birinci instansiya məhkəməsində baxış zamanı
cinayət prosesi iştirakçılarının hüquqlarının
əhəmiyyətli dərəcədə pozulmasına səbəb
olan pozuntuları müəyyən etdikdə xüsusi qərar
çıxara bilər.
406.2. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
xüsusi qərarında onun hansı cinayət işinə, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarına və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə materiala dair
və kim tərəfindən çıxarıldığı
göstərilməli, ittihamın mahiyyəti, xüsusi qərarın
çıxarılmasının əsasları, kimin və dəqiq
hansı pozuntuya yol verdiyi, habelə bu pozuntunun hansı hüquqi
nəticələrə səbəb olduğu ətraflı şərh
edilməlidir.
406.3. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən çıxarılmış xüsusi qərar
müvafiq təsir tədbirlərinin görülməsi üçün
aşağıdakı şəxslərə göndərilməlidir:
406.3.1. dövlət orqanının
vəzifəli şəxsləri barəsində tabeçiliyindən
asılı olaraq yuxarı dövlət orqanının rəhbərinə;
406.3.2. müstəntiqlər, təhqiqatçılar
və təhqiqat orqanının əməkdaşları barəsində—tabeçiliyindən
asılı olaraq Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra
hakimiyyəti orqanının rəhbərinə;
406.3.3. prokurorlar və ya prokurorluğun
müstəntiqləri barəsində—Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroruna;
406.3.4. birinci instansiya məhkəməsinin
hakimləri barəsində—apellyasiya instansiyası məhkəməsi
sədrinin vasitəsilə Məhkəmə-Hüquq Şurasına.
[518]
406.4. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
xüsusi qərarının ünvanlandığı vəzifəli
şəxslər həmin qərar onlara daxil olduğu vaxtdan 30
(otuz) gündən gec olmayaraq aşağıdakı tədbirləri
görməlidirlər:
406.4.1. cinayət prosesi iştirakçılarının
hüquqlarının pozulmasına yol vermiş şəxslərin
məsuliyyəti haqqında məsələni həll etmək;
406.4.2. görülmüş tədbirlər
haqqında məhkəməyə məlumat vermək.
Maddə 407. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
yekun qərarının surətinin verilməsi və onun qanuni
qüvvəyə minməsi
407.1. Apellyasiya instansiyası məhkəməsində
məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair yekun məhkəmə qərarının giriş və nəticəvi hissəsi
elan edilir. Həmin qərar elan olunduğu vaxtdan 3 (üç) gündən
gec olmayaraq aşağıdakı tədbirlər görülməlidir: [519]
407.1.1. hökmün surəti məhkuma
və ya bəraət almış şəxsə, onun müdafiəçisinə,
qanuni nümayəndəsinə, dövlət ittihamçısına,
zərər çəkmiş şəxsə (xüsusi ittihamçıya),
mülki
iddiaçı, mülki cavabdeh və onların nümayəndələrinə verilməlidir; [520]
407.1.2. məhkəmənin digər
yekun qərarının surəti, həmçinin cinayət prosesi
iştirakçılarının vəsatətlərinə əsasən
onlara verilməlidir.
407.2. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
yekun qərarı elan olunduğu andan dərhal sonra qanuni qüvvəyə
minir.
XLVIII fəsil
Məhkəmələrin
hökm və ya qərarlarına kassasiya qaydasında yenidən
baxılması
Maddə 408. Kassasiya
şikayətinin və ya kassasiya protestinin verilməsi
408.1. Kassasiya şikayəti
və ya kassasiya protesti bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş qaydada və hallarda apellyasiya instansiyası məhkəmələri
tərəfindən çıxarılmış hökm və
qərarlardan verilə bilər.[521]
408.2. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti aşağıdakı qaydada verilir:
408.2.1. andlı iclasçıların
iştirakı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının
Ağır Cinayətlər Məhkəməsi tərəfindən
çıxarılmış hökmlərdən - Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin cinayət kollegiyasına;[522]
408.2.2. andlı iclasçıların
iştirakı ilə ağır cinayətlər məhkəmələri
tərəfindən çıxarılmış hökmlərdən
- Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin cinayət
işləri üzrə kollegiyasına;[523]
408.2.3. andlı iclasçıların
iştirakı ilə hərbi məhkəmələr tərəfindən
çıxarılmış hökmlərdən – Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin hərbi kollegiyasına;[524]
408.2.4. Naxçıvan Muxtar Respublikası
Ali Məhkəməsinin cinayət kollegiyası tərəfindən
çıxarılmış hökm və qərarlardan - Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin cinayət kollegiyasına;[525]
408.2.5. apellyasiya məhkəmələrinin
cinayət işləri üzrə məhkəmə kollegiyaları
tərəfindən çıxarılmış hökm və
qərarlardan - Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
cinayət işləri üzrə məhkəmə kollegiyasına. [526]
408.2.6. Naxçıvan Muxtar Respublikası
Ali Məhkəməsinin hərbi kollegiyası tərəfindən
çıxarılmış hökm və qərarlardan - Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin hərbi kollegiyasına;
408.2.7. apellyasiya məhkəmələrinin
hərbi kollegiyaları tərəfindən çıxarılmış
hökm və qərarlardan - Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
hərbi kollegiyasına. [527]
408.3 Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsinin sədri cinayət işində iştirak
etməyə cəlb olunmayan hökm və ya məhkəmənin
digər yekun qərarı ilə maraqlarına toxunan şəxslərin
müraciətinə əsasən apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
hökm və ya digər yekun qərarından bu Məcəllənin
408.2.4 - 408.2.5, 410, 413-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş tələblərə uyğun olaraq
təqdimat verir. Təqdimata baxılması bu Məcəllənin
414, 416—420-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
müddəalara uyğun olaraq həyata keçirilir. Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin sədri bu səlahiyyətləri
apellyasiya məhkəmələrinin sədrləri və ya Naxçıvan
Muxtar Respublikası Ali Məhkəməsi sədrinin təqdimatı
əsasında da (yuxarıda göstərilmiş şəxslərin
müraciətləri olduqda) həyata keçirir. [528]
Maddə 409. Kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti
vermək hüququ olan şəxslərKMQ3
409.1. Kassasiya şikayəti vermək
hüququna aşağıdakı şəxslər malikdirlər:
409.1.1. məhkum edilmiş, bəraət
almış təqsirləndirilən şəxs, onun müdafiəçisi
və ya qanuni nümayəndəsi;
409.1.2. zərər çəkmiş
şəxs (xüsusi ittihamçı), onun qanuni nümayəndəsi
və ya nümayəndəsi;
409.1.3. mülki iddiaçı,
mülki cavabdeh, onların qanuni nümayəndələri və
ya nümayəndələri.
409.1.4. Barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirlər tətbiq edilmiş şəxsin müdafiəçisi
və ya qanuni nümayəndəsi, xəstəliyin xüsusiyyəti
ona öz hüquqlarından istifadə etməyə mane olmadıqda
isə həmin şəxsin özü.
409.1.5. barəsində tərbiyəvi
xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilmiş və ya
qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilmiş yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
özü, onun qanuni nümayəndəsi və ya müdafiəçisi; [529]
409.1.6. barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlər tətbiq edilmiş hüquqi şəxsin nümayəndəsi
və ya müdafiəçisi.[530]
409.2. Məhkum edilmiş təqsirləndirilən
şəxs, onun müdafiəçisi və ya qanuni nümayəndəsi
yalnız məhkumun mənafelərinə aid hissədən kassasiya
şikayəti vermək hüququna malikdirlər. Məhkumun müdafiəsi
naminə verilmiş kassasiya şikayəti digər məhkumun
və ya bəraət almış şəxsin vəziyyətinin
pisləşdirilməsi üçün əsas ola bilməz.
409.3. Bəraət almış şəxs,
onun müdafiəçisi və ya qanuni nümayəndəsi hökmdən
yalnız bəraətin dəlil və əsaslarına aid hissəsindən
şikayət vermək hüququna malikdirlər. Cinayət işi,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraat
materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraat materiallarının yeni məhkəmə baxışı
zamanı belə kassasiya şikayəti bəraət hökmünün
ləğv edilməsi və ittiham hökmünün çıxarılması
üçün əsas ola bilməz.
409.4. Zərər çəkmiş
şəxs, onun qanuni nümayəndəsi və ya nümayəndəsi
hökmdən yalnız zərər çəkmişə ziyan
vurmuş şəxsə və hərəkətlərə aid
hissədən şikayət vermək hüququna malikdirlər. [531]KMQ2
409.5. Mülki iddiaçı, mülki
cavabdeh, onların qanuni nümayəndələri və ya nümayəndələri
hökmdən mülki iddiaya aid hissədən və yalnız
birinci instansiya məhkəməsinə verilmiş tələblərə
uyğun olaraq şikayət vermək hüququna malikdirlər.
409.6. Barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirlər tətbiq edilmiş şəxsin müdafiəçisi
və ya qanuni nümayəndəsi, xəstəliyin xüsusiyyəti
ona öz hüquqlarından istifadə etməyə mane olmadıqda
isə həmin şəxsin özü yalnız tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsinə aid hissədən
kassasiya şikayəti vermək hüququna malikdirlər. [532]
409.7. Barəsində tərbiyəvi
xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilmiş və ya
qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilmiş yetkinlik yaşına çatmayan şəxs,
onun qanuni nümayəndəsi və ya müdafiəçisi yalnız
tərbiyəvi xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilməsinə
və ya qapalı tipli xüsusi təlimtərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsinə aid hissədən kassasiya şikayəti
vermək hüququna malikdir. [533]
409.7-1. Barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlər tətbiq edilmiş hüquqi şəxsin nümayəndəsi
və müdafiəçisi yalnız hüquqi şəxsin mənafeyinə
aid hissədən şikayət vermək hüququna malikdirlər.[534]
409.8. Məhkumun və ya zərər
çəkmiş şəxsin yaxın qohumlarının şikayəti
yalnız həmin şəxslər bu Məcəllənin qaydalarına
uyğun olaraq cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraata müstəntiq və ya birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən müvafiq olaraq təqsirləndirilən, zərər
çəkmiş şəxsin (xüsusi ittihamçının)
qanuni nümayəndəsi və ya nümayəndəsi kimi buraxıldıqda
kassasiya icraatının açılmasına səbəb ola bilər.
409.9. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
icraatında iştirak etmiş dövlət ittihamçısı
onun məhkəmə tərəfindən nəzərə alınmamış
nəticə və təkliflərinə dair hissəsindən
kassasiya protesti vermək hüququna malikdir. Göstərilən
dövlət ittihamçısı vəfat etdikdə, xəbərsiz
itkin düşdükdə, uzun sürən ağır xәstәliyә
tutulduqda, protest verməkdən yayındıqda və ya imtina etdikdə,
habelə onun mövqeyi ilə razılaşmadıqda hökmdən
kassasiya protesti vermək hüququna Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məhkəməsinin
cinayət kollegiyası tərəfindən çıxarılmış
hökm və ya qərarlardan həmçinin Naxçıvan
Muxtar Respublikasının prokuroru apellyasiya instansiyası məhkəməsində
iştirak etmiş dövlət ittihamçısının əvəzinə,
kassasiya protesti vermək hüququna malikdir. Apellyasiya instansiyası
məhkəməsində cinayət işi və ya məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarına bu Məcəllənin
392.2-ci maddəsinin tələblərinin ziddinə baxıldığı
halda kassasiya protesti vermək hüququna Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru və ya onun müavini malikdir. [535]
Maddə 410. Kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin
verilmə müddəti
410.1. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti onu vermək hüququna malik olan şəxslər tərəfindən aşağıdakı müddətlərdə
verilir: [536]
410.1.1. bu Məcəllənin 391.3
(bu Məcəllənin
391.3.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş qərar
istisna olmaqla) , 411.5, 520.7 və 524.8-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qərarlarından—onların
çıxarıldığı , bu Məcəllənin 410.1-1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş halda isə həmin şəxsə
verildiyi gündən 1 (bir) ay müddətində; [537]
410.1.2. bəraət hökmündən
və ya cinayət işi məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraata xitam verilməsi haqqında məhkəmə
qərarından—onların çıxarıldığı gündən
3 (üç) ay müddətində; [538]
410.1.3. daha ağır cinayət
haqqında qanunun tətbiq edilməsinin zəruriliyi, təyin edilmiş
cəzanın həddən artıq yüngüllüyü və
ya məhkumun vəziyyətini pisləşdirən digər əsaslar
üzrə ittiham hökmündən, habelə tərbiyəvi
xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi haqqında
məhkəmə qərarından onların çıxarıldığı
gündən 6 (altı) ay müddətində;
KMQ4[539]
410.1.4. məhkumun təqsirsizliyi,
az ağır cinayət haqqında qanunun tətbiq edilməsi zəruriliyinin
əsasları üzrə ittiham hökmündən, habelə
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi haqqında
məhkəmə qərarından—onların çıxarıldığı
, bu
Məcəllənin 410.1-1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş halda isə həmin şəxsə verildiyi gündən
12 (on iki) ay müddətində. [540]
410.1-1. Azadlıqdan məhrum etmə növündə
cəza çəkən məhkumun apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
hökmündən (qərarından) kassasiya şikayətinin
verilməsi üçün bu Məcəllənin 410.1-ci maddəsində
nəzərə tutulmuş müddətlər hökmün və
ya müvafiq qərarın ona verildiyi tarixdən hesablanır.[541]
410.2. Kassasiya qaydasında təqdimat,
şikayət və ya protest verildiyi hallar istisna olmaqla, kassasiya
şikayətinin və ya kassasiya protestinin verilməsi üçün
müəyyən edilmiş müddət ərzində cinayət
işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraat materialı yuxarı məhkəmə tərəfindən
apellyasiya instansiyası məhkəməsindən tələb
edilə bilməz.
Maddə 411. Kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin
verilməsi üçün buraxılmış müddətin
bərpası
411.1. Kassasiya şikayətinin və
ya kassasiya protestinin verilməsi üçün müddət üzrlü
səbəbdən buraxıldıqda bu Məcəllənin 409-cu
maddəsində göstərilən şəxslər apellyasiya instansiyası məhkəməsi qarşısında
kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin verilməsi
üçün buraxılmış müddətin bərpası
haqqında vəsatət qaldırmaq hüququna malikdirlər. [542]
411.2. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi kassasiya
şikayətinin və ya kassasiya protestinin verilməsi üçün
buraxılmış müddətin bərpası haqqında vəsatəti
aşağıdakı hallarda təmin etmək hüququna malikdir: [543]
411.2.1. bu Məcəllənin 409-cu
maddəsində göstərilmiş şəxs səhhətinin
uzun müddətli fiziki və ya psixi pozuntularına səbəb
olan ağır xəstəliyə tutulduqda və bunun nəticəsində
onun obyektiv olaraq vaxtında kassasiya şikayəti və ya kassasiya
protesti vermək imkanı olmadıqda;
411.2.2. bu Məcəllənin 409-cu
maddəsində göstərilən şəxsi vaxtında kassasiya
şikayəti və ya kassasiya protesti vermək imkanından məhrum
edən fövqəladə hadisə və ya həmin şəxsin iradəsindən
asılı olmayan digər hal baş verdikdə. [544]
411.3. Kassasiya şikayətinin və ya kassasiya
protestinin verilməsi üçün buraxılmış müddətin
bərpa edilməsi məsələsi apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
yekun qərar çıxarmış məhkəmə tərkibi
(bu mümkün olmadıqda, digər hakimlərdən ibarət
məhkəmə tərkibi) tərəfindən həll edilir.
Belə vəsatətin baxılma vaxtı və yeri barədə
vəsatəti qaldırmış şəxslərə lazımi
qaydada məlumat verilir. Həmin şəxslərin məhkəmə
iclasına gəlməməsi vəsatətə baxılmasına
mane olmur. Vəsatətlə əlaqədar qəbul edilmiş
qərarın surəti apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən bu Məcəllənin 409-cu maddəsində
göstərilən şəxslərə göndərilir.
411.4. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin verilməsi
müddətinin bərpa olunması haqqında vəsatəti təmin
etdikdə, bu Məcəllənin 417.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş tələblər yerinə yetirildikdən sonra kassasiya
şikayətini və ya kassasiya protestini cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın materialları
ilə birlikdə kassasiya instansiyası məhkəməsinə
göndərir.[545]
411.5. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin verilməsi
müddətinin bərpa olunması haqqında vəsatəti rədd
etdikdə, bu qərardan apellyasiya instansiyası məhkəməsi
vasitəsi ilə kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti
verilə bilər.
411.6. Bu Məcəllənin 411.5-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qərardan şikayət və ya
protest verildiyi halda apellyasiya instansiyası məhkəməsi onu
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraatın materialları ilə birlikdə kassasiya
instansiyası məhkəməsinə göndərir. Kassasiya
instansiyası məhkəməsinin hakimi kassasiya şikayəti
və ya kassasiya protesti verilməsi müddətini bərpa etdikdə
bu Məcəllənin 418.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hərəkətləri yerinə yetirir. Kassasiya instansiyası
məhkəməsinin kassasiya şikayətinin və ya kassasiya
protestinin verilməsi üçün buraxılmış müddətin
bərpa edilməməsi barədə qərarı qətidir və
ondan şikayət və ya protest verilə bilməz. Vəsatətlə
əlaqədar qəbul edilmiş qərarın surəti hər
bir halda kassasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən
bu Məcəllənin 409-cu maddəsində göstərilən
şəxslərə göndərilir. [546]
Maddə 412. Kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin
verilmə qaydası
412.1. Kassasiya şikayəti və ya kassasiya
protesti apellyasiya instansiyası məhkəməsi vasitəsilə
verilir. Kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti birinci instansiya
məhkəməsinə verildikdə şikayət və ya protest
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraatın materialları ilə birlikdə apellyasiya
instansiyası məhkəməsinə göndərilir. Kassasiya
şikayəti və ya kassasiya protesti kassasiya instansiyası məhkəməsinə
verildikdə şikayət və ya protest apellyasiya instansiyası
məhkəməsinə göndərilir. Bu maddədə göstərilən
hər üç halda apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən bu Məcəllənin 417.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş tələblər yerinə yetirildikdən
sonra kassasiya şikayəti və ya kassasiya protestinin apellyasiya
instansiyası məhkəməsinə daxil olduğu vaxtdan 23 (iyirmi
üç) gündən gec olmayaraq kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın materialları
ilə birlikdə kassasiya instansiyası məhkəməsinə
göndərilir.[547]
412.2. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti yazılı şəkildə verilməlidir.
412.3. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protestinə məhkəmənin mübahisə edilən
hökmünün və ya qərarının surəti əlavə
edilməlidir. Kassasiya şikayəti və ya kassasiya protestinə
həmçinin müraciət edən şəxsin dəlillərini
təsdiq edən sənədlər əlavə edilə bilər. [548]
412.4. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protestinə onların surətləri həmin kassasiya
şikayəti və ya kassasiya protesti mənafelərinə toxunan
cinayət prosesinin bütün iştirakçılarına çatacaq
sayda əlavə edilməlidir. Bu vəzifə həbsdə olan
məhkuma, yetkinlik yaşına çatmamış şəxsə
və barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbir tətbiq
edilməyən şəxsə şamil olunmur.
412.5. Hüququ olmayan şəxslər
tərəfindən və ya şifahi şəkildə ifadə
edilmiş kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti qəbul
edilə bilməz.
412.6. Kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin
geri götürülməsi haqqında müraciət bu Məcəllənin 410.1-ci maddəsi
ilə kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin verilməsi
üçün müəyyən edilmiş müddət ərzində
təkrar kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin verilməsi
hüququnun həyata keçirilməsinə mane olmur. [549]
412.7. Məhkəmənin qanuni qüvvəyə
minmiş hökm və ya qərarından kassasiya şikayəti,
yaxud kassasiya protestinin verilməsi onların icrasını dayandırmır.
Maddə 413. Kassasiya şikayəti və ya kassasiya protestinin
məzmunu
413.1. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protestində aşağıdakılar öz əksini
tapmalıdır:
413.1.1. kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protestinin ünvanlandığı kassasiya instansiyası
məhkəməsinin adı;
413.1.2. kassasiya şikayətini və
ya kassasiya protestini verən şəxsin adı və statusu;
413.1.3. hökm və ya qərarı
çıxarmış məhkəmənin adı;
413.1.4. hökmün və ya qərarın
tarixi, qısa məzmunu və kassasiya
şikayətini və ya kassasiya protestini verən şəxsin
mülahizəsinə görə, onun qanunsuzluğunun, əsassızlılığının
və ya ədalətsizliyinin nədən ibarət olması; [550]
413.1.5. kassasiya şikayətini və
ya kassasiya protestini verən şəxsin xahişi;
413.1.6. kassasiya şikayətinə
və ya kassasiya protestinə əlavə edilən sənədlərin
siyahısı.
413.2. Hökmün dəyişdirilməsinin
və ya ləğv edilməsinin zəruriliyi əsaslandırıldıqda
kassasiya şikayəti və ya kassasiya protestində işin müvafiq
vərəqlərinə istinad edilməlidir. Bu tələb həbsdə
saxlanılan məhkuma və yetkinlik yaşına çatmamış
şəxsə şamil edilmir.
Maddə 414. Kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin
geri götürülməsi, dəyişdirilməsi və onlara
əlavələr edilməsi
414.1. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti kassasiya instansiyası məhkəməsində
baxılanadək kassasiya şikayətini və ya kassasiya protestini
vermiş şəxs onu geri götürmək, dəyişdirmək
və ya əlavələr etmək, habelə cinayət prosesinin
digər iştirakçılarının kassasiya şikayətinə,
yaxud kassasiya protestinə öz etirazlarını bildirmək hüququna
malikdir.
414.2. Kassasiya instansiyası məhkəməsində
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraatda iştirak etmək üçün
təyin edilmiş dövlət ittihamçısı birinci
və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsində həmin
icraatda iştirak etmiş dövlət ittihamçısının
verdiyi kassasiya protestinə əlavə etmək, onu dəyişmək
və ya geri götürmək hüququna malikdir. [551]
414.3. Barəsində tərbiyəvi
və ya tibbi xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilmiş
şəxsin, habelə məhkumun və ya bəraət almış
şəxsin vəziyyətinin pisləşməsinə səbəb
olan dəyişikliklər yalnız kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protestinin verilməsi üçün müəyyən
edilmiş müddət ərzində kassasiya şikayətinə
və ya kassasiya protestinə daxil edilə bilər.
414.4. Müdafiəçi öz
kassasiya şikayətini yalnız müdafiə etdiyi şəxsin
və ya onun qanuni nümayəndəsinin razılığı
ilə geri götürə bilər. Kassasiya icraatında cəlb
edilmiş müdafiəçi cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə birinci, yaxud apellyasiya
instansiyası məhkəməsində icraatda iştirak etmiş
müdafiəçinin kassasiya şikayətinə yalnız məhkumun
və ya bəraət almış şəxsin və onun qanuni
nümayəndəsinin razılığı ilə əlavələr
və dəyişikliklər etmək hüququna malikdir.[552]
414.5. Məhkum və ya bəraət
almış şəxs öz müdafiəçisinin kassasiya
şikayətini geri götürmək hüququna malikdir.
414.6. Məhkumun bəraət almış
və ya barəsində tərbiyəvi və ya tibbi xarakterli məcburi
tədbirlər tətbiq edilmiş şəxsin xeyrinə dövlət
ittihamçısının verdiyi kassasiya protesti məhkumun, bəraət
almış və ya yuxarıda göstərilən şəxsin
və onların qanuni nümayəndələrinin razılığı
olmadan dövlət ittihamçısı tərəfindən
geri götürülə bilməz.
414.7. Kassasiya instansiyası məhkəməsində
zərər çəkmiş şəxsin (xüsusi ittihamçının)
nümayəndəsi yalnız zərər çəkmiş şəxsin
(xüsusi ittihamçının) və onun qanuni nümayəndəsinin
razılığı ilə öz kassasiya şikayətini, habelə
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraatda müvafiq olaraq birinci və ya apellyasiya
instansiyası məhkəməsində iştirak etmiş zərər
çəkmiş şəxsin (xüsusi ittihamçının)
nümayəndəsinin kassasiya şikayətini geri götürmək
hüququna malikdir.[553]
414.7-1. Barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlər tətbiq edilmiş hüquqi şəxsin nümayəndəsi
ona verilmiş etibarnamə ilə müəyyən edildiyi hallarda,
müdafiəçisi isə nümayəndənin razılığı
ilə kassasiya şikayətini geri götürə bilər.[554]
414.8. Kassasiya şikayətini və
ya kassasiya protestini vermiş şəxs öz kassasiya tələblərindən
imtina etdikdə və cinayət prosesinin digər iştirakçılarının
kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti olmadığı
halda məhkəmə kassasiya şikayətinə və ya kassasiya
protestinə baxılmasına xitam verilməsi haqqında qərar
çıxarır. [555]
Maddə 415. Kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin
baxılmamış saxlanılması üçün əsaslar
415.1.
Apellyasiya
instansiyası məhkəməsi
məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökm və
ya qərarından kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti
vermiş şəxsin kassasiya şikayətini və ya kassasiya
protestini aşağıdakı hallarda baxılmamış saxlamaq
hüququna malikdir:
[556]
415.1.1.
həmin şəxs kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti
vermək hüququna malik olmadıqda;
415.1.2.
həmin şəxs müvafiq olaraq kassasiya şikayətini və
ya kassasiya protestini yazılı şəkildə təqdim etmədikdə;
415.1.3. kassasiya şikayətinin və ya
kassasiya protestinin məzmununa dair bu Məcəllənin 413-cü
maddəsinin tələblərinə riayət edilmədikdə;[557]
415.1.4.
həmin şəxs kassasiya şikayəti və ya kassasiya protestinə
onların surətlərini həmin kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti mənafelərinə toxunan, cinayət prosesinin
bütün iştirakçılarına çatacaq sayda əlavə
etmədikdə.
[558]
415.2. Bu Məcəllənin 415.1-ci maddəsinin
tələbləri yerinə yetirilmədikdə apellyasiya instansiyası
məhkəməsi ilkin olaraq kassasiya şikayətinin və ya
kassasiya protestinin hərəkətsiz saxlanılması barədə
qərar çıxarır və öz qərarı ilə həmin
tələblərin yerinə yetirilməsi üçün 10
(on) gündən 20 (iyirmi) günədək müddət təyin
edir. Təyin edilmiş müddət ərzində həmin tələblər
yerinə yetirilmədikdə, kassasiya şikayəti və ya kassasiya
protesti verilməmiş hesab edilir və baxılmamış saxlanılır.
Bu halda şəxs bu Məcəllənin 410-cu maddəsində
göstərilən müddətlərdə yenidən kassasiya
şikayəti və ya kassasiya protesti verə bilər. [559]
Maddə 416. Məhkəmənin hökm və ya qərarının
kassasiya qaydasında ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi
üçün əsaslar
416.1. Kassasiya instansiyası məhkəməsi
aşağıdakı hallarda birinci və ya apellyasiya instansiyası
məhkəməsinin hökm və ya qərarını kassasiya
qaydasında ləğv etmək və ya dəyişdirmək
hüququna malikdir:[560]
416.1.1. məhkəmə cinayət prosesi
tərəfinin təqdim etdiyi, irəli sürülmüş
ittihamın hərtərəfli, tam və obyektiv baxılması
üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edə
biləcək sübutların tədqiqindən əsassız imtina
etdikdə;
416.1.2. məhkəmə bu Məcəllənin
143—146-cı maddələrinin tələblərinə müvafiq
olaraq sübutları tədqiq etmədikdə;
416.1.3. məhkumun təqsirliliyi və
ya bəraət almış şəxsin təqsirsizliyi barədə
məhkəmə hökmünün əsasını yolverilməz
sübutlar təşkil etdikdə;
416.1.4. məhkəmə bu Məcəllənin
391.6-cı maddəsinin müddəalarını yerinə yetirmədikdə;
416.1.5. məhkəmə təqsirləndirilən
şəxsə istinad edilən əməllərdən hər
hansı birinə öz fikrini bildirmədikdə;
416.1.6. məhkəmə cinayət tərkibinin
əlamətləri olmadan ittiham hökmü çıxardıqda;
416.1.7. məhkəmə təqsirləndirilən
şəxsin əməllərinin qanunun daha yüngül maddəsi
ilə yenidən tövsif edilməsi halları istisna olmaqla, məhkuma
ittiham elan edilməmiş əməlin törədilməsinə
görə səhvən ittiham hökmü çıxardıqda;
416.1.8. məhkəmə cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmayan əməlin törədilməsinə
görə səhvən ittiham hökmü çıxardıqda;
416.1.9. məhkəmə cinayət qanunu
ilə nəzərdə tutulmayan və ya andlı iclasçıların
verdiktinə uyğun olaraq güzəşt edib yolverilməz
hədlərdə cəza tətbiq etməklə ittiham hökmü
çıxardıqda;[561]
416.1.10. məhkəmə qanuni qüvvəyə
minmiş hökmlə şəxsin barəsində əvvəllər
məhkum edildiyi əməlin törədilməsinə görə
ittiham hökmü çıxardıqda;
416.1.11. məhkəmə cinayət təqibini
istisna edən halların mövcudluğuna baxmayaraq ittiham hökmü
çıxardıqda;
416.1.12. məhkəmə yeni cinayət
qanunu ilə ləğv edilmiş cəzanı tətbiq etməklə,
yaxud amnistiya aktını tətbiq etməməklə ittiham hökmü
çıxardıqda;
416.1.13. məhkəmə təqsirləndirilən
şəxs tərəfindən törədilən əməlin
cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmadığına
əsasən səhvən bəraət hökmü çıxardıqda;
416.1.14. məhkəmə cinayət işi
üzrə icraata, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materiallarına və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraata bu iş üzrə məhkəmənin
qüvvəyə minmiş yekun qərarı, cinayət təqibini
istisna edən halların və ya cəzanın tətbiqinın
yeni cinayət qanunu, habelə amnistiya aktı ilə aradan qaldırması
üçün əsaslar olmasına baxmayaraq səhvən xitam
verdikdə;
416.1.15. məhkəmə törədilmiş
əməlin tövsifində səhvə yol verdikdə;
416.1.16. məhkəmə digər hakimiyyət
orqanının səlahiyyətlərini həyata keçirməklə,
öz səlahiyyətlərini aşmaqla iş üzrə hökm
və ya qərar çıxardıqda;
416.1.17. məhkəmə etirazlar və
məhkəmə tərkibi barəsində bu Məcəllənin
107-109, 112-118, 308 və 309-cu maddələrinin tələblərini
kobud surətdə pozduqda;[562]
416.1.18. məhkəmə bu Məcəllənin
müddəalarına müvafiq olaraq dövlət ittihamçısının,
xüsusi ittihamçının, təqsirləndirilən şəxsin,
onun müdafiəçisinin və ya tərcüməçinin
iştirakı məcburi olduğu halda cinayət işinə,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materiallarına və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayətə
həmin şəxslərin iştirakı olmadan baxdıqda;
416.1.19. məhkəmə bu Məcəllənin
140.0.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş halların
müəyyən edilməsi üçün təqsirləndirilən
şəxsin məhkəmə-psixiatriya ekspertizasının keçirilməsini
təyin etmədikdə;
416.1.20. məhkəmə bu Məcəllənin
391.3.2—391.3.5, 391.3.7—391.3.9 və 391.6-cı maddələrində
nəzərdə tutulmuş qərarları əsassız çıxardıqda;
416.1.21. məhkəmə məsuliyyəti
ağırlaşdıran və ya yüngülləşdirən
halları nəzərə almadan cəza təyin etdikdə;
416.1.22. məhkəmə bu Məcəllənin
416.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hüququn
tətbiqi üzrə məhkəmə təcrübəsinin vahidliyinin
pozulmasına yol verdikdə.[563]
416.2. Hüququn tətbiqi üzrə
məhkəmə təcrübəsinin vahidliyinin pozulması hökm
və ya digər qərarın ləğv edilməsinə və
ya dəyişdirilməsinə yalnız o halda əsas olur ki, həmin
hökm və ya digər qərar Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsinin Plenumunun maddi və ya prosessual hüquq normalarının
tətbiqi ilə bağlı məhkəmə təcrübəsinə
dair məsələlər üzrə izahlarına zidd olsun və
həmin izahlarda təsbit olunmuş hüquqi mövqedən fərqli
yanaşmanın tətbiqi zərurəti kifayət qədər
əsaslandırılmasın.[564]
Maddə 417. Kassasiya şikayəti və ya kassasiya protestinin
daxil olması barədə bildiriş
417.1. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti apellyasiya instansiyası məhkəməsinə daxil olduğu vaxtdan
məhkəmə 3 (üç) gün müddətində onların
surətlərini həmin kassasiya şikayəti və ya kassasiya
protesti mənafelərinə toxunan, bu Məcəllənin 409-cu
maddəsində göstərilən şəxslərə verir
və ya çatdırır və onlara 20 (iyirmi) gün müddətində
kassasiya şikayətinə və ya kassasiya protestinə öz
etirazlarını bildirmək və digər şəxslərin
etirazları ilə tanış olmaq hüququnu izah edir.[565]
417.2. Kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti vermək hüququna malik olan şəxslər
apellyasiya
instansiyası məhkəməsinə
daxil olmuş kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti və
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraatın materialları ilə tanış olmaq, habelə
onlardan lazımi məlumatların çıxarışlarını
etmək hüququna malikdirlər.
417.3. Kassasiya şikayətinə və ya
kassasiya protestinə dair etirazlar apellyasiya məhkəməsi tərəfindən
işə əlavə olunur, bu etirazlar iş kassasiya instansiyası
məhkəməsinə göndərildikdən sonra daxil olduqda
bilavasitə kassasiya instansiyası məhkəməsinə göndərilir.[566]
Maddə 418. Kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin
ilkin öyrənilməsi
418.1. Kassasiya instansiyası məhkəməsinə
daxil olmuş kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin
ilkin öyrənilməsi üçün onlar Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin müvafiq kollegiyasının hakimlərindən
birinə verilir. Kassasiya instansiyası məhkəməsinə
daxil olmuş kassasiya şikayətlərinin və ya kassasiya protestlərinin
bölüşdürülməsi bu Məcəllənin 298.1-ci
maddəsində göstərilən qaydaya uyğun olaraq həyata
keçirilir.
418.2. Kassasiya şikayətini və
ya kassasiya protestini ilkin öyrənən hakim kassasiya şikayətinin
və ya kassasiya protestinin ona daxil olduğu vaxtdan 3 (üç)
aydan gec olmayaraq aşağıdakı hərəkətləri
yerinə yetirir:
418.2.1. kassasiya şikayəti və
ya kassasiya protesti və onlara əlavə edilmiş sənədlərlə
tanış olur;
418.2.2. bu Məcəllənin 415
və 417-ci maddələrinin tələblərinin yerinə yetirilib-yetirilmədiyini müəyyən
edir; [567]
418.2.3. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarının və
ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın
materiallarının tələb edilməsi barədə qərar
qəbul edir və onun icrasını təmin edir;[568]
418.2.4. kassasiya şikayətinin
və ya kassasiya protestinin dəlilləri ilə müqayisə
etməklə cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materiallarını və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraatın materiallarını öyrənir;
418.2.5. məhkəmənin qanuni
qüvvəyə minmiş hökm və ya qərarına kassasiya
qaydasında baxılması üçün kassasiya şikayəti
və ya kassasiya protestinin dəlillərinə dair rəy hazırlayır
(bu Məcəllənin 415-ci maddəsində göstərilən
tələblər yerinə yetirildikdə kassasiya protesti və
ya kassasiya şikayəti kassasiya qaydasında mütləq baxılmalıdır);[569]
418.2.6. kassasiya şikayətini və
ya kassasiya protestini və onlara əlavə edilmiş cinayət
işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materiallarını və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraatın materiallarını, habelə
hazırladığı rəyi müvafiq kollegiyanın iclasında
baxılması üçün göndərir;
418.2.7. dövlət ittihamçısına,
məhkuma (bəraət almış şəxsə) zərər
çəkmiş şəxsə (xüsusi ittihamçıya),
habelə digər maraqlı şəxslərə kassasiya şikayətinə
və ya kassasiya protestinə mahiyyəti üzrə baxılmasının
vaxtı və yeri haqqında məlumat verir.
418.3. Kassasiya şikayətini və ya kassasiya
protestini ilkin öyrənən hakim apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən bu Məcəllənin 415.1-ci maddəsinin
tələbləri, habelə kassasiya baxışının keçirilməsinə
mane olduğu halda bu Məcəllənin 417.1-ci maddəsinin tələblərinin
yerinə yetirilmədiyini müəyyən etdikdə cinayət
işini, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materiallarını və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraatın materiallarını apellyasiya
instansiyası məhkəməsinə qaytarır.[570]
418.4. Təyin edilmiş müddət
ərzində bu tələblər yerinə yetirilmədikdə,
kassasiya instansiyası məhkəməsi hakiminin qərarı
əsasında kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti verilməmiş
hesab olunur və baxılmamış saxlanılır.
Maddə 419. Kassasiya şikayətinə və ya kassasiya
protestinə mahiyyəti üzrə baxılması
419.1. Kassasiya instansiyası məhkəməsi
kassasiya şikayətinə və ya kassasiya protestinə mahiyyəti
üzrə baxaraq müraciətin dəlillərindən asılı olmayaraq yalnız hüquq məsələləri
üzrə cinayət qanununun və bu Məcəllənin normalarının
tətbiqinin düzgünlüyünü yoxlayır. Kassasiya instansiyası məhkəməsi,
kassasiya şikayətinin və ya kassasiya protestinin baxışının
nəticələri buna əsas verərsə, barəsində
kassasiya müraciəti olmayan məhkum edilmiş şəxslərin
də xeyrinə yekun qərar qəbul edir.[571]
419.2. Kassasiya şikayətinə
və ya kassasiya protestinə mahiyyəti üzrə baxılması
kassasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən 3
hakimdən ibarət tərkibdə həyata keçirilir. Kassasiya
şikayəti vermək hüququ olan şəxslər və kassasiya
instansiyasında ittiham tərəfi təmsil edən dövlət
ittihamçısı məhkəmənin iclasında iştirak
etmək hüququna malikdirlər.
419.3. Kassasiya şikayətini və
ya kassasiya protestini ilkin öyrənən hakimin rəyi daxil olduqdan
sonra kassasiya instansiyası məhkəməsinin müvafiq kollegiyasının
sədri kassasiya şikayətinə və ya kassasiya protestinə
mahiyyəti üzrə baxılmasının müddətini (göstərilən
rəyin alındığı vaxtdan 30 (otuz) gündən gec olmayaraq)
təyin edir və bu barədə cinayət prosesinin müvafiq
iştirakçılarına məlumat verir.
419.4. Kassasiya instansiyası məhkəməsinin
iclası hansı məhkəmə qərarına və hansı
əsaslarla baxılması, kimlərin məhkəmə tərkibinə
daxil olması və məhkəmənin iclas zalında cinayət
prosesi iştirakçılarından kimlərin iştirak etməsi
barədə məhkəmə iclasında sədrlik edənin
elanı ilə açılır. Şikayət vermiş və
lazımi qaydada məlumatlandırılmış şəxsin
olmaması kassasiya instansiyası məhkəməsi iclasının
davam etdirilməsini istisna etmir.
419.5. Kassasiya instansiyası məhkəməsinin
iclasında sədrlik edən cinayət prosesinin iştirakçılarına
etiraz bildirmək və vəsatət vermək imkanı yaradır.
Bildirilmiş etirazlar və verilmiş vəsatətlər həll
edildikdən sonra məhkəmə işə baxılmasının
davam etdirilməsi və ya təxirə salınması barədə
qərar qəbul edir.
419.6. İşə baxılmasının
davam etdirilməsi haqqında kassasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən qərar qəbul edildikdən sonra məhkəmə
iclasında sədrlik edən kassasiya şikayətini və ya
kassasiya protestini vermiş cinayət prosesinin iştirakçısına
söz verir. Belə iştirakçılar bir neçə nəfər
olduqda onlar özlərinin təklif etdikləri çıxış
ardıcıllığını məhkəmənin nəzərinə
çatdırırlar. Cinayət prosesinin tərəfləri razılığa
gəlmədiyi halda çıxışların ardıcıllığı
kassasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən müəyyən
edilir.
419.7. Kassasiya şikayətini və
ya kassasiya protestini vermiş cinayət prosesinin iştirakçısı
onun fikrincə müvafiq olaraq birinci və ya apellyasiya instansiyası
məhkəməsinin barəsində mübahisə edilən hökm
və ya qərarının qanunsuzluğuna və ya əsassızlığına
dəlalət edən dəlil və əsasları izah edir.[572]
419.8. Sonra kassasiya instansiyası
məhkəməsinin iclasında sədrlik edən cinayət prosesinin
digər iştirakçılarına söz verir. İlk olaraq
kassasiya şikayətini və ya kassasiya protestini vermiş cinayət
prosesi tərəfinin nümayəndələrinə söz verilir.
Cinayət prosesi tərəflərindən hər birinin nümayəndələrinin
çıxış ardıcıllığı onlar arasında
əldə edilmiş razılığa, yaxud belə razılıq
olmadığı halda kassasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarına əsasən müəyyən edilir.
419.9. Kassasiya şikayətinə
və ya kassasiya protestinə mahiyyəti üzrə baxılması
zamanı kassasiya instansiyası məhkəməsinin iclasında
sual vermək hüququna yalnız kassasiya instansiyası məhkəməsinin
hakimləri malikdir.
419.10. Cinayət prosesi tərəflərinin
çıxışından sonra kassasiya instansiyası məhkəməsinin
hakimləri yerində müşavirə apararaq və ya məhkəmənin
müşavirə otağında aşağıdakı qərarlardan
birini çıxarırlar:[573]
419.10.1. müvafiq olaraq birinci
və apellyasiya instansiyası məhkəməsinin hökm
və ya qərarını dəyişikliksiz, kassasiya şikayətini
və ya kassasiya protestini isə təmin etmədən saxlamaq;[574]
419.10.2. məhkəmənin hökm
və ya qərarını ləğv etmək və işin andlı
iclasçıların iştirakı ilə birinci instansiya məhkəməsində
və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsində yenidən
baxılmasını təyin etmək;[575]
419.10.3. qanuni qüvvəyə minmiş
hökm və qərarları ləğv etmək və cinayət
işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraata xitam vermək;
419.10.4. müvafiq olaraq birinci
və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsinin hökm
və ya qərarını dəyişdirmək;[576]
419.10.5. hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası qaydasında icraat üzrə
məhkəmə qərarını ləğv edərək,
birinci və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsində
müəyyən edilmiş hallar və sübutlar əsasında
yeni qərar qəbul etmək (o şərtlə ki, həmin qərar
məhkum edilmiş şəxsin vəziyyətinin ağırlaşdırılması
ilə nəticələnməsin).[577]
419.11. Kassasiya instansiyası məhkəməsi
birinci və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsində
məhkəmə baxışının predmeti olmayan faktları
müəyyən edə və ya onları sübuta yetirilmiş
hesab edə bilməz.
419.12. Bu Məcəllənin 419.10.2-ci
maddəsinə müvafiq olaraq qərar çıxarıldıqda
kassasiya instansiyası məhkəməsi cinayət işinə,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materiallarına və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraat materiallarına təkrar baxılması zamanı
müvafiq olaraq birinci və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
gələ biləcəyi nəticələri, habelə aşağıdakı
məsələləri qabaqcadan həll edə bilməz:[578]
419.12.1. ittihamın sübuta yetirilib-yetirilməməsini;
419.12.2. bu və ya digər sübutun
mötəbərliliyini və ya mötəbərsizliyini;
419.12.3. bir sübutun digər sübutlardan
üstünlüyünü;
419.12.4. müvafiq olaraq birinci
və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən
cinayət qanununun bu və ya digər müddəalarının
tətbiq edilməsini;[579]
419.12.5. müvafiq olaraq birinci
və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsi tərəfindən
bu və ya digər cəzanın tətbiq edilməsini.[580]
419.13. Kassasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarı giriş, təsviri-əsaslandırıcı və
nəticəvi hissələrdən ibarət olmalıdır.
419.14. Kassasiya şikayətinə
və ya kassasiya protestinə mahiyyəti üzrə baxılması
nəticəsində məhkəməyədək, birinci və
ya apellyasiya instansiyası məhkəməsində icraat zamanı
cinayət prosesi iştirakçılarının hüquqlarının
əhəmiyyətli dərəcədə pozulmasına səbəb
olan pozuntuları müəyyən etdikdə, kassasiya instansiyası
məhkəməsi bu Məcəllənin 406-cı maddəsində
göstərilənlərə uyğun olaraq xüsusi qərar
çıxara bilər.
419.15. Kassasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən çıxarılmış xüsusi qərar
müvafiq tədbir görülməsi üçün aşağıdakı
şəxslərə göndərilməlidir:
419.15.1. dövlət orqanlarının
vəzifəli şəxsləri barəsində - tabeçiliyindən
asılı olaraq yuxarı dövlət orqanının rəhbərinə;
419.15.2. müstəntiqlər, təhqiqatçılar
və təhqiqat orqanının əməkdaşları barəsində
- tabeçiliyindən asılı olaraq Azərbaycan Respublikasının
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının rəhbərinə;
419.15.3. prokurorlar və prokurorluğun
müstəntiqləri barəsində - Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroruna;
419.15.4. birinci və ya apellyasiya
instansiyası məhkəmələrinin hakimləri barəsində
- Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi sədrinin vasitəsilə
Məhkəmə-Hüquq Şurasına.[581]
Maddə 419-1. Kasasiya instansiyası məhkəməsində
icraat zamanı hüququn tətbiqi üzrə məhkəmə
təcrübəsinin vahidliyinin təmin edilməsi[582]
419-1.1. Ali Məhkəmənin məhkəmə
tərkibi işə kasasiya qaydasında baxarkən Ali Məhkəmənin
digər məhkəmə tərkibinin əvvəllər qəbul
etdiyi qərarda müəyyən edilmiş hüquqi mövqedən
fərqli yanaşmanın tətbiq edilməsini zəruri hesab etdikdə
və ya Ali Məhkəmənin məhkəmə tərkibi apellyasiya
instansiyası məhkəməsinin bu Məcəllənin 416.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hökm və ya digər
qərarının əsaslandırılması ilə razılaşdıqda,
həmin mübahisəli hüquqi məsələyə hüququn
tətbiqi üzrə məhkəmə təcrübəsinin vahidliyinin
təmin edilməsi məqsədilə Ali Məhkəmənin
cinayət kollegiyasına daxil olan bütün hakimlərdən
ibarət tərkibdə baxılır.
419-1.2. Ali Məhkəmənin cinayət
kollegiyasına daxil olan bütün hakimlərdən ibarət
tərkibdə iclası Ali Məhkəmənin işə baxan
məhkəmə tərkibinin əsaslandırılmış
təqdimatı əsasında Ali Məhkəmənin sədri
tərəfindən təyin edilir. Mübahisəli hüquqi məsələyə
Ali Məhkəmənin cinayət kollegiyasına daxil olan bütün
hakimlərdən ibarət tərkibdə baxılarkən iclasa
Ali Məhkəmənin müvafiq kollegiyasının sədri sədrlik
edir. Ali Məhkəmənin cinayət kollegiyasının iclası
həmin kollegiyanın hakimlərinin azı üçdə ikisi
iştirak etdikdə səlahiyyətlidir. Səslər bərabər
olduğu hallarda sədrlik edənin səsi həlledici sayılır.
419-1.3. Ali Məhkəmənin cinayət
kollegiyası bütün hakimlərindən ibarət tərkibdə
mübahisəli hüquqi məsələyə baxaraq ona dair hüquqi
mövqeyini qəbul etdiyi qərarda təsbit edir.
419-1.4. Ali Məhkəmənin işə
baxan məhkəmə tərkibi, habelə eyni xarakterli məsələlərə
baxarkən bütün digər məhkəmə tərkibləri
bu Məcəllənin 419-1.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş qərarda müəyyən edilmiş hüquqi mövqeni
rəhbər tutmalıdırlar.
419-1.5. Ali Məhkəmənin məhkəmə
tərkibi eyni xarakterli məsələlərə baxarkən,
bu Məcəllənin 419-1.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş qərarda müəyyən edilmiş hüquqi mövqedən
fərqli yanaşmanın tətbiq edilməsini zəruri hesab edirsə,
məsələyə bu Məcəllənin 419-1.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qaydada baxılır.
Maddə 420. Məhkəmənin hökmü və ya qərarı
kassasiya qaydasında ləğv edildikdən sonra işə baxılması
qaydası[583]
420.1. Məhkəmənin
hökmü və ya qərarı kassasiya qaydasında ləğv
edildikdən sonra apellyasiya instansiyası məhkəməsində
cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin yenidən baxılması bu Məcəllənin
381 - 407-ci maddələrinə müvafiq olaraq aparılır.
420.2. Cinayət
işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
apellyasiya instansiyası məhkəməsinə yeni məhkəmə
baxışına göndərilərkən məhkumun vəziyyətini
pisləşdirən qərar yalnız hökmün dövlət
ittihamçısının kassasiya protesti və ya zərər
çəkmiş şəxsin, yaxud onun nümayəndəsinin
kassasiya şikayəti əsasında ləğv edildiyi halda qəbul
edilə bilər.
XLIX fəsil
Məhkəmələrin
hökm və ya qərarlarına əlavə kassasiya qaydasında
yenidən baxılması
Maddə 421. Əlavə kassasiya qaydasında təqdimat,
protest və ya şikayətin verilməsi
421.1. Əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət aşağıdakı
hallarda verilə bilər:
421.1.1. kassasiya instansiyası məhkəməsi
kassasiya şikayətinə və ya kassasiya protestinə baxılması
zamanı bu Məcəllənin 418.2.2, 418.2.3, 418.2.5, 418.2.7,
418.3, 418.4, 419.2, 419.5, 419.6, 419.8—419.11 və 419.13-cü maddələrindən
birinin və ya bir neçəsinin tələblərinin pozulmasına
yol verdikdə; [584]
421.1.2. kassasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarında göstərilən dəlillər əsaslandırılmadıqda;
421.1.3. kassasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarının nəticəvi hissəsi onun təsviri-əsaslandırıcı
hissəsinə uyğun olmadıqda;
421.1.4. kasasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarı bu Məcəllənin 416.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hüququn tətbiqi üzrə məhkəmə təcrübəsinin
vahidliyini pozmuşsa.[585]
421.2. ləğv edilmişdir. [586]
421.3. Əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin Plenumuna verilir.
Maddə 422. Əlavə kassasiya qaydasında təqdimat,
protest və ya şikayət vermək hüququ olan şəxslər
422.1. Əlavə kassasiya qaydasında
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumuna təqdimat
vermək hüququna yalnız Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
sədri malikdir. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
sədri bu səlahiyyətləri apellyasiya məhkəmələrinin
sədrlərinin və ya Naxçıvan Muxtar Respublikasının
Ali Məhkəməsi sədrinin təqdimatı əsasında
da həyata keçirir. [587]
422.2. Əlavə kassasiya qaydasında
protest vermək hüququna yalnız cinayət təqibi ictimai və
ya ictimai-xüsusi ittiham qaydasında həyata keçirildiyi hallarda
Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru malikdir.
422.3. Əlavə kassasiya qaydasında
şikayət vermək hüququna zərər çəkmiş
şəxs, mülki iddiaçı, mülki cavabdeh və ya onların
nümayəndələri, barəsində cinayət-hüquqi tədbirlər
tətbiq edilmiş hüquqi şəxsin nümayəndəsi, məhkum və ya onun xahişi
ilə aşağıdakı tələblərə cavab verən
müdafiəçi malikdir: [588]
422.3.1. bu Məcəllənin 92.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş tələblərə
cavab verən vəkil;
422.3.2. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatda iştirak etmək
üçün vəkillik kollegiyasının müvafiq qurumunun
orderini almış vəkil. KMQ1
Maddə 423. Əlavə kassasiya qaydasında təqdimat,
protest və ya şikayətin verilməsi xüsusiyyətləri
KMQ5
423.1. Əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət yalnız hüquq məsələləri
üzrə cinayət qanununun və ya bu Məcəllənin normalarının
tətbiqinin düzgünlüyünün yoxlanılması məqsədi
ilə verilir.
423.2. Bu Məcəllənin 421.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda əlavə
kassasiya qaydasında təqdimat, protest və ya şikayət mübahisə
edilən kassasiya instansiyası məhkəməsinin qərarının
çıxarıldığı gündən sonra 12 (on iki) ay
müddətində verilə bilər.
423.3. Əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət yazılı şəkildə
verilir və onlara məhkəmənin mübahisə edilən
hökm və ya qərarının, habelə müvafiq olaraq təqdimatın,
protestin və ya şikayətin dəlillərini təsdiq edə
biləcək sənədlərin surətləri əlavə
olunur. [589]
423.4. Əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət bu Məcəllənin
413.1.1—413.1.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş
tələblərə uyğun olmalıdır.
423.5. Əlavə kassasiya qaydasında
verilmiş təqdimata, protestə və ya şikayətə onları
vermək hüququ olan bütün şəxslərə çatacaq
sayda onların surətləri əlavə edilir.
423.6. Əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət vermiş şəxs məsələyə
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumunun iclasında
baxılanadək onu geri götürmək hüququna malikdir. Təqdimat,
protest və ya şikayətin geri götürülməsi onlara
Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsində baxılmasına
xitam verilməsinə səbəb olur.
Maddə 424. Əlavə kassasiya qaydasında verilmiş
protest və ya şikayətin baxılmamış saxlanılması
üçün əsaslar
424.0. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin sədri öz qərarı ilə əlavə
kassasiya qaydasında verilmiş protest və ya şikayəti aşağıdakı
hallarda baxılmamış saxlamaq hüququna malikdir:
424.0.1. protest və ya şikayət
vermiş şəxs müvafiq hüquqa malik olmadıqda;
424.0.2. protest və ya şikayət
vermiş şəxs onları yazılı şəkildə təqdim
etmədikdə;
424.0.3. protest və ya şikayət
vermiş şəxs onlara məhkəmənin mübahisə edilən
qərarının surətini əlavə etmədikdə;
424.0.4. protest və ya şikayət
vermiş şəxs belə protest və ya şikayət vermək
hüququ olan bütün şəxslərə çatacaq sayda
onun surətlərini əlavə etmədikdə.
Maddə 425. Əlavə kassasiya qaydasında təqdimat,
protest və ya şikayətin verilməsi barədə bildiriş
425.0. Əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət Azərbaycan Respublikasının
Ali Məhkəməsinə daxil olduqdan sonra onun surətləri
3 (üç) gün müddətində belə təqdimat, protest
və ya şikayət vermək hüququ olan şəxslərə
göndərilir. Bu şəxslərə eyni zamanda aşağıdakı
hüquqlar izah edilir:
425.0.1. əlavə kassasiya qaydasında
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumuna verilmiş
təqdimat, protest və ya şikayətlə, habelə cinayət
işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraatın materialları ilə tanış olmaq, onlardan
lazımi çıxarışlar etmək;
425.0.2. müvafiq olaraq verilmiş
təqdimat, protest və ya şikayətin surətini aldıqdan
sonra 10 (on) gün müddətində onlara öz etirazlarını
bildirmək;
425.0.3. müvafiq olaraq əlavə
kassasiya qaydasında təqdimat, protest və ya şikayətə
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi Plenumunun iclasında
baxılanadək digər şəxslərin etirazları ilə
tanış olmaq;
425.0.4. əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayətə Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsi Plenumunun iclasında baxılması zamanı
iştirak və çıxış etmək.
Maddə 426. Əlavə kassasiya qaydasında verilmiş
protest və ya şikayətin ilkin öyrənilməsi
426.1. Əlavə kassasiya qaydasında
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinə daxil olmuş
protest və ya şikayəti Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
sədri ilkin öyrənilməsi üçün Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin müvafiq kollegiyasının
hakimlərindən birinə verir. Əlavə kassasiya qaydasında
Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə daxil
olmuş protest və ya şikayətlər bu Məcəllənin
298.1-ci maddəsində göstərilən qaydalara uyğun olaraq
bölüşdürülür.
426.2. Əlavə kassasiya qaydasında
protest və ya şikayəti ilkin öyrənən hakim protest
və ya şikayətin Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə
daxil olduğu vaxtdan 30 (otuz) gündən gec olmayaraq aşağıdakı
hərəkətləri yerinə yetirir:
426.2.1. protest və ya şikayət
və onlara əlavə edilmiş sənədlərlə tanış
olur;
426.2.2. bu Məcəllənin 424
və 425-ci maddələrinin tələblərinin yerinə yetirilməsini
təmin edir;
426.2.3. protest və ya şikayətin
məzmunu onda məhkəmənin mübahisə edilən hökm
və ya qərarının qanuniliyinə və əsaslılığına
şübhə yaratdıqda cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materiallarının və ya
xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın
materiallarının tələb edilməsi barədə qərar
qəbul edir və onun icrasını təmin edir;
426.2.4. protest və ya şikayətin
dəlilləri ilə müqayisə etməklə cinayət işi,
məhkəməyədək sadələşdirilmiş icraatın
materiallarını və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraatın materiallarını öyrənir;
426.2.5. məhkəmənin mübahisə
edilən hökm və ya qərarına əlavə kassasiya qaydasında
yenidən baxılması üçün əsasların olub-olmaması
məsələsinə dair rəy hazırlayır;
426.2.6. protest və ya şikayəti
və onlara əlavə edilmiş materialları, habelə cinayət
işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materiallarını və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraatın materiallarını və
özünün hazırladığı rəyi Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin sədrinə verir;
426.2.7. əlavə kassasiya qaydasında
protest və ya şikayət vermək hüququna malik olan şəxslərə
müvafiq olaraq verilmiş protest və ya şikayətə baxılmasının
yeri və vaxtı barədə məlumat verir.
Maddə 427. Əlavə kassasiya qaydasında təqdimat,
protest və ya şikayətə mahiyyəti üzrə Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumu tərəfindən
baxılması
427.1. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin sədri Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsi Plenumunun gündəliyinə aşağıdakı
məsələləri daxil edir:
427.1.1. əlavə kassasiya qaydasında
təqdimata baxılması barədə—təqdimat verildikdən
sonra 30 (otuz) gün müddətində;
427.1.2. əlavə kassasiya qaydasında
protest və ya şikayətə baxılması barədə—müvafiq
olaraq həmin protest və ya şikayətə dair Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsi hakiminin rəyi alındıqdan
sonra 30 (otuz) gün müddətində.
427.2. Təqdimat, protest və ya
şikayətə əlavə kassasiya qaydasında Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsi Plenumunun iclasında baxılmasının
tarixi və vaxtı barədə həmin iclasın başlanmasına
ən geci 10 (on) gün qalmış əlavə kassasiya qaydasında
protest və ya şikayət vermək hüququ olan şəxslərə
məlumat verilir.
427.3. Əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayətə Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsi Plenumunun iclasında aşağıdakı
qaydada baxılır:
427.3.1. Plenumun iclasında sədrlik
edən məhkəmənin hansı hökm və ya qərarının
barəsində, kimin tərəfindən və hansı əsaslarla
mübahisə edildiyini, habelə əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət vermək hüququ olan
şəxslərdən kimlərin Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsi Plenumunun iclas zalında olmasını elan edir;
427.3.2. Plenumun iclasında sədrlik
edən əlavə kassasiya qaydasında protestə və ya şikayətə
baxılmasının tarixi və vaxtı haqqında məlumatlandırılmış
şəxslərdən hər hansı birinin olmamasının
müvafiq olaraq əlavə kassasiya qaydasında təqdimat, protest
və ya şikayətə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
Plenumunun iclasında baxılması imkanını istisna etmədiyini
izah edir;
427.3.3. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin Plenumu əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət vermək hüququ olan
şəxslərdən hər hansı biri olmadan əlavə
kassasiya qaydasında təqdimat, protest və ya şikayətə
baxılması və ya həmin baxışın təxirə
salınması haqqında qərar qəbul edir;
427.3.4. Plenumun iclasında sədrlik
edən əlavə kassasiya qaydasında təqdimat, protest və
ya şikayət vermiş şəxsə söz verir (belə
şəxslərin sayı iki və daha artıq olduqda, bu şəxslər
özlərinin təklif etdikləri çıxış ardıcıllığını
məhkəmənin nəzərinə çatdırırlar;
həmin şəxslər bu məsələyə dair razılığa
gəlmədikdə, onların çıxış ardıcıllığı
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi Plenumunun qərarı
ilə müəyyən edilir);
427.3.5. əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət vermiş şəxs çıxış
edir və onun fikrincə məhkəmənin barəsində mübahisə
edilən hökm və ya qərarının əsaslığını
və ya qanunsuzluğunu təsdiq edən dəlil və əsasları
şərh edir;
427.3.6. Plenumun iclasında sədrlik
edən növbəliklə əlavə kassasiya qaydasında təqdimat,
protest və ya şikayət vermək hüququ olan digər şəxslərə
söz verir;
427.3.7. əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət vermək hüququ olan
şəxslər növbəliklə çıxış edir
və müvafiq olaraq verilmiş təqdimat, protest və ya şikayəti
müdafiə etdiklərinin və ya onlara qarşı etiraz etmələrinin
dəlil və əsaslarını şərh edirlər;
427.3.8. əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayət vermək hüququ olan
şəxslər Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi
hakimlərinin suallarına cavab verirlər;
427.3.9. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin hakimləri arzu etdikdə əlavə
kassasiya qaydasında verilmiş təqdimat, protest və ya şikayətə
dair çıxış edirlər;
427.3.10. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin Plenumu əlavə kassasiya qaydasında
baxdığı təqdimat, protest və ya şikayətə
dair qərar qəbul edir.
427.4. Bu Məcəllənin 421.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumu əlavə kassasiya
qaydasında baxdığı təqdimat, protest və ya şikayətə
dair aşağıdakı qərarlardan birini qəbul etmək
hüququna malikdir:
427.4.1. kassasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarının dəyişdirilmədən, əlavə kassasiya
qaydasında verilmiş təqdimat, protest və ya şikayətin
isə təmin edilmədən saxlanılması barədə;
427.4.2. bu Məcəllənin 421.1.1-ci
maddəsində maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda kassasiya instansiyası məhkəməsinin qərarının
ləğv edilməsi və yeni qərarın çıxarılması
barədə; [590]
427.4.3. bu Məcəllənin 421.1.2
və 421.1.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda kassasiya instansiyası məhkəməsinin qərarının
dəyişdirilməsi barədə.
427.5. ləğv edilmişdir. [591]
427.6. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin Plenumu əlavə kassasiya qaydasında
təqdimat, protest və ya şikayətə baxılması nəticələrinə
dair qərar çıxararkən birinci və ya apellyasiya instansiyası
məhkəməsində məhkəmə baxışının
predmeti olmayan faktları müəyyən etmək və ya onları
sübuta yetirilmiş hesab etmək hüququna malik deyildir.
427.7. ləğv edilmişdir. [592]
427.8. Cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materiallarını və
ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə icraatın
materiallarını birinci və ya apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
yenidən baxılmasına göndərildiyi halda Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumu təkrar baxış
zamanı məhkəmənin gələcəyi nəticələri,
habelə aşağıdakı məsələləri qabaqcadan
həll edə bilməz:
427.8.1. ittihamın sübuta yetirilib-yetirilməməsi;
427.8.2. bir sübutun mötəbərliliyi
və ya digər sübutun mötəbərsizliyi;
427.8.3. bir sübutun digər sübutlardan
üstünlüyü;
427.8.4. məhkəmə tərəfindən
cinayət qanununun bu və ya digər müddəasının
tətbiq edilməsi;
427.8.5. məhkəmə tərəfindən
bu və ya digər cəzanın tətbiq edilməsi.
427.9. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsi Plenumunun qərarı apellyasiya instansiyası
məhkəməsinin qərarı üçün bu Məcəllənin
398-ci maddəsində müəyyən edilmiş tələblərə
uyğun olmalıdır.
427.10. Əlavə kassasiya qaydasında
verilmiş protest və ya şikayətə mahiyyəti üzrə
baxılması nəticəsində işin ibtidai araşdırması
və ya müvafiq olaraq birinci, apellyasiya və ya kassasiya instansiyası
məhkəməsində baxışı zamanı cinayət
prosesi iştirakçılarının hüquqlarının
əhəmiyyətli dərəcədə pozulmasına səbəb
olan pozuntuları müəyyən etdikdə, Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin Plenumu xüsusi qərar çıxara
bilər. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi Plenumunun
xüsusi qərarı bu Məcəllənin 406-cı maddəsinin
tələblərinə uyğun olaraq çıxarılır.
427.11. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin Plenumu tərəfindən çıxarılmış
xüsusi qərar müvafiq tədbir görülməsi üçün
aşağıdakı şəxslərə göndərilməlidir:
427.11.1. dövlət orqanlarının
vəzifəli şəxsləri barəsində - tabeçiliyindən
asılı olaraq yuxarı dövlət orqanının rəhbərinə;
427.11.2. müstəntiqlər, təhqiqatçılar
və təhqiqat orqanının əməkdaşları barəsində
- tabeçiliyindən asılı olaraq Azərbaycan Respublikasının
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının rəhbərinə;
427.11.3. prokurorlar və prokurorluğun
müstəntiqləri barəsində - Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroruna;
427.11.4. birinci, apellyasiya və ya
kassasiya instansiyası məhkəmələrinin hakimləri barəsində
- Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi sədrinin vasitəsilə
Məhkəmə-Hüquq Şurasına. [593]
Onuncu bölmə
Bəzi kateqoriyalı
şəxslər barəsində icraatın xüsusiyyətləri
L fəsil
Yetkinlik yaşına
çatmayanlar barəsində icraatın xüsusiyyətləri
Maddə 428. Yetkinlik yaşına çatmayanlar barəsində
icraatın aparılması qaydası
428.1. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxslər barəsində məhkəməyədək
icraatın, həmçinin birinci, apellyasiya və kassasiya instansiyaları
icraatının aparılma qaydası bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş ümumi qaydalarla, habelə bu Məcəllənin
428—435-ci maddələri ilə müəyyən edilir.
428.2. Cinayət prosesində yetkinlik
yaşına çatmayanlar dedikdə, cinayətin törədilməsi
anınadək on səkkiz yaşına çatmamış şəxslər
başa düşülür.
Maddə 429. Yetkinlik yaşına çatmayanlar barəsində
icraat zamanı müəyyən edilməli olan hallar
429.0. Törədilən cinayət
üzrə müəyyən edilməli olan hallardan başqa yetkinlik
yaşına çatmayanlar barəsində icraat zamanı aşağıdakı
hallar müəyyən edilməlidir:
429.0.1. yetkinlik yaşına çatmayanın
yaşı (doğulduğu il, ay, gün);
429.0.2. yetkinlik yaşına çatmayanın
həyat və tərbiyə şəraiti;
429.0.3. yetkinlik yaşına çatmayanın
fiziki intellektual və əqli inkişaf səviyyəsi;
429.0.4. yetkinlik yaşına çatmayanın
törətdiyi cinayətdə digər iştirakçılar
olduqda onun barəsində cinayət işinin icraatının ayrılmasının
mümkünlüyü.
Maddə 430. İbtidai istintaqın aparılmasının
məcburiliyi
Yetkinlik yaşına çatmayanların
törətdikləri cinayətlər üzrə məhkəməyədək
icraat yalnız ibtidai istintaq şəklində aparılır.
Maddə 431. Yetkinlik yaşına çatmayan barəsində
cinayət işinin ayrıca icraata ayrılması
431.1. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs cinayətin törədilməsində digər şəxslərlə
birlikdə iştirak etdiyi halda məhkəməyədək icraat
mərhələsində onun barəsində cinayət işi
imkan daxilində ayrıca icraata ayrılmalıdır.
431.2. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində cinayət işinin ayrıca icraata
ayrılması işin hallarının hərtərəfli, tam
və obyektiv tədqiq edilməsi üçün əhəmiyyətli
maneələr yaratdıqda həmin işin ayrıca icraata ayrılmasına
yol verilmir.
Maddə 432. Yetkinlik yaşına çatmayan şəxs
barəsində ibtidai istintaqın aparılmasının xüsusiyyətləri
432.1. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində ibtidai istintaq imkan daxilində müvafiq
ibtidai istintaq orqanlarının xüsusi bölmələri və
ya yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərlə müvafiq
iş təcrübəsinə malik olan şəxslər tərəfindən
aparılmalıdır.
432.2. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində cinayət işi üzrə icraat hər
hansı bir gecikdirməyə yol verilmədən aparılmalıdır.
Yetkinlik yaşına çatmayan şəxs barəsində iş
üzrə onun müdafiəçisinin iştirakı məcburidir.
432.3. İbtidai istintaq zamanı
yetkinlik yaşına çatmayan şəxslə müstəntiq
arasında əlaqələr cinayət işinin hallarının
lazımi qaydada nəzərə alınması, yetkinlik yaşına
çatmayan şəxsə hörmətlə yanaşılması,
yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin rifahına kömək
edilməsi və ona ziyan vurulmasına yol verilməməsi şərtilə
həyata keçirilir.
432.4. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində ibtidai istintaqın bütün mərhələlərində
aşağıdakı hüquqların təmin edilməsinin əsas
prosessual təminatlarına riayət edilməlidir:
432.4.1. irəli sürülmüş
ittiham barəsində məlumat almaq hüququ;
432.4.2. ifadə verməkdən imtina
etmək hüququ;
432.4.3. müdafiə hüququ;
432.4.4. valideynlərin və ya digər
qanuni nümayəndələrin iştirak etmək hüququ;
432.4.5. məxfilik hüququ.
432.5. 16 yaşınadək və
əqli cəhətdən zəiflik əlamətləri olan yetkinlik
yaşına çatmayan şəxsin iştirakı ilə istintaq
hərəkətlərinin aparılmasında müstəntiq müəllim
və ya psixoloqun iştirakını təmin etməlidir.
432.6. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində cinayət işi üzrə icraata
bəraətverici
əsaslar olmadan xitam verilməsinə
hər bir halda yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin və
ya onun valideynlərinin (digər qanuni nümayəndələrinin)
razılığı ilə yol verilir. [594]
432.7. Yetkinlik yaşına çatmayan
təqsirləndirilən şəxsə ibtidai istintaqın qurtarmasını
elan edərkən və ona cinayət işinin materiallarını
təqdim edərkən müstəntiq və ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror öz
mülahizələrinə görə yetkinlik yaşına çatmayan
şəxsə mənfi təsir göstərə biləcək
cinayət işinin materiallarının yetkinlik yaşına çatmayan
şəxsə təqdim edilməməsi barədə əsaslandırılmış
qərar çıxarmaq hüququna malikdirlər. Belə halda
göstərilən materiallarla məcburi qaydada yetkinlik yaşına
çatmayan şəxsin müdafiəçisi və ya qanuni
nümayəndəsi tanış edilməlidir.
Maddə 433. Yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
tutulması
433.1. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxsin tutulması zamanı bu barədə dərhal onun
valideynlərinə və ya digər qanuni nümayəndələrinə
məlumat verilir. məlumatın dərhal verilməsi mümkün
olmadıqda, yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin valideynlərinə
və ya digər qanuni nümayəndələrinə mümkün
qədər qısa müddətdə tutulma barədə məlumat
verilir.
433.2. Məhkəmə nəzarəti
funksiyasını həyata keçirən hakim və ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror yetkinlik
yaşına çatmayan şəxsin tutulması onlara məlum
olan kimi bu Məcəllənin 434.1 və 434.2-ci maddələri
ilə müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla dərhal
onun azad edilib-edilməməsi məsələsinə baxmalıdırlar.
Maddə 434. Yetkinlik yaşına çatmayan şəxs
barəsində həbs qətimkan tədbirinin tətbiq edilməsi
434.1. Yetkinlik yaşına çatmayan
təqsirləndirilən
şəxs barəsində həbs qətimkan tədbirinin tətbiq
edilməsinə yalnız ona ağır və ya xüsusilə
ağır cinayətin, 16 yaşına çatmış təqsirləndirilən
şəxslərə isə həmçinin az ağır cinayətin
zorakı üsulla və ya iki dəfədən çox törədilməsi istinad edildikdə
yol verilir. [595]
434.2. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində həbs qətimkan tədbirinin müstəsna
tədbir kimi və mümkün qədər qısa müddət
ərzində tətbiq edilməsinə yol verilir.
434.3. Həbsdə saxlanılan yetkinlik
yaşına çatmayan şəxslər digər şəxslərdən
ayrı saxlanılmalıdırlar. Onlar yaşının, cinsinin
və şəxsiyyətinin xüsusiyyətlərinə görə
tələb olunan qulluq, müdafiə və digər fərdi yardımla
təmin edilməlidirlər.
Maddə 435. Yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
törətdiyi cinayət barədə cinayət işi üzrə
məhkəmə baxışının xüsusiyyətləri
435.1. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxslərin törətdikləri cinayətlər barədə
cinayət işlərinə daha təcrübəli hakimlər
tərəfindən baxılmalıdır.
435.2. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində məhkəmə baxışı
zamanı məhkəmə iclasında sədrlik edən bu Məcəllənin
429—434-cü maddələrinin tələblərinin təmin olunmasını
müəyyən etməlidir.
435.3. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində cinayət işinin məhkəmə
baxışında yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
valideynləri və ya digər qanuni nümayəndələri
iştirak etmək hüququna malikdirlər. Yetkinlik yaşına
çatmayan şəxsin mənafeyi naminə məhkəmə
özünün əsaslandırılmış qərarı
ilə həmin şəxslərin məhkəmə baxışında
iştirakını tələb edə və ya yetkinlik yaşına
çatmayan şəxsin mənafeləri üçün zəruri
olduğunu güman etməyə əsaslar olduqda, valideynlərin
və ya digər qanuni nümayəndələrin iştirakından
imtina edə bilər.
435.4. Yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs barəsində cəza tədbiri seçərkən
məhkəmə aşağıdakıları rəhbər tutmalıdır:
435.4.1. cəza tədbiri yalnız
törədilmiş cinayətin hallarına və ağırlığına
deyil, həmçinin yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
vəziyyətinə və tələbatına, habelə cəmiyyətin
tələbatına uyğun olmalıdır;
435.4.2. yetkinlik yaşına çatmayan
şəxsin azadlıqdan məhrum edilməsi ilə bağlı
olan cəza tədbiri yalnız həmin məsələnin mükəmməl
baxılmasından sonra tətbiq edilməli və imkan daxilində
aşağı həddə endirilməlidir;
435.4.3. yetkinlik yaşına çatmayan
şəxs ağır və ya xüsusilə ağır cinayətin,
habelə ağır nəticələrə səbəb olan zor
tətbiq etməklə qəsdən törədilmiş cinayətin
və ya digər ağır cinayətin təkrarən törədilməsində
təqsirli bilinmədiyi halda onun azadlıqdan məhrum edilməsi
məqsədəuyğun deyildir.
435.5. ləğv edilmişdir. [596]
Maddə 435-1. Cinayət məsuliyyətinə cəlb
etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsi
435-1.1. Ağır və ya xüsusilə
ağır cinayət əlamətləri olan ictimai təhlükəli
əməl törətmiş, lakin cinayət məsuliyyətinə
cəlb olunması üçün cinayət qanununda nəzərdə
tutulmuş yaş həddinə çatmamış yetkinlik yaşına
çatmayan şəxslər barəsində cinayət işinə
xitam verildikdə, yaxud cinayət işinin başlanması rədd
edildikdə, xitam verilmiş cinayət işi və ya cinayət
işi başlanmasının rədd edilməsi haqqında materiallar
cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən
yaş həddinə çatmamış şəxslərin qapalı
tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisələrinə
göndərilməsi məqsədilə cinayət prosesini həyata
keçirən orqan tərəfindən 3 gün müddətində
yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının
müdafiəsi üzrə komissiyaya göndərilir.
435-1.2. Yetkinlik yaşına çatmayanların
işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə
komissiya təqdim olunmuş materiallar əsasında qanunvericiliklə
müəyyən olunmuş qaydada zəruri olan digər sənədləri
toplayır və cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə
imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxsin
qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsinin mümkünlüyü haqqında məsələyə
baxılması üçün həmin şəxsin yaşayış
yeri üzrə birinci instansiya məhkəməsi qarşısında
vəsatət qaldırır.
435-1.3. Cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsi barədə materiallar məhkəməyə
daxil olandan sonra 10 gündən gec olmayaraq məhkəmə iclasında
baxılır. Aşağıdakı şəxslər məhkəmə
iclasında iştirak etmək hüququna malikdirlər:
435-1.3.1. cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxs, onun müdafiəçisi, valideynləri və ya
digər qanuni nümayəndələri;
435-1.3.2. yetkinlik yaşına çatmayanların
işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə
komissiyanın nümayəndəsi;
435-1.3.3. dövlət ittihamçısı;
435-1.3.4. cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin yaşayış yeri və ya ictimai təhlükəli
əməlin törədildiyi ərazi üzrə daxili işlər
orqanının yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə
bölməsinin nümayəndəsi.
435-1.4. Cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsi üzrə məhkəmə iclasında
müdafiəçinin iştirakı məcburidir. Cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin mənafeyi naminə məhkəmə özünün
əsaslandırılmış qərarı ilə onun valideynlərinin
və ya digər qanuni nümayəndələrinin məhkəmə
baxışında iştirakını tələb edə və
ya onların iştirakından imtina edə bilər.
435-1.5. Məhkəmənin mülahizəsinə
və ya bu Məcəllənin 435-1.3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş şəxslərin vəsatətinə əsasən
məhkəmə iclasına digər şəxslər də çağırıla
bilər.
435-1.6. Müdafiəçi istisna
edilməklə, cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə
imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxsin
qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsi barədə materiallara baxılma yeri və
vaxtı haqqında məlumatlandırılmış bu Məcəllənin
435-1.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş şəxslərin
məhkəmə iclasına gəlməməsi məhkəmə
iclasının keçirilməsinə mane olmur.
435-1.7. Cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsi üzrə məhkəmə iclası aşağıdakı
ardıcıllıqla aparılır:
435-1.7.1. hakim məhkəmə iclasını
açır, hansı materiallara baxılacağını elan
edir, məhkəmə iclasında kimin iştirak etdiyini yoxlayır;
435-1.7.2. yetkinlik yaşına çatmayanların
işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə
komissiyanın nümayəndəsi cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsinin zəruriliyini əsaslandırır, hakimin
və məhkəmə iclasının digər iştirakçılarının
suallarına cavab verir;
435-1.7.3. bu Məcəllənin 435-1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş materiallar və yetkinlik
yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının
müdafiəsi üzrə komissiya tərəfindən qanunvericiliklə
müəyyən olunmuş qaydada toplanmış sənədlər
tədqiq olunur, məhkəmə iclasının iştirakçılarının
vəsatətləri müzakirə olunur, qərarın qəbul
olunması üçün zəruri olan hallar araşdırılır;
435-1.7.4. cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxs, onun müdafiəçisi, valideynləri və ya
digər qanuni nümayəndələri, habelə məhkəmə
iclasında iştirak edən digər şəxslərin çıxışları
dinlənilir.
435-1.8. Daha sonra məhkəmə
qərarın çıxarılması üçün müşavirə
otağına gedir. Qərar çıxarılarkən məhkəmə
aşağıdakı məsələləri həll etməlidir:
435-1.8.1. ictimai təhlükəli
əməlin törədildiyini;
435-1.8.2. həmin əməlin barəsində
icraat aparılan cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə
imkan verən yaş həddinə çatmamış şəxs
tərəfindən törədildiyini;
435-1.8.3. həmin şəxsin əməli
törədərkən cinayət məsuliyyətinə cəlb
olunması üçün cinayət qanununda nəzərdə
tutulmuş yaş həddinə çatmadığını;
435-1.8.4. cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin hansı müddətə qapalı tipli xüsusi
təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərilməsinə
ehtiyac olduğunu.
435-1.9. Baxışın nəticələrinə
dair məhkəmə tərəfindən aşağıdakı
qərarlardan biri qəbul edilir:
435-1.9.1. cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsi haqqında;
435-1.9.2. məhkəmə tərəfindən
cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən
yaş həddinə çatmamış şəxsin qapalı
tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsinə yol verməyən səbəblər
aşkar edildiyi və ya onu göstərilən müəssisəyə
göndərmədən islah etmək imkanının olduğunu
təsdiq edən hallar müəyyən edildiyi hallarda, cinayət
məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş
həddinə çatmamış şəxsə tərbiyəvi
xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üçün
materialların yetkinlik yaşına çatmayanların işləri
və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyaya
göndərilməsi haqqında;
435-1.9.3. cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsi barədə materiallar üzrə icraata
xitam verilməsi haqqında.
435-1.10. Cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsin qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsinə dair məhkəmənin qərarında
onun çıxarılma vaxtı və yeri, qərarı çıxaran
məhkəmənin adı, hakim, cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxs və materialların baxılmasında iştirak etmiş
digər şəxslər haqqında məlumatlar, materiallara baxılması
zamanı müəyyən edilmiş hallar göstərilir.
435-1.11. Məhkəmə qərarı
3 gün müddətində cinayət məsuliyyətinə cəlb
etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxsə, onun müdafiəçisinə, valideynlərinə
və ya digər qanuni nümayəndələrinə, habelə
qərarı icra edən orqan və müəssisələrə
təqdim edilir.
435-1.12. Cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməyə imkan verən yaş həddinə çatmamış
şəxs barəsində xitam verilmiş cinayət işi və
ya cinayət işinin başlanılmasının rədd edilməsi
haqqında materiallar onları təqdim etmiş cinayət prosesini
həyata keçirən orqana aşağıdakı qaydada qaytarılır:
435-1.12.1. bu Məcəllənin
435-1.9.1-ci və 435-1.9.3-cü maddələrində nəzərdə
tutulmuş hallarda - qərar qanuni qüvvəyə mindikdən
sonra məhkəmə tərəfindən 3 gün müddətində;
435-1.12.2. bu Məcəllənin
435-1.9.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda
- yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və
hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiya tərəfindən
cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən
yaş həddinə çatmamış şəxs barəsində
tərbiyəvi xarakterli tədbirlərin tətbiq edilməsi barədə
qərar çıxarıldıqdan sonra həmin komissiya tərəfindən
3 gün müddətində.
Maddə 435-2. Yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə
göndərilməsi ilə bağlı digər məsələlər
435-2.1. Qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə
müəssisəsinin yerləşdiyi ərazi üzrə birinci
instansiya məhkəməsi göstərilən müəssisənin
müdiriyyətinin və yetkinlik yaşına çatmayanların
işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə
komissiyanın birgə təqdimatına əsasən aşağıdakı
məsələləri həll edir:
435-2.1.1. yaşının çatması
və ya səhhəti ilə əlaqədar, habelə islah olunması
üçün daha əlverişli şəraitin yaradılması
məqsədilə yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin
digər xüsusi təlim-tərbiyə müəssisələrinə
göndərilməsi haqqında;
435-2.1.2. yetkinlik yaşına çatmayan
şəxsin islah olunması ilə əlaqədar qapalı tipli
xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsində saxlanılmasına
zərurət aradan qalxdıqda onun vaxtından əvvəl müəssisədən
azad edilməsi haqqında;
435-2.1.3. yetkinlik yaşına çatmayan
şəxsin təhsil pillələrindən birinin başa çatdırılması
zərurəti yaranarsa, onların arzusu ilə göstərilən
müəssisədə qalması vaxtının uzadılması
haqqında.
435-2.2. Təqdimata yetkinlik yaşına
çatmayan şəxsin, onun müdafiəçisinin, valideynlərinin
və ya digər qanuni nümayəndələrinin, qapalı tipli
xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinin müdiriyyətinin
və yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və
hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın
nümayəndələrinin və dövlət ittihamçısının
iştirakı ilə bu Məcəllənin 435-1.3-435-1.7-ci maddəsində
müəyyən edilmiş qaydada baxılır.
LI fəsil
Beynəlxalq müqavilələrlə
müəyyən edilmiş imtiyaz və immunitetə malik olan şəxslər
barəsində icraatın xüsusiyyətləri
Maddə 436. Diplomatik immunitet hüququna malik olan şəxslərin
Azərbaycan Respublikasının yurisdiksiyası altına düşməsi
Müvafiq xarici dövlətin və
ya beynəlxalq təşkilatın aydın ifadə edilmiş
razılığı olduqda, diplomatik immunitet hüququna malik olan
şəxslər Azərbaycan Respublikasının yurisdiksiyası
altına düşə bilərlər.
Maddə 437. Diplomatik immunitet hüququndan istifadə edən
şəxslər
437.0. Diplomatik immunitet hüququndan
aşağıdakı şəxslər istifadə edirlər:
437.0.1. xarici ölkələrin
diplomatik nümayəndəliklərinin rəhbərləri, həmin
nümayəndəliklərin diplomatik heyətinin üzvləri
və onlarla birgə yaşadıqda və Azərbaycan Respublikasının
vətəndaşları olmadıqda, onların ailə üzvləri;
437.0.2. qarşılıqlı və
ikitərəfli dövlətlərarası müqavilələrə
uyğun olaraq diplomatik nümayəndəliklərin inzibati-texniki
heyətinin əməkdaşları və onlarla birgə yaşayan
ailə üzvləri, həmin əməkdaşlar və onların
ailə üzvləri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları
olmadıqda və Azərbaycan Respublikasında daimi yaşamadıqda;
437.0.3. qarşılıqlı və
ikitərəfli dövlətlərarası müqaviləyə
uyğun olaraq diplomatik nümayəndəliklərin Azərbaycan
Respublikasının vətəndaşları olmayan və ya Azərbaycan
Respublikasında daimi yaşamayan xidmət heyətinin əməkdaşları;
437.0.4. diplomatik kuryerlər;
437.0.5. konsulluqların rəhbərləri
və konsulluğun digər vəzifəli şəxsləri;
437.0.6. xarici ölkələrin
nümayəndələri, parlament və hökumətin nümayəndə
heyətlərinin üzvləri, habelə qarşılıqlı
və ikitərəfli dövlətlərarası müqaviləyə
uyğun olaraq beynəlxalq danışıqlarda, beynəlxalq konfranslarda
və müşavirələrdə iştirak etmək üçün
və ya digər rəsmi tapşırıqlarla ölkəyə
gələn, yaxud həmin məqsədlər üçün
tranzitlə ölkə ərazisindən keçən xarici ölkə
nümayəndə heyətlərinin əməkdaşları
və Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları
olmadıqda, həmin şəxsləri müşayiət edən
ailə üzvləri;
437.0.7. beynәlxalq sazişlər
və ya hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq adətə
uyğun olaraq xarici ölkələrin beynəlxalq təşkilatlarda
nümayəndəliklərinin rəhbərləri, üzvləri
və heyəti, həmin təşkilatların Azərbaycan Respublikasının
ərazisində olan vəzifəli şəxsləri;
437.0.8. Azərbaycan Respublikasının
ərazisindən tranzitlə keçən xarici ölkələrin
üçüncü ölkələrdəki diplomatik nümayəndəliklərinin
rəhbərləri, nümayəndəliklərin diplomatik heyətinin
üzvləri və onları müşayiət edən və
ya onlara qoşulmaq üçün, yaxud öz ölkələrinə
qayıtmaq üçün onlardan ayrı gedən həmin şəxslərin
ailə üzvləri.
Maddə 438. Şəxsi toxunulmazlıq
438.1. Bu Məcəllənin 437.0.1—437.0.4,
437.0.6—437.0.8-ci maddələrində sadalanmış şəxslər
şəxsi toxunulmazlıq hüququna malikdirlər. Onlar barəsində
qanuni qüvvəyə minmiş hökmün icrası üçün
zəruri olan hallar istisna olmaqla, həmin şəxslər saxlanıla
və ya həbs edilə bilməzlər.
438.2. Konsulluqların rəhbərləri
və konsulluğun digər vəzifəli şəxsləri yalnız
onlar ağır və xüsusilə ağır cinayətin törədilməsinə
görə təqib edildikdə, yaxud barələrində məhkəmənin
qanuni qüvvəyə minmiş hökmü icra edildikdə saxlanıla
və həbs edilə bilərlər. [597]
438.3. Bu Məcəllənin 438.1
və 438.2-ci maddələrində göstərilən şəxsləri
müvafiq olaraq saxlamış və ya həbs etmiş ibtidai araşdırma
orqanı, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror və ya məhkəmə bu barədə
Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanına
dərhal məlumat verməlidir.
Maddə 439. Cinayət yurisdiksiyası üzrə immunitet
439.1. Bu Məcəllənin 437.0.1,
437.0.2, 437.0.4, 437.0.6—437.0.8-ci maddələrində sadalanmış
şəxslər Azərbaycan Respublikasında cinayət yurisdiksiyası
üzrə immunitetə malikdirlər. Belə şəxsin şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb
edilməsi diplomatik yolla həll edilir.
439.2. Azərbaycan Respublikasının
vətəndaşları olmayan və ya Azərbaycan Respublikasında
daimi yaşamayan diplomatik nümayəndəliklərin xidmət
heyətinin əməkdaşları konsulluq idarələrinin
rəhbərləri və konsulluqların digər vəzifəli
şəxsləri yalnız xidməti vəzifələrinin yerinə
yetirilməsi zamanı törətdikləri cinayətlər barəsində
Azərbaycan Respublikasının cinayət yurisdiksiyası altına
düşürlər.
Maddə 440. İfadə vermək üzrə immunitet
440.1. Bu Məcəllənin 437.0.1—437.0.4,
437.0.6—437.0.8-ci maddələrində sadalanmış şəxslər
şahid və zərər çəkmiş şəxs qismində
ifadə verməyə bilərlər, belə ifadələri verməyə
razı olduqları halda isə bundan ötrü müstəntiqin,
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun yanına və məhkəməyə gəlməyərək
yazılı şəkildə təqdim edə bilər.
440.2. Həmin şəxslərin
ibtidai istintaqda zərər çəkmiş şəxs və
şahid qismində ifadə verdikləri, lakin məhkəmə
iclasına gəlmədikləri halda məhkəmə onların
ifadələrini elan edə bilər.
440.3. Konsulluqların rəhbərləri
və digər vəzifəli şəxsləri onların xidməti
vəzifələrinin yerinə yetirilməsi ilə bağlı
olan məsələlər istisna olmaqla, şahid və zərər
çəkmiş şəxs sifətində ifadə verməkdən
imtina edə bilməzlər. Konsulluqların vəzifəli şəxsləri
şahid ifadələrini verməkdən imtina etdikdə, onlar
barəsində prosessual məcburiyyət tədbirləri tətbiq
edilə bilməz.
440.4. Bu Məcəllənin 440.1-ci
maddəsində göstərilən razılıq alındıqda,
həmin şəxslərə ünvanlanmış çağırışda
onların cinayət prosesini həyata keçirən orqana gəlməmələrinə
görə prosessual məcburiyyət tədbirləri ilə hədə
olmamalıdır.
440.5. Diplomatik immunitetə malik olan
şəxslər onların xidməti vəzifələrinin yerinə
yetirilməsinə aid olan yazışma və digər sənədləri
istintaq orqanına, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora və məhkəməyə
verməyə borclu deyillər.
Maddə 441. Binaların və sənədlərin toxunulmazlığı
441.1. Diplomatik nümayəndəliyin
yerləşdiyi binalar, diplomatik nümayəndəliyin rəhbərinin
qərargahı, diplomatik heyət üzvlərinin yaşayış
binaları, onlarda olan əmlak toxunulmazdır. Bu binalara giriş,
axtarış, götürmə, həbsə alma, əmlak üzərinə
həbs qoyulması yalnız diplomatik nümayəndəliyin rəhbərinin
və ya onu əvəz edən şəxsin razılığı
ilə aparıla bilər.
441.2. Qarşılıqlı və
ikitərəfli dövlətlərarası müqaviləyə
uyğun olaraq bu Məcəllənin 441.1-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hüquqlar Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları
olmayan və ya Azərbaycan Respublikasında daimi yaşamayan diplomatik
nümayəndəliklərin inzibati-texniki heyətinin əməkdaşları
və onların ailə üzvləri tərəfindən tutulmuş
yaşayış binalarına da şamil edilir.
441.3. Konsulluğun yerləşdiyi
bina və konsulluq rəhbərinin qərargahı toxunulmazdır.
Bu binalara giriş, axtarış, götürmə və həbsə
alma yalnız konsulluq və ya diplomatik nümayəndəlik rəhbərlərinin
razılığı və ya xahişi ilə aparıla bilər.
441.4. Diplomatik nümayəndəliklərin
və konsulluqların arxivləri, sənədləri və rəsmi
yazışmaları toxunulmazdır. Diplomatik poçt açıla
və gecikdirilə bilməz.
441.5. Diplomatik nümayəndəlik
və konsulluqların bu Məcəllənin 441.1, 441.2 və 441.3-cü
maddələrində qeyd edilən binalarına giriş, onlarda
axtarış, götürmə və həbs aparılmasına
dair razılığı istintaq və ya prokurorluq orqanı tərəfindən
Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı
vasitəsilə sorğu edilir.
441.6. Qeyd edilən binalarda axtarış,
götürmə və həbs mütləq ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun və
Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı
nümayəndəsinin iştirakı ilə aparılır.
On birinci bölmə
Xüsusi icraatlar
LII fəsil
Məhkəmə
nəzarətinin həyata keçirilməsi
Maddə 442. Məhkəmə nəzarətinin həyata
keçirilməsinə dair ümumi müddəalar
442.1. Məhkəmə nəzarəti
istintaq hərəkətlərinin məcburi aparıldığı,
prosessual məcburiyyət tədbirinin tətbiq edildiyi, əməliyyat-axtarış tədbirinin
həyata keçirildiyi və ya ibtidai araşdırmanın aparıldığı yer üzrə səlahiyyəti
daxilində müvafiq birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən
həyata keçirilir. [598]
442.2. Məhkəmə nəzarətinin
həyata keçirilməsi qaydasında məhkəmə aşağıdakılara
baxır:
442.2.1. hər kəsin azadlıq,
mənzil toxunulmazlığı, şəxsi toxunulmazlıq ,
mülkiyyət hüququnu, şəxsi sirrinin (o cümlədən
ailə həyatının, yazışmaların, telefon danışıqlarının,
poçt, teleqraf və başqa məlumatların) saxlanılması
hüququnu məhdudlaşdıran, habelə dövlət, peşə
və ya kommersiya sirrini özündə əks etdirən məlumatları
ilə bağlı istintaq hərəkətlərinin məcburi
aparılmasına, prosessual məcburiyyət tədbirlərinin
tətbiq edilməsinə, maddi sübut olan bəzi maddələrin cinayət
təqibi üzrə icraat başa çatanadək məhv
edilməsinə və ya tibbi məqsədlərlə
istifadə üçün təhvil verilməsinə, həbs
edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından müvəqqəti
saxlama yerinə keçirilməsinə və ya əməliyyat-axtarış
tədbirlərinin həyata keçirilməsinə dair məsələlərlə bağlı vəsatət və təqdimatlara;[599]
442.2.2. cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinə
və ya qərarlarına dair şikayətlərə;
442.2.3. cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatın açılması barədə
vəsatət və təqdimatlara.[600]
442.3. Bu Məcəllənin 442.2-ci
maddəsində göstərilən vəsatət, təqdimat
və şikayətlərə məhkəmə nəzarəti
funksiyasını həyata keçirən məhkəmənin
hakimi tərəfindən təkbaşına baxılır.
442.4. Bu Məcəllənin 442.2-ci
maddəsində göstərilmiş məsələlər üzrə
hakimin çıxardığı qərarlara apellyasiya instansiyası
məhkəməsi tərəfindən aşağıdakı
hallarda yenidən baxıla bilər:
442.4.1. istintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi nəticəsində
hüquq və azadlıqları məhdudlaşdırılan şəxsin
şikayəti üzrə;[601]
442.4.2. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi və ya əməliyyat-axtarış fəaliyyəti
üzərində nəzarəti həyata keçirən prokurorun
protesti üzrə.
442.5. Məhkəmə nəzarəti
sahəsinə aid olan məsələlər, habelə onların
həyata keçirilməsi qaydası bu Məcəllənin 443—454-cü
maddələri ilə müəyyən edilir.
Maddə 443. Məhkəmənin qərarı əsasında
məcburi aparılan istintaq hərəkətləri
443.1. Bu Məcəllənin 177.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş istintaq hərəkətləri
bir qayda olaraq məhkəmənin qərarı əsasında məcburi
aparılır.
443.2. Bu Məcəllənin177.3.1-177.3.5
və 177.3.8-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
istintaq hərəkətləri məhkəmənin qərarı
olmadan müstəntiqin əsaslandırılmış qərarı
əsasında məcburi aparıldığı hallarda müvafiq
istintaq hərəkətinin aparılması qurtardıqdan sonra
müstəntiq aşağıdakıları yerinə yetirməlidir: [602]
443.2.1. aparılmış istintaq
hərəkəti barədə 24 saat müddətində məhkəmə
nəzarətini həyata keçirən məhkəməyə
və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora məlumat vermək;
443.2.2. 48 saat müddətində
aparılmış istintaq hərəkətinin qanuniliyinin yoxlanılması
üçün həmin istintaq hərəkətinə aid olan
materialları məhkəmə nəzarətini həyata keçirən
məhkəməyə və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora təqdim etmək.
Maddə 444. Məhkəmənin qərarı əsasında
tətbiq edilən prosessual məcburiyyət tədbirləri və bu tədbirlərlə bağlı digər məsələlər [603]
444.1. Aşağıdakı prosessual
məcburiyyət tədbirləri yalnız məhkəmənin
qərarı əsasında tətbiq edilir:
444.1.1. bu Məcəllənin 152-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda tutulma və
ya bu Məcəllənin 148.7-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda tutulma müddətinin uzadılması; [604]
444.1.2. qətimkan tədbiri qismində
həbs;
444.1.2-1. qətimkan tədbiri qismində
ev dustaqlığı; [605]
444.1.2-2. qətimkan tədbiri qismində
girov;
444.1.3. qətimkan tədbiri qismində
təqsirləndirilən şəxsin vəzifədən kənarlaşdırılması;
444.1.4. məhkəmə-psixiatriya
və ya məhkəmə-tibb ekspertizasının aparılması
üçün şübhəli, təqsirləndirilən və
ya psixi vəziyyətinə görə təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilə bilməyən şəxsin
tibb müəssisəsinə yerləşdirilməsi.
444.2. Cinayət təqibi orqanının
tələbləri yerinə yetirilmədikdə, məhkəmənin
qərarı əsasında, həmçinin aşağıdakı
prosessual məcburiyyət tədbirləri tətbiq edilir:
444.2.1. şəxsin ekspertizadan keçirilməsi
və ya tibb müəssisəsinə yerləşdirilməsi
üçün onun tibb müəssisəsinə çatdırılması;
444.2.2. tədqiqat üçün
nümunələrin götürülməsi.
444.3. Ev dustaqlığı qətimkan tədbirinin
tətbiqi ilə əlaqədar təqsirləndirilən şəxsin
üzərinə qoyulmuş vəzifələr məhkəmənin
qərarı əsasında dəyişdirilə, ləğv edilə,
yaxud onun üzərinə əlavə vəzifələr qoyula
bilər.[606]
Maddə 445. Məhkəmənin qərarı əsasında
həyata keçirilən əməliyyat-axtarış tədbirləri
445.1. Məhkəmənin qərarı
əsasında aşağıdakı əməliyyat axtarış
tədbirləri həyata keçirilir:
445.1.1. telefon danışıqlarına
qulaqasma;
445.1.2. poçt, teleqraf və digər
göndərişlərin yoxlanılması;
445.1.3. texniki rabitə kanallarından
və digər texniki vasitələrdən məlumatın çıxarılması;
445.1.4. binaya, o cümlədən
yaşayış yerlərinə, hasarlanmış tikinti obyektlərinə,
qurğu və ya torpaq sahələrinə daxil olma və onlara
baxış keçirilməsi;
445.1.5. texniki vasitələrdən
istifadə etməklə və ya səs yazan, video, foto, kino və
digər çəkiliş cihazların quraşdırılması
yolu ilə yaşayış
yerinin müşahidə
edilməsi;[607]
445.1.6. insanların güdülməsi.
445.2. «Əməliyyat-axtarış
fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun
10-cu maddəsinin dördüncü hissəsində nəzərdə
tutulmuş hallarda bu Məcəllənin 445.1-ci maddəsində
göstərilən əməliyyat-axtarış tədbirləri
məhkəmənin qərarı olmadan, əməliyyat-axtarış
fəaliyyətini həyata keçirən orqanın səlahiyyətli
şəxsinin əsaslandırılmış qərarı ilə
həyata keçirilə bilər. Bu halda əməliyyat-axtarış
fəaliyyətini həyata keçirən orqanın səlahiyyətli
şəxsi müvafiq tədbir aparıldıqdan sonra 48 saat müddətində
əməliyyat-axtarış tədbirinin aparılması barədə
əsaslandırılmış qərarı məhkəmə
nəzarətini həyata keçirən məhkəməyə
və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora təqdim etməlidir. [608]
Maddə 446. İstintaq hərəkətinin məcburi
aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin tətbiq
edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi
icraatın açılması, maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin həyata
keçirilməsi məsələlərinin həlli üçün
məhkəməyə müraciət etmə[609]
446.1. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın açılması,
maddi sübut olan bəzi maddələrin cinayət təqibi
üzrə icraat başa çatanadək məhv edilməsi
və ya tibbi məqsədlərlə istifadə
üçün təhvil verilməsi, həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin həyata
keçirilməsi məsələlərinin məhkəmədə
baxılması üçün aşağıdakılar əsasdır:
446.1.1. istintaq hərəkətinin
məcburi aparılması üçün müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun təqdimatı;
446.1.2. prosessual məcburiyyət
tədbirlərinin tətbiq edilməsi, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi üçün müstəntiqin
və ya digər səlahiyyətli şəxsin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun bu Məcəllənin 159.2-ci və
159.8-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda
isə müvafiq prokurorun təqdimatı; [610]
446.1.2-1. ev dustaqlığı qətimkan
tədbirinin tətbiqi ilə əlaqədar təqsirləndirilən
şəxsin üzərinə qoyulmuş vəzifələrin
dəyişdirilməsi, ləğv edilməsi və ya onun üzərinə
əlavə vəzifələrin qoyulması üçün
müstəntiqin əsaslandırılmış vəsatəti
və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurorun təqdimatı;[611]
446.1.2-2. cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatın açılması üçün
müstəntiqin əsaslandırılmış
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun
təqdimatı;[612]
446.1.3. əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi üçün əməliyyat-axtarış
fəaliyyətini həyata keçirən orqanın səlahiyyətli
şəxsinin əsaslandırılmış vəsatəti və
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurorun təqdimatı; [613]
446.1.4. ev dustaqlığı qətimkan
tədbirinin tətbiqi ilə əlaqədar təqsirləndirilən
şəxsin üzərinə qoyulmuş vəzifələrin
dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi üçün
təqsirləndirilən şəxs, onun müdafiəçisi
və ya qanuni nümayəndəsinin vəsatəti;[614]
446.1.5. bu Məcəllənin 131-1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş maddi sübut olan
bəzi maddələrdən nümunə
götürüldükdən sonra həmin maddələrin
qalan hissəsinin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi ilə əlaqədar müstəntiqin
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun
təqdimatı.[615]
446.2. Bu Məcəllənin 446.1.1-446.1.3-cü və 446.1.5-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş hər
hansı vəsatətdə aşağıdakılar göstərilməlidir: [616]
446.2.1. onun tərtib edildiyi tarix,
vaxt və yer;
446.2.2. onu tərtib edən şəxsin
soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi;
446.2.3. cinayət işinin olduğu
halda, o nə vaxt, kimin tərəfindən və nə ilə
əlaqədar başlandığı;
446.2.4. istintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar
törədilən qarşısı alınan və ya xəbərdar
edilən cinayət haqqında məlumatlar;
446.2.5. istintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi nəticəsində kimin
və hansı hüquq və ya azadlıqlarının məhdudlaşdırıla
biləcəyi;
446.2.6. barəsində vəsatət
verilən istintaq hərəkətinin məcburi aparılmasının,
prosessual məcburiyyət tədbirinin tətbiq edilməsinin, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılmasının, həbs edilmiş şəxsin istintaq
təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsinin və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsinin zəruriliyinin əsaslandırılması;[617]
446.2.7. istintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin həyata
keçirilməsi nəticəsində hansı nəticənin
əldə edilməli olduğu və nə üçün həmin
nəticənin digər üsul və vasitələrlə əldə
edilməsinin mümkün olmaması;
446.2.8. istintaq hərəkətinin
məcburi aparılmasının prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsini, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsini və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsinin hansı müddətdə,
harada və hansı üsullarla nəzərdə tutulduğu;
446.2.9. əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsində hansı nəticələrin
əldə edilməsinin güman edildiyi və həmin nəticənin
hansı üsulla rəsmiləşdiriləcəyi;
446.2.9-1. bu Məcəllənin 131-1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş maddi sübut olan
bəzi maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat
başa çatanadək məhv edilməli və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməli olan miqdarı, saxlanılan nümunənin
miqdarı, həmin maddələrin növü və digər
xüsusi əlamətləri, ekspertin təqdim edilmiş
maddələrin tibbi məqsədlərlə istifadə
olunub-oluna bilməməsinə dair rəyi;[618]
446.2.10. istintaq hərəkətinin
məcburi aparılmasının, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsinin, maddi sübut olan bəzi maddələrin cinayət
təqibi üzrə icraat başa çatanadək məhv
edilməsinin və ya tibbi məqsədlərlə istifadə
üçün təhvil verilməsinin, həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsinin və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin həyata
keçirilməsinin kimə həvalə edilməli olduğu;[619]
446.2.11. məsələyə dair
qanuni və əsaslı qərarın qəbul edilməsi üçün
zəruri olan digər məlumatlar.
446.2-1. Ev dustaqlığı qətimkan
tədbirinin tətbiqi ilə əlaqədar təqsirləndirilən
şəxsin üzərinə qoyulmuş vəzifələrin
dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi üçün
vəsatətdə bu Məcəllənin 446.2.1-446.2.3-cü maddələrində
nəzərdə tutulan məlumatlarla yanaşı, məsələnin
zəruriliyi əsaslandırılmalı, təqsirləndirilən
şəxsi səciyyələndirən və müvafiq qərar
qəbul edilməsi üçün əhəmiyyətli olan digər
məlumatlar göstərilməli və vəsatətə əlavə
edilməlidir. [620]
446.3. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror istintaq
hərəkətinin məcburi aparılması və ya prosessual
məcburiyyət tədbirinin tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi
icraatın açılması, maddi
sübut olan bəzi maddələrin cinayət təqibi
üzrə icraat başa çatanadək məhv edilməsi
və ya tibbi məqsədlərlə istifadə
üçün təhvil verilməsi, həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi məsələlərinə
dair məhkəmənin
qərarının alınması haqqında əsaslandırılmış
vəsatəti aldıqdan sonra 24 saatdan müddətində müvafiq
qərarın qəbul edilməsi barədə təqdimatı
məhkəməyə verməli və ya vəsatətin müdafiə
edilməsindən imtina haqqında əsaslandırılmış
qərar çıxarmalıdır. [621]
446.4. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılmasının, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsinin, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılmasının, həbs edilmiş şəxsin istintaq
təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsinin və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsinin zəruriliyini təsdiq
edən materiallar vəsatətə əlavə edilməlidir.
Həmin materiallar kifayət etmədikdə, ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokuror və
ya məhkəmə nəzarəti funksiyalarını həyata
keçirən hakim onların tamamlanmasını tələb
etmək hüququna malikdir.
Maddə 447. İstintaq hərəkətinin məcburi
aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin tətbiq
edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması, maddi sübut olan bəzi maddələrin
cinayət təqibi üzrə icraat başa çatanadək
məhv edilməsi və ya tibbi məqsədlərlə
istifadə üçün təhvil verilməsi, həbs edilmiş
şəxsin istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama
yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi məsələlərinə
dair müraciətlərə məhkəmə tərəfindən
baxılma qaydası[622]
447.1. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması, maddi sübut olan bəzi maddələrin
cinayət təqibi üzrə icraat başa çatanadək
məhv edilməsi və ya tibbi məqsədlərlə
istifadə üçün təhvil verilməsi, həbs edilmiş
şəxsin istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama
yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin
həyata keçirilməsi məsələlərinə dair müraciətlərə
hakim tərəfindən təkbaşına, qapalı məhkəmə
iclasında baxılır.
447.2. Məhkəmədə qətimkan
tədbiri qismində həbsin seçilməsi, tutulma müddətinin
uzadılması və əməliyyat-axtarış tədbirinin
həyata keçirilməsinə dair müraciətlərə
onlar məhkəməyə daxil olduqdan sonra 24 saat müddətində,
digər müraciətlərə isə 48 saat müddətində
baxılır.
[623]
447.3. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılması və ya prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, prosessual məcburiyyət tədbirinin tətbiq
edilməsi və ya cinayət təqibi üzrə qiyabi
icraatın açılması, həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi məsələləri üzrə qapalı məhkəmə
iclasında aşağıdakı şəxslər iştirak
etmək hüququna malikdirlər:[624]
447.3.1. vəsatət vermiş şəxs;
447.3.2. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror və ya müvafiq prokuror; [625]
447.3.3. vəsatətlə hüquqlarının
məhdudlaşdırılması nəzərdə tutulan, yaxud barəsində ev dustaqlığı
qətimkan tədbirinin tətbiqi ilə bağlı məsələyə
baxılan şəxs onun
müdafiəçisi və ya qanuni nümayəndəsi (bu Məcəllənin
177.3.4-177.3.6 və 177.3.8-ci maddələrində göstərilən
prosessual məcburiyyət tədbirlərinə və Azərbaycan
Respublikasının ərazisindən kənarda istintaqdan gizlənən
və axtarışda olan təqsirləndirilən şəxslərə
dair məsələlər istisna edilməklə). [626]
447.4. Əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi məsələləri
üzrə qapalı məhkəmə iclasında yalnız hakim,
məhkəmə iclasının katibi, vəsatət vermiş
şəxs və әmәliyyat-axtarış fəaliyyətinə
nəzarəti həyata keçirən prokuror iştirak edirlər.
447.4-1. Maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi məsələləri üzrə qapalı
məhkəmə iclasında hakim, məhkəmə
iclasının katibi, vəsatət vermiş şəxs,
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror və ya müvafiq prokuror,
təqsirləndirilən şəxs, onun
müdafiəçisi və ya qanuni nümayəndəsi,
habelə hakimin zəruri hesab etdiyi digər şəxslər
iştirak edirlər.[627]
447.5. Hakim istintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin tətbiq
edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması və ya maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi məsələləri ilə bağlı
məhkəmə iclasına vəsatəti təsdiq və ya təkzib
edən şəxsləri çağırıb dindirmək,
müraciətin əsaslılığının yoxlanılması
üçün zəruri olan sənəd və maddi sübutları
tələb etmək hüququna malikdir. [628]
447.6. Müraciətlərin baxılma
yeri və müddəti haqqında vaxtında məlumatlandırılmış
bu Məcəllənin 447.3-cü və ya 447.4-1-ci maddələrində
göstərilən şəxslərin istintaq
hərəkətinin məcburi aparılması, prosessual
məcburiyyət tədbirinin tətbiq edilməsi, cinayət
təqibi üzrə qiyabi icraatın açılması
və ya maddi sübut olan bəzi maddələrin cinayət
təqibi üzrə icraat başa çatanadək məhv
edilməsi və ya tibbi məqsədlərlə istifadə
üçün təhvil verilməsi, həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi məsələləri üzrə məhkəmə
iclasına gəlməməsi məhkəmə iclasının
keçirilməsinə mane olmur.[629]
447.7. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması, maddi sübut olan bəzi maddələrin
cinayət təqibi üzrə icraat başa çatanadək
məhv edilməsi və ya tibbi məqsədlərlə
istifadə üçün təhvil verilməsi, həbs edilmiş
şəxsin istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama
yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin
həyata keçirilməsi məsələləri üzrə
məhkəmə iclası aşağıdakı ardıcıllıqla
aparılır:[630]
447.7.1. hakim məhkəmə iclasını
açır, hansı müraciətə baxılmasını
elan edir, məhkəmə iclası iştirakçılarının
səlahiyyətlərini yoxlayır, onlara hüquq və vəzifələrini
izah edir;
447.7.2. vəsatət vermiş şəxs
öz vəsatətini şifahi əsaslandırır, hakimin və
məhkəmə iclasının digər iştirakçılarının
suallarına cavab verir;
447.7.3. məhkəmə iclasında
müraciətlə əlaqədar qanuni mənafeyinə toxunulan
şəxslər, habelə onların müdafiəçiləri
və nümayəndələri iştirak etdikdə, onlara izahat
vermək və etirazlarını bildirmək imkanı yaradılır;
447.7.4. məhkəmə iclasında iştirak edən prokuror öz yekun sözündə
məhkəməyə vəsatətin təmin və ya rədd
edilməsini təklif edir, bu zaman prokuror özünün məhkəməyə
göndərdiyi təqdimatdan imtina etmək hüququna malikdir; [631]
447.7.5. hakim bu Məcəllənin,
Azərbaycan Respublikasının cinayət və digər qanunlarının
tələblərinə müvafiq olaraq vəsatətin təmin
və ya rədd edilməsi barədə qərar çıxarır
və onu iştirak edən şəxslərə dərhal elan
edir.
Maddə 448. İstintaq hərəkətinin məcburi
aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin tətbiq
edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması, maddi
sübut olan bəzi maddələrin cinayət təqibi
üzrə icraat başa çatanadək məhv edilməsi
və ya tibbi məqsədlərlə istifadə
üçün təhvil verilməsi, həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi məsələlərinə
dair hakimin qərarı[632]
448.1. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması, maddi sübut olan bəzi maddələrin
cinayət təqibi üzrə icraat başa çatanadək
məhv edilməsi və ya tibbi məqsədlərlə
istifadə üçün təhvil verilməsi, həbs edilmiş
şəxsin istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama
yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin
həyata keçirilməsi məsələlərinə dair məhkəmə
iclasının nəticələri üzrə hakim aşağıdakı
qərarlardan birini qəbul edir:
448.1.1. müvafiq olaraq istintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, maddi sübut olan bəzi maddələrin cinayət
təqibi üzrə icraat başa çatanadək məhv
edilməsi və ya tibbi məqsədlərlə istifadə
üçün təhvil verilməsi və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin
həyata keçirilməsinə dair məsələlərlə bağlı vəsatətin təmin edilməsi
barədə; [633]
448.1.2. istintaq hərəkətinin
məcburi aparılmasına, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsinə, maddi sübut olan bəzi maddələrin cinayət
təqibi üzrə icraat başa çatanadək məhv
edilməsinə və ya tibbi məqsədlərlə
istifadə üçün təhvil verilməsinə və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsinə dair məsələlərlə bağlı vəsatətin rədd edilməsi
barədə;[634]
448.1.3. təqsirləndirilən
şəxs barəsində həbs, ev dustaqlığı, girov və vəzifədən
kənarlaşdırma qətimkan tədbirinin seçilməsi, yaxud bundan imtina
barədə, habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması
və ya bundan imtina barədə; [635]
448.1.3-1. ev dustaqlığı qətimkan
tədbirinin tətbiqi ilə əlaqədar təqsirləndirilən
şəxsin üzərinə qoyulmuş vəzifələrin
dəyişdirilməsi, ləğv edilməsi və ya onun üzərinə
əlavə vəzifələrin qoyulması üçün
verilmiş vəsatətin təmin edilməsi, yaxud bundan imtina
edilməsi barədə;[636]
448.1.3-2. cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatın açılması və ya bundan imtina
edilməsi barədə.[637]
448.1.4. həbs edilmiş
şəxsin istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama
yerinə keçirilməsi və ya bundan imtina edilməsi barədə.[638]
448.2. Əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar
qərar çıxarıldıqda, məhkəmə bu Məcəllənin
və «Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti haqqında»
Azərbaycan Respublikası Qanununun müddəalarına əsaslanır.
448.3. Məhkəmə nəzarəti
funksiyalarının həyata keçirən hakimin qərarında
aşağıdakılar göstərilməlidir:
448.3.1. qərarın tərtib edildiyi
tarix, vaxt və yer;
448.3.2. hakimin soyadı, adı, atasının
adı və vəzifəsi;
448.3.3. vəsatət vermiş şəxsin
və prokurorun soyadları, adları, atalarının adları
və vəzifələri;
448.3.4. qərarın mahiyyəti
(bu Məcəllənin 446.2.5—446.2.10-cu maddələrində göstərilən
məsələlərə məhkəmənin münasibəti
dəqiq göstərilməklə);
448.3.5. qərarın qüvvədə
olma müddəti;
448.3.6. qərarın icra edilməsi
həvalə edilən vəzifəli şəxs və ya orqan;
448.3.7. məhkəmənin möhürü
ilə təsdiq edilmiş hakimin imzası.
448.4. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılmasına, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsinə, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılmasına, maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsinə və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsinə, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsinə və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsinə dair məsələlərlə bağlı vəsatətin rədd edilməsi
barədə məhkəmənin qərarına bu Məcəllənin
448.3.1—448.3.3 və 448.3.7-ci maddələrində göstərilmiş
müddəalar, imtinanın motivləri, habelə qərarın
qəbul edilməsi ilə əlaqədar göstərilməli
olan digər mühüm hallar daxil edilir.[639]
448.4-1. Hakim maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi məsələlərinə dair vəsatətin
təmin edilməsi barədə qərar qəbul etdikdə,
qərarda həmin maddələrin məhv edilməli və ya
tibbi məqsədlərlə istifadə üçün
təhvil verilməli olduğunu qeyd etməlidir.[640]
448.5. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsinin və ya həbsdə saxlama müddətinin
uzadılmasının rədd edilməsi haqqında hakimin qərarı
elan edildikdən dərhal sonra ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror məhkəmənin
qərarı ilə razı olmadığını və həmin
qərardan apellyasiya instansiyası məhkəməsinə protest
verəcəyini bildirdikdə, hakim öz qərarına təqsirləndirilən
şəxsin müvəqqəti olaraq 7 (yeddi) gün müddətində
ev dustaqlığı və ya həbsdə saxlanılması
barədə müddəa ilə əlavə edir.[641]
448.6. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsi, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi məsələləri
ilə bağlı hakimin qərarının surəti həmin
qərar çıxarıldıqdan sonra 3 (üç) gündən
gec olmayaraq aşağıdakı şəxslərə göndərilir:
448.6.1. vəsatəti vermiş şəxsə;
448.6.2. İbtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora;
448.6.3. təqsirləndirilən
şəxsin saxlanıldığı həbs yerinin müdiriyyətinə;[642]
448.6.4. müvafiq xahiş olduqda,
barəsində istintaq hərəkətinin aparılması, prosessual
məcburiyyət tədbirinin tətbiq edilməsi məsələlərinin
baxıldığı şəxsə.
448.6-1. Maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi məsələsi ilə bağlı hakimin qərarının
surəti həmin qərar çıxarıldıqdan sonra 3
(üç) gündən gec olmayaraq vəsatəti vermiş
şəxsə, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora, təqsirləndirilən
şəxsə, onun müdafiəçisinə və ya
qanuni nümayəndəsinə, vəsatət təmin edildikdə
isə həmçinin maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsini və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsini icra etməli olan müvafiq dövlət
orqanının (qurumunun) rəhbərinə göndərilir.
448.6-2. Cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatın açılması məsələsi ilə
bağlı məhkəmə qərarının surətinin
göndərilməsi bu Məcəllənin 467-13.11-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada həyata
keçirilir.[643]
448.7. Təqsirləndirilən şəxs
məhkəmənin iclasında iştirak etdikdə və məhkəmə
onun barəsində həbs qismində qətimkan tədbiri seçilməsinə
(həbsdə saxlama müddətinin uzadılmasına) imtina barədə
qərar çıxardıqda, bu Məcəllənin 448.5-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hal istisna olunmaqla,
təqsirləndirilən şəxs dərhal məhkəmə
iclası zalında həbsdən azad edilir.[644]
448.8. İstintaq hərəkətinin
məcburi aparılmasına, prosessual məcburiyyət tədbirinin
tətbiq edilməsinə, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılmasına, həbs edilmiş şəxsin istintaq
təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsinə və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsinə dair məsələlərlə bağlı vəsatətin rədd edilməsi
barədə, habelə həbs qismində qətimkan tədbiri
seçilməsinə (həbsdə saxlama müddətinin uzadılmasına)
imtina barədə hakim tərəfindən qərar çıxarıldıqdan
sonra məhkəməyə təkrar müraciətə müvafiq
olaraq istintaq hərəkətinin məcburi aparılmasının,
prosessual məcburiyyət tədbirinin tətbiq edilməsinin, cinayət təqibi üzrə qiyabi
icraatın açılmasının, həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsinin və ya əməliyyat-axtarış tədbirinin həyata
keçirilməsinin zəruriliyini təsdiq edən yeni hallar aşkar
edildikdə yol verilir.[645]
Maddə 449. Cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın prosessual hərəkətlərindən və ya qərarlarından
məhkəməyə şikayət verilməsi
449.1. Məhkəmə nəzarətini
həyata keçirən məhkəməyə cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın aşağıdakı şəxslərinin
prosessual hərəkətlərindən və ya qərarlarından
şikayət verilə bilər:
449.1.1. təhqiqatçının
(onun səlahiyyətlərini həyata keçirən şəxsin);
449.1.2. tutulmanı və ya tutulan
şəxsin həbs yerlərində saxlanılmasını həyata keçirən
şəxsin;[646]
449.1.3. əməliyyat-axtarış
fəaliyyətini həyata keçirən şəxsin;
449.1.4. müstəntiqin;
449.1.5. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun.
449.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərindən
və ya qərarlarından aşağıdakı şəxslər
şikayət vermək hüququna malikdirlər:
449.2.1. təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxs və onun müdafiəçisi;
449.2.2. zərər çəkmiş
şəxs və onun qanuni nümayəndəsi;
449.2.3. qərarın qəbul edilməsi
və ya hərəkətin aparılması nəticəsində
hüquq və azadlıqları pozulan digər şəxslər. KMQ6
449.3. Bu Məcəllənin 449.2-ci
maddəsində göstərilən şəxslər aşağıdakılarla
bağlı cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
prosessual hərəkətlərindən və ya qərarlarından
məhkəməyə şikayət vermək hüququna malikdirlər:
449.3.1. cinayət haqqında ərizənin
qəbul edilməsindən imtina edilməsi;
449.3.2. tutma və həbsdə saxlanılması;
449.3.3. tutulmuş, həbs edilmiş və ya barəsində
ev dustaqlığı qətimkan tədbiri seçilmiş şəxsin hüquqlarının
pozulması;[647]
449.3.3-1. həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi;[648]
449.3.4. həbsdə saxlanılan
şəxsə işgəncə verilməsi və ya digər
amansız rəftar edilməsi;
449.3.4-1. şəxsin cinayət prosesinin
iştirakçısı qismində tanınmasının rədd
edilməsi;
449.3.4-2. şəxsin müdafiəsi üçün
təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi barədə
vəsatətin və ya xahişin rədd edilməsi;
449.3.4-3. ibtidai araşdırma orqanı tərəfindən
qətimkan tədbirinin seçilməsi və ya dəyişdirilməsi; [649]
449.3.5. cinayət işinin başlanmasının
rədd edilməsi, cinayət işi üzrə icraatın dayandırılması
və ya ona xitam verilməsi;[650]
449.3.6. məhkəmənin qərarı
olmadan istintaq hərəkətinin məcburi aparılması, prosessual
məcburiyyət tədbirinin tətbiq edilməsi, maddi sübut olan bəzi
maddələrin cinayət təqibi üzrə icraat başa
çatanadək məhv edilməsi və ya tibbi
məqsədlərlə istifadə üçün təhvil
verilməsi, həbs edilmiş şəxsin istintaq təcridxanasından
müvəqqəti saxlama yerinə keçirilməsi və ya əməliyyat-axtarış
tədbirinin həyata keçirilməsi;[651]
449.3.7. təqsirləndirilən
(şübhəli) şəxsin müdafiəçisinin cinayət
prosesindən kənarlaşdırılması;
449.3.8. ləğv edilmişdir.[652]
Maddə 450. Cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın prosessual hərəkətlərinin və ya qərarlarının
qanuniliyinin yoxlanılması
450.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərindən
və ya qərarlarından şikayətə onun daxil olduğu
andan 10 (on) gün müddətində qapalı məhkəmə
iclasında hakim tərəfindən təkbaşına baxılır.
450.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinin və
ya qərarlarının qanuniliyinin yoxlanılması üzrə
məhkəmə iclasında aşağıdakı şəxslər
iştirak etmək hüququna malikdirlər:
450.2.1. şikayət vermiş şəxs
və onun qanuni nümayəndəsi;
450.2.2. hərəkət və ya
qərar barəsində şikayət verilən şəxs;
450.2.3. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror və ya yuxarı
prokuror.
450.3. Şikayətin baxılması
müddəti və yeri haqqında vaxtında məlumatlandırılmış,
bu Məcəllənin 450.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslərin məhkəmə iclasına gəlməməsi
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinin
və ya qərarlarının qanuniliyinin yoxlanılması üzrə
məhkəmə iclasının keçirilməsinə mane olmur.
450.4. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinin və
ya qərarlarının qanuniliyinin yoxlanılması üzrə
məhkəmə iclası başlananadək məhkəmə
ona təqdim olunmuş bütün materialları əvvəlcədən
öyrənir.
450.5. Hakim ifadələri, şikayəti
təsdiq və ya təkzib edən şəxsləri məhkəmə
iclasına çağırmaq və onları dindirmək, şikayətin
əsaslılığının yoxlanılması üçün
zəruri olan sənəd və maddi sübutları tələb
etmək hüququna malikdir.
450.6. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinin və
ya qərarlarının qanuniliyinin yoxlanılması üzrə
məhkəmə iclası aşağıdakı ardıcıllıqla
aparılır:
450.6.1. hakim məhkəmə iclasını
açır, hansı şikayətə baxılmasını
elan edir, məhkəmə iclası iştirakçılarının
səlahiyyətlərini yoxlayır, onlara hüquq və vəzifələrini
izah edir;
450.6.2. şikayət vermiş şəxs
öz şikayətini şifahi əsaslandırır, hakimin və
məhkəmə iclasının digər iştirakçılarının
suallarına cavab verir;
450.6.3. məhkəmə iclasında
şikayətlə əlaqədar qanuni mənafeyinə toxunulan
şəxslər, habelə onların müdafiəçiləri
və ya nümayəndələri iştirak etdikdə, onlara izahat
vermək və etirazlarını bildirmək imkanı yaradılır;
450.6.4. məhkəmə iclasında
iştirak edən prokuror öz yekun sözündə məhkəməyə
şikayətin təmin və ya rədd edilməsini təklif
edir;
450.6.5. hakim cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinin və
ya qərarlarının qanuni və əsaslı olub-olmaması
barədə bu Məcəllənin, Azərbaycan Respublikasının
cinayət və digər qanunlarının tələbləri
və özünün daxili inamı əsasında qərar çıxarır
və məhkəmə iclasında iştirak edən şəxslərə
dərhal elan edir.
Maddə 451. Cinayət prosesini həyata keçirən
orqanın prosessual hərəkətlərinin və ya qərarlarının
qanuniliyinin yoxlanılmasının nəticələrinə dair
hakimin qərarı
451.1. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinin və
ya qərarlarının qanuniliyinin yoxlanılmasının nəticələrinə
dair hakim aşağıdakı qərarlardan birini çıxarır:
451.1.1. barəsində şikayət
verilmiş hərəkətin və ya qərarın qanuni hesab
edilməsi barədə;
451.1.2. barəsində şikayət
verilmiş hərəkətin və ya qərarın qanunsuz hesab
edilməsi və bu qərarın ləğv edilməsi barədə.
451.2. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinin və
ya qərarlarının qanuniliyinin yoxlanılmasının nəticələrinə
dair hakimin qərarında aşağıdakılar göstərilməlidir:
451.2.1. qərarın tərtib edildiyi
vaxt və yer;
451.2.2. hakimin soyadı, adı və
atasının adı, vəzifəsi;
451.2.3. şikayət vermiş şəxsin
soyadı, adı və atasının adı;
451.2.4. hərəkətindən
və ya qərarından şikayət verilən şəxsin
soyadı, adı və atasının adı, vəzifəsi;
451.2.5. məhkəmə iclasında
iştirak edən prokurorun soyadı, adı və atasının
adı, vəzifəsi;
451.2.6. verilmiş şikayətin
mahiyyəti;
451.2.7. hakim tərəfindən
qəbul edilmiş qərarın motivlərinin əsaslandırılması,
belə qərarın qəbul edilməsi ilə əlaqədar
qeyd edilməli olan digər mühüm hallar;
451.2.8. hakimin qərarının
icra edilməsi həvalə edilən vəzifəli şəxs
və ya orqan;
451.2.9. məhkəmənin möhürü
ilə təsdiq edilmiş hakimin imzası.
451.3. Şikayət edilmiş hərəkət
və ya qərar qanunsuz hesab edildikdə, hakimin qərarına
əsasən aşağıdakılar yerinə yetirilir:
451.3.1. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror və ya yuxarı
prokuror şikayət vermiş şəxsin hüquq və azadlıqlarının
yol verilmiş pozuntularına son qoyulması, pozulmuş hüquq
və azadlıqların bərpa edilməsi üçün təxirəsalınmaz
zəruri tədbirlər görür;
451.3.2. şəxsin hüquq və
azadlıqlarının pozulmasına yol vermiş vəzifəli
şəxsə qarşı tabeçilik qaydasında yuxarı
orqanın rəhbəri təqsirli şəxsin məsuliyyəti
barədə məsələni Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada həll edir;
451.3.3. şikayət vermiş şəxsə
vurulmuş ziyanın ödənilməsini tələb etmək
hüququ izah edilir.
451.4. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın prosessual hərəkətlərinin və
ya qərarlarının qanuniliyinin yoxlanılmasının nəticələrinə
dair hakimin qərarının surəti qərar çıxarıldıqdan
sonra 3 (üç) gün müddətində aşağıdakı
şəxslərə göndərilir:
451.4.1. şikayəti vermiş şəxsə;
451.4.2. hərəkətindən
və ya qərarından şikayət verilən şəxsə;
451.4.3. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora və ya yuxarı
prokurora, habelə şəxsin hüquq və azadlıqlarının
pozulmasına yol vermiş vəzifəli şəxsə qarşı
tabeçilik qaydasında yuxarı orqanın rəhbərinə.
Maddə 452. Həbs qismində qətimkan tədbirinin
seçilməsi və ya bundan imtina barədə hakimin qərarından
şikayətin və ya protestin verilməsi
452.1. Elan olunduqdan sonra 3 (üç)
gün müddətində həbs qismində qətimkan tədbirinin
seçilməsi və ya bundan imtina barədə, habelə həbsdə
saxlama müddətinin uzadılması, hakimin qərarından
aşağıdakı qaydada ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror və ya yuxarı prokuror tərəfindən protest, təqsirləndirilən
şəxs, onun müdafiəçisi və ya qanuni nümayəndəsi,
habelə zərər çəkmiş şəxs, onun qanuni
nümayəndəsi və ya nümayəndəsi tərəfindən
isə şikayət verilə bilər: [653]
452.1.1. bilavasitə apellyasiya instansiyası
məhkəməsinə;
452.1.2. qərarı qəbul etmiş
məhkəmənin vasitəsilə;
452.1.3. həbs yerinin müdiriyyətinin vasitəsilə
(yalnız şikayət üçün).[654]
452.2. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə qərardan təqsirləndirilən
şəxsin şikayətini aldıqda, həbs yerinin müdiriyyəti təxirə salmadan aşağıdakı
hərəkətləri yerinə yetirməlidir:
452.2.1. şikayəti qeydə almaq;
452.2.2. şikayəti hakimi tərəfindən
həmin qərarı qəbul etmiş məhkəməyə
göndərmək;
452.2.3. şikayətin daxil olması
barədə ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora yazılı məlumat vermək.
452.3. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə qərardan şikayəti və ya
protesti almış birinci instansiya məhkəməsi təxirə
salmadan aşağıdakı hərəkətləri yerinə
yetirməlidir:
452.3.1. şikayəti və ya protesti
qeydə almaq.
452.3.2. onları məhkəmədə
olan materiallarla birlikdə apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
göndərmək;
452.3.3. şikayətin və ya protestin
daxil olması barədə ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora, təqsirləndirilən şəxsə,
habelə (məsələnin baxılmasında birinci instansiya
məhkəməsində iştirak etdikləri halda) onun müdafiəçisinə
və ya qanuni nümayəndəsinə yazılı məlumat
vermək.
452.4. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə hakimin qərarından protest və
ya şikayət almış apellyasiya instansiyası məhkəməsi
təxirə salmadan aşağıdakı hərəkətləri
yerinə yetirməlidir:
452.4.1. birinci instansiya məhkəməsindən
həbsə və ya həbsdə saxlama müddətinin uzadılmasına
dair məsələnin baxılmasına aid olan materialları tələb
etmək;
452.4.2. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurordan həbsin tətbiqinin
və ya həbsdə saxlama müddətinin uzadılmasının
zəruriliyini təsdiq edən materialları tələb etmək.
452.5. Aşağıdakı hallarda
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror həbs və ya həbsdə saxlama müddətinin uzadılması
barədə məsələnin baxılmasına aid olan materialları
təxirə salmadan apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
göndərməlidir:
452.5.1. həbs yerinin müdiriyyətindən şikayətin
verilməsi haqqında bildiriş aldıqda;
452.5.2. apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
tələbnaməsini aldıqdan sonra.
Maddə 453. Həbs qismində qətimkan tədbirinin
seçilməsi və ya bundan imtina barədə qərarın
qanuniliyinin və əsaslılığının yoxlanılması
453.1. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə qərardan şikayətin və ya
protestin alındığı gündən sonra 3 (üç)
gün müddətində apellyasiya instansiyası məhkəməsi
barəsində şikayət verilmiş qərarın qanuniliyinin
və əsaslılığının yoxlanılmasına dair
məhkəmə iclasını keçirməlidir.
453.2. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə qərarın qanuniliyinin və əsaslılığının
yoxlanılmasına dair apellyasiya instansiyası məhkəməsində
qapalı məhkəmə iclasında 3 (üç) hakimdən
ibarət tərkibdə baxılır.
453.3. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə qərarın qanuniliyinin və əsaslılığının
yoxlanılmasına dair məhkəmə iclasında şikayət
vermiş şəxs, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror və ya müvafiq prokuror, təqsirləndirilən şəxsin
müdafiəçisi və ya qanuni nümayəndəsi iştirak
etmək hüququna malikdirlər. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
izahat vermək üçün məhkəmə iclasına, həmçinin
təhqiqatçını (təhqiqat aparan şəxsi), müstəntiqi,
habelə zərər çəkmiş şəxsi çağıra
bilər. Yuxarıda göstərilən protest və ya şikayətin
baxılmasının müddəti və yeri haqqında vaxtında
məlumatlandırılmış şəxslərin gəlməməsi
məhkəmə iclasının keçirilməsinə mane olmur. [655]
453.4. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə qərarın qanuniliyinin və əsaslılığının
yoxlanılmasına dair məhkəmə iclası başlananadək
apellyasiya instansiyası məhkəməsi ona təqdim olunmuş
bütün materialları əvvəlcədən öyrənir.
453.5. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə qərarın qanuniliyinin və əsaslılığının
yoxlanılmasına dair məhkəmə iclası aşağıdakı
ardıcıllıqla aparılır:
453.5.1. məhkəmə iclasında
sədrlik edən məhkəmə iclasını açır,
hansı qərardan verilmiş hansı şikayətə və
ya protestə baxıldığını elan edir, məhkəmə
iclasının iştirakçılarının səlahiyyətlərini
yoxlayır və onlara hüquq və vəzifələrini izah
edir;
453.5.2. şikayəti və ya protesti
vermiş şəxs öz müraciətini şifahi əsaslandırır,
hakimlərin və məhkəmə iclasının digər iştirakçılarının
suallarına cavab verir;
453.5.3. məhkəmə iclasında
müraciətlə qanuni mənafeyinə toxunulan şəxslər,
habelə onların müdafiəçiləri və nümayəndələri
iştirak etdiyi halda onlara izahat vermək və öz etirazlarını
bildirmək üçün imkan yaradılır;
463.5.4. hakimlər məhkəmə
iclasının iştirakçılarına dəqiqləşdirmə
üçün zəruri olan suallar verir və yerində məsləhətlər
aparıb qərar qəbul edirlər. Məhkəmə iclasında
sədrlik edən qəbul olunmuş qərarı məhkəmə
iclasında iştirak edən şəxslərə elan edir.
453.6. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi və ya bundan imtina barədə,
habelə həbsdə saxlama müddətinin uzadılması,
yaxud bundan imtina barədə qərarın qanuniliyinin və əsaslılığının
yoxlanılması üzrə məhkəmə iclasının
yekununda apellyasiya instansiyası məhkəməsi aşağıdakı
qərarlardan birini qəbul edir:
453.6.1. birinci instansiya məhkəməsinin
qərarını dəyişdirmədən saxlaması barədə;
453.6.2. həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi barədə qərarın ləğv
edilməsi və təqsirləndirilən şəxsin həbsdən
azad edilməsi barədə;
453.6.3. həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsindən imtina barədə hakimin qərarının
ləğv edilməsi və təqsirləndirilən şəxs
barəsində qətimkan tədbiri kimi həbsin seçilməsi
barədə;
453.6.4. həbsdə saxlama müddətinin
uzadılması barədə hakimin qərarının ləğv
edilməsi və təqsirləndirilən şəxsin həbsdən
azad edilməsi barədə;
453.6.5. həbsdə saxlama müddətinin
uzadılmasına imtina barədə hakimin qərarının
ləğv edilməsi və həbsdə saxlama müddətinin
uzadılması barədə.
453.7. Həbs qismində qətimkan
tədbirinin seçilməsi, habelə təqsirləndirilən
şəxsin həbsdə saxlama müddətinin uzadılmasının
qanuniliyini və əsaslılığını təsdiq edən
materiallar məhkəmə iclasına təqdim edilmədiyi halda,
apellyasiya instansiyası məhkəməsi müvafiq qərarın
ləğv edilməsi və təqsirləndirilən şəxsin
həbsdən azad edilməsi haqqında qərar çıxarır.
453.8. Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarının surəti həmin qərar qəbul edildikdən
sonra 3 (üç) gün müddətində aşağıdakı
şəxslərə göndərilir:
453.8.1. şikayət vermiş şəxsə;
453.8.2. ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora;
453.8.3. təqsirləndirilən
şəxsin saxlanıldığı həbs yerinin müdiriyyətinə.
453.9. Həbs yerinin müdiriyyəti təqsirləndirilən
şəxs barəsində həbs qismində qətimkan tədbirinin
seçilməsi və ya həbsdə saxlama müddətinin uzadılması
barədə qərarın ləğv edilməsi haqqında apellyasiya
instansiyası məhkəməsinin qərarını aldıqdan
dərhal sonra təqsirləndirilən şəxsi həbsdən
azad edir.[656]
453.10. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən hakimin qanuniliyi və əsaslılığı
artıq yoxlanılmış qərarından şikayətə
və ya protestə təkrarən baxılmasına yol verilmir.KMQ10
Maddə 454. Məhkəmə nəzarətinin həyata
keçirilməsi qaydasında hakimin çıxardığı
digər qərarlardan şikayət və ya protest verilməsi
və onların qanuniliyinin və əsaslılığının
yoxlanılması
İstintaq hərəkətlərinin
məcburi aparılması, prosessual məcburiyyət tədbirlərinin
tətbiq edilməsi, cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması, maddi sübut olan bəzi maddələrin
cinayət təqibi üzrə icraat başa çatanadək
məhv edilməsi və ya tibbi məqsədlərlə
istifadə üçün təhvil verilməsi və ya əməliyyat-axtarış
tədbirlərinin həyata keçirilməsi, həbs edilmiş şəxsin
istintaq təcridxanasından müvəqqəti saxlama yerinə
keçirilməsi məsələsi və ya bundan imtina edilməsi, habelə cinayət prosesini həyata
keçirən orqanlarının qərar və hərəkətlərinin
qanuniliyinin yoxlanılması məsələlərinə dair
hakimin qərarından şikayət və ya protest verilməsi
və onun qanuniliyinin və əsaslılığının yoxlanılması
bu Məcəllənin 452 və 453-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir.[657]
LIII fəsil[658]
Hüquq və azadlıqların
pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə icraat
Maddə 455. Məhkəmə aktlarına hüquq və
azadlıqların pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə
baxılması üçün əsaslar [659]
455.0. Məhkəmə aktlarına
hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı
yeni hallar üzrə baxılması üçün əsaslar
aşağıdakılardır:
455.0.1. Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin qərarlarının və
ya məhkəməyə müraciət etmək hüququnu pozan
məhkəmə aktlarının Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyası və qanunlarına uyğun olmadığı
hesab edilməsi;
455.0.2. İnsan Hüquqları üzrə
Avropa Məhkəməsi tərəfindən Azərbaycan Respublikasının
məhkəmələrində cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraat zamanı "İnsan
hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi
haqqında" Konvensiyanın müddəalarının pozulduğu
müəyyən edilməsi;
455.0.3. Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən məhkəmənin
tətbiq etdiyi normativ hüquqi aktın Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasına, qanunlarına və müvafiq icra hakimiyyəti
orqanları tərəfindən qəbul edilmiş normativ hüquqi
aktlara uyğun olmadığı hesab edilməsi.
Maddə 456. Hüquq və azadlıqların pozulması
ilə bağlı yeni hallar üzrə məhkəmə aktlarına
baxılması [660]
456.1. Hüquq və azadlıqların
pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə məhkəmə
aktlarına baxılması hüququna Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin Plenumu malikdir.
456.2. Bu məcəllənin 455.0.1-ci
və 455.0.2-ci maddələrində nəzərdə tutulan əsaslar
olduqda, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumu
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin və
İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin
qərarlarının icrası ilə bağlı yalnız hüquqi
məsələlər üzrə işlərə baxır. Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin və ya İnsan
Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarı
Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə daxil
olduqda Ali Məhkəmənin sədri hakimlərin birinə işin
plenumun məhkəmə iclasına hazırlanmasını və
məruzə edilməsini tapşırır. İşə plenumun
məhkəmə iclasında Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin və ya İnsan Hüquqları üzrə
Avropa Məhkəməsinin qərarı Azərbaycan Respublikasının
Ali Məhkəməsinə daxil olduqdan sonra 3 aydan gec olmayan müddətdə
baxılır.
456.3. Bu məcəllənin 455.0.3-cü
maddəsi ilə nəzərdə tutulan əsaslar olduqda Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumu məhkəmə
aktlarına ərizə əsasında hüquqi məsələlər
üzrə yenidən baxır. Hüquq və azadlıqların
pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə məhkəmə
aktlarına baxılması haqqında ərizənin verilməsi,
ərizəyə dair tələblər və ərizənin ilkin
öyrənilməsi məsələləri bu məcəllənin
464-466-cı maddələrinə uyğun olaraq həll edilir. Ərizənin
ilkin öyrənilməsi onun Azərbaycan Respublikasının
Ali Məhkəməsinə daxil olduqdan sonra 1 aydan çox olmayan
müddət ərzində həyata keçirilir. Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsi hakiminin rəyi alındıqdan
sonra Ali Məhkəmənin sədri 3 ay müddətində işə
baxılması barədə məsələni plenumun gündəliyinə
daxil edir.
Maddə 457. Hüquq və azadlıqların pozulması
ilə bağlı yeni hallar üzrə məhkəmə aktlarına
baxılması qaydası [661]
İşə Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsi Plenumunun iş qaydasına müvafiq olaraq
baxılır.
Maddə 458. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya
Məhkəməsi tərəfindən Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin qərarlarının və ya məhkəməyə
müraciət etmək hüququnu pozan məhkəmə aktlarının
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunlarına
uyğun olmadığı hesab edilməsi ilə əlaqədar
hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı
yeni hallar üzrə işə yenidən baxmaq haqqında qərar
[662]
458.0. Bu məcəllənin 455.0.1-ci
maddəsi ilə nəzərdə tutulan hallarda məhkəmə
aktına yenidən baxmış Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsinin Plenumu aşağıdakı qərarlardan
birini qəbul etmək hüququna malikdir:
458.0.1. müvafiq birinci, apellyasiya
və kassasiya instansiyası məhkəmələrinin, habelə
əlavə kassasiya qaydasında hüquq və azadlıqların
pozulması ilə çıxarılmış məhkəmə
aktlarının tam və ya qismən ləğv edilməsi və
cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraat materiallarının yenidən baxılması
üçün aidiyyəti üzrə müvafiq birinci və
ya apellyasiya instansiyası məhkəməsinə göndərilməsi
barədə;
458.0.2. kassasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarının və (və ya) əlavə kassasiya qaydasında
çıxarılmış qərarın ləğv edilməsi
və yeni qərarın çıxarılması barədə.
Maddə 459. İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsi
tərəfindən Azərbaycan Respublikasının məhkəmələrində
cinayət təqibi üzrə icraat zamanı "İnsan hüquqlarının
və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında"
Konvensiyanın pozulduğunun müəyyən edilməsi ilə
əlaqədar hüquq və azadlıqların pozulması ilə
bağlı yeni hallar üzrə işə yenidən baxmaq haqqında
qərar [663]
459.0. Bu məcəllənin 455.0.2-ci
maddəsi ilə nəzərdə tutulan hallarda məhkəmə
aktına yenidən baxmış Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsinin Plenumu aşağıdakı qərarlardan
birini qəbul etmək hüququna malikdir:
459.0.1. müvafiq birinci, apellyasiya
və kassasiya instansiyası məhkəmələrinin, habelə
əlavə kassasiya qaydasında hüquq və azadlıqların
pozulması ilə çıxarılmış məhkəmə
aktlarının tam və ya qismən ləğv edilməsi və
cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraat materiallarının yenidən baxılması
üçün aidiyyəti üzrə müvafiq birinci və
ya apellyasiya instansiyası məhkəməsinə göndərilməsi
barədə;
459.0.2. bu məcəllənin 421.1.2
və 421.1.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda kassasiya instansiyası məhkəməsinin qərarının
və (və ya) əlavə kassasiya qaydasında çıxarılmış
qərarın dəyişdirilməsi barədə;
459.0.3. kassasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarının və (və ya) əlavə kassasiya qaydasında
çıxarılmış qərarın ləğv edilməsi
və yeni qərarın çıxarılması barədə.
Maddə 460. Məhkəmənin tətbiq etdiyi normativ
hüquqi aktın Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi
tərəfindən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına,
qanunlarına və müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən
qəbul edilən normativ hüquqi aktlara uyğun olmadığı
hesab edilməsi ilə əlaqədar hüquq və azadlıqların
pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə işə
yenidən baxmaq haqqında qərar [664]
460.0. Bu məcəllənin 455.0.3-cü
maddəsi ilə nəzərdə tutulan hallarda məhkəmə
aktlarına yenidən baxmış Azərbaycan Respublikası Ali
Məhkəməsinin Plenumu aşağıdakı qərarlardan
birini qəbul etmək hüququna malikdir:
460.0.1. Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən Konstitusiyaya uyğun
olmayan normativ hüquqi akt əsasında birinci, apellyasiya və
kassasiya instansiyası məhkəmələrinin aktlarının,
habelə əlavə kassasiya qaydasında çıxarılmış
qərarın tam və ya qismən ləğv edilməsi və
cinayət işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayət üzrə icraat materiallarının yenidən baxılması
üçün müvafiq olaraq birinci və ya apellyasiya instansiyası
məhkəməsinə göndərilməsi barədə;
460.0.2. bu məcəllənin 421.1.2
və 421.1.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda kassasiya instansiyası məhkəməsinin qərarının
və (və ya) əlavə kassasiya qaydasında çıxarılmış
qərarın dəyişdirilməsi barədə;
460.0.3. kassasiya instansiyası məhkəməsinin
qərarının və (və ya) əlavə kassasiya qaydasında
çıxarılmış qərarın ləğv edilməsi
və yeni qərarın çıxarılması barədə;
460.0.4. birinci, apellyasiya və ya
kassasiya instansiyası məhkəməsinin aktlarının, yaxud
əlavə kassasiya qaydasında çıxarılmış
qərarın dəyişdirilmədən saxlanılması barədə.
LIV fəsil
Yeni açılmış
hallar üzrə icraat
Maddə 461. Məhkəmənin hökm və ya qərarlarına
yeni açılmış hallar üzrə baxılması üçün
əsaslar
461.0. Məhkəmənin hökm
və ya qərarlarına yeni açılmış hallar üzrə
baxılması üçün əsaslar aşağıdakılardır:
461.0.1. düzgün olmayan (səhv)
hökm və ya qərarın çıxarılmasına səbəb
olan zərər çəkmiş şəxsin, şahidin bilə-bilə
yalan ifadə verməsi, ekspertin bilə-bilə yalan rəy verməsi,
tərcüməçinin bilə-bilə yalan tərcümə
etməsi, maddi sübutların, istintaq və məhkəmə
hərəkəti protokollarının və digər sənədlərin
saxtalığının məhkəmənin qanuni qüvvəyə
minmiş hökm və ya qərarı ilə müəyyən
edilməsi;
461.0.2. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraat zamanı təhqiqatçının,
müstəntiqin, prokurorun və ya hakimin məhkəmənin qanuni
qüvvəyə minmiş hökm və ya qərarı ilə
müəyyən edilmiş sui-istifadələrinin düzgün
olmayan (səhv) hökm və ya qərarın çıxarılmasına
səbəb olması;
461.0.3. Özü-özlüyündə
və ya əvvəllər müəyyən edilmiş digər
hallarla birlikdə məhkumun təqsirsizliyinə və ya onun məhkum
olunduğu cinayət əməlindən ağırlıq dərəcəsinə
görə fərqlənən cinayət törətməsinə,
yaxud bəraət almış və ya barəsində cinayət
işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraata xitam verildiyi şəxsin təqsirliliyinə
dəlalət edən, hökm və ya qərarın çıxarılması
zamanı məhkəməyə və cinayət prosesinin tərəflərinə
məlum olmayan digər hallar.
Maddə 462. Yeni açılmış hallar üzrə
baxılması mümkün olan hökm və ya qərarlar
462.0. Yeni açılmış
hallar üzrə aşağıdakı qanuni qüvvəyə
minmiş hökm və ya məhkəmənin digər qərarlarına
baxıla bilər:
462.0.1. ittiham hökmü;
462.0.2. bəraət hökmü;
462.0.3. cinayət işi, məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraatın materialları və ya xüsusi
ittiham qaydasında şikayət üzrə icraata xitam verilməsi
haqqında qərar;
462.0.4. tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi haqqında qərar;
462.0.5. tərbiyəvi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi haqqında qərar.
Maddə 463. Yeni açılmış hallar üzrə
məhkəmənin hökm və ya qərarlarına baxmaq hüququ
olan məhkəmə
Yeni açılmış hallar
üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarlarına
baxılması hüququna yalnız Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin Plenumu malikdir.
Maddə 464. Yeni açılmış hallarla əlaqədar
məhkəmənin hökm və ya qərarına baxılması
haqqında ərizənin verilməsi
464.1. Yeni açılmış
hallarla əlaqədar məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizə vermək hüququna kassasiya
şikayəti, kassasiya protesti və ya təqdimat vermək hüququ
olan şəxslər malikdirlər.
464.2. Yeni açılmış
hallarla əlaqədar məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizə yazılı şəkildə
bu Məcəllənin 412-ci maddəsi ilə kassasiya şikayətlərinin
və ya kassasiya protestlərinin verilməsi üçün müəyyən
edilmiş qaydada verilir.
464.3. Yeni açılmış
hallarla əlaqədar ittiham hökmünə məhkumun xeyrinə
baxılması haqqında ərizənin verilmə müddəti
məhdudlaşdırılmır.
464.4. Bəraət hökmünə
bəraət almış şəxsin, habelə ittiham hökmünə
məhkumun vəziyyətinin pisləşməsi ilə nəticələnə
biləcək yenidən baxılması haqqında ərizənin
verilməsinə müvafiq halların müəyyən edildiyi
və ya müraciət etmiş şəxsin yeni açılmış
hallar barədə məlumat aldığı andan 12 (on iki) ay
müddətində yol verilir.
464.5. Yenidən baxılma haqqında
məsələ məhkumun bəraət alması məqsədi
ilə qoyulduqda həmin məhkumun vəfat etməsi məhkəmənin
hökm və ya qərarına yeni açılmış hallar
üzrə baxılmasına mane olmur. Bu halda yeni açılmış
hallar üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizənin vəfat etmiş şəxsin
həyat yoldaşı və ya digər yaxın qohumu tərəfindən
verilməsinə yol verilir.
Maddə 465. Yeni açılmış hallar üzrə
məhkəmənin hökm və ya qərarına baxılması
haqqında ərizəyə dair tələblər
465.1. Yeni açılmış
hallar üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizədə aşağıdakılar
göstərilir:
465.1.1. ərizə ilə müraciət
edən şəxsin soyadı, adı, atasının adı və
prosessual statusu;
465.1.2. mübahisə edilən hökm
və ya qərarın dəqiq adı (sənəd nə vaxt,
kim tərəfindən və hansı icraat üzrə çıxarılmışdır);
465.1.3. məhkəmənin hökm
və ya qərarına yenidən baxılması üçün
baxılmanın zəruriliyini təsdiq edən əsasların
və sübutların ətraflı izahı;
465.1.4. məhkəmənin hökm
və ya qərarına yenidən baxılması haqqında məsələnin
qoyulduğu səbəblərin əsaslandırılması;
465.1.5. ərizənin verilməsi
üçün müddətlərə riayət edilməsi halları
və mövcud olan sübut vasitələri barədə məlumatlar.
465.2. Məhkəmənin hökm
və ya qərarına yenidən baxılması haqqında ərizəyə
məhkəmənin barəsində mübahisə edilən hökm
və ya qərarının surəti, habelə ərizənin
əsaslandırıldığı sənədlər (əslləri
və ya surətləri) əlavə edilməlidir.
465.3. Məhkəmənin hökm
və ya qərarına yenidən baxılması haqqında ərizənin
və ona edilmiş əlavələrin surətləri kassasiya
şikayəti və ya kassasiya protesti vermək hüququna malik
olan bütün şəxslərə çatacaq sayda olmalıdır.
Maddə 466. Yeni açılmış hallar üzrə
məhkəmənin hökm və ya qərarına baxılması
haqqında ərizənin ilkin öyrənilməsi
466.1. Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin sədri yeni açılmış hallar
üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizəyə ilkin baxılmasını
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin müvafiq kollegiyasının
hakimlərindən birinə tapşırır.
466.2. Yeni açılmış
hallarla əlaqədar məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizəni öyrəndikdən sonra
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakimi aşağıdakı
qərarlardan birini qəbul edir:
466.2.1. ərizə məhkəmənin
barəsində mübahisə edilən hökm və ya qərarının
əsaslılığına dair şübhə yaratmadıqda,
onun baxılmamış saxlanılması haqqında;
466.2.2. ərizədən və
ya ona əlavə edilmiş sənədlərdən həmin halların
müəyyən edildiyi, yaxud onların mümkün mövcudluğu
həqiqətən məhkəmənin mübahisə edilən
hökm və ya qərarının əsaslılığına
dair şübhə yarada biləcəyi məlum olduğu halda,
yeni açılmış hallar üzrə məhkəmənin
hökm və ya qərarına baxılması haqqında ərizə
üzrə icraatın açılması haqqında.
466.3. Yeni açılmış
hallar üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizənin baxılmamış saxlanılması
haqqında qərar çıxarıldıqda həmin qərarın
surəti ərizəni vermiş şəxsə göndərilir.
466.4. Yeni açılmış
hallar üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizənin verilməsi üçün
artıq müəyyən edilmiş hallar əsas olduqda hakim, barəsində
şikayət verilən qərarın düzgünlüyünə
olan şübhələri təsdiq edən məhkəmənin
qanuni qüvvəyə minmiş hökmünün mövcudluğunu
yoxlayır və belə halı müəyyən etdikdə, cinayət
işinin, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraat materiallarının və ya xüsusi ittiham qaydasında
şikayətin yeni müəyyən edilmiş hallar üzrə
baxılması haqqında rəy tərtib edir. Həmin rəy
yeni açılmış hallar üzrə məhkəmənin
hökm və ya qərarına baxılması haqqında ərizə
və digər materiallarla birlikdə Azərbaycan Respublikası
Ali Məhkəməsinin sədrinə verilir.
466.5. Hökmə və ya məhkəmənin
qərarına yeni açılmış hallar üzrə baxılması
üçün ərizənin verilməsinə əsas olmuş
halların həqiqiliyinin və tamlığının müəyyən
edilməsində, ötrü xüsusi araşdırmanın aparılması
tələb olunduqda Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
hakimi öz qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroruna belə araşdırmanın aparılmasını
təşkil etməyi tapşırır.
466.6. Yeni açılmış
hallar üzrə araşdırmanın aparılmasını Azərbaycan
Respublikasının Baş prokuroru tabeçiliyində olan prokurorlardan
və ya müstəntiqlərdən birinə həvalə etmək
hüququna malikdir. Yeni açılmış halların araşdırılması
zamanı istintaq hərəkətləri bu Məcəllənin
227—276-cı maddələrinin tələblərinə
riayət etməklə aparılır.[665]
466.7. Yeni açılmış
halların araşdırılması qurtardıqdan sonra istintaq
hərəkətlərinin bütün protokolları və digər
materiallar yeni açılmış hallar üzrə icraat açmış
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakiminə
göndərilir.
466.8. Prokuror (müstəntiq) tərəfindən
aparılmış araşdırmanın materiallarına baxaraq
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakimi aşağıdakı
qərarlardan birini qəbul edir:
466.8.1. məhkəmənin barəsində
mübahisə edilən hökmünə və ya qərarına
yeni açılmış hallar üzrə baxılmasının
rədd edilməsi haqqında;
466.8.2. məhkəmənin hökm
və ya qərarına yenidən baxılması haqqında ərizənin
və prokuror (müstəntiq) tərəfindən aparılmış
araşdırma materiallarının mahiyyəti üzrə baxılması
üçün Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
Plenumuna göndərilməsi haqqında. Belə qərar çıxarmaqla
yanaşı, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
hakimi məhkəmənin barəsində mübahisə edilən
hökm və ya qərarının icrasını dayandırmaq
hüququna malikdir. Bu qərarı çıxardıqdan sonra yeni
açılmış hallar üzrə hakimdə olan bütün
materiallar Azərbaycan Respublikası Ali məhkəməsinin sədrinə
verilir.
466.9. Yeni açılmış
hallar üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizəyə ilkin baxan Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsi hakiminin bütün qərarları
qətidir və onlardan şikayət və ya protest verilə bilməz. [666]
466.10. Yeni açılmış
hallar üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizənin ilkin baxılmasının
nəticələri barədə Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroruna və ya prokurorun nümayəndəsinə, məhkuma
(bəraət almış şəxsə), zərər çəkmiş
şəxsə (xüsusi ittihamçıya), habelə məhkəmənin
mübahisə edilən hökm və ya qərarının mənafelərinə
toxunduğu digər şəxslərə məlumat verilir.
466.11. Yeni açılmış
hallar üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
baxılması haqqında ərizənin və prokuror (müstəntiq)
tərəfindən aparılmış araşdırma materiallarının
mahiyyəti üzrə baxılması üçün Azərbaycan
Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumuna göndərilməsi
haqqında qərar qəbul edildikdə bu Məcəllənin
466.10-cu maddəsində göstərilən şəxslərə,
həmçinin məsələnin baxılması vaxtı və
yeri haqqında məlumat verilir.
Maddə 467. Yeni açılmış hallar üzrə
məhkəmənin hökm və ya qərarına baxılması
haqqında ərizəyə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin
Plenumu tərəfindən baxılması
Yeni açılmış hallar
üzrə məhkəmənin hökm və ya qərarına
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Plenumunun iclasında
baxılması bu Məcəllənin 427-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydalar üzrə həyata keçirilir.
LIV-I
fəsil[667]
Narkomaniya
xəstəliyi ilə əlaqədar cinayət məsuliyyətindən
azad edilməsi nəzərdə tutulmuş şəxs barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərintətbiq edilməsi üzrə
icraat
Maddə 467-1. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
cinayət məsuliyyətindən azad edilməsi nəzərdə
tutulmuş şəxs barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraatın xüsusiyyətləri
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
234.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş cinayəti
törətmiş, əməlində başqa cinayət tərkibi
olmayan və narkomaniya xəstəliyinə düçar olmuş
və bu xəstəliklə əlaqədar cinayət məsuliyyətindən
azad edilməsi nəzərdə tutulmuş şəxs barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat bu Məcəllənin 467-1-467-11-ci maddələri ilə
müəyyən edilmiş xüsusiyyətlər nəzərə
alınmaqla bu Məcəllənin ümumi qaydaları əsasında
aparılır.
Maddə 467-2. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
cinayət məsuliyyətindən azad edilməsi nəzərdə
tutulmuş şəxs barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə məhkəməyədək icraat
467-2.1. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
cinayət məsuliyyətindən azad edilməsi nəzərdə
tutulmuş şəxs barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
(bundan sonra - narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar tibbi
xarakterli məcburi tədbirlər) tətbiq edilməsi üzrə
məhkəməyədək icraat ibtidai istintaq şəklində
aparılır.
467-2.2. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatın aparılmasında barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan
şəxs, bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş
hallarda onun müdafiəçisi və qanuni nümayəndəsi
iştirak edirlər.
Maddə 467-3. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat zamanı müəyyən edilməli olan hallar
467-3.0. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat zamanı aşağıdakılar müəyyən edilməlidir:
467-3.0.1. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməlin törədilməsi;
467-3.0.2. həmin əməlin barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatın aparıldığı şəxs tərəfindən
törədilməsi;
467-3.0.3. şəxsin əməlində
başqa cinayət tərkibinin olmaması;
467-3.0.4. şəxsin narkomaniya xəstəliyinə
düçar olması;
467-3.0.5. şəxsin müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş məcburi
müalicə tətbiq edilməyən narkomaniya xəstəliyinə
düçar olmuş şəxslər kateqoriyasına daxil olmaması.
Maddə 467-4. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
cinayət məsuliyyətindən azad edilməsi nəzərdə
tutulmuş şəxs barəsində cinayət işinin ayrılması
İbtidai araşdırma bir neçə
təqsirləndirilən şəxs barəsində aparıldıqda
narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar cinayət məsuliyyətindən
azad edilməsi nəzərdə tutulmuş şəxs barəsində
cinayət işi ayrıca icraata ayrılır.
Maddə 467-5. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
cinayət məsuliyyətindən azad edilməsi nəzərdə
tutulmuş şəxsə ittihamın elan edilməsi və onun
barəsində qətimkan tədbirinin seçilməsi
467-5.1. Cinayətin törədilməsində
ittihamın elan edilməsinə əsas verən kifayət qədər
sübutlar olduğu halda müstəntiq narkomaniya xəstəliyi
ilə əlaqədar cinayət məsuliyyətindən azad edilməsi
nəzərdə tutulmuş şəxsin təqsirləndirilən
şəxs qismində cəlb edilməsi haqqında əsaslandırılmış
qərar çıxarır və ittihamı bu Məcəllənin
224-cü maddəsində müəyyən edilmiş qaydada elan
edir.
467-5.2. Bu Məcəllənin 155-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş əsaslar mövcud olduqda narkomaniya
xəstəliyi ilə əlaqədar cinayət məsuliyyətindən
azad edilməsi nəzərdə tutulmuş şəxs barəsində
qətimkan tədbiri tətbiq edilir.
Maddə 467-6. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
məhkəməyədək icraatda müstəntiqin hərəkətləri
467-6.1. Toplanmış sübutlar tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə məhkəməyədək
icraatın qurtarması üçün kifayət hesab edildikdə
müstəntiq aşağıdakı qərarlardan birini qəbul
edir:
467-6.1.1. şəxs barəsində cinayət
işi üzrə icraatın dayandırılması və tibbi
xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üçün
məhkəməyə göndərilməsi haqqında məsələnin
həll edilməsi məqsədi ilə iş materiallarının
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərilməsi haqqında;
467-6.1.2. bu Məcəllənin müddəaları
ilə nəzərdə tutulmuş əsaslar olduqda iş üzrə
icraatın dayandırılması və ya icraata xitam verilməsi
haqqında.
467-6.2. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat zamanı bu Məcəllənin 467-6.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qərarlardan hər hansı biri qəbul
edildikdən sonra müstəntiq başa çatmış icraatın
materiallarını tanış olmaları üçün barəsində
icraatın aparıldığı şəxsə, habelə olduğu
hallarda onun müdafiəçisinə və qanuni nümayəndəsinə
təqdim edir.
467-6.3. Bu Məcəllənin 467-6.2-ci maddəsində
göstərilən şəxslərin narkomaniya xəstəliyi
ilə əlaqədar tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi barədə iş materialları ilə tanış
olmaları haqqında protokol tərtib edilir.
Maddə 467-7. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
məhkəməyədək icraat zamanı prokurorun hərəkətləri
467-7.0. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat materialları müstəntiqin bu Məcəllənin 467-6.1.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş qərarı ilə
birlikdə ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora təqdim edilir. Prokuror aşağıdakı
qərarlardan birini qəbul edir:
467-7.0.1. müstəntiqin qərarını
təsdiq edir və işi məhkəməyə göndərir;
467-7.0.2. bu Məcəllənin 467-3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar düzgün
müəyyən edilmədikdə işi əlavə araşdırmanın
aparılması üçün müstəntiqə qaytarır;
467-7.0.3. bu Məcəllənin müddəaları
ilə nəzərdə tutulmuş əsaslar olduqda iş üzrə
icraatı dayandırır və ya icraata xitam verir.
Maddə 467-8. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
məhkəmə baxışının xüsusiyyətləri
467-8.1. Məhkəmə iclası cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməli törətmiş
şəxs barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsinin zəruriliyi barədə dövlət ittihamçısının
məruzəsi ilə başlanır. Sonra məhkəmə cinayət
prosesi tərəflərinin təqdim etdikləri sübutları
tədqiq edir, bu Məcəllənin 467-3-cü maddəsində
nəzərdə tutulmuş halların müəyyən olunub-olunmadığını
araşdırır və barəsində icraat aparıldığı
şəxsi, olduğu halda onun müdafiəçisini və qanuni
nümayəndəsini, habelə dövlət ittihamçısının
fikrini dinləyir. Daha sonra məhkəmə qərar qəbul edilməsi
üçün müşavirə otağına gedir.
467-8.2. Məhkəmə tərəfindən
narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat zamanı
aşağıdakı qərarlardan biri çıxarılır:
467-8.2.1. narkomaniya xəstəliyi ilə
əlaqədar tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq
edilməsi haqqında;
467-8.2.2. bu Məcəllənin 467-3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar düzgün
müəyyən edilmədikdə işin əlavə araşdırmanın
aparılması üçün ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora qaytarılması
haqqında;
467-8.2.3. bu Məcəllənin müddəaları
ilə nəzərdə tutulmuş əsaslar olduqda iş üzrə
icraatın dayandırılması və ya icraata xitam verilməsi
haqqında.
467-8.3. Məhkəmə tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi haqqında qanuni qüvvəyə
minmiş qərarın surətini icra olunması üçün
qərarda nəzərdə tutulmuş müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının tibb müəssisəsinə göndərir.
Maddə 467-9. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsini
zəruri edən halların ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror və ya məhkəmə tərəfindən
müəyyən edilməsi
467-9.1. İbtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror ittiham aktı
ilə daxil olmuş cinayət işi üzrə bu Məcəllənin
467-3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş halları
müəyyən etdikdə cinayət işi üzrə icraatın
dayandırılması və narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi məsələsinə
baxılması üçün işin məhkəməyə
göndərilməsi haqqında qərar qəbul edir.
467-9.2. Cinayət işinə baxan məhkəmə
bu Məcəllənin 467-3-cü maddəsində nəzərdə
tutulmuş halları müəyyən etdikdə cinayət işi
üzrə icraatın dayandırılması və narkomaniya xəstəliyi
ilə əlaqədar tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi barədə qərar qəbul edir.
Maddə 467-10. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin uzadılması və
ya ləğv edilməsi
467-10.1. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin uzadılması və
ya ləğv edilməsi məsələlərinə məhkəmə
tərəfindən Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
93-1.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada
prokurorun, həmin tədbirlərin həyata keçirildiyi tibb
müəssisəsinin nümayəndəsinin və barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirinin uzadılması və ya ləğv
edilməsi haqqında məsələyə baxılan şəxsin
mütləq iştirakı ilə baxılır.
467-10.2. Məhkəmə bu Məcəllənin
467-10.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş məsələlər
üzrə qəbul edilmiş qərarları həmin tədbirləri
tətbiq etmiş məhkəməyə göndərir.
467-10.3. Şəxs tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərdən yayındıqda müvafiq tibb müəssisəsinin
müdiriyyəti həmin tədbirləri tətbiq etmiş məhkəməyə
yazılı məlumat verir.
467-10.4. Tibb müəssisələrində
narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar tibbi xarakterli məcburi
tədbirlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təsdiq
etdiyi qaydalara uyğun aparılır.
Maddə 467-11. Narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatın təzələnməsi
467-11.1. Şəxsin tam sağalması nəticəsində
qəbul edilmiş narkomaniya xəstəliyi ilə əlaqədar
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin ləğv edilməsi
haqqında qərar həmin tədbirləri tətbiq etmiş
məhkəməyə daxil olduqda, məhkəmə iş üzrə
icraatı təzələməklə, şəxsin cinayət
məsuliyyətindən azad edilməsi və icraata xitam verilməsi
haqqında qərar qəbul edir.
467-11.2. Şəxsin narkomaniya xəstəliyi
ilə əlaqədar tibbi xarakterli məcburi tədbirdən yayınmasına
dair müvafiq tibb müəssisəsinin müdiriyyətinin məlumatının
əsaslı olduğu müəyyən edildikdə, həmin tədbirləri
tətbiq etmiş məhkəmə iş üzrə icraatı
təzələyir və aşağıdakı qərarlardan
birini qəbul edir:
467-11.2.1. əgər narkomaniya xəstəliyi
ilə əlaqədar tibbi xarakterli məcburi tədbirlər bu
Məcəllənin 467-9.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada tətbiq edilmişdirsə, cinayət işi
üzrə məhkəmə iclasının təyin edilməsi
haqqında,
467-11.2.2. digər hallarda, işin ibtidai araşdırmanın
aparılması üçün ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora göndərilməsi
haqqında.
467-11.3. Bu Məcəllənin 467-11.2-ci maddəsində
müəyyən edilmiş hallarda cinayət işi üzrə
ibtidai istintaq və ya məhkəmə icraatı bu Məcəllənin
ümumi qaydaları əsasında aparılır.
LIV-II fəsil
Cinayət təqibi üzrə qiyabi icraat
Maddə 467-12. Cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
xüsusiyyətləri[668]
467-12.1. Cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraat bu fəsildə müəyyən edilmiş
xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla, bu
Məcəllədə nəzərdə tutulmuş ümumi
qaydalara uyğun olaraq aparılır.
467-12.2. Cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraat aparıldıqda bu Məcəllənin 91-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş hüquqlar
cinayət prosesini həyata keçirən orqan
tərəfindən təmin edilməlidir.
467-12.3. Məhkəməyədək
qiyabi icraat yalnız ibtidai istintaq şəklində
aparılır.
467-12.4. Barəsində cinayət
təqibi üzrə qiyabi icraat aparılan
təqsirləndirilən şəxsə dair cinayət işi
ayrıca icraata ayrılır.
467-12.5. Yetkinlik yaşına
çatmayan şəxslər barəsində cinayət
təqibi üzrə qiyabi icraatın aparılmasına yol
verilmir.
Maddə 467-13. Cinayət təqibi üzrə qiyabi
icraatın açılması
467-13.1. Azərbaycan Respublikası
Cinayət Məcəlləsinin 100–119, 137, 144–145, 178, 179, 182,
193-1, 204, 205, 206, 206-1, 208, 214–219-1, 228, 274–283-1, 308–314-3, 318,
318-1, 319 və 324-cü maddələri, eləcə də
həmin maddələrlə yanaşı eyni bir cinayət
işi çərçivəsində cinayətlərin
məcmusu üzrə həmin Məcəllənin digər
maddələri ilə ittiham olunan təqsirləndirilən
şəxsin Azərbaycan Respublikasının
ərazisindən kənarda istintaqdan və ya
məhkəmədən gizləndiyi və ya
çağırışa gəlməkdən qəsdən
boyun qaçırdığı üçün cinayət
prosesində şəxsən iştirakının təmin
edilməsi mümkün olmadıqda onun barəsində
cinayət təqibi qiyabi icraat qaydasında aparıla bilər.
467-13.2. Təqsirləndirilən
şəxsin bu Məcəllənin 54-1 – 54-4-cü
maddələrində nəzərdə tutulmuş qaydada
cinayət prosesini həyata keçirən orqana
çağırılması nəticə vermədikdə,
cinayət prosesini həyata keçirən orqandan
gizlənən və ya çağırışa gəlməkdən
qəsdən boyun qaçıran şəxsə ittiham elan
etmək üçün onun tutulması, axtarışı,
eləcə də bu Məcəllə və Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq
müqavilələrlə müəyyən edilmiş qaydada
verilməsi (ekstradisiyası) üçün tədbirlər
görülür.
467-13.3. Cinayət prosesini həyata
keçirən orqan təqsirləndirilən şəxsin bu
Məcəllənin 54-1 – 54-4-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydada
çağırılmasını həyata
keçirdikdə, eyni zamanda barəsində cinayət
təqibinin qiyabi icraat qaydasında keçirilməsi
imkanı barədə onu məlumatlandırır, habelə
həmin icraatda özünün seçimi əsasında
müdafiəçi vasitəsilə təmsil olunmaq
hüququndan istifadə etmək istədiyi halda,
müdafiəçisi barədə məlumatları
cinayət prosesini həyata keçirən orqana
göndərməli olduğunu bildirir.
467-13.4. Bu Məcəllənin 467-13.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş tədbirlər
nəticə vermədikdə, cinayət prosesini həyata
keçirən orqan təqsirsizlik prezumpsiyasına riayət
etməklə, bu Məcəllənin 54-2.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş məlumatları
(çağırış vərəqəsinin verilməli
olduğu şəxsin ünvanı istisna olmaqla) ictimai
televiziya və radio vasitəsilə yayımlayır və
rəsmi internet səhifəsində dərc etdirir.
467-13.5. Təqsirləndirilən
şəxs cinayət təqibi üzrə icraatın hər
hansı mərhələsində şəxsən iştirak
etdikdən sonra istintaq və ya məhkəmədən
gizləndikdə, onun bu Məcəllənin 467-13.4-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada
məlumatlandırılması tələb edilmir və
həmin şəxs cinayət təqibinin qiyabi icraat
qaydasında aparılmasından məlumatlı hesab olunur.
467-13.6. Məhkəməyədək
icraat zamanı cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması barədə qərar müstəntiqin
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun yuxarı prokurorla
razılaşdırılmış təqdimatı
əsasında məhkəmə nəzarətini həyata
keçirən məhkəmə tərəfindən qəbul
olunur. Vəsatətə bu Məcəllənin 442 – 454-cü
maddələrində müəyyən edilmiş qaydada
baxılır.
467-13.7. Təqsirləndirilən
şəxsin özünün seçdiyi
müdafiəçi barədə məlumat olmadıqda,
cinayət təqibi üzrə qiyabi icraatın
açılması barədə məsələyə
baxılmasında müdafiəçinin iştirakı
cinayət prosesini həyata keçirən orqan
tərəfindən təmin edilir. Təqsirləndirilən
şəxsə verilməli olan prosessual sənədlərin
surətləri müdafiəçiyə təqdim edilir.
467-13.8. Məhkəmənin
hazırlıq iclası və ya məhkəmə
baxışı zamanı, habelə apellyasiya və kassasiya
instansiyası məhkəmələrində cinayət təqibi
üzrə qiyabi icraatın açılması barədə
məsələ məhkəmənin öz
təşəbbüsü ilə və ya ittiham
tərəfinin vəsatəti əsasında işə baxan
məhkəmənin qərarı ilə həll edilir.
467-13.9. Cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatın açılması barədə qərar
yalnız təqsirləndirilən şəxs barəsində
axtarış elan olunduğu vaxtdan 3 ay keçdikdən sonra
qəbul edilə bilər.
467-13.10. Cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatın açılması barədə
məsələyə baxılarkən məhkəmə
tərəfindən aşağıdakı hallar nəzərə
alınır:
467-13.10.1. təqsirləndirilən
şəxsin bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş qaydada çağırılması, olduğu yerin
müəyyən edilməsi və cinayət prosesini həyata
keçirən orqanın sərəncamına verilməsi
üçün görülən tədbirlər;
467-13.10.2. təqsirləndirilən
şəxsin hüquqi yardım almaq və müdafiə
hüququnun təmin edilməsi;
467-13.10.3. təqsirləndirilən
şəxsin bu Məcəllədə və Azərbaycan
Respublikasının tərəfdar çıxdığı
beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə
tutulmuş qaydada axtarışı və verilməsi
(ekstradisiyası) üçün görülmüş
tədbirlər.
467-13.11. Cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraatın açılması məsələsi ilə
bağlı məhkəmə qərarının surəti,
həmin qərar çıxarıldıqdan sonra 3
gündən gec olmayaraq vəsatəti vermiş
şəxsə, ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora,
təqsirləndirilən şəxsin
müdafiəçisinə və təqsirləndirilən
şəxsə (istintaqdan və ya məhkəmədən
gizlənməsi müəyyən edildiyi hallar istisna olmaqla)
məhkəmə tərəfindən göndərilir.
Maddə 467-14. Məhkəməyədək icraat
zamanı cinayət təqibi üzrə qiyabi icraata xitam
verilməsi
467-14.1. Müstəntiq
tərəfindən ittiham aktı ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora
göndərilənədək təqsirləndirilən
şəxs könüllü gəldikdə və ya
cinayət prosesini həyata keçirən orqanın sərəncamına
verildikdə müstəntiq dərhal cinayət təqibi
üzrə qiyabi icraata xitam verilməsi haqqında qərar
qəbul edir və bu barədə ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurora
məlumat verir. Cinayət işinə ittiham aktı ilə
birlikdə ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror tərəfindən
baxılarkən təqsirləndirilən şəxs
könüllü gəldikdə və ya cinayət prosesini
həyata keçirən orqanın sərəncamına
verildikdə prokuror dərhal bu Məcəllənin 290.3.3-1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş qərarı qəbul
edir.
467-14.2. Bu Məcəllənin 467-14.1-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş qərar
çıxarıldığı vaxtdan cinayət təqibi
üzrə icraat bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş ümumi qaydada davam etdirilir.
467-14.3. Təqsirləndirilən
şəxs könüllü gəldiyi və ya cinayət
prosesini həyata keçirən orqanın
sərəncamına verildiyi gün müstəntiq təqsirləndirilən
şəxsə bu Məcəllənin 91-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş hüquq və
vəzifələrini, o cümlədən bu
Məcəllənin 467-14.4-cü maddəsinə uyğun
olaraq vəsatət vermək hüququnu izah edir, bu
barədə protokol tərtib edir və onu bu
Məcəllənin 284 – 286-cı maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydada cinayət işinin
materialları ilə tanış edir.
467-14.4. Cinayət işinin
materialları ilə tanışlıq başa
çatdığı vaxtdan 48 saat ərzində
təqsirləndirilən şəxs və onun
müdafiəçisi təqsirləndirilən
şəxsə aid istintaq və digər prosessual
hərəkətlərin keçirilməsi barədə
vəsatət verə bilər. Vəsatətə bu
Məcəllənin 287.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada və müddətdə baxılır.
467-14.5. Bu Məcəllənin
467-14.4-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş
vəsatət əsasında və ya müstəntiqin öz
təşəbbüsü ilə cinayət təqibi
üzrə qiyabi icraat zamanı aparılmış
təqsirləndirilən şəxsə aid istintaq və
digər prosessual hərəkətlər təkrar
keçirilə, habelə əlavə istintaq və digər
prosessual hərəkətlər aparıla bilər.
Maddə 467-15. Məhkəmə icraatı zamanı
cinayət təqibi üzrə qiyabi icraata xitam verilməsi
467-15.1. Məhkəmə hökm və
ya digər yekun qərar çıxarmaq üçün
müşavirə otağına gedənədək
təqsirləndirilən şəxs könüllü
gəldikdə və ya məhkəmənin
sərəncamına verildikdə məhkəmə dərhal
cinayət təqibi üzrə qiyabi icraata xitam verilməsi
haqqında qərar qəbul edir. Həmin qərar qəbul
edildikdən sonra məhkəmə icraatı bu
Məcəllə ilə müəyyən edilmiş ümumi
qaydada aparılır.
467-15.2. Cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraata xitam verilməsi haqqında qərar
çıxarıldıqdan sonra məhkəmə
təqsirləndirilən şəxsə bu Məcəllənin
91-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hüquq
və vəzifələrini, o cümlədən bu
Məcəllənin 467-15.3-cü maddəsinə uyğun
olaraq vəsatət vermək hüququnu izah edir, bunu
məhkəmə iclasının protokoluna daxil edir və onun
bu Məcəllənin 284–286-cı maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydada cinayət işinin
materialları ilə tanış olmasını təmin edir.
467-15.3. Cinayət işinin
materialları ilə tanışlıq başa
çatdığı vaxtdan 48 saat ərzində
təqsirləndirilən şəxsin, onun
müdafiəçisinin və dövlət
ittihamçısının məhkəməyə
aşağıdakılar barədə vəsatət vermək
hüququ vardır:
467-15.3.1. təqsirləndirilən
şəxsə aid istintaq və digər prosessual
hərəkətlərin keçirilməsi;
467-15.3.2. cinayət işinin
baxılmasına xitam verilməsi və onun hazırlıq
iclasının keçirilməsi mərhələsinə
qaytarılması.
467-15.4. Bu Məcəllənin
467-15.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş
vəsatət əsasında və ya məhkəmənin
öz təşəbbüsü ilə cinayət təqibi üzrə
qiyabi icraat zamanı aparılmış
təqsirləndirilən şəxsə aid istintaq və
digər prosessual hərəkətlər təkrar
keçirilə, əlavə istintaq və digər prosessual
hərəkətlər aparıla, habelə cinayət
işinin baxılmasına xitam verilməsi və onun
hazırlıq iclasının keçirilməsi
mərhələsinə qaytarılması haqqında qərar
qəbul edilə bilər.
Maddə 467-16. Qiyabi hökm və ya digər yekun
qərarın çıxarılması
467-16.1. Qiyabi hökm və ya digər
yekun qərar bu Məcəllə ilə nəzərdə
tutulmuş ümumi qaydada çıxarılır və icra
edilir.
467-16.2. Barəsində qiyabi hökm
və ya digər yekun qərar çıxarılmış
şəxs Azərbaycan Respublikasının
hüdudlarından kənarda olduqda qiyabi hökmün və ya
digər yekun qərarın icra olunması üçün bu
Məcəllədə və Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq
müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş
tədbirlər görülür.
Maddə 467-17. Qanuni qüvvəyə minmiş qiyabi
hökm və ya digər yekun qərarın ləğv
edilməsi və yeni məhkəmə baxışının
keçirilməsi
467-17.1. Barəsində qiyabi hökm
və ya digər yekun qərar çıxarılmış
şəxs qiyabi hökm və ya digər yekun qərar qanuni
qüvvəyə mindikdən sonra könüllü
gəldikdə və ya cəzanı icra edən orqanın
sərəncamına verildikdə cəzanı icra edən
orqan dərhal qiyabi hökm və ya digər yekun qərarı
çıxarmış məhkəməyə qiyabi hökm
və ya digər yekun qərarın ləğv edilməsi və
yeni məhkəmə baxışının
keçirilməsi barədə məsələlərə
baxılması üçün təqdimat verir.
467-17.2. Təqdimatın daxil olduğu
vaxtdan 10 gün müddətində məhkəmə hökm
və ya məhkəmənin digər yekun
qərarlarının icrası qaydasında iclas təyin edir.
Məhkəmənin iclasında barəsində qiyabi hökm
və ya digər yekun qərar çıxarılmış
şəxs, müdafiəçi və prokurorun
iştirakı məcburidir.
467-17.3. Məhkəmə
barəsində qiyabi hökm və ya digər yekun qərar
çıxarılmış şəxsə qiyabi hökm
və ya digər yekun qərarın ləğv edilməsi
və yeni məhkəmə baxışının
keçirilməsi barədə ərizə vermək
hüququnu izah edir, bunu məhkəmə iclasının
protokoluna daxil edir, barəsində qiyabi hökm və ya
digər yekun qərar çıxarılmış
şəxsə və onun müdafiəçisinə 10
gün müddətində cinayət işinin materialları
ilə tanış olmaq üçün şərait
yaradır. Cinayət işinin həcminin
böyüklüyü ilə əlaqədar barəsində
qiyabi hökm və ya digər yekun qərar çıxarılmış
şəxsin və ya onun müdafiəçisinin
vəsatəti əsasında həmin müddət 30
günədək uzadılır.
467-17.4. Cinayət işinin
materialları ilə tanışlıq başa
çatdığı vaxtdan 48 saat ərzində
barəsində qiyabi hökm və ya digər yekun qərar
çıxarılmış şəxs və ya onun müdafiəçisi
qiyabi hökm və ya digər yekun qərarın ləğv
edilməsi və yeni məhkəmə baxışının
keçirilməsi barədə ərizə verməzsə,
hakim qiyabi hökmün və ya digər yekun qərarın
icrası barədə göstəriş verir və qiyabi
hökm və ya digər yekun qərar ümumi qaydada icra
olunur.
467-17.5. Barəsində qiyabi hökm
və ya digər yekun qərar çıxarılmış
şəxs və ya onun müdafiəçisi qiyabi hökm
və ya digər yekun qərarın ləğv edilməsi
və yeni məhkəmə baxışının
keçirilməsi barədə ərizə verdikdə,
həmin qiyabi hökm və ya digər yekun qərarın
ləğv edilməsi barədə qərar qəbul edilir
və yeni məhkəmə baxışının
keçirilməsi məqsədilə bu Məcəllənin
298 – 307-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
tədbirlər görülür.
LV fəsil
Anlaqsız vəziyyətdə
cinayət törətmiş şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsİ
üzrə icraat
Maddə 468. Anlaqsız vəziyyətdə cinayət törətmiş
şəxslər barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraatın xüsusiyyətləri
Anlaqsız vəziyyətdə cinayət
törətmiş şəxslər barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat
bu Məcəllənin 468—478-ci maddələri ilə nəzərdə
tutulmuş xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla
bu Məcəllənin ümumi qaydaları əsasında aparılır.
Maddə 469. Anlaqsız vəziyyətdə cinayət törətmiş
şəxslər barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə məhkəməyədək icraat
469.1. Anlaqsız vəziyyətdə
cinayət törətmiş şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
məhkəməyədək icraat ibtidai istintaq şəklində
aparılır.
469.2. Anlaqsız vəziyyətdə
cinayət törətmiş şəxslər cəmiyyət üçün
təhlükəli olaraq qalmaqda davam etdikdə, müstəntiq
və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokuror həmin şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
işin başlanması haqqında qərar çıxarır.
469.3. Anlaqsız vəziyyətdə
cinayət törətmiş şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatın aparılmasında, barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə iş başlanmış
şəxsin psixi vəziyyəti buna mane olduğu hallar istisna
olmaqla, həmin şəxsin özü, müdafiəçisi
və qanuni nümayəndəsi iştirak edə bilərlər.
469.4. Barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə iş
başlanmış şəxs öz psixi vəziyyətinə
görə iş üzrә icraatda iştirak edə bilmədikdə,
müstəntiq, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror bu barədə protokol tərtib
edir və həmin protokol müvafiq şəxsin prosessual fəaliyyət
qabiliyyəti olmayan hesab edilməsi barədə məsələnin
həlli üçün hakimə göndərilir.
Maddə 470. Anlaqsız vəziyyətdə olan şəxslərin
işləri üzrə müəyyən edilməli olan hallar
470.0. Barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi barədə iş
üzrə icraat başlanmış şəxslərin işləri
üzrə aşağıdakılar müəyyən edilməlidir:
470.0.1. onun tərəfindən cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlin törədildiyi
yer, vaxt, üsul və digər hallar;
470.0.2. əməlin həmin şəxs
tərəfindən törədilməsi;
470.0.3. əməl törədilənədək
həmin şəxsdə psixi xəstəliyinin olması, əməlin
törədildiyi anda və ondan sonra araşdırmanın aparılması
zamanı xəstəliyin dərəcəsi və xarakteri;
470.0.4. həmin şəxsin əməli
törədənədək və ondan sonrakı davranışı;
470.0.5. vurulmuş zərərin
xarakteri və məbləği.
Maddə 471. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq
edilməsi üzrə işin ayrılması
Cinayət işinin ibtidai araşdırılması
zamanı iştirakçılardan hər hansının cinayət
qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlin törədildiyi
anda anlaqsız vəziyyətdə olması müəyyən
edildikdə, tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq
edilməsi üzrə iş cinayət işindən ayrıca
icraata ayrılır.
Maddə 472. Müdafiəçinin və qanuni nümayəndənin
iştirakı
472.1. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi barədə iş üzrə müdafiəçinin
iştirakı işin başlandığı və ya ayrıca
icraata ayrıldığı andan məcburidir.
472.2. Barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsinə dair icraat
aparılan şəxslərin işləri üzrə işdə
iştirak etmək üçün müstəntiqin, ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun və
ya məhkəmənin qərarı ilə qanuni nümayəndə
qismində yaxın qohumları, həyat yoldaşları və
göstərilən şəxsin olduğu müalicə müəssisəsinin
nümayəndəsi cəlb edilə bilərlər.
Maddə 473. Barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi barədə iş üzrə icraat aparılan
şəxslərin hüquqları
Barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi barədə iş üzrə
icraat aparılan şəxs təqsirləndirilən şəxsin
bütün hüquqlarından istifadə edir. Xəstəliyin
dərəcəsindən və xarakterindən asılı olaraq,
o, aşağıdakı hüquqlara malikdir: hansı ictimai təhlükəli
əməlin törədilməsinin ona istinad edildiyini bilmək,
müstəntiqin icazəsi ilə istintaq hərəkətlərinin
aparılmasında iştirak etmək, özünün iştirak
etdiyi istintaq hərəkətlərinin protokolları ilə tanış
olmaq və onlardakı qeydlərin düzgünlüyünə
və tamlığına dair öz qeydlərini bildirmək, vəsatət
vermək və etirazlar bildirmək, iş üzrə icraat qurtardıqdan
sonra işin bütün materialları ilə tanış olmaq
və onlardan həcminə məhdudiyyət qoyulmadan istənilən
çıxarışları etmək, tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üçün işin
məhkəməyə göndərilməsi haqqında qərarların
surətlərini almaq, məhkəmə baxışında, sübutların
tədqiqində iştirak etmək, məhkəmə iclasının
protokolu və
ona əlavə edilmiş audioyazı ilə tanış olmaq,
protokola qeydlər etmək. [669]
Maddə 474. Anlaqsız vəziyyətdə cinayət törətmiş
şəxslər barəsində təhlükəsizlik tədbirləri
474.1. Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli anlaqsız vəziyyətdə törətmiş
şəxs barəsində zəruri hallarda qətimkan tədbiri
əvəzinə aşağıdakı təhlükəsizlik
tədbirləri tətbiq edilə bilər:
474.1.1. müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının müəyyən etdiyi orqana (quruma) bildirməklə xəstəni
qohumlarının, himayəçilərinin və qəyyumlarının
nəzarəti altına vermək; [670]
474.1.2. xəstəni xüsusi tibb
müəssisəsinə (psixiatrik stasionara) yerləşdirmək.
474.2. Müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının müəyyən etdiyi orqana (quruma) bildirməklə xəstə qohumların,
himayəçilərin və qəyyumların nəzarəti
altına aşağıdakı qaydada verilə bilər: [671]
474.2.1. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş və ətrafdakılar
üçün təhlükə törətməyən şəxsin
anlaqsız vəziyyətdə olması faktının müəyyən
edildiyi andan;
474.2.2. müstəntiqin, ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun və
ya məhkəmənin əsaslandırılmış qərarı
əsasında.
474.3. Həmin şəxsin xüsusi
tibb müəssisəsinə (psixiatrık stasionara) yerləşdirilməsinə
aşağıdakı hallarda yol verilir:
474.3.1. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş və ətrafdakılar
üçün təhlükəli olan şəxsin anlaqsız
vəziyyətdə olması faktının müəyyən
edildiyi andan;
474.3.2. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli törətmiş şəxsin mühafizəsi
mütləq təmin edilməklə, yalnız məhkəmənin
əsaslandırılmış qərarı əsasında.
Maddə 475. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq
edilməsi barədə iş üzrə məhkəməyədək
icraatın qurtarması
475.1. Toplanmış sübutları
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi barədə
iş üzrə icraatı qurtarması üçün kifayət
hesab etdikdə müstəntiq aşağıdakı qərarlardan
birini çıxarır:
475.1.1. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş və cinayət məsuliyyətinə səbəb
olan əməli anlaqsız vəziyyətda törətmiş
şəxs barəsində işin məhkəməyə göndərilməsi
haqqında;
475.1.2. cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş əməli anlaqsız vəziyyətdə törətmiş
şəxs məhkəməyədək icraat ərəfəsində
sağaldıqda və tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsinə ehtiyac duyulmadıqda, iş üzrə
icraata xitam verilməsi haqqında;
475.1.3. cinayət işi üzrə
icraata xitam verilməsi üçün bu Məcəllənin
müddəaları ilə nəzərdə tutulmuş əsaslar
olduqda iş üzrə icraata xitam verilməsi haqqında.
475.2. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi barədə iş üzrə məhkəməyədək
icraat qurtardıqdan sonra müstəntiq başa çatmış
icraatın materiallarını zərər çəkmiş şəxsə,
onun nümayəndəsinə, barəsində icraatın aparıldığı
şəxsə, onun qanuni nümayəndəsinə və müdafiəçiyə
təqdim edir.
475.3. Bu Məcəllənin 475.2-ci
maddəsində göstərilən şəxslərin tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi barədə işin
materialları ilə tanış olmaları haqqında protokol
tərtib edilir.
Maddə 476. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq
edilməsi barədə iş üzrə məhkəməyədək
icraat qurtardıqda prokurorun hərəkətləri
476.0. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiq edilməsi barədə iş üzrə başa çatmış
icraatın materialları işin məhkəməyə göndərilməsi
haqqında müstəntiqin qərarı ilə birlikdə aşağıdakı
qərarlardan birini qəbul edən ibtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokurora verilir. Prokuror:
476.0.1. müstəntiqin qərarını
təsdiq edir və işi məhkəməyə göndərir, gücləndirilmiş
elektron imza ilə təsdiq edilmiş həmin qərarı “Elektron
məhkəmə” informasiya sisteminin tətbiq olunduğu məhkəmələrdə
həmin sistemə yerləşdirir; [672]
476.0.2. əlavə araşdırmanın
aparılması üçün işi müstəntiqə göndərir;
476.0.3. iş üzrə icraata xitam
verir.
Maddə 477. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq
edilməsi barədə iş üzrə məhkəmə baxışının
xüsusiyyətləri
477.1. Məhkəmə istintaqı
cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməli
törətmiş şəxs barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsinin zəruriliyi barədə
dövlət ittihamçısının məruzəsi ilə
başlanır. Sonra məhkəmə cinayət prosesi tərəflərinin
təqdim etdikləri sübutları tədqiq edir və barəsində
icraat aparıldığı şəxsin müdafiəçisini
və qanuni nümayəndəsini, habelə dövlət ittihamçısının
fikrini dinləyir. Daha sonra qərarın çıxarılması
üçün məhkəmə müşavirə otağına
gedir.
477.2. Qərar çıxararkən
məhkəmə aşağıdakı məsələləri
həll etməlidir:
477.2.1. ictimai təhlükəli
əməlin törədildiyini;
477.2.2. həmin əməlin barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatın aparıldığı şəxs tərəfindən
törədildiyini;
477.2.3. əməlin anlaqsız vəziyyətdə
törədildiyini və həmin şəxsin məhkəmə
baxışı zamanı həmin vəziyyətdə olmasını;
477.2.4. şəxsin barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin və məhz hansının
tətbiq edilməsinə ehtiyac olduğunu.
477.3. Şəxs tərəfindən
cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulmuş əməlin
anlaqsız vəziyyətdə törədilməsini sübuta
yetirilmiş hesab etdikdə, məhkəmə onun cinayət məsuliyyətindən
və cəzadan azad edilməsi və barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi barədə qərar
çıxarır.
477.4. Şəxs ictimai təhlükəli
olmadıqda və onun tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiqinə ehtiyacı olmadıqda, məhkəmə iş
üzrə icraata xitam verilməsi haqqında qərar çıxarır.
Məhkəmə şəxsin əməli törətdiyi anda
anlaqsız olması, baxışı zamanı sağaldığı
halda da məhkəmə iş üzrə icraata xitam verilməsi
haqqında qərar çıxarır.
Maddə 478. Tibbi xarakterli məcburi tədbirin ləğv
edilməsi və ya dəyişdirilməsi
478.1. Şəxsin səhhətinin
yaxşılaşması və ya tam sağalması nəticəsində
gələcəkdə tibbi xarakterli məcburi tədbirin tətbiq
edilməsi zərurəti aradan qalxdıqda, məhkəmə həkim
komissiyasının rəyinə əsaslanmış müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının müəyyən etdiyi orqanın
(qurumun) təqdimatı
üzrə tibbi xarakterli məcburi tədbirin ləğv edilməsi
və ya dəyişdirilməsi haqqında məsələyə
baxır. [673]
478.2. Tibbi xarakterli məcburi tədbirin
ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi haqqında
vəsatəti şəxsin yaxın qohumları, qanuni nümayəndələri
və digər maraqlı şəxslər qaldıra bilərlər.
478.3. Bütün məsələlər
tədbirin tətbiq edildiyi yer üzrə məhkəmə tərəfindən
prokurorun və vəsatəti üzrə tibbi xarakterli məcburi
tədbirin ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi
haqqında məsələyə baxılan şəxsin mütləq
iştirakı ilə həll edilir.
LVI fəsil
Cinayət törətdikdən
sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat
Maddə 479. Cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxslər barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraatın xüsusiyyətləri
Bu Məcəllənin 479—487-ci maddələri
ilə nəzərdə tutulmuş xüsusiyyətlər nəzərə
alınmaqla cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxslər barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat bu Məcəllənin
ümumi qaydaları əsasında aparılır.
Maddə 480. Cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxslər barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə materialların
məhkəməyədək hazırlığı
480.1. Cinayət törətdikdən
sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
materialların məhkəməyədək hazırlığı
ibtidai istintaq şəklində aparılır.
480.2. Cinayət törətdikdən
sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatda hadisədən sonra psixi xəstəliyə tutulmuş
şəxs, onun müdafiəçisi və qanuni nümayəndəsi
iştirak edə bilərlər.
480.3. Psixi xəstəliyə tutulmuş
şəxs səhhətinin vəziyyətinə görə tibbi
xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatda iştirak edə bilmədikdə, müstəntiq və
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror bu barədə protokol tərtib etməlidirlər.
480.4. Toplanmış sübutları
kifayət hesab etdikdə, müstəntiq aşağıdakı
qərarlardan birini çıxarır:
480.4.1. iş üzrə icraatı
dayandırmaqla tibbi xarakterli məcburi tədbirin tətbiq edilməsi
üçün işin məhkəməyə göndərilməsi
haqqında məsələnin həll edilməsi məqsədi
ilə cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxslər barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə materialları
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokurora göndərmək;
480.4.2. cinayət işi üzrə
icraata xitam vermək.
480.5. Bu Məcəllənin 480.4-cü
maddəsində göstərilən materialları aldıqdan sonra
ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən
prokuror aşağıdakı qərarlardan birini qəbul edir:
480.5.1. tibbi xarakterli məcburi tədbirin
tətbiq edilməsi üçün işin məhkəməyə
göndərilməsi haqqında müstəntiqin qərarını
təsdiq edir, gücləndirilmiş elektron imza ilə təsdiq edilmiş
həmin qərarı “Elektron məhkəmə” informasiya sisteminin
tətbiq olunduğu məhkəmələrdə həmin sistemə
yerləşdirir; [674]
480.5.2. əlavə araşdırmanın
aparılması üçün materialları müstəntiqə
qaytarır;
480.5.3. cinayət işi üzrə
icraata xitam verir.
Maddə 481. Cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxslər barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraatda müdafiəçinin
iştirakı
Cinayət törətdikdən sonra
psixi xəstəliyə tutulmuş şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatda müdafiəçinin iştirakı məcburidir. Müdafiəçinin
işdə əvvəllər iştirak etmədiyi hallarda o, psixi
pozuntu faktının müəyyən edildiyi andan icraata buraxılır.
Maddə 482. Cinayət törətdikdən
sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxs barəsində
cinayət işinin ayrılması
İbtidai araşdırma zamanı
cinayət törədildikdən sonra iştirakçılardan
hər hansı birinin psixi xəstəliyə tutulduğu müəyyən
edildikdə, həmin şəxs barəsində cinayət işi
ayrıca icraata ayrıla bilər.
Maddə 483. Cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxs barəsində tətbiq edilən qətimkan
tədbirləri
483.1. Cinayət törətdikdən
sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxslərin səhhətinin
vəziyyəti buna mane olmadıqda, onlar barəsində qətimkan
tədbirləri tətbiq edilə bilər. Həmin şəxslər
həbsdə saxlanıldığı halda onlar tibb müəssisələrinin
müvafiq bölmələrində xüsusi həkim nəzarəti
altında olmalıdırlar.
483.2. Psixi xəstəliyə tutulmuş
şəxslər barəsində səhhətlərinin vəziyyətinə
görə qətimkan tədbirlərinin tətbiq edilə bilmədiyi
halda, onlar barəsində bu Məcəllənin 474-cü maddəsində
nəzərdə tutulmuş təhlükəsizlik tədbirləri
tətbiq edilir.
Maddə 484. Cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxsə ittihamın elan edilməsi
484.1. Cinayətin törədilməsində
ittihamın elan edilməsinə əsas verən kifayət qədər
sübutlar olduğu halda müstəntiq psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxsin təqsirləndirilən şəxs qismində
cəlb edilməsi haqqında əsaslandırılmış qərar
çıxarır.
484.2. Səhhətinin vəziyyəti
buna mane olmadığı halda ittihamın elan edilməsi haqqında
qərar cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxsin özünə təqdim edilə bilər.
Şəxsin qərarla tanış edilməsi mümkün olmadıqda,
bu barədə protokol tərtib edilir. Cinayət törətdikdən
sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxsə ittihamın
elan edilməsi barədə qərarla təqsirləndirilən
şəxsin müdafiəçisi, habelə qanuni nümayəndəsi
tanış olur.
Maddə 485. Cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş şəxslər barəsində tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə birinci instansiya
məhkəməsində icraat
485.1. Cinayət törətdikdən
sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxslər barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
birinci instansiya məhkəməsində icraatda dövlət ittihamçısının
və müdafiəçinin iştirakı məcburidir. Məhkəmə
iclasına məhkəmə eksperti dəvət edilə bilər.
485.2. Cinayət törətdikdən
sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxs barəsində
material üzrə məhkəmə istintaqı tibbi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üçün materialların
məhkəməyə göndərilməsi haqqında müstəntiqin
qərarının elan edilməsi ilə başlanır və
sonra məhkəmə sübutların tədqiq edilməsinə
keçir.
485.3. Məhkəmə istintaqı
qurtardıqda dövlət ittihamçısı nitqlə çıxış
edir, müdafiəçinin fikri dinlənilir.
485.4. Bundan sonra qərarın çıxarılması
üçün məhkəmə müşavirə otağına
gedir və orada aşağıdakı məsələləri
həll edir:
485.4.1. əməlin törədilib-törədilmədiyini;
485.4.2. əməldə cinayət
tərkibinin olub-olmadığını;
485.4.3. həmin əməlin təqsirləndirilən
şəxs tərəfindən törədilib-törədilmədiyini;
485.4.4. şəxsin psixi xəstəliyə
tutulub-tutulmadığını, xəstəliyin xarakterini və
xəstəlik vəziyyətinin baş verdiyi vaxtı;
485.4.5. şəxsin barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirin tətbiq edilməsinə ehtiyacın
olub-olmadığını və olduğu halda məhz hansı
tədbirin tətbiq edilməsinə ehtiyac olduğunu.
485.5. Şəxs psixi xəstəliyə
məhkəmə baxışı mərhələsində tutulduğu
halda məhkəmə, həmçinin iş üzrə icraatın
dayandırılması haqqında məsələni həll etməlidir.
Maddə 486. Tibbi xarakterli məcburi tədbirin ləğv
edilməsi və dəyişdirilməsi
486.1. Şəxsin səhhətinin
yaxşılaşması və ya. tam sağalması nəticəsində
gələcəkdə tibbi xarakterli məcburi tədbirin tətbiq
edilməsi zərurəti aradan qalxdıqda, müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının müəyyən etdiyi orqanın
(qurumun) həkim komissiyasının
rəyinə əsaslanmış təqdimatı üzrə məhkəmə
tibbi xarakterli məcburi tədbirin ləğv edilməsi və
ya dəyişdirilməsi haqqında məsələyə baxır.
486.2. Tibbi xarakterli məcburi tədbirin
ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi haqqında
vəsatəti şəxsin yaxın qohumları, qanuni nümayəndələri
və digər maraqlı şəxslər qaldıra bilərlər.
486.3. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
ləğv edilməsi və dəyişdirilməsi məsələləri
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edildiyi yer üzrə
məhkəmə tərəfindən həll edilir.
Maddə 487. Cinayət işi üzrə icraatın təzələnməsi
487.1. Məhkəmə, barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirin tətbiq edildiyi şəxsi
sağalmış hesab etdikdə, tibbi rəy əsasında tibbi
xarakterli məcburi tədbirin ləğv edilməsi haqqında
qərar çıxarır və cinayət işini ibtidai araşdırmanın
aparılması və ya məhkəmə baxışının
keçirilməsi üçün göndərilməsi haqqında
məsələni həll edir.
487.2. Barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirlər tətbiq edilmiş şəxsin tibb
müəssisəsində olduğu vaxt şəxsin həbsdə
saxlanıldığı müddətə daxil edilir
LVI-I
fəsil[675]
HÜQUQİ
ŞƏXS BARƏSİNDƏ CİNAYƏT-HÜQUQİ TƏDBİRLƏRİN
TƏTBİQ
EDİLMƏSİ ÜZRƏ İCRAAT
Maddə 487-1. Hüquqi şəxs barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraatın xüsusiyyətləri
Hüquqi şəxslər barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat bu Məcəllənin 487-1-487-7-ci maddələri ilə
nəzərdə tutulmuş xüsusiyyətlər nəzərə
alınmaqla bu Məcəllənin ümumi qaydaları əsasında
aparılır.
Maddə 487-2. Hüquqi şəxs barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə məhkəməyədək
icraat
487-2.1. Cinayət işi üzrə ibtidai
istintaq zamanı Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
99-4.1.1–99-4.1.4-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
fiziki şəxslər tərəfindən hüquqi şəxsin
xeyrinə və ya onun maraqlarının qorunması üçün
cinayətin əlamətlərini əks etdirən əməlin
törədilməsinə dəlalət edən sübutlar müəyyən
edildikdə müstəntiq ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatın başlanması barədə əsaslandırılmış
vəsatət verir. İbtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokuror vəsatətlə razılaşdıqda
hüquqi şəxs barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraatın başlanması haqqında
qərar qəbul edir.
487-2.2. Hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat və Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
99-4.1.1–99-4.1.4-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
fiziki şəxsin şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs qismində tanındığı cinayət işi
üzrə ibtidai istintaq, bu Məcəllənin 487-6.6-cı maddəsində
nəzərdə tutulmuş hal istisna olmaqla, bir icraatda aparılır.
487-2.3. İbtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror hüquqi şəxs
barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi
üzrə icraatın başlanması haqqında qərarın
surətini 24 saat ərzində hüquqi şəxsə göndərir.
487-2.4. Hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat hüquqi şəxsin nümayəndəsinin iştirakı
ilə həyata keçirilir.
487-2.5. Hüquqi şəxs onun barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraatın başlanması haqqında qərarın surətini
aldığı vaxtdan 24 saat ərzində nümayəndəsini
təyin etməli və bu barədə cinayət təqibi orqanına
məlumat verməlidir.
487-2.6. Bu Məcəllənin 487-2.5-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş müddətdə hüquqi şəxsin
nümayəndəsi təyin edilmədikdə müstəntiq
hüquqi şəxsin təsisçisi, rəhbəri və ya
digər vəzifəli şəxslərdən birinin hüquqi
şəxsin nümayəndəsi kimi tanınması barədə
qərar qəbul edir və onun surətini dərhal hüquqi şəxsə
göndərir. Hüquqi şəxs həmin nümayəndəni
icraatın istənilən mərhələsində dəyişmək
hüququna malikdir.
Maddə 487-3. Barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan hüquqi şəxsin
nümayəndəsi və müdafiəçisi
487-3.1. Barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat aparılan
hüquqi şəxsin nümayəndəsi (bundan sonra – hüquqi
şəxsin nümayəndəsi) qismində onun qanuni maraqlarını
təmsil etmək üçün notariat qaydasında təsdiq
edilmiş etibarnaməsi olan (bu Məcəllənin 487-2.6-cı
maddəsində nəzərdə tutulmuş hal istisna olmaqla) şəxs
çıxış edir. Hüquqi şəxsin nümayəndəsi
cinayət prosesini həyata keçirən orqana şəxsiyyətini
və səlahiyyətlərini təsdiq edən sənədləri
təqdim etməlidir. Həmin sənədlərin, habelə hüquqi
şəxsin nizamnaməsinin, dövlət qeydiyyatına alınması
barədə sənədin surətləri cinayət təqibi
ilə bağlı materiallara əlavə olunur.
487-3.2. Hüquqi şəxslər barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat zamanı hüquqi şəxsin maraqlarını yalnız
bir nümayəndə təmsil edir. Hüquqi şəxsin maraqlarını
nümayəndə statusuna malik olmayan bir və ya bir neçə
müdafiəçi təmsil edə bilər.
487-3.3. Hüquqi şəxsin nümayəndəsi
yalnız fiziki şəxsə aid edilə bilən hüquq və
vəzifələr istisna olmaqla, bu Məcəllə ilə təqsirləndirilən
şəxs (məhkum) üçün nəzərdə tutulmuş
bütün hüquqlardan istifadə edir və vəzifələri
yerinə yetirir. Bu Məcəllə ilə təqsirləndirilən
şəxsin (məhkumun) məlumatlandırılması və
qərarların surətinin verilməsi nəzərdə tutulmuş
bütün hallarda hüquqi şəxsin nümayəndəsinin
məlumatlandırılması və qərarların surətinin
verilməsi cinayət prosesini həyata keçirən orqanın
vəzifəsidir.
487-3.4. Cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraat zamanı ibtidai istintaq orqanı
hüquqi şəxsin nümayəndəsi barəsində bu Məcəllənin
178-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada məcburi
gətirilmə tətbiq etmək hüququna malikdir.
Maddə 487-4. Hüquqi şəxs barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə icraat zamanı
müəyyən edilməli olan hallar
487-4.0. Hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraat zamanı aşağıdakı hallar müəyyən edilməlidir:
487-4.0.1. cinayətin hüquqi şəxsi
təmsil etmək, onun adından qərarlar qəbul etmək və
ya onun fəaliyyətinə nəzarət etmək səlahiyyətinə
malik olan vəzifəli şəxs, yaxud həmin vəzifəli
şəxslər tərəfindən nəzarətin həyata
keçirilməməsi nəticəsində hüquqi şəxsin
işçisi tərəfindən törədilməsini təsdiq
edən hallar;
487-4.0.2. cinayətin hüquqi şəxsin
xeyrinə və ya onun maraqlarının qorunması üçün
törədilməsini təsdiq edən hallar;
487-4.0.3. hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsini zəruri
edən hallar;
487-4.0.4. bu Məcəllənin və cinayət
qanununun normalarına əsasən hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməməsini
zəruri edən hallar;
487-4.0.5. Azərbaycan Respublikası Cinayət
Məcəlləsinin 99-5.4-cü maddəsinə əsasən
hüquqi şəxsə tətbiq olunacaq cinayət-hüquqi tədbirin
növü və həddi seçilərkən nəzərə
alınan hallar. [676]
Maddə 487-5. Hüquqi şəxslər barəsində
tətbiq oluna biləcək cinayət-hüquqi tədbirlərin
təmin edilməsi
487-5.1. Hüquqi şəxslər barəsində
tətbiq oluna biləcək cinayət-hüquqi tədbirlərin
təmin edilməsi məqsədilə hüquqi şəxsin əmlakı
üzərinə bu Məcəllənin 248-254-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş qaydada həbs qoyula bilər.
487-5.2. Barəsində tətbiq oluna biləcək
cinayət-hüquqi tədbirlərin təmin edilməsi məqsədilə
hüquqi şəxsin yenidən təşkil olunması, yaxud
təsisçilərinin (iştirakçılarının) və
ya hüquqi şəxsin nizamnamə ilə vəkil edilmiş
orqanının qərarı ilə ləğv edilməsi müstəntiqin
vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurorun təqdimatı əsasında,
habelə məhkəmənin öz təşəbbüsü
ilə və yalnız məhkəmənin qərarına əsasən
bu Məcəllənin 446-448-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş qaydada qadağan oluna bilər. Hüquqi
şəxsin yenidən təşkil edilməsinin və ya ləğv
olunmasının qadağan edilməsi barədə məhkəmənin
qərarı dərhal müvafiq icra hakimiyyəti orqanına göndərilir.
[677]
487-5.3. Hüquqi şəxslər barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraata xitam verildikdə, bəraət hökmü çıxarıldıqda
və ya hüquqi şəxs barəsində tətbiq olunan cinayət-hüquqi
tədbir icraya yönəldildikdə bu Məcəllənin 487-5.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş prosessual məcburiyyət
tədbiri qüvvədən düşmüş sayılır.
Maddə 487-6. Hüquqi şəxslər barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
məhkəməyədək icraatın qurtarması
487-6.1. Toplanmış sübutları hüquqi
şəxs barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi barədə iş üzrə icraatın
qurtarması üçün kifayət hesab etdikdə müstəntiq
bu Məcəllənin 284-290-cı maddələrində nəzərdə
tutulmuş hərəkətləri yerinə yetirir.
487-6.2. Bu Məcəllənin 487-2.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş cinayət işi üzrə tərtib
edilən ittiham aktına bu Məcəllənin 487-4.0.1-487-4.0.5-ci
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallar barədə
məlumatlar daxil edilir. İttiham aktında hüquqi şəxsin
adı, olduğu yer, təşkilati-hüquqi forması, onun dövlət
qeydiyyatını aparmış dövlət orqanının adı,
qeydiyyat tarixi və nömrəsi qeyd edilir.
487-6.3. Aşağıdakı hallarda hüquqi
şəxslər barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraata xitam verilməsi haqqında
qərar qəbul edilir:
487-6.3.1. Bu Məcəllənin 487-2.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş fiziki şəxs barəsində cinayət
işinə bu Məcəllənin 39.1.1-39.1.3-cü, 39.1.6-39.1.8-ci
və ya 39.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda xitam verildikdə;
487-6.3.2. bu Məcəllənin 487-4.0.1-487-4.0.3-cü
maddələrində nəzərdə tutulmuş hallar təsdiq
edilmədikdə;
487-6.3.3. bu Məcəllənin 487-4.0.4-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar müəyyən
edildikdə.
487-6.4. Hüquqi şəxslər barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
icraata xitam verilməsi haqqında qərar bu Məcəllənin
280 və 281-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
qaydada tərtib edilir, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi
həyata keçirən prokurora və cinayət prosesinin iştirakçılarına
göndərilir və həmin qərardan şikayət etmə
qaydası izah edilir.
487-6.5. İbtidai araşdırmaya prosessual
rəhbərliyi həyata keçirən prokuror ittiham aktı
ilə daxil olmuş cinayət işini öyrənir, ittiham aktını
təsdiq etdikdə cinayət işini məhkəməyə göndərir
və ya bu Məcəllənin 290-cı maddəsində nəzərdə
tutulmuş digər qərar qəbul edir.
487-6.6. Bu Məcəllənin 487-2.2-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş fiziki şəxs barəsində cinayət
işinə bu Məcəllənin 39.1.5, 39.1.10-39.1.12-ci və
40.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda
xitam verildikdə, toplanmış sübutlar hüquqi şəxs
barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi
və işin məhkəməyə göndərilməsi üçün
kifayət hesab edilərsə müstəntiq hüquqi şəxs
barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi
üzrə işin məhkəməyə göndərilməsi
haqqında qərar qəbul edir. Hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
işin məhkəməyə göndərilməsi haqqında
qərar bu Məcəllənin 487-6.2-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada tərtib edilir və bu Məcəllənin 487-6.1-ci
və 487-6.5-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
tədbirlər həyata keçirilir.
Maddə 487-7. Hüquqi şəxslər barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
məhkəmə baxışının xüsusiyyətləri
487-7.1. Hüquqi şəxslər barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi üzrə
məhkəmə baxışı bu Məcəllənin 298-358-ci
maddələri ilə müəyyən edilmiş qaydada aparılır.
487-7.2. Hüquqi şəxsin nümayəndəsi
hüquqi şəxsin hüquq və qanuni mənafelərinin müdafiəsi
məqsədi ilə məhkəmə baxışı zamanı
məhkəmə iclaslarında iştirak edir. Hüquqi şəxsin
nümayəndəsi məhkəmə iclasına gəlmədikdə,
məhkəmə baxışı təxirə salınır
və məhkəmə iclası başqa vaxta keçirilir. Hüquqi
şəxsin nümayəndəsinin məhkəmə iclasına
üzrsüz səbəblərə görə təkrarən
gəlməməsi məhkəmə baxışının davam
etdirilməsinə mane olmur, bu halda müdafiəçinin məhkəmə
iclasında iştirakı məcburidir.
487-7.3. Məhkəmə bu Məcəllənin
487-4.0.1-487-4.0.5-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş
halları müşavirə otağında müzakirə edərək
bu barədə məlumatları, habelə bu Məcəllənin
487-6.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş məlumatları
məhkəmə baxışının nəticələrinə
dair yekun qərarında əks etdirir.
487-7.4. Azərbaycan Respublikası Cinayət
Məcəlləsinin 99-4.1.1–99-4.1.4-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş fiziki şəxslər tərəfindən
hüquqi şəxsin xeyrinə və ya onun maraqlarının
qorunması üçün cinayətin əlamətlərini
əks etdirən əməlin törədilməsini sübuta
yetirilmiş hesab etdikdə, məhkəmə hüquqi şəxslər
barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi
haqqında qərar qəbul edir.
487-7.5. Məhkəmə toplanmış
sübutları tədqiq edərək bu Məcəllənin 487-6.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş hallarda hüquqi şəxs
barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi
üzrə icraata xitam verilməsi haqqında qərar qəbul
edir.
487-7.6. Hüquqi şəxs barəsində
cinayət-hüquqi tədbirlərin tətbiq edilməsi və
ya hüquqi şəxs barəsində cinayət-hüquqi tədbirlərin
tətbiq edilməsi üzrə icraata xitam verilməsi məhkəmə
baxışının nəticələrinə dair yekun qərarda
qeyd olunur.
LVII fəsil
Cinayət işlərinə
dair hüquqi yardımın göstərilməsi üzrə icraat
Maddə 488. Azərbaycan Respublikasının ərazisində
hüquqi yardım göstərilməsi qaydasında prosessual və
digər hərəkətlərin həyata keçirilməsi[678]
488.1. Cinayət işlərinə
dair hüquqi yardım (bundan sonra "hüquqi yardım" adlanacaq)
və
ekstradisiya məsələləri Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası,
bu Məcəllə, "Cinayət işlərinə dair hüquqi
yardım haqqında" və “Cinayət törətmiş şəxslərin
verilməsi (ekstradisiya) haqqında” Azərbaycan Respublikasının
qanunları, Azərbaycan Respublikasının
digər qanunvericilik aktları və Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr
ilə tənzimlənir.[679]
488.2. Hüquqi yardım göstərilməsinə
dair və ekstradisiya haqqında Azərbaycan Respublikası ilə
sorğu edən xarici dövlət arasında müvafiq müqavilə
olmadıqda və ya müvafiq müqavilə ilə tənzimlənməyən
məsələlər üzrə həmin müqaviləyə
zidd olmayan hissədə bu Məcəllənin, “Cinayət işlərinə
dair hüquqi yardım haqqında" və “Cinayət törətmiş
şəxslərin verilməsi (ekstradisiya) haqqında” Azərbaycan
Respublikasının qanunlarının müddəaları tətbiq
edilir.[680]
488.3. Bu müddəalar beynəlxalq
məhkəmə orqanları ilə əməkdaşlıq edilməsi
məsələlərinə şamil olunmur.
Maddə 489. Azərbaycan Respublikasının ərazisində
hüquqi yardım göstərilməsinin ümumi şərtləri[681]
489.1. Hüquqi yardım sorğu
verildiyi zaman sorğu edən xarici dövlətin müvafiq səlahiyyətli
orqanı tərəfindən istintaq edilən və ya məhkəmə
baxışında olan cinayətlərlə bağlı müvafiq
hərəkətlərin həyata keçirilməsindən ibarətdir.
489.2. Bu Məcəllənin 489.1-ci
maddəsinin məqsədlərinə uyğun olaraq hüquqi yardımın
göstərilməsi üzrə həyata keçirilən hərəkətlər
"Cinayət işlərinə dair hüquqi yardım haqqında"
Azərbaycan Respublikası Qanununun 2-ci maddəsi ilə müəyyən
edilir.
489.3.
Azərbaycan Respublikasının ərazisində yaşayan, yaxud
olan əcnəbi və ya vətəndaşlığı olmayan
şəxsin Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından
kənarda törətdiyi əməllərə görə xarici
dövlət tərəfindən cinayət məsuliyyətinə
cəlb edilməsi və ya məhkəmə tərəfindən
təyin edilmiş cəzanın icrası üçün verilməsi
və tranzit daşıma bu Məcəllənin 493-501-ci maddələri
və “Cinayət törətmiş şəxslərin verilməsi
(ekstradisiya) haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun
müddəalarına uyğun olaraq həyata keçirilir.
489.4. Xarici dövlətin səlahiyyətli
hakimiyyət orqanının rəsmi müraciəti əsasında
Azərbaycan Respublikası ərazisində cinayət təqibi
bu Məcəllənin 502-504-cü maddələrinə uyğun
olaraq həyata keçirilir.[682]
Maddə 490. Azərbaycan Respublikasının ərazisində
hüquqi yardımın göstərilməsi xahişi ilə
rəsmi müraciətin məzmunu
490.1. Azərbaycan Respublikasının
ərazisində hüquqi yardımın göstərilməsi
xahişi ilə rəsmi müraciətdə aşağıdakılar
göstərilməlidir:
490.1.1. Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanının adı;
490.1.2. xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli orqanının adı;
490.1.3. icraatı üzrə hüquqi
yardımın göstərilməsi sorğu edilən cinayət
işinin adı və ona dair qısa arayış;
490.1.4. törədilmiş əməlin
təsviri və tövsifi;
490.1.5. şübhəli, təqsirləndirilən,
zərər çəkmiş şəxslərin, habelə şahidlərin
adları və soyadları, mümkün olduqda isə onların
yaşayış yeri və ya olduğu yer, vətəndaşlığı,
məşğuliyyət növü, doğulduğu yer və
tarix;
490.1.6. hüquqi yardımın göstərilməsi
barədə xahişin mahiyyəti;
490.1.7. hüquqi yardım göstərilməsi
barədə müraciətə baxılması üçün
zəruri olan “Cinayət işlərinə dair hüquqi yardım
haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 4-cü maddəsi
ilə nəzərdə tutulan digər məlumatlar. [683]
490.2. ləğv edilmişdir. [684]
Maddə 491. Hüquqi yardım haqqında sorğunun icra
qaydası[685]
491.1. Hüquqi yardım haqqında
sorğu bu Məcəllə və "Cinayət işlərinə
dair hüquqi yardım haqqında" Azərbaycan Respublikasının
Qanunu ilə nəzərdə tutulmuş qaydada icra edilir.
491.2. Hüquqi yardım haqqında
sorğu icra edilərkən sorğu edən xarici dövlətin
müvafiq orqanının xahişi ilə həmin dövlətin
qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə
zidd olmadıqda tətbiq edilə bilər.
491.3. Hüquqi yardım haqqında
sorğu icra edilərkən məhkəmənin sanksiyasının
(qərarının) alınmasını tələb edən prosessual
və digər hərəkətlərin aparılması zərurəti
yarandıqda, Azərbaycan Respublikasının cinayət təqibi
orqanları bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş
qaydada həmin məsələ ilə əlaqədar məhkəmə
nəzarətini həyata keçirən Azərbaycan Respublikasının
müvafiq məhkəməsinə müraciət etməlidirlər.
491.4. Hüquqi yardım haqqında
sorğunun icrası mümkün olmadıqda, Azərbaycan Respublikasının
cinayət təqibi orqanı sorğu edən xarici dövlətin
müvafiq orqanına sorğunun icrasına mane olan hallar barədə
məlumat verir.
Maddə 492. Hüquqi yardımın göstərilməsindən
imtina[686]
492.1. Hüquqi yardımın göstərilməsindən
"Cinayət işlərinə dair hüquqi yardım haqqında"
Azərbaycan Respublikasının Qanununun 3.1-ci maddəsi ilə
nəzərdə tutulmuş əsaslarla imtina edilir.
492.2. Hüquqi yardımın göstərilməsindən
imtinanın əsasları barədə sorğu edən xarici dövlətə
cavab verilir.
Maddə 493. Şəxsin verilməsi haqqında rəsmi
müraciətin məzmunu
493.1. Şəxsin verilməsi haqqında
rəsmi müraciətdə aşağıdakılar göstərilməlidir:
493.1.1. Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanının adı;
493.1.2. xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli hakimiyyət orqanının adı;
493.1.3. icraatı üzrə hüquqi
yardımın göstərilməsi xahiş edilən cinayət
işinin adı və ona dair qısa arayış;
493.1.4. əməlin faktiki hallarının
təsviri və sorğu edən dövlətin əsasında
əməlin cinayət hesab edildiyi qanunun mətni;
493.1.5. verilməli olan şəxsin
soyadı, adı, atasının adı, onun vətəndaşlığı,
yaşayış yeri və ya olduğu yer, mümkün olduqda
onun xarici görkəminin təsviri və onun şəxsiyyəti
barədə digər məlumatlar;
493.1.6. cinayət nəticəsində
vurulmuş zərərin məbləği.
493.2. Cinayət təqibinin həyata
keçirilməsi üçün şəxsin verilməsi xahişi
ilə rəsmi müraciətə həbsə alma haqqında
qərarın təsdiq edilmiş surəti və əməlin cinayət olmasını,
cinayət məsuliyyətinə cəlb etmə müddətlərini
müəyyən edən cinayət qanununun maddələrinin mətni əlavə edilməlidir.[687]
493.3. Hökmün icra edilməsi
üçün şəxsin verilməsi xahişi ilə rəsmi
müraciətə qanuni qüvvəyə minmiş hökmün
təsdiq edilmiş surəti, onun məhkum edildiyi cinayəti və ittiham hökmünün
icra müddətlərini müəyyən edən cinayət qanununun
maddələrinin mətni əlavə
edilməlidir. Məhkum cəzanın bir hissəsini çəkdikdə
bu barədə də məlumatlar verilir.[688]
Maddə 494. Şəxsin verilməsi üçün
əlavə sənədlərin tələb edilməsi
494.1. Şəxsin verilməsi xahişi
ilə rəsmi müraciətdə zəruri olan bütün məlumatlar
olmadıqda Azərbaycan Respublikasının sorğu edilən
cinayət təqibi orqanı əlavə məlumatları 1 (bir)
ayadək müddətə təqdim edilməsini tələb edə
bilər. Bu müddət xarici dövlətin sorğu edən səlahiyyətli
hakimiyyət orqanının vəsatəti əsasında daha 1
(bir) ayadək müddətə uzadıla bilər.
494.2. Həbsdə olan şəxsin
verilməsi üçün xarici dövlətin sorğu edən
səlahiyyətli hakimiyyət orqanı təyin edilmiş müddət
ərzində əlavə məlumatları təqdim etmədikdə
həmin şəxs Azərbaycan Respublikasının sorğu edilən
cinayət təqibi orqanı tərəfindən azad edilir.
Maddə 495. Verilməsi üçün şəxsin
həbsə alınması
495.1. Xarici dövlətin səlahiyyətli
hakimiyyət orqanından hər hansı şəxsin verilməsi
barədə xahişi və onun həbsə alınması haqqında
qərarın surətini aldıqdan sonra Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanı zərurət olduqda
və bu Məcəllənin müddəalarına riayət etməklə
şəxsin verilməsi haqqında qərar qəbul edilənədək
onun tutulması və həbsə alınması üçün
tədbirlər görə bilər. Həmin şəxsin barəsində həbs
qətimkan tədbiri Azərbaycan Respublikasının sorğu
edilən cinayət təqibi orqanının vəsatəti və
Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru tərəfindən
müvafiq səlahiyyət verilmiş prokurorun təqdimatı əsasında
məhkəmə nəzarətini həyata keçirən məhkəmə
tərəfindən tətbiq edilə bilər.[689]
495.2. Verilməsi üçün şəxsin
həbsə alınması bu Məcəllənin 157-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş qaydalara uyğun olaraq həyata keçirilir.[690]
495.3. Təxirəsalınmaz hallarda Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanı bu Məcəllənin
müddəalarına riayət etməklə xarici dövlətin
sorğu edən səlahiyyətli hakimiyyәt orqanının
vəsatəti əsasında hüquqi yardım göstərilməsi
qaydasında, həmçinin barəsində verilməsi xahişi
ilə rəsmi müraciət daxil olmamış şəxsi də
tutmaq səlahiyyətinə malikdir. Belə halda müvafiq vəsatət:[691]
495.3.1. əvvəlcədən poçt,
teleqraf, teleks və ya telefaks vasitəsi ilə alınmalı;
495.3.2. həmin vəsatət həbsə
alma haqqında qərara və ya qanuni qüvvəyə minmiş
hökmə istinadı əks etdirməlidir;
495.3.3. şəxsin verilməsi
xahişi ilə rəsmi müraciətin əlavə olaraq yaxın
48 saat müddətində təqdim ediləcəyini təsdiq
etməlidir.
495.3-1. Rəsmi müraciət alınanadək
şəxsin həbsə alınması barədə xarici dövlətin
sorğu edən səlahiyyətli hakimiyyәt orqanının
vəsatəti olduqda və ya alınmış rəsmi müraciətə
həbsə alma haqqında qərarın təsdiq edilmiş surəti
əlavə olunmadıqda şəxsin verilməsi üçün
həbsə alınması yalnız onun verilməsi üçün
kifayət qədər ciddi əsasların mövcudluğunun məlum
olduğu hallarda mümkündür.[692]
495.4. Azərbaycan Respublikasının
cinayət təqibi orqanı şəxsin verilməsi xahişi
barəsində rəsmi müraciət əsasında həmin
şəxsin tutulması və ya həbs edilməsi, habelə
belə müraciət alınanadək hüquqi yardım göstərilməsi
qaydasında xarici dövlətin vəsatəti əsasında
onun tutulması barədə dərhal xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli hakimiyyət orqanını məlumatlandırır.
495.5. Bu Məcəllənin 495.1
və 495.3-cü maddələrinin müddəalarına müvafiq
olaraq tutulmuş şəxs cinayət təqibi
orqanlarının hərəkətlərindən şikayətlə
məhkəməyə müraciət etmək hüququna malikdir.
Həmin şikayətə bu Məcəllənin 449-451-ci maddələrində müəyyən
edilmiş qaydada baxılır.[693]
495.6.
Şəxsin cinayət təqibinin həyata keçirilməsi
məqsədi ilə verilməsi üçün həbsə
alınmasından şikayət verməsi və ona baxılması
ilə bağlı məsələlər bu Məcəllənin
452-453-cü maddələrində müəyyən edilmiş
qaydada həyata keçirilir.
495.7.
Verilməsi üçün tutulmuş və həbs edilmiş
şəxs, barəsində prosessual məcburiyyət tədbirləri
tətbiq edilən şəxsin bu Məcəllə ilə müəyyən
edilmiş hüquqlarına malikdir.
495.8. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar
çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə
başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, verilməsi
üçün şəxsin həbsə alınması müddəti
bu Məcəllənin 158-ci maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada müəyyən edilir. Bu müddət şəxsin
verilməsinə dair rəsmi müraciətə əlavə edilmiş
həbsə alma haqqında qərarda nəzərdə tutulan müddətdən
çox ola bilməz. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar
çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə
başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, verilməsi
üçün şəxsin həbsə alınması müddətinin
uzadılması bu Məcəllənin 159-cu maddəsində nəzərdə
tutulmuş qaydada həyata keçirilir.[694]
Maddə 496. Şəxsin verilməsi haqqında məsələnin
həll edilməsi
496.1. Azərbaycan Respublikasının
ərazisində olan şəxs onun cinayət məsuliyyətinə
cəlb edilməsi və ya hökmün icra edilməsi üçün
bu Məcəllənin 496.2—496.7-ci maddələrində nəzərdə
tutulmuş tələblərin yerinə yetirilməsinin zəruriliyi
nəzərə alınmaqla Azərbaycan Respublikasının cinayət
təqibi orqanı tərəfindən xarici dövlətin səlahiyyətli
hakimiyyət orqanının həmin şəxsin verilməsi xahişi
ilə rəsmi müraciəti əsasında verilir.
496.2. Şəxsin cinayət məsuliyyətinə
cəlb edilməsi üçün verilməsi Azərbaycan Respublikasının
və sorğu edən dövlətin qanunvericiliyi ilə cinayət
qaydasında cəzalandırılmalı olan və törədilməsinə
görə 1 (bir) ildən az olmayan müddətə azadlıqdan
məhrum etmə növündə və ya daha ağır cəzanın
nəzərdə tutulduğu əməllərə görə
həyata keçirilir.
496.3. Şəxsin hökmün
icra edilməsi üçün verilməsi Azərbaycan Respublikasının
və sorğu edən dövlətin qanunvericiliyi ilə cinayət
qaydasında cәzalandırılmalı olan və törədilməsinə
görə verilməsi sorğu edilən şəxsin 6 (altı)
aydan az olmayan müddətə azadlıqdan məhrum etmə və
ya daha ciddi cəzaya məhkum olunduğu əməllərə
görə həyata keçirilir.
496.4. Aşağıdakı hallarda
şəxs verilmir:
496.4.1. şəxsin verilməsi
haqqında xahişin alındığı anda Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə müvafiq olaraq cinayət məsuliyyətinə
cəlb etmək üçün müddətin başa çatması
və ya digər qanuni əsaslar nəticəsində cinayət
təqibinin başlana və ya hökmün icra edilə bilməyəcəyi
halda;
496.4.2. verilməsi xahiş olunan
şəxs barəsində iş üzrə icraata xitam verilməsi
haqqında qanuni qüvvəyə minmiş qərar olduqda;
496.4.3. Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə müvafiq olaraq cinayət xüsusi ittiham qaydasında
(zərər çəkmiş şəxsin şikayəti əsasında)
təqib edildiyi halda;
496.4.4. “Cinayət törətmiş şəxslərin
verilməsi (ekstradisiya) haqqında” Azərbaycan Respublikasının
Qanununda nəzərdə tutulmuş digər hallarda.[695]
496.5. Şəxsin verilməsi xahişi ilə
müraciət etmiş xarici dövlətin sorğu edən səlahiyyətli
hakimiyyət orqanı şəxsin verilməsi üçün
zəruri məlumatları təqdim etmədikdə, habelə “Cinayət
törətmiş şəxslərin verilməsi (ekstradisiya) haqqında”
Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş
digər hallarda şəxsin verilməsindən imtina edilə bilər.[696]
496.6. Verilməsi barədə sorğu
edilən şəxs Azərbaycan Respublikasının ərazisində
başqa cinayətin törədilməsinə görə cinayət
məsuliyyətinə cəlb və ya məhkum edildikdə onun
verilməsi cinayət təqibinə xitam verilənə, hökmün
icra edilənə və ya cəzadan azad edilənədək təxirə
salına bilər.
496.7. Şəxsin verilməsi xahişi
ilə rəsmi müraciət bir neçə dövlətdən
daxil olduqda, Azərbaycan Respublikasının sorğu edilən
cinayət təqibi orqanı müraciətlərdən hansının
ilk növbədə təmin edilməli olduğunu müstəqil
həll edir.
Maddə 497. Verilməsi xahişi ilə əlaqədar
həbs edilmiş şəxsin azad edilməsi
497.1. Verilməsi məqsədi ilə tutulmuş
şəxs tutulduğu andan 48 saat müddətində həbs
edilmədikdə, yaxud bu Məcəllənin 495.3-cü maddəsinə müvafiq
olaraq tutulmuş şəxs həmin müddətdə Azərbaycan Respublikasının cinayət
təqibi orqanına həmin şəxsin verilməsi xahişi
ilə rəsmi müraciət daxil olmadığı halda azad
edilməlidir.[697]
497.2. Verilməsi haqqında qərar qəbul edilənədək
həbsə alınmış şəxs Azərbaycan Respublikasının
cinayət təqibi orqanı onun verilməsinin qeyri-mümkünlüyü
və ya verilməsindən imtina haqqında qərar qəbul etdikdə, yaxud həbs qətimkan tədbirinin bu Məcəllə
ilə müəyyən edilən müddəti başa çatdıqda
və uzadılmadıqda dərhal azad edilməlidir.[698]
Maddə 498. Verilmiş şəxsin cinayət təqibinin
hüdudları
498.1. Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanının razılığı
olmadan verilmiş şəxs onun verilməsindən əvvəl
törədilmiş, lakin törədilməsinə görə
verilmədiyi cinayətə görə cinayət məsuliyyətinə
cəlb edilə və ya cəzalandırıla bilməz.
498.2. Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanının razılığı
olmadan şəxs həmçinin üçüncü dövlətə
verilə bilməz.
498.3. Verilmiş şəxs cinayət
icraatı qurtardıqdan sonra 1 (bir) ay keçənədək,
onun məhkum edildiyi halda isə cəzanın çəkilməsindən
və ya ondan azad edilməsindən sonra 1 (bir) ay müddətində
sorğu edən xarici dövlətin ərazisini tərk etmədikdə
və ya oraya könüllü olaraq qayıtdıqda, Azərbaycan
Respublikasının sorğu edilən cinayət təqibi orqanının
razılığı tələb olunmur. Bu müddətə
verilmiş şəxsin öz günahı olmadan sorğu edən
xarici dövlətin ərazisini tərk edə bilmədiyi vaxt
daxil edilmir.
Maddə 499. Verilmiş şəxsin təhvil verilməsi
499.1. Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanı verilmənin vaxtı
və yeri haqqında xarici dövlətin sorğu edən səlahiyyətli
hakimiyyət orqanına məlumat verir.
499.2. Xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli hakimiyyət orqanı müəyyən
edilmiş verilmə tarixindən sonra 15 (on beş) gün müddətində
verilməli olan şəxsi qəbul etmədikdə həmin şəxs
həbsdən azad edilməlidir.
Maddə 500. Təkrar vermə
Verilmiş şəxsin cinayət
təqibindən və ya cəza çəkməkdən yayındığı
və Azərbaycan Respublikasının ərazisinə qayıtdığı
halda, onun xarici dövlətin sorğu edən səlahiyyətli
hakimiyyət orqanına təkrarən verilməsi bu Məcəllənin
493.2 və 493.3-cü maddələrində göstərilən
materialların təqdim edilməsi tələbi irəli sürülmədən
həyata keçirilir.
Maddə 501. Tranzit daşıma
501.1. Xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli hakimiyyət orqanının vəsatəti
əsasında Azərbaycan Respublikasının sorğu edilən
cinayət təqibi orqanı üçüncü dövlətlər
tərəfindən verilmiş şəxslərin öz ərazisi
ilə tranzit daşınmasına icazə verir.
501.2. Belə daşımaya icazə
verilməsi haqqında vəsatətə Azərbaycan Respublikasının
cinayət təqibi orqanı tərəfindən şəxsin
verilməsi xahişi ilə rəsmi müraciətin baxılması
üçün müəyyən edilmiş qaydada baxılır.
501.3. Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanı tranzit daşımanı
özünün ən məqsədəuyğun hesab etdiyi üsulla
həyata keçirilməsinə icazə verir.
Maddə 502. Cinayət təqibinin həyata keçirilməsi
vəzifəsi
502.1. Azərbaycan Respublikasının
cinayət təqibi orqanı xarici dövlətin səlahiyyətli
hakimiyyət orqanının rəsmi müraciəti əsasında
sorğu edən dövlətin ərazisində cinayətin törədilməsində
şübhəli olan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları
barəsində Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinə müvafiq
olaraq cinayət təqibini həyata keçirməlidir.
502.2. Xarici dövlətin səlahiyyətli
hakimiyyət orqanının cinayət təqibinin həyata keçirilməsini
xahiş etdiyi cinayət qaydasında cəzalandırılmalı
olan şəxsin törətdiyi əməl həmin cinayətdən
zərər çəkmiş şəxslərin mülki iddiaya
səbəb olduqda, həmin iddiaya bu şəxslərin zərərin
ödənilməsi haqqında vəsatətləri olduqda, iş
üzrə icraat zamanı baxılır.
Maddə 503. Cinayət təqibinin həyata keçirilməsi
xahişi ilə rəsmi müraciətin məzmunu
503.1. Cinayət təqibinin həyata
keçirilməsi xahişi ilə rəsmi müraciətdə
aşağıdakılar göstərilməlidir:
503.1.1. Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanının adı;
503.1.2. xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli orqanının adı;
503.1.3. barəsində cinayət
təqibinin həyata keçirilməsi xahiş olunan əməlin
təfsiri;
503.1.4. əməlin törədilmə
vaxtının və yerinin mümkün qədər dəqiq göstərilməsi;
503.1.5. sorğu edən xarici dövlətin
əməlin cinayət hesab edilən cinayət qanununun müddəalarının,
habelə iş üzrə icraat üçün mühüm
əhəmiyyətə malik olan digər qanunvericilik normalarının
mətni;
503.1.6. şübhəli şəxsin
soyadı və adı, onun vətəndaşlığı, habelə
onun şəxsiyyəti barəsində digər məlumatlar;
503.1.7. zərər çəkmiş
şəxsin ərizəsi əsasında başlanan cinayət
işləri üzrə zərər çəkmiş şəxslərin
ərizələri və ziyanın ödənilməsi haqqında
ərizələr;
503.1.8. cinayət nəticəsində
vurulmuş zərərin məbləği.
503.2. Cinayət təqibinin həyata
keçirilməsi xahişi ilə rəsmi müraciətə
xarici dövlətin sorğu edən səlahiyyətli orqanının
sərəncamında olan bütün sənədlər və
sübutlar əlavə edilir.
503.3. Xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli orqanı tərəfindən başlanmış
cinayət işi göndərildikdə həmin iş üzrə
araşdırma Azərbaycan Respublikasının sorğu edilən
cinayət təqibi orqanı tərəfindən Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə müvafiq olaraq davam etdirilir. Cinayət işində
olan hər bir sənəd və sübutlar xarici dövlətin
səlahiyyətli orqanının gerbli möhürü ilə
təsdiq edilməlidir.
Maddə 504. Cinayət təqibinin nəticələri
barədə bildiriş
Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanı cinayət işi
üzrə yekun qərar barədə xarici dövlətin sorğu
edən səlahiyyətli hakimiyyət orqanına məlumat verməlidir.
Xarici dövlətin sorğu edən səlahiyyətli hakimiyyət
orqanının xahişi ilə onun ünvanına həmçinin
iş üzrə yekun qərarının surəti göndərilir.
Maddə 505. Əşyaların verilməsi
505.1. Azərbaycan Respublikasının
sorğu edilən cinayət təqibi orqanı xarici dövlətin
sorğu edən səlahiyyətli orqanının xahişi ilə
aşağıdakı əşyaları verir:
505.1.1. şəxsin verilməsinə
səbəb olan cinayətin törədilməsi zamanı istifadə
edilən əşyalar, o cümlədən cinayətin aləti,
cinayət nəticəsində əldə edilmiş və ya ona
görə haqq kimi alınmış əşyalar, habelə bu
qaydada əldə edilmiş əşyaların əvəzinə
cinayətkarın aldığı əşyalar;
505.1.2. cinayət işində sübut
əhəmiyyətinə malik ola biləcək əşyalar.
505.2. Bu Məcəllənin 505.1-ci
maddəsində göstərilən əşyalar həmçinin
şəxsin ölümü, qaçması və ya digər
hallarla əlaqədar onun verilməsi mümkün olmadıqda
da verilir.
505.3. Bu Məcəllənin 505.1-ci
maddəsində göstərilən əşyalar Azərbaycan
Respublikasının sorğu edilən cinayət təqibi orqanına
cinayət işi üzrə sübut kimi lazım olduqda onların
verilməsi iş üzrə icraat qurtaranadək təxirə
salına bilər.
505.4. Verilmiş əşyalara üçüncü
şəxslərin hüququ qüvvədə qalır. İş
üzrə icraat qurtardıqdan sonra bu əşyalar onları xarici
dövlətin səlahiyyətli hakimiyyət orqanına vermiş
Azərbaycan Respublikasının sorğu edilən cinayət təqibi
orqanına əvəzsiz olaraq qaytarılmalıdır.
LVIII fəsil
Hökm və ya
məhkəmənin digər yekun qərarlarının icrası
qaydasında icraat
Maddə 506. Hökm və ya məhkəmənin digər
yekun qərarlarının icrasının cinayət cəzalarını
və cinayət-hüquqi xarakterli
digər tədbirləri icra edən müəssisə
və orqanlar tərəfindən vaxtında və lazımınca
təmin edilməsi üzrə məhkəmələrin vəzifələri[699]
506.0. Hökm və ya məhkəmənin
digər yekun qərarlarını çıxarmış məhkəmələr
(onların çıxarılması zamanı məhkəmə
iclasında sədrlik edən hakimlər) aşağıdakı
hərəkətləri yerinə yetirməlidirlər:
506.0.1. məhkəmələrin
qanuni qüvvəyə minmiş hökmlərinin və ya digər
yekun qərarlarının icrası barədə dərhal göstəriş
vermək;
506.0.2. hökm və ya məhkəmənin
digər yekun qərarlarının vaxtında və lazımınca
icrası üzərində nəzarəti müvafiq müraciətlərə
məhkəmə iclasında baxarkən həyata keçirmək;
506.0.3. hər hansı şəxs
tərəfindən hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icra edilməməsi və ya onların
icrasına maneçilik törədilməsinin hər bir halına
onları icra etməyən şəxs barəsində cinayət
təqibinin başlanması məqsədi ilə prokurorun diqqətini
cəlb etmək;
506.0.4. məhkumun, barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlər tətbiq edilən hüquqi şəxsin nümayəndəsinin
ərizəsinə və ya cəzanı və ya cinayət-hüquqi
xarakterli digər tədbirləri icra edən müəssisə, yaxud orqanın
təqdimatına baxmaq, habelə öz tәşәbbüsü
ilə hökmün və ya məhkəmənin digər yekun
qərarının icrası ilə bağlı bütün şübhə
və anlaşılmazlıqları həll etmək; [700]
506.0.5. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər səlahiyyətlərindən
istifadə etmək.
Maddə 507. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası barədə hakimin göstərişi
507.1. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası barədə hakimin göstərişi,
bir qayda olaraq, məhkəmənin müvafiq hökmünün
və ya qərarının qanuni qüvvəyə mindiyi andan
təxirə salınmadan yerinə yetirilir.
507.2. Təqsirləndirilən şəxsə
bəraət verilməsi və ya onun cəzadan azad edilməsi
haqqında məhkəmənin hökmünün icrası barədə
hakimin göstərişi hökm elan edildikdən dərhal sonra
verilir. Belə halda məhkəmə iclası zalında olan təqsirləndirilən
şəxs dərhal həbsdən azad edilir.
507.3. Hökm elan edildikdən sonra
hakimin göstərişi ilə aşağıdakı hallarda
təqsirləndirilən şəxs dərhal həbsdən azad
edilir:
507.3.1. şəxs cəza təyin
edilmədən məhkum edildikdə;
507.3.2. şəxs azadlıqdan məhrum
etməyə şərti və ya hökmün icrası təxirə
salınmaqla məhkum edildikdə;
507.3.3. şəxs azadlıqdan məhrum
etmə ilə bağlı olmayan cəzaya məhkum edildikdə;
507.3.4. şəxs tutulma və ya
qətimkan tədbirinin tətbiq edilməsi nəticəsində
həbsdə olduğu və ya apellyasiya, yaxud kassasiya qaydasında
ləğv edilmiş qərar əsasında həmin cinayət
işi üzrə cəza çəkdiyi müddəti aşmayan
müddətə azadlıqdan məhrum etməyə məhkum
edildikdə.
507.4. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icra edilməsi haqqında hakimin
göstərişi hökm və ya məhkəmənin digər
yekun qərarının icraya yönəldilməsi vəzifəsi
üzərinə qoyulmuş müəssisə və orqanların
vəzifəli şəxslərinə göndərilir. Hakimin
göstərişi ilə birlikdə, həmçinin məhkəmənin
müvafiq hökmünün və ya digər yekun qərarının
surəti göndərilir.
507.5. Hökmün icra edilməsi
haqqında göstərişlə eyni zamanda hakim həbsdə
olan və azadlıqdan məhrum etməyə məhkum edilmiş
şəxsin razılığı ilə onun ailəsinə hökmün
icraya yönəldilməsi barədə məlumat verir. [701]
507.6. Hökmlə məhkumun xüsusi və
ya hərbi rütbədən, fəxri addan, yaxud dövlət
təltifindən məhrum edilməsi haqqında məsələ
nəzərdə tutulduğu halda, hakim məhkumun müvafiq icra
hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilmiş ali xüsusi
və ya ali hərbi rütbədən, yaxud fəxri addan və
ya dövlət təltifindən məhrum edilməsi məsələsinə
baxılması üçün bu barədə təqdimatı
və məhkəmə hökmünün surətini müvafiq
icra hakimiyyəti orqanına göndərir, digər dövlət
orqanı tərəfindən verilmiş xüsusi və ya hərbi
rütbədən, yaxud təltifdən məhrum edilməsi hallarında
isə bu barədə məhkəmə hökmünün surətini
icra olunması üçün həmin orqana göndərir.[702]
Maddə 508. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarlarının icrası sahəsində vəzifəli
şəxslərin vəzifələri
508.1. Müvafiq müəssisə
və ya orqanların vəzifəli şəxsləri təxirə
salınmadan hökm, yaxud məhkəmənin digər yekun qərarının
lazımınca icrasını təmin etməli və onun icraya
yönəldilməsi barədə göstəriş vermiş
hakimə dərhal məlumat verməlidirlər.
508.2. Cəzanı icra edən müəssisə
və ya orqanın vəzifəli şəxsləri hökmün
və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası
barədə göstəriş vermiş hakimə, habelə məhkumun
razılığı ilə onun ailəsinə və ya yaxın
qohumlarından birinə, yaxud məhkumun göstərdiyi şəxsə
cəzanın icrası, cəzanın çəkildiyi yer, məhkumun
yerdəyişmələri və azad edilməsi barədə dərhal
məlumat verir. [703]
508.3. Bu Məcəllənin 508.1
və 508.2-ci maddələrinin tələblərinə müvafiq
olaraq hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının
icrasından boyun qaçıran, yaxud onları lazımınca
icra etməyən müvafiq orqanların vəzifəli şəxsləri
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə
tutulmuş cinayət məsuliyyəti daşıyırlar.
Maddə 509. Məhkəmə hökmünün icrası
zamanı məhkumun hüquqlarının təmin edilməsi
509.1. Məhkəmənin hökmü
çıxarıldıqdan sonra onun icrası qurtaranadək məhkum
edilmiş şəxs aşağıdakı məsələlərə
dair ərizə ilə məhkəməyə müraciət etmək
hüququna malikdir:
509.1.1. cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınması haqqında;
509.1.2. xəstəliyə və
ya ittiham hökmünün icrası müddətinin başa çatmasına
görə cəza çəkməkdən azad edilməsi haqqında;
509.1.3. cəzadan şərti olaraq
vaxtından əvvəl azad edilməsi haqqında;
509.1.4. cəzanın çəkilməmiş
hissəsinin daha yüngül cəza ilə əvəz edilməsi
haqqında;
509.1.5. cəzaçəkmə
və ya tərbiyə müəssisələrinin növünün
dəyişdirilməsi haqqında;
509.1.6. amnistiyanın tətbiq edilməməsi
və ya düzgün tətbiq edilməməsi haqqında;
509.1.7. müalicə müəssisəsində
saxlanılma vaxtının cəzaçəkmə müddətinə
daxil edilməsi haqqında;
509.1.8. məhkumluğun vaxtından
əvvəl götürülməsi haqqında;
509.1.9. bu Məcəllədə
nəzərdə tutulmuş digər məsələlər haqqında.
509.2. Məhkumun bu Məcəllənin
509.1-ci maddəsində göstərilən ərizələrinə
bu Məcəllənin 510—520-ci maddələrinə uyğun olaraq
məhkəmə tərəfindən baxılır.
509.3. Məhkumun bu Məcəllənin
509.1-ci maddəsində göstərilən ərizələrinə
məhkəmə tərəfindən baxılarkən məhkum,
onun müdafiəçisi və ya qanuni nümayəndəsi aşağıdakı
hüquqlara malikdir:
509.3.1. məhkəmə iclasında
iştirak etmək;
509.3.2. sübutlar təqdim etmək;
509.3.3. vəsatətlər qaldırmaq
və etirazlar etmək;
509.3.4. bütün materiallarla tanış
olmaq.
509.4. Yetkinlik yaşına çatmayan
və ya fiziki pozuntulardan, yaxud psixi xəstəliklərdən əzab
çəkən şəxsin barəsində hökmlərin
və ya məhkəmənin digər yekun qərarlarının
icrasına dair bu Məcəllənin 509.1-ci maddəsində göstərilən
məsələlərə dair həmin şəxsin əvəzinə
onun qanuni nümayəndəsi və ya müdafiəçisi məhkəməyə
ərizə ilə müraciət edə bilər. Belə halda
məhkəmə tərəfindən bu ərizələrə
baxılması zamanı göstərilən şəxsin qanuni
nümayəndəsinin və ya müdafiəçisinin iştirakı
məcburidir.[704]
Maddə 510. Hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrasının təxirə salınması[705]
510.1. Cinayət qanunu ilə nəzərdə
tutulmuş hallarda hamilə və ya on dörd
yaşına qədər uşağı olan məhkum edilmiş
qadın, habelə on dörd yaşına çatmamış
uşağını təkbaşına böyüdən kişi
barəsində cəzanın çəkilməsi hökmü
çıxarmış məhkəmə tərəfindən
uşağın on dörd yaşı tamam olanadək təxirə
salına bilər.[706]
510.2. Mülki iddia və ya zərərin
digər formada ödənilməsinə dair məhkəmə
hökmünün icrasının təxirə salınması
haqqında məsələ işin konkret halları və məhkumun
maddi vəziyyəti nəzərə alınmaqla məhkəmə
tərəfindən həll edilir. [707]
510.3. Məhkum və ya hüquqi şəxs tərəfindən cərimənin
1 (bir) ay müddətində ödənilməsi mümkün
olmadıqda, cərimənin ödənilməsi 6 (altı) ayadək
müddətdə təxirə salına və ya müddəti
göstərilməklə hissə-hissə ödənilə bilər. [708]
510.4. Bu Məcəllənin 510.1
və 510.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş
hallarda hökmün icrasının təxirə salınması
məsələsinə məhkumun ərizəsi əsasında
məhkəmə tərəfindən baxılır. Bu Məcəllənin 510.3-cü
maddəsində nəzərdə tutulmuş halda hüquqi şəxs
barəsində cərimə növündə cinayət-hüquqi
tədbirin tətbiq edilməsi haqqında məhkəmənin
yekun qərarının icrasının təxirə salınması
məsələsinə hüquqi şəxsin nümayəndəsinin
ərizəsi əsasında məhkəmə tərəfindən
baxılır. [709]
Maddə 511. Xəstəliyə görə cəzanı
çəkməkdən azad etmə
511.1. Məhkumun cəzanın çəkilməsinə
mane olan ağır xəstəliyə tutulduğu halda, cəzaçəkmə
yeri üzrə birinci instansiya məhkəməsi cinayət qanununun
müddəalarına müvafiq olaraq həkim komissiyasının
rəyi əsasında həmin şəxsi cəza çəkməkdən
azad edə bilər.
511.2. Məhkumun cəza çəkməkdən
azad edilməsi haqqında məsələyə məhkumun, onun
müdafiəçisinin və ya qanuni nümayəndəsinin
ərizəsi, yaxud cəzaçəkmə müəssisəsi
müdriyyətinin təqdimatı əsasında baxılır.
511.3. Psixi xəstəliyə tutulmuş
məhkum cəzanı çəkməkdən azad edildiyi halda,
məhkəmə onun barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlər
tətbiq etmək, yaxud onu dövlət tibb müəssisələrinin və ya qohumlarının himayəsinə
vermək hüququna malikdir.[710]
511.4. Psixi xəstəliyə tutulmuş
şəxslər istisna olmaqla ağır xəstəliyə tutulmuş
şəxslərin cəzanı çəkməkdən azad edilməsi
haqqında məsələni həll edərkən, məhkəmə
törədilmiş cinayətin ağırlığını,
məhkumun şəxsiyyətini və digər halları nəzərə
alır.
511.5. Məhkəmə məhkumu
xəstəliyinə görə cəzanı çəkməkdən
azad edərkən, onu həm əsas, həm də əlavə
cəzadan azad etmək hüququna malikdir.
Maddə 511-1. Zərərçəkmiş şəxslə
barışmaqla, cinayət nəticəsində vurulmuş ziyanı
və ya əldə edilmiş gəliri tamamilə ödəməklə
bağlı cəza çəkməkdən azad etmə
511-1.1. Məhkumun Azərbaycan Respublikası
Cinayət Məcəlləsinin 80-1-ci maddəsinə müvafiq
olaraq zərərçəkmiş şəxslə barışmaqla,
cinayət nəticəsində vurulmuş ziyanı və ya əldə
edilmiş gəliri tamamilə ödəməklə bağlı
cəza çəkməkdən azad edilməsi haqqında məsələyə
məhkumun, onun müdafiəçisinin və ya qanuni nümayəndəsinin
ərizəsi, yaxud cəzanı icra edən müəssisə
və ya orqanın təqdimatı əsasında cəzanın
çəkildiyi yer üzrə birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən baxılır.
511-1.2. Bu Məcəllənin 511-1.1-ci maddəsində
göstərilən qaydada cəza çəkməkdən azad
etmə zərərçəkmiş şəxsin və mülki
iddiaçının notariat qaydasında təsdiq edilmiş ərizəsi
və Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
73-1.2 və 73-2.2-ci maddələri ilə müəyyən edilmiş
məbləğin dövlət büdcəsinə ödənilməsini
təsdiq edən müvafiq sənəd nəzərə alınmaqla
tətbiq edilir. Zərərçəkmiş şəxs və
mülki iddiaçının notariat qaydasında təsdiq edilmiş
ərizəsi olmadığı hallarda həmin şəxslərin
və ya onların qanuni nümayəndələrinin məhkəmə
iclasında iştirakı məcburidir.[711]
Maddə 512. İttiham hökmünün icrası müddətinin
başa çatmasına görə cəza çəkməkdən
azad etmə, habelə cəzanın çəkilməsinin təxirə
salınmasını ləğv etmə
512.1. Cinayət qanununun müddəalarına
müvafiq olaraq hökm çıxarmış məhkəmə
ittiham hökmünün icrası müddətinin başa çatmasına
görə məhkumu onun ərizəsi əsasında cəza
çəkməkdən azad edir.
512.2. Cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınmasının ləğv edilməsi və
məhkumun azadlıqdan məhrum etmə cəzasının çəkilməsi
üçün göndərilməsi cəzaları icra edən
müəssisə və ya orqanın təqdimatına əsasən
cinayət qanununun müddəalarına müvafiq olaraq hökm
çıxarmış məhkəmə tərəfindən
həyata keçirilir.
Maddə 513. Cəza çəkməkdən şərti
olaraq vaxtından əvvəl azad etmə və cəzanın çəkilməmiş
hissəsini daha yüngül cəza ilə əvəz etmə
513.1. Cəza çəkməkdən
şərti olaraq vaxtından əvvəl azad etmə və cəzanın
çəkilməmiş hissəsini daha yüngül cəza
ilə əvəz etmə məhkumun ərizəsi, habelə yetkinlik yaşına çatmayanların
işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə
komissiyanın vəsatəti əsasında cinayət qanununun
müddəalarına müvafiq olaraq cinayət cəzalarını
icra edən müəssisə və ya orqanın mülahizəsi
nəzərə alınmaqla cəzanın
çəkildiyi yer üzrə birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən tətbiq olunur. [712]
513.2. Məhkəmə cəzanın
çəkilməsindən şərti olaraq vaxtından əvvəl
azad etmədən və ya cəzanın çəkilməmiş
hissəsini daha yüngül cəza ilə əvəz etmədən
imtina etdikdə, həmin məsələlər üzrə ərizənin
və ya vəsatətin təkrarən baxılmasına müvafiq
ərizənin təmin edilməsinin rədd edilməsi haqqında
məhkəmə qərarı çıxarıldığı
gündən azı 6 (altı) ay keçdikdən sonra yol verilir.
Ömürlük
azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilmiş
şəxs barəsində eyni məzmunlu ərizənin məhkəmə
tərəfindən rədd olunması hallarında isə təkrar
ərizə belə qərarın çıxarıldığı
gündən azı 1 (bir) il keçdikdə verilə bilər. [713]
Maddə 514. Cəzaçəkmə müəssisələrinin
növünün dəyişdirilməsi
514.1. Cəzaçəkmə müəssisələrinin
növünün dəyişdirilməklə məhkumun bir növ
cəzaçəkmə müəssisəsindən başqa növ
cəzaçəkmə müәssəsinә keçirilməsi
cinayət qanununun müddəalarına müvafiq olaraq məhkumun
ərizəsi və ya cəzaçəkmə müəssisəsinin
təqdimatı əsasında cəzaçəkmə müəssisəsinin
mülahizәsi nəzərə alınmaqla cəzanın çəkildiyi
yer üzrə birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən
həyata keçirilir. [714]
514.2. Yetkinlik yaşına çatmayan
məhkumun bir növ tərbiyə müəssisəsindən
başqa növ tərbiyə müəssisəsinə və ya
tərbiyə müəssisəsindən cəzaçəkmə
müəssisəsinə keçirilməsi məhkumun qanuni nümayəndəsi
və ya müdafiəçisinin ərizəsi və ya tərbiyə
müəssisəsinin təqdimatı əsasında həyata
keçirilir.
514.3. Məhkəmə cəzaçəkmə
və ya tərbiyə müəssisəsinin növünün
dəyişdirilməsindən imtina etdikdə belə müraciətə
təkrarən baxılmasına müraciətin rədd edilməsi
haqqında məhkəmə qərarı çıxarıldığı
gündən azı 6 (altı) ay keçdikdən sonra yol verilir.
514.4. Yetkinlik yaşına çatmış
məhkumun tərbiyə müəssisəsindən cəzaçəkmə
müəssisəsinə keçirilməsi haqqında məsələni
həll edərkən, məhkəmə onun islah olunmasını
nəzərə almalıdır. Məhkum iyirmi yaşı tamam
olanadək tərbiyə müəssisəsində saxlanıla
bilər.
Maddə 515. Məhkumun barəsində amnistiyanın tətbiq
edilməsi
515.1. Cəza çəkən məhkumun
barəsində amnistiyanın tətbiqi cəzanı icra edən
müəssisə və ya orqan tərəfindən amnistiya aktının
müddəalarına uyğun həyata keçirilir.
515.2. Amnistiya aktının tətbiq
edilməməsi və ya düzgün tətbiq edilməməsi
haqqında məhkumun ərizəsinə amnistiya aktı və
cinayət qanununun müddəalarına müvafiq olaraq cəzanı
icra edən müəssisə və ya orqanın mülahizəsi
nəzərə alınmaqla cəzanın çəkildiyi yer
üzrə birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən
baxılır.
Maddə 516. Müalicə müəssisəsində saxlama
vaxtının cəzaçəkmə müddətinə daxil
edilməsi
Azadlıqdan məhrum etmə növündə
cəza çəkən şəxs cəzaçəkmə
müddətində cəzaçəkmə müəssisələrindən
kənarda mühafizə altında müalicə müəssisəsinə
yerləşdirildikdə, cəzanın çəkildiyi yer üzrə
birinci instansiya məhkəməsi məhkumun ərizəsi əsasında
məhkumun müalicə müəssisəsində saxlandığı
vaxtı cәzaçәkmә müddətinə daxil edir.
Maddə 517. Məhkumluğun vaxtından əvvəl götürülməsi
517.1. Məhkumluğun vaxtından
əvvəl götürülməsini aşağıdakı
məhkəmələr həyata keçirir:
517.1.1. şərti məhkum edilmiş,
ittiham hökmünün icrası müddətinin başa çatmasına
görə cəzadan və ya cəzanı çəkməkdən
azad edilmiş şəxslər barəsində—hökmü çıxarmış
məhkəmə və ya yaşayış yeri üzrə birinci
instansiya məhkəməsi;
517.1.2. xəstəliyə görə
cəza çəkməkdən azad edilmiş və ya cəzanı
çəkməkdən şərti olaraq vaxtından əvvəl
azad edilmiş şəxslər barəsində—cəzanın çəkildiyi
yer üzrə birinci instansiya məhkəməsi;
517.1.3. müxtəlif cəza növlərinə
məhkum edilmiş digər şəxslər barəsində cəza
çəkənin yaşayış yeri üzrə birinci instansiya
məhkəməsi.
517.2. Məhkumluğun vaxtından
əvvəl götürülməsi məhkəmə tərəfindən
məhkumun ərizəsi, habelə yetkinlik yaşına çatmayanların
işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə
komissiyanın vəsatəti əsasında cinayət qanununun müddəalarına
müvafiq olaraq həyata keçirilir. [715]
517.3. Məhkumluğun vaxtından
əvvəl götürülməsi barədə məhkumun ərizəsinə,
habelə yetkinlik yaşına çatmayanların işləri
və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın
vəsatətinə məhkəmə tərəfindən cəzanı
icra edən müəssisə və ya orqanın mülahizəsi
nəzərə alınmaqla baxılır. [716]
Maddə 518. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası zamanı şübhələrin
və anlaşılmazlıqların həll edilməsi
518.0. Hökmü və ya digər
yekun qərarını çıxarmış məhkəmə
onun icrası zamanı yaranan aşağıdakı şübhə
və anlaşılmazlıqları məhkumun və ya barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlər tətbiq edilmiş hüquqi şəxsin nümayəndəsinin
ərizəsi, cəzanı və ya cinayət-hüquqi xarakterli
digər tədbirləri icra edən müəssisə və ya orqanın təqdimatı
əsasında, habelə öz təşəbbüsü ilə
həll etmək hüququna malikdir: [717]
518.0.1. hökmlə müəyyən
edilmədiyi halda cəzanın həddini, hüquqi şəxslərə təyin
edilmiş cinayət-hüquqi tədbirlərin növlərini
və həddini dəqiq müəyyən etmək; [718]
518.0.2. hökmlə müəyyən
edilmədiyi halda azadlıqdan məhrum etmə növündə
cəzanın çəkilməli olduğu cəzaçəkmə
və ya tərbiyə müəssisəsinin növünü
müəyyən etmək;
518.0.3. hökmlə həll edilmədiyi
və ya anlaşılmazlıqla həll edildiyi halda qətimkan
tədbiri, məhkəmə xərclərinin bölüşdürülməsi
və ya maddi sübutların taleyi haqqında məsələləri
həll etmək;
518.0.4. öz hökmünün
və ya digər yekun qərarının başqa anlaşılmazlıqlarını
aradan qaldırmaq.[719]
Maddə 519. Cəzaları icra edən
müəssisə və ya orqanların, habelə tibbi xarakterli
məcburi tədbirləri həyata keçirən müəssisələrin təqdimatı (vəsatəti) əsasında
hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının
icrasına dair başqa məsələlərin həll edilməsi[720]
519.1. Məhkumun yaşayış yeri üzrə
məhkəmə cəzaları icra edən müəssisənin
və ya orqanın təqdimatı əsasında hökmün
və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası
ilə əlaqədar aşağıdakı məsələlərə
baxır:
519.1.1. hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrasından boyun qaçıran
şəxsə təyin olunmuş cəzanın digər cəza
növü ilə əvəz edilməsi barədə;
519.1.2. şərti məhkumetmə zamanı
sınaq müddətinin uzadılması, şərti məhkum
edilmiş şəxsin üzərinə qoyulmuş vəzifələrin
dəyişdirilməsi, habelə şərti məhkumetmənin
və ya şərti olaraq vaxtından əvvəl azad etmənin
ləğv edilməsi, məhkumun məhkəmənin hökmü
ilə təyin edilmiş cəzanın çəkilməsi üçün
göndərilməsi barədə;
519.1.2-1. azadlığın məhdudlaşdırılması
növündə cəza çəkən məhkumun üzərinə
əlavə vəzifələrin qoyulması və yaxud əvvəllər
qoyulmuş vəzifələrin dəyişdirilməsi və ya
ləğv edilməsi, habelə məhkumun yaşayış yerini
dəyişdirməsinə icazə verilməsi barədə;[721]
519.1.3. cəzasının çəkilməsi
təxirə salınmış məhkumun cəzadan azad edilməsi
və ya belə məhkumun cəzasının çəkilməmiş
hissəsinin daha yüngül cəza növü ilə əvəz
edilməsi barədə;
519.1.4. cəzanın çəkilməsinin
təxirə salınmasının ləğv edilməsi və
məhkumun azadlıqdan məhrum etmə növündə cəzanın
çəkilməsi üçün göndərilməsi barədə.
519.1.5. tibbi xarakterli
məcburi tədbirlərin ləğv edilməsi barədə.[722]
519.2. Məhkumun yaşayış yeri üzrə
məhkəmə bu Məcəllənin 152-ci maddəsinə uyğun
olaraq cəzaları icra edən müəssisənin və ya orqanın
vəsatəti və müvafiq ərazi üzrə ibtidai araşdırmaya
prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun təqdimatı
əsasında hökmün və ya məhkəmənin digər
yekun qərarının icrası ilə əlaqədar aşağıdakı
məsələlərə baxır: [723]
519.2.1. hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrasından boyun qaçıran
şəxsin hökmün, yaxud məhkəmənin digər yekun
qərarının icrası yerinə məcburi göndərilməsi
və ya ona təyin olunmuş cəzanın müəyyən
müddətə azadlıqdan məhrum etmə cəzası ilə
əvəz edilməsi məsələlərinin həlli üçün
məhkumun tutulması barədə; [724]
519.2.2. şərti məhkumetmənin, cəzadan
şərti olaraq vaxtından əvvəl azad etmənin və
ya cəzanın çəkilməsinin təxirə salınmasının
ləğv edilərək məhkumun məhkəmənin hökmü
ilə təyin edilmiş müəyyən müddətə azadlıqdan
məhrum etmə növündə cəzanın çəkilməsi
üçün göndərilməsi məsələlərinin
həlli üçün məhkumun tutulması barədə.[725]
519.2-1. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin
tətbiqi məsələlərinə dair cəzaçəkmə
müəssisəsinin və ya məcburi müalicəni həyata
keçirən tibb müəssisəsinin müraciəti aşağıdakı
qaydada həll edilir:
519.2-1.1. psixi pozuntusu olan şəxslər
barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiqinin
uzadılması, dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi
məsələlərinə məcburi müalicəni həyata
keçirən tibb müəssisəsinin müdiriyyətinin təqdimatı
və həkim-psixiatr komissiyasının rəyi nəzərə
alınmaqla həmin tədbirlərin tətbiq edildiyi yer üzrə
birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən baxılır;
519.2-1.2. ixtisaslaşdırılmış
tibb müəssisələrində məcburi müalicədə
olan narkoloji xəstələrin məcburi müalicədən
vaxtından əvvəl azad edilməsi və ya məcburi müalicə
müddətinin uzadılması məsələlərinə
məcburi müalicəni həyata keçirən müəssisənin
müdiriyyətinin təqdimatı və həkim-məsləhət
komissiyasının rəyi nəzərə alınmaqla müəssisənin
yerləşdiyi yer üzrə birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən baxılır;
519.2-1.3. cəzaçəkmə müəssisələrində
cəza çəkən narkoloji xəstə məhkumlar barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiqinin ləğv
edilməsi məsələsinə məcburi müalicəni həyata
keçirən cəzaçəkmə müəssisəsinin
müdiriyyətinin təqdimatı və həkim-məsləhət
komissiyasının rəyi nəzərə alınmaqla cəzanın
çəkildiyi yer üzrə birinci instansiya məhkəməsi
tərəfindən baxılır.[726]
519.3. Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından
kənara məcburi çıxarma cəzasının vaxtında
icrasına mane olan üzrlü səbəblər olduqda cəzanı
icra edən orqanın təqdimatı əsasında əcnəbi
və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslərin
saxlanıldığı yer üzrə birinci instansiya məhkəməsi
həmin cəzanın Azərbaycan Respublikası Cəzaların
İcrası Məcəlləsində müəyyən edilmiş
icra müddətinin uzadılması məsələsinə baxır.
519.4. Qiyabi hökm və ya digər yekun
qərar qanuni qüvvəyə mindikdən sonra
barəsində qiyabi hökm və ya digər yekun qərar
çıxarılmış şəxs könüllü
gəldikdə və ya cəzanı icra edən orqanın
sərəncamına verildikdə qiyabi hökm və ya digər
yekun qərar çıxarmış məhkəmə
cəzanı icra edən orqanın təqdimatı
əsasında qiyabi hökm və ya digər yekun
qərarın ləğv edilməsi və yeni
məhkəmə baxışının keçirilməsi
məsələsinə baxır.[727]
Maddə 520. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası qaydasında məsələlərə
dair müraciətlərə məhkəmə iclasında baxılması
520.1. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası qaydasında məsələlərə
dair müraciətlərə onlar məhkəməyə daxil
olduqdan sonra 10 (on) gündən gec olmayaraq məhkəmə iclasında
baxılır.[728]
520.2. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası qaydasında məsələlər
üzrə məhkəmə iclasında iştirak etmək hüququna
aşağıdakı şəxslər malikdirlər:
520.2.1. məhkum və onun müdafiəçisi
və ya qanuni nümayəndəsi;
520.2.2. hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icra edilməsi vəzifəsi
üzərinə qoyulmuş müəssisə və ya orqanın
nümayəndəsi;
520.2.3. prokuror.
520.3. Bu Məcəllə ilə
müəyyən edilmiş hallarda hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası ilə əlaqədar
məsələlərə baxılması üzrə məhkəmə
iclasında müdafiəçinin iştirakı məcburidir.
520.4. Məhkumun xəstəliyə
görə cəzadan azad edilməsi yaxud onun xəstəxanaya
yerləşdirilməsi məsələsinə dair və məsələ
mülki iddiaya aid olduqda, məhkəmə iclasına həmçinin
müvafiq olaraq rəy vermiş həkim komissiyasının nümayəndəsi,
mülki iddiaçı və ya onun nümayəndəsi çağırıla
bilər. Hökmün və ya məhkəmənin digər yekun
qərarının icrası qaydasında məsələlər
üzrə hakim məhkəmə iclasında ifadələri dinləmək,
müraciətdə göstərilən halları təsdiq və
ya təkzib edən şəxsləri çağırıb dindirmək,
müraciətin əsaslılığının yoxlanılması
üçün zəruri olan sənəd və maddi sübutlar
tələb etmək hüququna malikdir.
520.5. Müdafiəçinin iştirakı
məcburi olan hallar istisna edilməklə hökmün və ya
məhkəmənin digər yekun qərarının icrası
qaydasında məsələlərə dair müraciətin baxılma
yeri və vaxtı haqqında vaxtında məlumatlandırılmış
bu Məcəllənin 520.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslərin məhkəmə iclasına gəlməməsi
məhkəmə iclasının keçirilməsinə mane olmur.
520.6. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası qaydasında məsələlər
üzrə məhkəmə iclası aşağıdakı
ardıcıllıqla aparılır:
520.6.1. hakim məhkəmə iclasını
açır, baxılan müraciəti elan edir, məhkəmə
iclası iştirakçılarının səlahiyyətlərini
yoxlayır və onlara hüquq və vəzifələrini izah
edir;
520.6.2. müraciət etmiş şəxs
və ya onun nümayəndəsi müraciəti şifahi əsaslandırır,
hakimin və məhkəmə iclasının digər iştirakçılarının
suallarına cavab verir;
520.6.3. məhkəmə iclasında
müraciətlə mənafeyinə toxunulan şəxslər,
habelə onların müdafiəçiləri və nümayəndələri
iştirak etdikdə, onlara izahat vermək və etirazlarını
bildirmək imkanı yaradılır;
520.6.4. məhkəmə iclasında
iştirak edən şəxslər baxılan məsələ
üzrə çıxış edir və hakim onlara təqdim
olunmuş sübutların tədqiqində iştirak etmək imkanı
yaradır;
520.6.5. prokuror öz yekun sözündə
məhkəməyə müraciətin təmin və ya rədd
edilməsini təklif edir;
520.6.6. hakim bu Məcəllənin,
Azərbaycan Respublikasının cinayət və digər qanunlarının
tələblərinə müvafiq olaraq müraciətin təmin
və ya rədd edilməsi barədə qərar çıxarır
və onu iştirak edən şəxslərə dərhal elan edir. [729]
520.6-1. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası qaydasında məsələlərə
dair məhkəmənin qərarı bu Məcəllənin 520.1-ci
maddəsində göstərilən müddət daxilində çıxarılmalı
və qərarın surəti elan edildiyi vaxtdan 3 (üç) gündən
gec olmayaraq bu Məcəllənin 520.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslərə verilməlidir.[730]
520.7. Hökmün və ya məhkəmənin
digər yekun qərarının icrası qaydasında çıxarılmış
məhkəmə qərarından bu Məcəllədə nəzərdə
tutulmuş qaydada apellyasiya və ya kassasiya şikayəti yaxud
protesti verilə bilər. [731]
Maddə 521. Əmlakın müsadirəsi barədə
Azərbaycan Respublikasında çıxarılmış hökm
və ya digər yekun qərarların xarici ölkədə icrası
521.1. Xarici ölkədə yerləşən
əmlakın müsadirəsi barədə Azərbaycan Respublikasında
çıxarılmış hökm və ya digər yekun qərar
qanuni qüvvəyə mindiyi tarixdən 5 gün müddətində
həmin hökm və ya digər yekun qərarı çıxarmış
məhkəmə tərəfindən müsadirə olunmalı
əmlakın hüquqi yardım çərçivəsində
xarici ölkədə müsadirə edilməsi və həmin
əmlakın, yaxud onun dəyərinin ölkəyə qaytarılmasının
təmin edilməsi məqsədilə cinayət işi üzrə
bütün materiallarla birlikdə Azərbaycan Respublikasının
Baş Prokurorluğuna göndərilir.
521.2. Azərbaycan Respublikasının Baş
Prokurorluğu xarici ölkədə yerləşən əmlakın
müsadirə edilməsi və həmin əmlakın, yaxud onun
dəyərinin ölkəyə qaytarılması məqsədilə
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə və tərəfdar
çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə,
o cümlədən əmlakın yerləşdiyi sorğu edilən
ölkənin qanunvericiliyinə əsasən tələb olunan
zəruri tədbirləri görməlidir.[732]
LIX fəsil[733]
Xarici
dövlətlərin məhkəmələrinin hökmlərinin
və ya digər yekun qərarlarının tanınması üzrə
icraat
Maddə 522. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
qaydası
522.1. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
xarici dövlətlərin müvafiq səlahiyyətli orqanının
sorğusu əsasında, yaxud Azərbaycan Respublikasında həyata
keçirilən cinayət təqibi ilə əlaqədar zərurət
yarandıqda bu Məcəllənin 522 – 525-ci maddələri ilə
müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir.[734]
522.1-1. Xarici dövlətlərin müvafiq
səlahiyyətli orqanının sorğusu əsasında xarici
dövlətlərin məhkəmələrinin hökmlərinin
və ya digər yekun qərarlarının tanınması bununla
bağlı Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı
beynəlxalq müqavilə mövcud olduğu halda həyata keçirilir.
Belə beynəlxalq müqavilə olmadıqda xarici dövlətlərin
məhkəmələrinin hökmləri və ya digər yekun
qərarları qarşılıqlılıq prinsipinə riayət
ediləcəyinə dair həmin dövlətin müvafiq səlahiyyətli
orqanı tərəfindən təminat verildiyi halda tanına bilər.
522.2. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
üçün xarici dövlətin müvafiq səlahiyyətli
orqanı Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğuna
və ya Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı
beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş
hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanına sorğu ilə rəsmi
müraciət edir. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
ilə bağlı sorğunun daxil olduğu müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı və ya digər dövlət orqanları daxil olmuş
belə sorğunu xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının bu
Məcəllənin 522 – 525-ci maddələri ilə müəyyən
edilmiş qaydada tanınması üzrə icraatın təmin
edilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Baş
Prokurorluğuna göndərir.
522.3. Azərbaycan Respublikasının Baş
Prokurorluğu xarici dövlətin müvafiq səlahiyyətli
orqanının rəsmi müraciətinin bu Məcəllənin
523-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş tələblərə
cavab verib-verməməsini araşdırır və tələblərə
riayət edilmədikdə əlavə məlumatların təqdim
edilməsinə dair müraciət edir.
522.3-1. Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğu
xarici dövlətin müvafiq səlahiyyətli orqanının
sorğusu əsasında, yaxud Azərbaycan Respublikasında həyata
keçirilən cinayət təqibi ilə əlaqədar zərurət
yarandıqda xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
barədə bu Məcəllənin 522.6-cı maddəsində
nəzərdə tutulmuş qaydada təqdimat verir.[735]
522.4. Xarici dövlətin müvafiq səlahiyyətli orqanının
sorğusu əsasında bu Məcəllənin 522.3-1-ci maddəsində
nəzərdə tutulan təqdimat aşağıdakı hallardan
hər hansı biri mövcud olduqda verilir:[736]
522.4.1. barəsində hökm və ya digər
yekun qərar çıxarılmış şəxs son 12 ayın
əksər hissəsini Azərbaycan Respublikasında yaşamışdırsa;
522.4.2. barəsində xarici dövlətlərin
məhkəmələrinin hökmünün və ya digər
yekun qərarının çıxarıldığı şəxsin
mənşə ölkəsi Azərbaycan Respublikasıdır
və Azərbaycan Respublikası qeyd edilən hökmün və
ya qərarın icrası niyyətindədirsə;
522.4.3. xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının Azərbaycan
Respublikasında icrası məhkum edilmiş şəxsin sosial
reabilitasiya imkanlarını gücləndirirsə;
522.4.4. barəsində xarici dövlətlərin
məhkəmələrinin azadlıqdan məhrum etmə ilə
bağlı hökm və ya digər yekun qərarının çıxarıldığı
şəxs Azərbaycan Respublikasında azadlıqdan məhrum
etmə ilə bağlı cəza çəkirsə;
522.4.5. xarici dövlətlərin məhkəmələri
tərəfindən müsadirə edilməsi barədə hökm
və ya digər yekun qərar çıxarılmış əmlak
Azərbaycan Respublikasında yerləşirsə.[737]
522.5. Azərbaycan Respublikasının Baş
Prokurorluğu bu Məcəllənin 522.4-cü maddəsində
nəzərdə tutulmuş hallardan ən azı biri mövcud
olmadıqda rəsmi müraciəti baxılmamış saxlayır
və bu barədə sorğu verən xarici dövlətə
məlumatın verilməsini təmin edir.
522.6. Azərbaycan Respublikasının Baş
prokuroru və ya onun müavini xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
barədə təqdimatı, barəsində hökmün və
ya digər yekun qərarın çıxarıldığı
şəxsin sonuncu yaşayış yeri üzrə, bu məlum
olmadıqda isə hökmün və qərarın tanınmasının
hüquq və mənafelərinə təsir göstərə
biləcəyi digər maraqlı şəxslərin sonuncu yaşayış
yeri üzrə, hökmün və ya digər yekun qərarın
icrası əmlakla bağlı olduqda isə həmin əmlakın
yerləşdiyi yer üzrə apellyasiya instansiyası məhkəməsinə
verir.
Maddə 523. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınmasına
dair rəsmi müraciətin məzmunu
523.1. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınmasına
dair rəsmi müraciətdə aşağıdakılar göstərilməlidir:
523.1.1. Azərbaycan Respublikasının sorğu
edilən səlahiyyətli orqanının adı;
523.1.2. xarici dövlətin sorğu edən
səlahiyyətli orqanının adı;
523.1.3. tanınması xahiş edilən
hökmün və ya digər yekun qərarın xarici dövlətin
məhkəməsi tərəfindən təsdiq edilmiş surəti;
523.1.4. tanınması xahiş edilən
hökmün və ya digər yekun qərarın qanuni qüvvəyə
minməsini təsdiq edən sənəd;
523.1.5. barəsində hökm və ya digər
yekun qərar çıxarılmış şəxsin adı,
atasının adı, soyadı və yaşayış yeri haqqında
məlumatlar;
523.1.6. barəsində cinayət-hüquqi
tədbirlər tətbiq edilmiş hüquqi şəxsin adı,
təşkilati-hüquqi forması, hüquqi ünvanı, qeydiyyat
nömrəsi, təsisçiləri və qanuni təmsilçiləri
barədə məlumatlar;
523.1.7. cinayət tərkibinin əlamətləri,
faktların təsviri və əməlin tövsifi, məhkum olmuş
şəxsin əleyhinə olan sübutlar;
523.1.8. xarici dövlətin müvafiq cinayət
qanununun mətni;
523.1.9. müsadirə edilməli olan əmlak
mövcud olduqda onun barəsində ətraflı məlumat və
onun müfəssəl təsviri, yerləşdiyi yer, əmlakı
saxlayan, sahiblik edən, ondan istifadə edən şəxslər
haqqında və əmlakın barəsində
hökm və ya digər yekun qərar çıxarılmış
şəxsə və törədilmiş cinayətə
aidiyyəti barəsində ətraflı məlumat;[738]
523.1.10. cinayət nəticəsində vurulmuş
ziyanın məbləği;
523.1.11. sorğu olunan iş üzrə əmlak
üzərinə həbs qoyulması da daxil olmaqla əvvəllər
hüquqi yardım göstərilmişdirsə, Azərbaycan Respublikasının
hüquqi yardım göstərmiş orqanı və göstərilmiş
hüquqi yardım haqqında ətraflı məlumat;
523.1.12. Azərbaycan Respublikasının
ərazisindən kənarda şəxsə məxsus olduğu
məlum olan bütün başqa əmlak barəsində qısa
məlumat.
523.2. Əmlakın müsadirə edilməsi
xahişi ilə rəsmi müraciətə məhkumun və qərarın
tanınmasının hüquq və mənafelərinə təsir
göstərə biləcəyi digər maraqlı şəxslərin
Azərbaycan Respublikasında aparılan icraat və çıxarılacaq
qərar barəsində məlumatlandırılacağına dair
öhdəlik məktubu əlavə edilməlidir.
Maddə 524. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınmasına
dair təqdimata baxılması qaydası
524.1. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınmasına
dair təqdimata, bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş
hallar istisna olmaqla açıq məhkəmə iclasında baxılır.
524.2. Məhkəmə iclasının vaxtı
və yeri barədə Azərbaycan Respublikasının Baş
Prokurorluğuna, habelə barəsində hökmün və ya
digər yekun qərarın çıxarıldığı şəxslərə
və ya hökmün və qərarın tanınmasının
hüquq və mənafelərinə təsir göstərə
biləcəyi digər maraqlı şəxslərə (onlar məlum
olduqda) məlumat verilməlidir.
524.3. Bildiriş vərəqəsinin maraqlı
şəxslərə verilməsi barədə məhkəmədə
məlumat olarsa, həmin şəxsin üzrlü səbəblər
olmadan məhkəməyə gəlməməsi təqdimata baxılmasına
mane olmur. Əgər şəxs təqdimata baxılmasının
başqa vaxta keçirilməsi barədə xahişlə məhkəməyə
müraciət edərsə və həmin xahiş məhkəmə
tərəfindən üzrlü hesab edilərsə, məhkəmə
işə baxılmasını başqa vaxta keçirir və
müraciət etmiş şəxsi yeni məhkəmə baxışının
vaxtı barədə xəbərdar edir.
524.4. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
barədə təqdimata baxılmasının yeri və vaxtı
haqqında, barəsində hökmün və ya digər yekun
qərarın çıxarıldığı şəxslər,
habelə həmin hökmün və ya qərarın tanınmasının
hüquq və mənafelərinə təsir göstərə
biləcəyi digər maraqlı şəxslər bilavasitə
və ya sorğu edən dövlət vasitəsilə məlumatlandırılır.
524.5. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının Azərbaycan
Respublikası ərazisində tanınmasından aşağıdakı
hallarda imtina edilir:
524.5.1. xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, qanunları, beynəlxalq
hüququn hamılıqla qəbul edilmiş normalarına və
prinsiplərinə, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar
çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə
zidd olduqda;
524.5.2. xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının qəbul
edilməsi zamanı şəxsin minimal hüquqi müdafiə
vasitələrindən istifadə etmək hüququ təmin edilmədikdə;
524.5.3. xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmləri və ya digər yekun qərarları sorğu edən
ölkənin qаnunvеriciliyinə əsasən qüvvəyə
minmədikdə və ya оnun mübаhisələndirilməsi vasitələri
tükənmədikdə;
524.5.4. “Cinayət işlərinə dair
hüquqi yardım haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun
3.1-ci maddəsi ilə nəzərdə tutulmuş hallar mövcud
olduqda;
524.5.5. sorğu edilən şəxs barəsində
eyni əməl üzrə Azərbaycan Respublikasının cinayət
təqibi orqanının cinayət işinin xitam olunması və
ya cinayət işinin başlanmasının rədd edilməsi
haqqında ləğv edilməmiş qərarı, Azərbaycan
Respublikası məhkəmələrinin qanuni qüvvəyə
minmiş hökm və ya yekun qərarı olduqda və ya həmin
şəxs barəsində həmin əməl üzrə cinayət
təqibi aparıldıqda;
524.5.6. əmlakın müsadirə edilməsi
ilə bağlı xarici dövlətin səlahiyyətli orqanının
sorğusunda və ona əlavə edilən xarici dövlətlərin
məhkəmələrinin hökmlərində və ya digər
yekun qərarlarında əmlakın cinayət yolu ilə əldə
edilməsinə və ya Azərbaycan Respublikasının Cinayət
Məcəlləsinə əsasən xüsusi müsadirə
edilməli olan digər əmlak olmasına dair sübutlar olmadıqda;
524.5.7. cinayət sorğu
edən dövlətin hüdudlarından kənarda törədildikdə;[739]
524.5.8. xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının Azərbaycan
Respublikasında icrası qeyri-mümkün olduqda;
524.5.9. xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının sorğu
edən dövlətin müvafiq səlahiyyətli orqanları
tərəfindən icra edilməsi mümkün olduqda;
524.5.10. xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
ilə bağlı sorğu edən xarici dövlət tərəfindən
qarşılıqlılıq prinsipinə riayət olunmadıqda;
524.5.11. Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə
nəzərdə tutulan digər hallarda.
524.6. Məhkəmə iclasda iştirak edən
şəxsləri dinlədikdən sonra xarici dövlətlərin
məhkəmələrinin hökmlərinin və ya digər yekun
qərarlarının tam və ya qismən tanınması, yaxud
bundan imtina edilməsi barədə əsaslandırılmış
qərar qəbul edir. Həmin qərar dərhal qüvvəyə
minir. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin hökmlərinin
və ya digər yekun qərarlarının tanınması və
icrasına dair qərar Azərbaycan Respublikasının Cəzaların
İcrası Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş
qaydada icra edilir.
524.7. Qərarın surəti onun çıxarıldığı
gündən 3 gün müddətində Azərbaycan Respublikasının
Baş Prokurorluğuna, habelə barəsində qərarın
çıxarıldığı şəxsə və ya onun
nümayəndəsinə, hökmün və ya digər yekun
qərarın tanınmasının hüquq və mənafelərinə
təsir göstərə biləcəyi digər maraqlı şəxslərə
(məlum olduqda) bilavasitə və ya sorğu edən xarici dövlət
vasitəsilə göndərilir.
524.8. Xarici dövlətlərin məhkəmələrinin
hökmlərinin və ya digər yekun qərarlarının tanınması
və ya bundan imtina edilməsi barədə apellyasiya instansiyası
məhkəməsinin qərarından Azərbaycan Respublikasının
Baş prokuroru və ya onun müavini, barəsində hökmün
və ya digər yekun qərarın çıxarıldığı
şəxs, habelə qərarın tanınmasının hüquq
və mənafelərinə təsir göstərə biləcəyi
digər maraqlı şəxslər həmin qərarı aldığı
vaxtdan 1 (bir) ay müddətində Azərbaycan Respublikasının
Ali Məhkəməsinə şikayət və ya protest verə
bilərlər.
Maddə 525. Əmlakın müsadirəsi barədə
rəsmi müraciətə baxılmasının xüsusiyyətləri
525.1. Əmlakın müsadirəsi barədə
xarici dövlətlərin məhkəməsi tərəfindən
çıxarılmış qərar yalnız həmin qərarda
nəzərdə tutulmuş əmlak Azərbaycan Respublikası
ərazisində yerləşdikdə tanınır.
525.2. Azərbaycan Respublikasının milli,
tarixi və mədəni irsini təşkil edən əşyalara
münasibətdə əmlakın müsadirəsi barədə
xarici dövlətlərin məhkəməsi tərəfindən
çıxarılmış qərarlar tanına bilməz.
525.3. Əmlakın müsadirəsi barədə
qərarın icrasına dair sorğu bu Məcəllənin 523.1.9-cu
maddəsinin tələblərinə cavab vermirsə və Azərbaycan
Respublikasında həyata keçirilən cinayət mühakimə
icraatına xələl yetirə bilərsə, sorğu edən
tərəfə məlumat verilməklə müsadirə qərarının
icrası təxirə salına bilər. Bu barədə xarici
dövlətin müvafiq səlahiyyətli orqanına məlumat
verilir.
525.4. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar
çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə
başqa qayda nəzərdə tutulmamışdırsa, müsadirə
edilmiş əmlakın və ya onun dəyərinin məhkəmə
və əmlakın saxlama məsrəfləri çıxıldıqdan
sonra əlli faizi sorğu edən dövlətə qaytarılır,
qalan hissəsi isə dövlət nəfinə keçirilir.
525.5. Bu Məcəllənin 525.4-cü maddəsi müsadirə
edilmiş əmlakdan və ya onun dəyərindən zərər
çəkmiş şəxsə vurulmuş ziyanın ödənilməsi
və ya müsadirə edilmiş əmlakın qanuni sahibinə
qaytarılması hallarına şamil edilmir. Bu fəslin müddəaları
çərçivəsində zərər çəkmiş
şəxsə vurulmuş ziyanın ödənilməsi və
ya əmlakın qanuni sahibinə qaytarılması üçün
əmlak və ya onun dəyəri məhkəmə və əmlakın
saxlama məsrəfləri çıxılmaqla sorğu edən
dövlətə tam həcmdə qaytarılır.
525.6.
Şəxsin cinayət əməlinə görə məhkum
edilməməsi əmlak müsadirəsi barədə xarici dövlətlərin
məhkəmələrinin yekun qərarlarının tanınmasını
istisna etmir.[740]
LX fəsil[741]
Terrorçuluğa və
terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə
qarşı mübarizə çərçivəsində
sanksiya tətbiq edilməli fiziki şəxslərin və
qurumların ölkədaxili siyahıya daxil edilməsi
üzrə icraat
Maddə 526. Terrorçuluğa və
terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə
qarşı mübarizə çərçivəsində
sanksiya tətbiq edilməli fiziki şəxslərin və
qurumların ölkədaxili siyahıya daxil edilməsinin
ümumi şərtləri
526.1. Bu Məcəllənin 526.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulmuş
şəxslər və ya qurumlar bu Məcəllə ilə
müəyyən edilmiş qaydada terrorçuluğa və
terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə
qarşı mübarizə çərçivəsində
sanksiya tətbiq edilməli fiziki şəxslərin və
qurumların ölkədaxili siyahısına (bundan sonra –
ölkədaxili siyahıya) daxil edilərək onların
“Hədəfli maliyyə sanksiyaları haqqında”
Azərbaycan Respublikasının Qanununa müvafiq olaraq
aktivləri dondurulur, həmin şəxslərin və
qurumların aktivlər, iqtisadi resurslar və ya maliyyə
və digər əlaqəli xidmətlərlə təmin
edilməsi qadağan edilir.
526.2. Aşağıdakı fiziki
şəxslər və qurumlar ölkədaxili siyahıya
daxil edilirlər:
526.2.1. terrorçuluq və
terrorçuluğun maliyyələşdirilməsi
əməllərinin törədilməsi, yaxud belə
əməllərin törədilməsində hər hansı
şəkildə iştirak etməsi və ya kömək
göstərməsi, habelə həmin əməllərin
törədilməsinə cəhd göstərməsi,
terrorçu olması, terrorçu qrupun (dəstənin,
təşkilatın) yaradılmasında və ya
fəaliyyətində hər hansı formada iştirak
etməsi ilə bağlı əsaslı
şübhələr olan fiziki şəxslər və
qurumlar;
526.2.2. bu Məcəllənin 526.2.1-ci
maddəsində göstərilən fiziki şəxslərin
və qurumların birbaşa və ya dolayı,
təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə
mülkiyyətində və ya nəzarətində olan qurumlar;
526.2.3. bu Məcəllənin 526.2.1-ci
maddəsində göstərilən fiziki şəxslərin
və qurumların adından, yaxud onların
tapşırığı ilə fəaliyyət göstərən
fiziki şəxslər və qurumlar.
526.3. Fiziki şəxslər və
qurumlar müvafiq icra hakimiyyəti orqanının
müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) təqdimatı
əsasında məhkəmənin qərarı ilə
ölkədaxili siyahıya daxil edilirlər.
526.4. Müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum)
təqdimatı Azərbaycan Respublikasının Baş
Prokurorluğunun, “Cinayət yolu ilə əldə edilmiş
əmlakın leqallaşdırılmasına və
terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə
qarşı mübarizə haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş
nəzarət orqanlarının, müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun)
və ya maliyyə monitorinqi orqanının
əsaslandırılmış müraciəti,
həmçinin xarici dövlətin səlahiyyətli
orqanının sorğusu əsasında, habelə öz
təşəbbüsü ilə verir.
Maddə 527. Fiziki şəxsin və ya
qurumun ölkədaxili siyahıya daxil edilməsi barədə
təqdimatın məzmunu
527.1. Fiziki şəxsin və ya qurumun
ölkədaxili siyahıya daxil edilməsi barədə
təqdimatda aşağıdakılar
göstərilməlidir:
527.1.1. onun tərtib edildiyi tarix, vaxt və
yer;
527.1.2. onu tərtib edən şəxsin
soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi;
527.1.3. cinayət işi olduğu halda, onun
nə vaxt, kim tərəfindən və nə ilə
əlaqədar başlandığı;
527.1.4. ölkədaxili siyahıya daxil
edilmə üçün əsas hesab edilən
törədilmiş və ya hazırlanan cinayət haqqında
məlumatlar;
527.1.5. fiziki şəxsin və ya qurumun
ölkədaxili siyahıya daxil edilməsinin zəruriliyinin
əsaslandırılması, ölkədaxili siyahıya daxil
edilməsi üçün bu Məcəllənin 526.2-ci
maddəsində nəzərdə tutulanlara aid olmasına dair
məlumatlar;
527.1.6. fiziki şəxsin və ya qurumun
ölkədaxili siyahıya daxil edilməsi ilə hansı
nəticənin əldə edilməli olduğu və nə
üçün həmin nəticənin digər üsul
və vasitələrlə əldə edilməsinin
mümkün olmadığı;
527.1.7. fiziki şəxsin və ya qurumun
dəqiq müəyyənləşdirilməsi
üçün aşağıdakı eyniləşdirmə
məlumatları:
527.1.7.1. fiziki şəxslər
üçün — soyadı, adı, atasının adı,
doğum tarixi, doğum yeri, milliyyəti,
vətəndaşlığı, cinsi,
məşğuliyyəti (peşəsi), yaşayış
yeri və olduğu yer, əvvəlki yaşayış
ünvanları, ümumvətəndaş pasportu və
şəxsiyyəti təsdiq edən sənədin
nömrəsi, verilmə tarixi, qüvvədə olma
müddəti, olduğu halda ləqəbləri, telefon
nömrələri, elektron poçt ünvanları və
vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi;
527.1.7.2. hüquqi şəxslər
üçün — adı, hüquqi ünvanı,
törəmə hüquqi şəxsləri, filialları,
nümayəndəlikləri, fəaliyyət sahəsi,
sahibkarlıq fəaliyyət növü, rəhbərliyi,
təsisçisi (təsisçiləri), vergi
ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi, elektron
poçt ünvanları, telefon nömrələri,
əvvəlki adları və ya eyniləşdirmə
məlumatları;
527.1.8. məsələyə dair qanuni
və əsaslı qərarın qəbul edilməsi
üçün zəruri olan digər məlumatlar.
527.2. Təqdimata fiziki şəxsin və
ya qurumun ölkədaxili siyahıya daxil edilməsinin
zəruriliyini əsaslandıran sənədlər
əlavə edilməlidir. Təqdim olunmuş məlumat və
sənədlər kifayət etmədikdə,
məhkəmə onların tamamlanmasını tələb
etmək hüququna malikdir.
527.3. Fiziki şəxs və ya qurum xarici
dövlətin səlahiyyətli orqanının sorğusuna
əsasən ölkədaxili siyahıya daxil edildikdə,
sorğu edən dövlətin təqdim etdiyi məlumat və
sənədlər (əsli və tərcüməsi)
təqdimata əlavə edilməlidir.
Maddə 528. Fiziki şəxsin və ya
qurumun ölkədaxili siyahıya daxil edilməsi barədə
təqdimata baxılması qaydası
528.1. Fiziki şəxsin və ya qurumun
ölkədaxili siyahıya daxil edilməsi barədə
təqdimata müvafiq icra hakimiyyəti orqanının
müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) yerləşdiyi yer
üzrə rayon (şəhər) məhkəməsi
tərəfindən, təqdimat məhkəməyə daxil
olduqdan sonra 48 saat müddətində baxılır.
528.2. Məhkəmə iclasının
vaxtı və yeri barədə təqdimat vermiş orqana
(quruma), barəsində təqdimat verilmiş fiziki
şəxsə və ya quruma, çıxarılacaq
məhkəmə qərarının hüquq və
mənafelərinə təsir göstərə biləcək
digər maraqlı şəxslərə (onlar məlum
olduqda), onların müdafiəçilərinə və ya
qanuni nümayəndələrinə, habelə ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurora məlumat verilməlidir.
Barəsində təqdimat verilmiş fiziki şəxs və
ya qurum, eləcə də maraqlı şəxs
məhkəmə iclasında iştirak edə, habelə onların
qanuni mənafeyini təmsil etmək üçün notariat
qaydasında təsdiq edilmiş etibarnaməsi olan vəkil
vasitəsi ilə təmsil oluna bilərlər.
528.3. Təqdimata baxılma yeri və
vaxtı barədə məlumatlandırılmış bu
Məcəllənin 528.2-ci maddəsində
göstərilən şəxsin və ya qurumun nümayəndəsinin
məhkəmə iclasında iştirak etməməsi
təqdimata baxılmasına mane olmur.
528.4. Məhkəmə təqdimatda
göstərilən məlumatları təsdiq və ya
təkzib edən şəxsi və ya qurumun
nümayəndəsini dindirmək, müraciətin
əsaslılığının yoxlanılması
üçün zəruri olan sənəd və maddi
sübutları tələb etmək hüququna malikdir.
528.5. Məhkəmə təqdimatın
təmin edilməsi və ya rədd edilməsi barədə
əsaslandırılmış qərar qəbul edir. Qərar
dərhal qüvvəyə minir.
528.6. Qərarın surəti elan edildiyi
vaxtdan 3 gün müddətində bu Məcəllənin
528.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslərə və qurumlara göndərilir.
528.7. Bu Məcəllənin 528.2-ci maddəsində
göstərilən şəxslər və qurumlar
məhkəmənin qərarından, qərarın
alındığı vaxtdan 10 gün müddətində
apellyasiya şikayəti (protesti) və apellyasiya instansiyası
məhkəməsinin qərarından eyni qaydada kassasiya
şikayəti (protesti) verə bilərlər. Qərardan şikayət
verilməsi onun icrasını dayandırmır.
528.8. Apellyasiya və kassasiya instansiyası
məhkəmələrində müvafiq olaraq apellyasiya və
kassasiya şikayətlərinə və ya protestlərinə
bu maddədə nəzərdə tutulmuş
xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla bu
Məcəllədə müəyyən edilmiş ümumi
qaydada baxılır.
528.9. Təqdimatın təmin edilməsi
barədə qərar “Hədəfli maliyyə sanksiyaları
haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 9.1-ci maddəsi
ilə müəyyən edilmiş qaydada icra edilir və
barəsində qərar qəbul edilmiş fiziki şəxs
və ya qurum məlumatlandırılır.
Maddə 529. Fiziki şəxsin və ya
qurumun ölkədaxili siyahıdan çıxarılması
529.1. Ölkədaxili siyahıya daxil
edilmə üçün əsaslar aradan qalxdıqda,
müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən
etdiyi orqanın (qurumun) təqdimatı və ya siyahıya
daxil edilmiş fiziki şəxsin və ya qurumun, habelə
həmin fiziki şəxsin və ya qurumun siyahıya daxil
edilməsi nəticəsində hüquq və qanuni
mənafelərinin pozulduğunu iddia edən maraqlı
şəxsin müraciəti əsasında ölkədaxili
siyahıya daxil edilmə barədə qərarı qəbul
etmiş müvafiq məhkəmənin qərarı ilə
fiziki şəxs və ya qurum ölkədaxili siyahıdan
çıxarılır.
529.2. Ölkədaxili siyahıdan
çıxarılma barədə təqdimatda və ya
müraciətdə aşağıdakılar
göstərilir:
529.2.1. onun tərtib edildiyi tarix, vaxt və
yer;
529.2.2. onu tərtib edən şəxsin
soyadı, adı, atasının adı və vəzifəsi;
529.2.3. siyahıdan çıxarılacaq
fiziki şəxsin və ya qurumun eyniləşdirmə
məlumatları;
529.2.4. ölkədaxili siyahıya daxil
edilmə üçün əsasların aradan
qalxdığını təsdiq edən məlumat;
529.2.5. məsələyə dair qanuni
və əsaslı qərarın qəbul edilməsi
üçün zəruri olan digər məlumatlar.
529.3. Təqdimat və ya
müraciətə ölkədaxili siyahıya daxil edilmə
üçün əsasların aradan qalxdığını
təsdiq edən sənədlər, təqdimata isə
həmçinin ölkədaxili siyahıya daxil edilmə
barədə qərarın surəti əlavə edilir. Fiziki
şəxs və ya qurum xarici dövlətin
səlahiyyətli orqanının sorğusuna əsasən
ölkədaxili siyahıya daxil edilibsə, sorğu
göndərən dövlətin fiziki şəxsin və ya
qurumun ölkədaxili siyahıdan çıxarılması ilə
bağlı sorğusu da təqdimata əlavə edilir.
529.4. Ölkədaxili siyahıdan
çıxarılma barədə təqdimat və ya
müraciətə bu Məcəllənin 528-ci
maddəsində müəyyən edilmiş qaydada
baxılır.
Maddə 530. Fiziki şəxsin və ya
qurumun ölkədaxili siyahıya daxil edilməsi və ya
ölkədaxili siyahıdan çıxarılması
barədə təkrar təqdimat və təkrar
müraciətlərə baxılması
Fiziki şəxsin və ya qurumun
ölkədaxili siyahıya daxil edilməsi və ya
ölkədaxili siyahıdan çıxarılması
barədə təqdimat və ya müraciətin təmin edilməməsi
barədə hakim tərəfindən qərar
çıxarıldıqdan sonra məhkəməyə
təkrar müraciətə müvafiq olaraq ölkədaxili
siyahıya daxil edilmənin və ya ölkədaxili
siyahıdan çıxarılmanın zəruriliyini təsdiq
edən yeni hallar aşkar edildikdə yol verilir.
1. 2 iyul 2001-ci il tarixli 172-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il,
№ 7, maddə 455)
2. 27 dekabr 2001-ci il tarixli 240-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci
il, № 1, maddə 9)
3. 16 aprel 2002-ci il tarixli 301-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci
il, № 5, maddə 233)
4. 2 iyul 2002-ci il tarixli 356-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 8, maddə 463)
5. 20 iyun 2003-cü il tarixli 486-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2003-cü
il, № 6, maddə 276)
6. 4 may 2004-cü il tarixli 646-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü
il, № 5, maddə 321)
7. 30 aprel 2004-cü
il tarixli 643-IIQD nömrəli “Dövlət rüsumu haqqında”
Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar
Azərbaycan Rspublikasının bəzi qanunvericilik aktlarının
qüvvədən düşmüş hesab edilməsi və bəzi
qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr
edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik toplusu, 2004-cü il, № 7, maddə 505)
8. 11 iyun 2004-cü
il tarixli 688-IIQD nömrəli “Azərbaycan Respublikasının
bəzi qanunvericilik aktlarına əlavələr və dəyişiklər
edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik toplusu, 2004-cü il, № 8, maddə 598)
9. 7 sentyabr 2004-cü
il tarixli 731-IIQD nömrəli “Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarında
dəyişikliklər edilməsi və bəzi qanunvericilik aktlarının
qüvvədən düşmüş hesab edilməsi
haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik
toplusu, 2004-cü il, № 10, maddə 761)
10. 12 oktyabr 2004-cü
il tarixli 770-IIQD nömrəli “Azərbaycan folkloru nümunələrinin
qorunması haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi
ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının İnzibati
Xətalar Məcəlləsinə və Azərbaycan Respublikasının
Cinayət Məcəlləsinə əlavələr edilməsi
barədə” AzərbaycanRespublikası Qanununun tətbiqi ilə
əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Cinayət Prosessual
Məcəlləsinə əlavə edilməsi haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Respublikasının qanunvericilik toplusu, 2004-cü il, № 11, maddə
890)
11. 14 dekabr 2004-cü
il tarixli 812-IIQD nömrəli “Azərbaycan Respublikasının
Cinayət Məcəlləsinə əlavə edilməsi haqqında”
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 2005-ci
il, № 1, maddə 4)
12. 4 mart 2005-ci il tarixli
856-IIQD nömrəli “Fövqəladə vəziyyət
haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə
əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik
aktlarına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi
və bəzi qanunvericilik aktlarının qüvvədən düşmüş
hesab edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik toplusu, 2005-ci il, № 4 maddə 278)
13. 15 aprel 2005-ci il
885-IIQD nömrəli nömrəli “Məlumat toplularının hüquqi qorunması haqqında"
Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə əlaqədar
Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına
dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə”
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 2005-ci
il, № 6 maddə 462)
14. 14 iyun 2005-ci il tarixli
939-IIQD nömrəli “Azərbaycan Respublikasının
bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və əlavələr
edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik toplusu, 2005-ci il, № 8 maddə 686)
15. 1 sentyabr 2005-ci il
tarixli 980-IIQD nömrəli “Məhkəmə-Hüquq Şurası
haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi ilə
əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik
aktlarına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi
barədə” Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(“Azərbaycan” qəzeti, 25 oktyabr
2005-ci il)
16. 30 sentyabr 2005-ci
il tarixli 1022-IIQD nömrəli “Kəşfiyyat
və əks-kəşfiyyat fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan
Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi ilə əlaqədar
Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarınaəlavələr
edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2005-ci il, № 12, maddə 1079)
17. 30 dekabr 2005-ci il
tarixli 51-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2006-cı il, № 1, maddə 3)
18. 23 dekabr 2005-ci il
tarixli 32-IIIQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2006-cı il, № 2, maddə
64)
19. 7 aprel 2006-cı
il tarixli 92-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu(Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2006-cı il, № 5, maddə 390)
20. 10 oktyabr 2006-cı
il 160-IIIQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Respublikasının qanunvericilik toplusu, 2006-cı il, № 10, maddə847)
21. 10 oktyabr 2006-cı
il tarixli 162-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2006-cı il, № 11, maddə 929)
22. 22 dekabr 2006-cı
il tarixli 209-IIIQD nömrəli Qanun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2006-cı il, № 12, maddə 1032)
23. 5 dekabr 2006-cı
il tarixli 192-IIIQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 2007-ci
il, № 2, maddə 65 )
24. 19 dekabr 2006-cı
il tarixli 200-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 2, maddə 68)
25. 17 aprel 2007-ci il
313-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik
toplusu, 2007-ci il, № 6, maddə 560)
26. 16 iyun 2007-ci il 385-IIIQD
nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik
toplusu, 2007-ci il, № 7, maddə 712)
27. 16 iyun 2007-ci il tarixli
389-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 8, maddə 756)
28. 1 oktyabr 2007-ci il tarixli 424-IIIQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 2007-ci
il, № 11, maddə 1049)
29. 25 dekabr 2007-ci il
tarixli 522-IIIQD nömrəli Azərbaycan
Respublikası Qanunu (Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, №12, maddə 1221)
30. 2 iyun 2008-ci il tarixli
618-IIIQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, № 6, maddə 462)
31. 24 iyun 2008-ci il tarixli
656-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, №7, maddə 606)
32. 24 iyun 2008-ci il tarixli
657-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, №7, maddə 607)
33. 28 oktyabr 2008-ci il
tarixli 705-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(“Azərbaycan” qəzeti 14 dekabr
2008-ci il, № 279, Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu,
2008-ci il, № 12, maddə 1045)
34. 28 oktyabr 2008-ci il
tarixli 711-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(“Azərbaycan” qəzeti 14 dekabr
2008-ci il, № 279, Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu,
2008-ci il, № 12, maddə 1049)
35. 8 may 2009-ci il tarixli
813-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti 31 may 2009-cu
il, № 116, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2009-cu
il, № 05, maddə 315)
36. 12 may 2009-cu il tarixli
Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi Plenimunun
Qərarı (“Respublika” qəzeti
4 iyul 2009-cu il, № 143)
37. 30 iyun 2009-cu il tarixli
856-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti 24 iyul 2009-cu
il, № 160)
38. 5 avqust 2009-cu il
tarixli Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi
Plenumunun Qərarı (“Xalq” qəzeti
10 oktyabr 2009-cu il, № 225)
39. 26 noyabr 2009-cu il
tarixli 923-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(“Azərbaycan” qəzeti 29 dekabr
2009-cu il, № 290)
40. 1 fevral 2010-cu il tarixli 951-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 19
mart 2010-cu
il, № 62, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2010-cu
il, № 03, maddə 171)
41. 12 fevral 2010-cu il tarixli 954-IIIQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 20 mart 2010-cu il, № 63, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2010-cu il, № 03, maddə 173)
42. 18 iyun 2010-cu il tarixli 1036-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 18
iyul 2010-cu
il, № 153, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2010-cu
il, № 7, maddə 593)
43. 21 dekabr 2010-cu il tarixli 33-IVQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 30 dekabr 2010-cu il, № 288, Azərbaycan Respublikasэnэn Qanunvericilik
Toplusu, 2010-cu il, № 12, maddə 1058)
44. 10 iyun 2011-ci il tarixli 147-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti 02 iyul 2011-ci
il №141, Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2011-ci il, № 06, maddə 480)
45. 17 may 2011-ci il tarixli 118-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti 06 iyul 2011-ci
il №144, Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2011-ci il, № 07, maddə 589)
46. 10 iyun 2011-ci il tarixli
156-IVQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 31 iyul 2011-ci il, № 166, Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2011-ci il, № 07, maddə 599)
47. 29 iyun 2012-ci il tarixli
418-IVQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Respublika”
qəzeti, 20 iyul 2012-ci il, № 159, “Azərbaycan” qəzeti, 21 iyul 2012-ci
il, № 160, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2011-ci
il, № 07, maddə 674)
48. 2 noyabr 2012-ci il
tarixli 455-IVQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 29 noyabr 2012-ci il, № 266, “Respublika” qəzeti, 29 noyabr 2012-ci
il, № 266, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2012-ci
il, № 11, maddə 1062)
49. 20 noyabr 2012-ci il
tarixli 469-IVQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Respublika”
qəzeti, 21 dekabr 2012-ci il, № 285, “Azərbaycan” qəzeti 26 dekabr
2012-ci il, № 289, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu,
2012-ci il, № 12, maddə 1215)
50. 11 dekabr 2012-ci il
tarixli 492-IVQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Respublika”
qəzeti, 8 fevral 2013-cü il, № 29; “Azərbaycan” qəzeti, 10 fevral
2013-cü il, № 31; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2013-cü il, № 02, maddə 77)
51. 31 may 2013-cü
il tarixli 668-IVQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 12 iyun 2013-cü il, № 126; Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2013-cü il, № 06, maddə
616)
52. 31 may 2013-cü
il tarixli 679-IVQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 25 iyun 2013-cü il, № 138; Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2013-cü il, № 06, maddə
626)
53. 21 iyun 2013-cü
il tarixli 694-IVQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 27 iyul 2013-cü il, № 162, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2013-cü il, № 07, maddə
786)
54. 30 sentyabr 2013-cü il tarixli 746-IVQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 17 noyabr 2013-cü il, № 253; Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2013-cü il, № 11, maddə 1265)
55. 3 dekabr 2013-cü
il tarixli 834-IVQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 30 dekabr 2013-cü il, № 289, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2013-cü il, № 12, maddə
1493)
56. 27 dekabr 2013-cü
il tarixli 873-IVQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 11 fevral
2014-cü il, № 29, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2014-cü il, № 2, maddə 90)
57. 3 fevral 2014-cü
il tarixli 897-IVQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 12 fevral
2014-cü il, № 30, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2014-cü il, № 2, maddə 102)
58. 14 mart 2014-cü
il tarixli 920-IVQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 4 aprel 2014-cü il, № 66, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 04, maddə
328)
59. 18 aprel 2014-cü
il tarixli 941-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Respublika” qəzeti, 1 may 2014-cü
il, № 89, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü
il, № 04, maddə 344)
60. 2 may 2014-cü il
tarixli 949-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 05
iyun 2014-cü il, № 117, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2014-cü il, № 06, maddə 600)
61. 17 oktyabr 2014-cü
il tarixli 1074-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Respublika” qəzeti, 16 noyabr
2014-cü il, № 250; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2014-cü il, № 11, maddə 1354)
62. 28 oktyabr 2014-cü
il tarixli 1088-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Respublika” qəzeti, 20 noyabr
2014-cü il, № 253; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2014-cü il, № 11, maddə 1362)
63. 13 fevral 2015-ci il
tarixli 1194-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Respublika” qəzeti, 5 aprel
2015-ci il, № 070; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu,
2015-ci il, № 4, maddə 342)
64. 28 aprel 2015-ci il
tarixli 1275-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Respublika” qəzeti, 26 may
2015-ci il, № 111, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu,
2015-ci il, № 5, maddə 511)
65. 6 oktyabr 2015-ci il
tarixli 1363-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Respublika” qəzeti, 14 noyabr
2015-ci il, № 250, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu,
2015-ci il, № 11, maddə 1270)
66. 20 oktyabr 2015-ci il tarixli 1395-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 4 noyabr
2015-ci il, № 242, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu,
2015-ci il, № 11, maddə 1288)
67. 1 fevral 2016-cı il tarixli 122-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 28 fevral
2016-cı il, № 46; Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2016-cı il, № 02, II kitab, maddə 218)
68. 30 sentyabr 2016-cı il tarixli 328-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 21
oktyabr 2016-cı il, № 232, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2016-cı il, № 10, maddə
1607)
69. 11 noyabr 2016-cı
il tarixli 409-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 17
dekabr 2016-cı il, № 280, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2016-cı il, № 12, maddə 2020)
70. 29 noyabr 2016-cı
il tarixli 436-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 16
dekabr 2016-cı il, № 279, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2016-cı il, № 12, maddə 2031)
71. 29 noyabr 2016-cı il tarixli 439-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 14
dekabr 2016-cı il, № 277, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2016-cı il, № 12, maddə 2034)
72. 29 noyabr 2016-cı il tarixli 445-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 29
dekabr 2016-cı il, № 290, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2016-cı il, № 12, maddə 2039)
73. 2 may 2017-ci il tarixli 665-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 21
may 2017-ci il, № 108, Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 5, maddə 751)
74. 17 noyabr 2017-ci il tarixli 869-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 17
dekabr 2017-ci il, № 279, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci
il, № 12, I kitab maddə 2232)
75. 1 dekabr 2017-ci il tarixli 914-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 20
dekabr 2017-ci il, № 281, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2017-ci il, № 12, I kitab, maddə 2267)
76. 1 may 2018-ci il tarixli 1111-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 19 may 2018-ci il, № 112, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, №5, maddə 877)
77. 1 may 2018-ci
il tarixli 1116-VQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 31 may 2018-ci il, № 121, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, №5, maddə 882)
78. 29 iyun 2018-ci
il tarixli 1205-VQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 15 iyul 2018-ci il, № 155, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab, maddə
1421)
79. 30 noyabr 2018-ci il tarixli 1367-VQD
nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 1 dekabr 2018-ci il, № 271, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2018-ci il, № 11, maddə 2235)
80. 7 dekabr 2018-ci il tarixli 1381-VQD
nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 20 dekabr 2018-ci il, № 287, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2018-ci il, № 12, I kitab, maddə 2515)
81. 9 iyul 2019-cu il tarixli 1634-VQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 21 iyul 2019-cu il, № 157, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2019-cu il, № 7, maddə 1198)
82. 9 iyul 2019-cu il tarixli 1638-VQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 23 iyul 2019-cu il, № 158, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2019-cu il, № 7, maddə 1200)
83. 29 noyabr 2019-cu il tarixli 1711-VQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 22 dekabr 2019-cu il, № 285, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2019-cu il, № 12, maddə 1898)
84. 19 may 2020-ci il tarixli 99-VIQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 11 iyun 2020-ci il, № 110, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 6, maddə 675)
85. 19 may 2020-ci il tarixli 114-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan”
qəzeti, 15 iyul 2020-ci il, № 136, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik
Toplusu, 2020-ci il, № 7, maddə 832)
86. 25 iyun 2020-ci il tarixli 140-VIQD nömrəli
Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 12 iyun 2020-ci il, № 134, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 7, maddə 852)
87. 29 iyun 2020-ci il tarixli 150-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(“Azərbaycan”
qəzeti, 12 iyun 2020-ci il, № 134, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci
il, № 7, maddə 856)
88. 23 aprel 2021-ci il tarixli 301-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu
(“Azərbaycan”
qəzeti, 13 iyun 2021-ci il, № 122, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2021-ci
il, № 6, I kitab, maddə 541)
89. 9 iyul 2021-ci il tarixli 360-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 25 iyul 2021-ci il,
№ 152, Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2021-ci il, № 7, maddə 711)
90. 15 aprel 2022-ci il tarixli 509-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 14 may 2022-ci il, №
100, Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2022-ci il, № 5, maddə 428)
91. 26 aprel 2022-ci il tarixli 518-VIQD
nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti,
20 may 2022-ci il, № 105, Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2022-ci il, № 5, maddə 436)
92.
8 iyul 2022-ci
il tarixli 581-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan
Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın)
rəsmi internet saytı, 19 avqust 2022-ci il “Azərbaycan”
qəzeti 20 avqust 2022-ci il, № 177, Azərbaycan Respublikasının
Qanunvericilik Toplusu, 2022-ci il, №8, maddə 828)
93. 29 noyabr 2022-ci il tarixli
642-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın)
rəsmi internet saytı, 20 dekabr 2022-ci il,
“Azərbaycan” qəzeti, 21 dekabr 2022-ci il, № 279, Azərbaycan
Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2022-ci il, № 12, maddə
1374)
94. 2 dekabr 2022-ci il tarixli 670-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının
Qanunu (Azərbaycan
Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın)
rəsmi internet saytı 9 yanvar 2023-cü il,
“Azərbaycan” qəzeti 10 yanvar 2023-cü il, №
4, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu,
2023-cü il, № 1, maddə 23)
95. 27 dekabr 2022-ci il tarixli 776-VIQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın)
rəsmi internet saytı, 1 fevral 2023-cü il, “Azərbaycan” qəzeti, 2 fevral
2023-cü il, № 23,
Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2023-cü
il, № 2, maddə 207)
96. 30 dekabr 2022-ci il tarixli 784-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın)
rəsmi internet saytı 31 yanvar 2023-cü il, “Azərbaycan” qəzeti
1 fevral 2023-cü il, № 22,
Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2023-cü
il, № 1, maddə 40)
97. 17 fevral 2023-cü il tarixli 807-VIQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın)
rəsmi internet saytı, 8 aprel 2023-cü il, “Azərbaycan” qəzeti, 9 aprel
2023-cü il, № 73, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2023-cü
il, № 4, maddə 445)
98. 22 dekabr 2023-cü il tarixli 1061-VIQD nömrəli Azərbaycan
Respublikasının Qanunu (Azərbaycan
Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın)
rəsmi internet saytı, 26 yanvar 2024-cü il, “Azərbaycan” qəzeti, 27 yanvar
2024-cü il, № 14)
Konstitusiya
Məhkəməsinin Qərarları
KMQ1 Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının 25, 68 və 127-ci maddələrinin tələblərindən
irəli gələn zərər çəkmiş şəxsin
və mülki iddiaçının əlavə kassasiya qaydasında
şikayət vermək və belə icraatda iştirak etmək
hüququnun Azərbaycan Respublikasının Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin normaları ilə (87.6.14, 89.4.12 və 422.3-cü
maddələri) məhdudlaşdırılmasını nəzərə
alaraq Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə tövsiyyə
olunsun ki, Konstitusiyanın 94-cü maddəsinin I hissəsinə
uyğun olaraq Cinayət-Prosessual Məcəlləsinə müvafiq
dəyişiklik etsin (Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin 19 mart 2002-ci il tarixli
qərarı – “Azərbaycan” qəzeti, 24 mart 2002-ci
il)
KMQ2 Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının 12, 60 və 68-ci maddələrinin tələblərindən
irəli gələn məhkum edilmiş şəxsin vəziyyətinin
pisləşdirilməsinə dair zərərçəkmişin
yuxarı məhkəmə instansiyalarına şikayət vermək
hüququnun Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
normaları ilə (383.1.5, 409.4 və 420.3-cü maddələr)
məhdudlaşdırılmasını nəzərə alaraq
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə tövsiyə
olunsun ki, bu Qərarın və «Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 87.6.14, 89.4.12 və 422.3-cü maddələrinə
dair» Konstitusiya Məhkəməsinin 2002-ci il 19 mart tarixli Qərarının
müddəaları nəzərə alınmaqla, Azərbaycan
Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinə müvafiq
dəyişiklik etsin. (Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin 19 aprel 2002-ci il tarixli
qərarı – “Azərbaycan”
qəzeti, 21 aprel 2002-ci il № 90; Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin Məlumatı №3/2002)
KMQ3 Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 409-cu maddəsində göstərilən
şəxslərin hər hansı səbəbdən apellyasiya
şikayəti (protesti) vermək hüququndan istifadə etməməsi
onların apellyasiya instansiyası məhkəməsinin hökm
və ya qərarından kassasiya instansiyası məhkəməsinə
həmin Məcəllədə müəyyən edilmiş hallarda
və qaydada şikayət (protest) vermək hüququnu məhdudlaşdırmır.
(Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin 19 iyul 2002-ci il tarixli qərarı – “Azərbaycan”
qəzeti, 21 iyul 2002-ci il, №164; Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin Məlumatı №3/2002)
KMQ4 Bəraət hökmlərindən,
cinayət işi, məhkəməyədək sadələşdirilmiş
icraatın materialları və ya xüsusi ittiham qaydasında şikayət
üzrə icraata xitam verilməsi haqqında məhkəmə
qərarından, daha ağır cinayət haqqında qanunun tətbiq
edilməsi zəruriliyi, təyin edilmiş cəzanın həddən
artıq yüngüllüyü və ya məhkumun vəziyyətini
ağırlaşdıran digər əsaslar üzrə ittiham
hökmündən, habelə tərbiyəvi xarakterli məcburi
tədbirlərin tətbiq edilməsi haqqında məhkəmə
qərarlarından Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 410.1.2 və 410.1.3-cü maddələrində
nəzərdə tutulmuş müddətlər ərzində
verilmiş kassasiya şikayəti və ya kassasiya protesti əsasında
işlərə həmin Məcəllənin 418 və 419-cu maddəsində
göstərilən qaydalar üzrə və müddətlərdə
baxılmalıdır (Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin 30 sentyabr 2002-ci il
tarixli qərarı – “Azərbaycan”
qəzeti, 3 oktyabr 2002-ci il)
KMQ5 Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
423-cü maddəsində nəzərdə tutulan 12 ay müddəti
yalnız bu Məcəllənin 421.1-ci maddəsində göstərilən
hallar üzrə tətbiq edilir. Bu zaman Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
ümumi prinsipləri və 410, 416.0.21, 420.2, 420.3, 421.1, habelə
427.4-cü maddələrinin müddəalarına münasib olaraq
əlavə kassasiya icraatında bəraət alan şəxsin
və məhkumun vəziyyətinin ağırlaşdırılması
ilə nəticələnən qərar qəbul edilə bilməz
(Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin 30 sentyabr 2002-ci il tarixli qərarı
– “Azərbaycan” qəzeti, 3 oktyabr
№ 228 2002-ci il; Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin
Məlumatı 1/2003 )
KMQ6 . Azərbaycan Respublikası
Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 158.4-cü maddəsi,
habelə həmin Məcəllənin 218.4-cü maddəsinin “təqsirləndirilən
şəxsin və onun müdafiəçisinin cinayət işinin
materialları ilə tanış olma müddəti cinayət işi
üzrə ibtidai istintaqın müddətinə daxil deyildir”
müddəası Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının
28-ci maddəsinə və “İnsan hüquqlarının və
əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Konvensiyanın
5-ci maddəsinə uyğun olmadığından 2012-ci il martın
1-dən qüvvədən düşmüş hesab edilsin (Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin 10 oktyabr 2011-ci il tarixli qərarı –
“Respublika” qəzeti, 14 oktyabr 2002-ci
il, № 221)
KMQ7 . 1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının
26-cı maddəsinin I hissəsinin və Azərbaycan Respublikası
Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 90.9 və 91.7-ci maddələrinin
tələblərinə müvafiq olaraq, şübhəli və
ya təqsirləndirilən şəxs özünü müdafiə
etmək məqsədilə ifadə verməmək, yaxud digər
şəxslərin hüquqlarını pozmadan qanunla qadağan
olunmayan üsul və vasitələrlə öz hüquq və
azadlıqlarını müdafiə etmək hüququna malikdir.
2. Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
90.9 və 91.7-ci maddələrinin “Cinayətin törədilməsinə
aidiyyəti olmayan şəxsin adını bilərəkdən
çəkdiyi hallar istisna edilməklə” müddəası
şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs
tərəfindən cinayətin törədilməsinə aidiyyəti
olmayan şəxsin cinayətdə iştirakı barədə
bilə-bilə yalan məlumatların verilməsini nəzərdə
tutur. Belə hərəkət özünümüdafiənin
qanuni üsulu kimi qəbul edilə bilməz və bu əməl
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 296-cı
maddəsi ilə bilə-bilə yalan xəbərçilik etmə
cinayətinə görə məsuliyyət yaradır.
3. Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
204.3-cü maddəsinə uyğun olaraq, törədilmiş və
ya hazırlanan cinayət haqqında məlumat verən şübhəli
və ya təqsirləndirilən şəxsə Azərbaycan
Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 296-cı maddəsində
nəzərdə tutulmuş bilə-bilə yalan xəbərçilik
etməyə görə məsuliyyət haqqında yazılı
xəbərdarlıq edilir və həmin şəxs bunu öz
imzası ilə təsdiq edir. (Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin 14 oktyabr 2019-cu il
tarixli qərarı – “Respublika” qəzeti, 31 oktyabr 2019-cu
il, № 241)
KMQ8 1. Preyudisiya, daha əvvəl baxılan
iş üzrə sübutetmə predmetinə aid olan və qanuni
qüvvəyə minmiş məhkəmə hökmü ilə
müəyyənləşdirilən halların bir daha sübuta
yetirilməsi zərurətindən azad olunmanı nəzərdə
tutur. Qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə hökmünün
preyudisiallığı, həmin hökmün çıxarıldığı
şəxslərin dairəsi ilə məhdudlaşır.
2. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının
60-cı maddəsinin I hissəsi, 63-cü maddəsi və 127-ci
maddəsinin VIII hissəsinin tələbləri baxımından
Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
142.1-ci maddəsinin müddəaları cinayət təqibi üzrə
təqsirləndirilən şəxsə münasibətdə
o halda şamil edilir ki, həmin şəxsin təqsirliyi və
ya təqsirsizliyi məhkəmə müdafiəsi hüququndan
irəli gələn təminatlara riayət edilməklə digər
əlaqəli cinayət işi üzrə qanuni qüvvəyə
minmiş məhkəmə hökmü ilə müəyyən
edilmiş olsun.
3. Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 50 və 211-ci maddələrinin tələblərindən
irəli gələrək cinayət təqibi üzrə icraatı
ayırmaq qərarı verən müstəntiq, prokuror və ya
hakim bu cür ayrılmanın mümkün olduğu şərtləri
müəyyənləşdirməli, bu qərarın müvafiq
hüquqi və faktiki əsaslarını göstərməli,
cinayət təqibi ilə bağlı bütün halların
hərtərəfli, tam, obyektiv və vaxtında araşdırılmasına
maneələr olduğu hallarda isə belə ayırmadan çəkinməlidirlər.
(Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin 8 yanvar 2020-ci il tarixli qərarı – “Respublika”
qəzeti, 16 yanvar 2020-ci il, № 8)
KMQ9 Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 39.1.11-ci maddəsinin “cinayət qanunu müddəalarının
qüvvəsinə görə” müddəası cinayət qanununun
zamana və məkana görə qüvvəsinə əsasən
cinayət məsuliyyətindən azad etməni nəzərdə
tutur. (Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin 14
sentyabr 2021-ci il tarixli
qərarı – “Respublika” qəzeti, 29 sentyabr 2021-ci il, № 208)
KMQ10 Azərbaycan
Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 453.10 və
454-cü maddələrinin tələbləri baxımından
cinayət işinin başlanmasının rədd olunması barədə
qərarın qanuniliyi və əsaslılığına dair
hakimin qərarının apellyasiya instansiyası məhkəməsi
tərəfindən yoxlanılması eyni hallar üzrə təkrarən
məhkəmə nəzarətinin həyata keçirilməsini
istisna edir. (Azərbaycan Respublikası
Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun 31 avqust 2022-ci il tarixli qərarı
– Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin rəsmi
internet saytı, 23 sentyabr 2022-ci il, “Respublika” qəzeti, 23 sentyabr
2022-ci il, № 206)
KMQ11 1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsi Plenumunun bu Qərarının
təsviri-əsaslandırıcı hissəsində əks
olunan hüquqi mövqelər nəzərə alınmaqla
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə:
- Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 53-cü maddəsində ağır
və ya xüsusilə ağır cinayət barəsində
xəbər verməmə və ya qabaqcadan vəd
etmədən cinayəti gizlətmə əməlləri
ilə əlaqədar cinayət təqibi üzrə
icraatın dayandırılmasının xüsusi
əsasının müəyyən edilməsi;
- Azərbaycan Respublikası Cinayət
Məcəlləsinin 75-ci maddəsində ağır və
ya xüsusilə ağır cinayət barəsində
xəbər verməmə cinayəti ilə bağlı
cinayət məsuliyyətinə cəlb etmə
müddətinin axımının hesablanmasının
fərqli qaydasının təsbit edilməsi tövsiyə
olunsun.
2. Azərbaycan Respublikası Cinayət və
Cinayət-Prosessual Məcəllələrinin müvafiq
normaları qanunverici orqan tərəfindən
təkmilləşdirilənədək, Azərbaycan
Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 307-ci
maddəsində təsbit olunmuş cinayət
əməlləri ilə bağlı cinayət təqibi
üzrə icraatlar, barəsində xəbər
verilməyən və ya qabaqcadan vəd edilmədən
gizlədilən ağır və ya xüsusilə
ağır cinayət işləri üzrə
məhkəmə hökmü qanuni qüvvəyə
minənədək dayandırılsın.
Azərbaycan Respublikası Cinayət
Məcəlləsinin 307.1-ci maddəsində
nəzərdə tutulmuş əmələ görə
cinayət məsuliyyətinə cəlb etmə müddətinin
axımı ağır və ya xüsusilə ağır
cinayət işi üzrə məhkəmə hökmü
qanuni qüvvəyə mindiyi gündən hesablansın. (Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsi Plenumunun 8 may 2023-cü il tarixli
qərarı – “Respublika” qəzeti, 7 iyun 2023-cü il, № 119)
KMQ12 1.
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
306-cı maddəsində təsbit olunmuş cinayət
əməlini törətmiş şəxsin həmin
maddənin “Qeyd” hissəsinə əsasən təkrarən
cinayət məsuliyyətindən azad edilməsi istisna edilmir.
2. Azərbaycan Respublikası
Cinayət Məcəlləsinin 306-cı maddəsində
təsbit olunmuş cinayət əməlini törətmiş
şəxs həmin maddənin “Qeyd” hissəsində
göstərilmiş şərtləri yerinə yetirdiyi halda,
onun barəsində cinayət təqibinə Azərbaycan
Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 40.3
və 43.1.2-ci maddələrinə əsasən xitam
verilməlidir. (Azərbaycan Respublikası Konstitusiya
Məhkəməsinin Plenumunun 7 iyul 2023-cü il tarixli Qərarı – “Respublika”
qəzeti, 22 iyul 2023-cü il, № 152)
KMQ13 1. Azərbaycan Respublikası
Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 74.2.1-ci
maddəsinə uyğun olaraq, alternativ tərkibli uzanan
cinayətlərə dair işə cinayətə son
qoyulduğu yerin yurisdiksiyasına aid olan məhkəmələr
tərəfindən baxılmalıdır.
2. Azərbaycan Respublikası
Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 74.5-ci maddəsinə
müvafiq olaraq, cinayət işlərindən biri ağır
cinayətlər məhkəməsinə, digəri isə
rayon (şəhər) məhkəməsinə aid olan bir
icraatda birləşdirilmiş cinayət işlərinə
ağır cinayətin törədildiyi yer üzrə
ağır cinayətlər məhkəməsində
baxılmalıdır.
3. Ərazi yurisdiksiyası Azərbaycan
Respublikasının bütün ərazisini və ya bir
neçə inzibati ərazi vahidini əhatə edən
istintaq qurumlarında məhkəməyədək icraatı
tamamlanan cinayət işlərinin məhkəmə
aidiyyəti Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 74.1-ci maddəsinin hüquqi
mahiyyətinə əsasən müvafiq
cinayətlərdən ən çoxunun və ya ən
ağırının törədildiyi yer üzrə
müəyyən edilməlidir. (Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun 25 sentyabr
2023-cü il tarixli Qərarı – “Respublika” qəzeti, 29
sentyabr 2023-cü il, № 211)
KMQ14 1. Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin
92.16.3-cü maddəsinin “müdafiəçinin cinayət
prosesində iştirakını istisna edən hallar”
müddəası, yalnız həmin Məcəllənin
114.1-ci maddəsində göstərilən
müdafiəçinin cinayət prosesində
iştirakını istisna edən halları nəzərdə
tutur və bu Məcəllənin 92.10-cu maddəsində
sadalanan müdafiəçiyə qadağan olunmuş
hərəkətləri ehtiva etmir.
2. Təqsirləndirilən şəxsin
özünü təqsirli bilmədiyi ittiham üzrə
müdafiəçinin cinayət əməlinin daha
yüngül maddə ilə tövsif edilməsinə dair
müraciətinə müdafiə olunan şəxsin
etirazı olmadığı halda, müdafiəçinin
icraatın sonrakı mərhələsində iştirak
etməsi Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 303.3.1-ci maddəsi ilə
nəzərdə tutulmuş müdafiə hüququnun kobud
pozuntusu hesab edilə bilməz. (Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun 9 oktyabr
2023-cü il tarixli Qərarı – “Respublika” qəzeti, 12 oktyabr
2023-cü il, № 222)
KMQ15 1.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 28-ci
maddəsinin I və II hissələrinə və 71-ci
maddəsinin X hissəsinə uyğun olaraq və Azərbaycan
Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 85.2.1
və 85.2.5-ci maddələrinin mənasına görə,
müstəntiqin icraatında olan cinayət işi üzrə
qətimkan tədbirinin seçilməsi və
uzadılması həmin Məcəllənin 156.2, 159.1, 159.3,
159.3-1, 159.8-1, 163.2 və 163.4-cü maddələrinin
tələblərinə müvafiq olaraq müstəntiqin
əsaslandırılmış vəsatəti və ibtidai
araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata
keçirən prokurorun təqdimatı əsasında
məhkəmə qərarı ilə həyata keçirilir.
2. Cinayət
işi başlamış və bu halda müstəntiqin
səlahiyyətlərindən istifadə edərək
həmin işin ibtidai istintaqını aparan prokuror
Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual
Məcəlləsinin 156, 159 və 163-cü
maddələrində göstərilən hallarda
şübhəli və ya təqsirləndirilən
şəxs haqqında qətimkan tədbirinin
seçilməsi və uzadılması barədə
təqdimatla məhkəməyə müraciət edə
bilər. (Azərbaycan
Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun 4 noyabr
2023-cü il tarixli Qərarı – “Respublika” qəzeti, 14 noyabr
2023-cü il, № 247)